________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કોઈ અભિલેખ તેમાં બચ્યો નહીં હોય,
જે કુંડની ઉપર મુજબ વાત કરી તે કુંડની નિશાનીઓ વઢવાણ રાજય સમયે જોવા મળેલી, આથી વઢવાણ રાજયે ત્યાં ઉખ્ખનન કરાવતા એક કંડ મળી આવેલો. લોકો એ કુંડને પવિત્ર માની તેમાં સ્નાન કરતા. વિ.સં.૧૯૩૭ની. સાલમાં મળી આવેલો આ કંડ “કરશન કુવા સામે ઉપરના કાંઠે માળીના કુવા પાસે હતો. તેમાં ભગવાન શેષશાયીની મૂર્તિની પીઠિકા ઉપર નીચે પ્રમાણે લેખ વંચાયો હતો તેમ વઢવાણ રાજયે નોંધ્યું છે :
संवत ११९२ श्रावण वदि ११ वधि सिद्धराज जयसिंह राजकुमार वाहड नारायण रटा ॥
સિદ્ધરાજ જયસિંહ વિ.સં. ૧૧૯૨ના માગસર સુધીમાં તો માળવા ઉપર અધિકાર ધરાવતો થઈ ગયો હતો ત્યાર પહેલાં એણે સોરઠ ઉપર વિજય મેળવી લીધો હશે. “સિદ્ધચક્રવર્તી' બિરુદ એના આ વિજયને લઈને પડ્યું હશે. આગળ જતા પ્રબંધોમાં “જયસિંહ' ના બદલે “સિદ્ધરાજ” નામ પ્રચલિત બન્યું. વઢવાણના કુંડનો ઉપર્યુક્ત લેખ સિદ્ધરાજ જયસિંહના નામોલ્લેખના કારણે નોંધપાત્ર છે.
કુમાર વાહડ પણ જાણીતું નામ છે. વાહડ ઉદયન મહેતાનો પુત્ર હતો. તે કુમારપાળનો મહામાત્ય (વિ.સં. ૧૨૧૩) હતો.૧૨ અહીં ઉલિખિત “કુમારવાડ” એ ઉદયનનો પુત્ર વાહડ હોય તો એનો પિતા ઉદયન સિદ્ધરાજના રાજયકાળના અંતિમ સમયમાં સ્તંભતીર્થમાં હતો.
એક બીજી શંકા પણ ઉદ્ભવે છે કે “કુમાર” વિશે પણ વાહડ માટે વપરાઈ શકે નહિ. સામાન્યતઃ રાજપુત્રને “કુમાર” સંજ્ઞાથી ઓળખવામાં આવતો સંભવે છે કે વાંચનારે વહિલને બદલે વોર્ડ વાંચ્યું હોય તો કુમાર ચાહડને સિદ્ધરાજે પોતાનો પુત્ર માનેલો.
આ બધાં અનુમાનો છે હકીકત તો એ છે કે સિદ્ધરાજની સત્તા વઢવાણ સુધી વિસ્તરેલી હતી અને તેની ખાતરી કરાવતો કુંડ વઢવાણની ભોગાવો નદીના કિનારે હતો, જે આજે નષ્ટ થયો છે કે રેતીના થર નીચે દબાઈ ગયો છે.
એક નોંધ એવી પણ મળે છે કે જૈન ધર્મનાં પાર્શ્વનાથ તથા ચક્રેશ્વરીની મૂર્તિઓ વઢવાણ રાજ્યના વખતે દોઢસો- એક વર્ષો પહેલાં તૂટી ગયેલા કિલ્લા માટે પથ્થરોની ખાણ ખોદતાં મળી આવી, એથી લોકોએ તે મૂર્તિઓ હસ્તગત કરી તેને “ભૈરવ’ અને ‘વાઘેશ્વરી” નામ આપીને સ્થાપન કરેલ, જે આજે પણ પૂજાય છે. એના ઉપર કોઈ લખાણ હોવાની નોંધ નથી.
પરંતુ સંવત ૧૧૯૪નો એક લેખ વઢવાણના મોટા દેરાસરના પરિકર નીચે આ પ્રમાણે લખાયેલો છે :
संवत ११९४ माघ शुदि ६ 'भू(भौ)मे श्रीवर्धमानपुरे श्रीसरवालगच्छे श्रीजिनेश्वराचार्यसंताने ठ देवानंदेन स्वमातुः सज्जणिश्रेयार्थे श्रीविमलनाथप्रतिमा कारापिता ॥१५
વઢવાણના જૈનના મુખ્ય દેરાસર માટેની વૃષભદેવની પ્રતિમાના બેસણીના પથ્થર ઉપર સંવત ૧૧૯૪ની સાલનો એક શિલાલેખ છે. આ શિલાલેખનો બીજો ભાગ વાંચી શકાતો નથી આ પ્રતિમા સાથેનો પથ્થર પણ ભોંયરા પા નામના સ્થળેથી મળ્યો હતો એમ કહેવાય છે :
संवत १२१२ माघ शुदि ११ श्रीवर्धमानपुरे श्रीसरवालगच्छे श्रीजिनेश्वराचार्यसंताने उगम चंडसुतेन वौसिना માતુ: મોરિશ્રેયાર્થે શ્રી વાસ(સુ)પૂન(૨)પ્રતિમા મારિતા
આમ જૈન પરંપરામાં સામાન્યતઃ ગચ્છનું નામ, આચાર્યનું નામ તેમજ પ્રતિમા કરાવનારનું તથા તેનાં માતા કે પિતાનું નામ જોવા મળે છે. ક્યારેક મગરના નામનો ઉલ્લેખ પણ થતો હોય છે. એ જ પ્રમાણે સરવાલ ગચ્છ સુરેન્દ્રનગર જિલ્લાના મેથાન પાસેના એવા જ એક પ્રાચીન સ્થળ સરવાલની સ્મૃતિ કરાવે છે. વર્ધમાનપુર (વઢવાણ)
પથિક ૯ ડિસેમ્બર-૧૯૯૭ - ૧૩
For Private and Personal Use Only
