Pathik 1998 Vol 38 Ank 03

Author(s): Nagjibhai K Bhatti and Other
Publisher: Mansingji Barad Smarak Trust

Page 22

પરિશિષ્ટ - ૧ રતનબાનો ગરબો
અંગરેજી રાજ તો આવ્યું, આવીને ફાવ્યું–રતનબા ! જુક્તિથી મુલક જીત્યા, ને સૈકા વીત્યા–રતનબા ! મરદોનાં હથિયાર લીધા, ને બાયલા કીધા—રતનબા ! પંચની પંચાત માંગી, ને કોરટો જાગી –રતનબા ! કોરતેં કજિયા જામ્યા, ને ઘરબાર વામ્યા–રતનબા ભણાવી અંગરેજી દીધા, ને પોપટ કીધા—રતનબા ! દેસનાં રસ કસ લૂંટ્યાં, ખાવાનાં ખૂટ્યાં–રતનબા ! ઘરના ધંધા ભાંગ્યાં, ને પરદેશી જાગ્યા રતનબા ! દેશનાં નીપજ પાણી, ને જાય કોક તાણી—રતનબા ! ગોરાને વાત સૌ ફાવી, ને અંધી આવી—રતનબા ! અમલના તોરમાં બુદ્ધિ, ને મદમાં ઝૂઝે—રતનબા ! કાયદા અવળા કીધા, ને દેશપાર દીધા–રતનબા ! ભૂખ અને દુઃખ બે સાચે જ, પડિયાં માથે—રતનબા ! ત્યાં તો ગોરામાં લાગી, ને તોપું દાગી–રતનબા ! મહાભારત મંડાણાં, તે વશમાં ટાણાં–રતનબા ! સરકારે હિન્દને જાગ્યું, ને હિન્દ તો રાચ્યું–રતનબા ! બાંધી પેટને પાટા, ને આપ્યા લાટા–રતનબા ! અહીંથી જુવાનિયા લીધા, તે આડા દીધા-રતનબા ! જેમ તેમ કરતાં જીત્યા, તે દિવસો વીત્યા–રતનબા ! પાછી બુદ્ધિ બદલાણી, ને સોટી તાણી—રતનબા ! કાયદા કાળા કીધા, ને ઇનામ દીધાં—રતનાબા ! સાધીને સ્વારથ પક્કો, ને દીધો ધક્કો–રતનબા ! ગુણ પર ફેરવ્યાં પાણી, ને આંખ વળી તાણી—રતનબા! ન્યાયનો રસ્તો ભૂલ્યા, ને કેફમાં ડૂલ્યા–રતનબા ! કોઈનું સાંભળ્યું ન કહેવું, એ કેમ કરી સહેવું ?––રતનબા! દેશ ખળભળવા લાગ્યો, ને રણકો વાગ્યો—રતનબા ! જૂનો જંગી એક જાગ્યો, ને ડંકો વાગ્યો—રતનબા ! તપસ્વીએ વ્રત લીધાં, ને કોઈને દીધાં–રતનબા ! સરકારે મરજાદ તોડી, ને ગોળિયું છોડી–રતનબા ! ગાંધી તે જોવા ચાલ્યા, વળે ન વાળ્યા-રતનબા ! સરકારે પકડ્યા જોરે, જે દેશને દોરે રતનબા ! લોકો થયા ત્યાં ગાંડા, ને તોફાન માંડ્યાં રતનબા ! રીસમાં કોઈને માર્યા, ને બંગલા બાળ્યા—રતનબા ! ત્યાં તો ગાંધીને છોડ્યા, તે આવ્યા દોડ્યા રતનબા ! બૂરો ધંધો આ કીધો, એ ઠપકો દીધો-રતનબા !
સરકારને હવે ફાવ્યું, ને બહાનું આવ્યું–રતનબા ! જુલમની ચાબુક કાઢી, વાપરવા માંડી—રતનબા ! ધાક બેસાડવા સારુ, અંતરમાં ધાર્યું–રતનબા ! અમૃતસરની બજારે, ને સાદ કોક મારે–રતનબા ! જલિયાંવાલા બાગે, સૌ અવાજો સાંજે–રતનબા ! દેશના દુ:ખની કહાણી-ની સુણવા વાણી—રતનબા ! સભા જાણી સૌ ચાલ્યાં, રહ્યાં નવ ઝાલ્યાં રતનબા ! બાળ બુઢ્ઢાં સૌ સંગે, મળ્યાં ઉમંગે–રતનબા ! એવામાં ડાયર આવ્યો, ને ફોજ એક લાવ્યો—રતનબા ! બંધ જગ્યામાં બેઠાં, લોકોને દીઠાં રતનબા ! ચાલવાની સાંકડી શેરી-ને લીધી ઘેરી-રતનબા ! શાન્તિ જરાય નવ તૂટી, પણ ગોળિયું છૂટી—રતનબા ! સહુ ગભરાવા લાગ્યા, ને જેમ તેમ ભાગ્યા રતનબા ! ભાગતાં ગોળિયું વાગી, ને જિદગી ત્યાગી—રતનબા ! હાથ હથિયાર વિણ ખાલી, ને ખૂનરેજી ચાલી—રતનબા ! બાળ બુઠ્ઠાં નવ મૂક્યાં, નિશાન નવ ચૂક્યાં–રતનબા ! ડાયરે જે જે ચીંધ્યાં, તે ગોળીએ વીંધ્યાં રતનબા ! લોહીના કીચડ જામ્યા, ને દેવ ત્રાસ પામ્યા—રતનબા ! બંદૂકો ફૂટી ફૂટી, ગોળિયું ખૂટી–રતનબા ! ત્યારે. એ ડાયર ખસ્યો, ને મનમાં હસ્યોરતનબા ! અમૃત નગરી આખીમાં ફોજું રાખી—રતનબા ! રાતે જે રસ્તે જાતાં, તે ગોળિયું ખાતાં–રતનબા ! સતી પતિ નવ ભાવે, તો ધીર કેમ ધારે ?–રતનબા ! પતિને ખોળવા ચાલી, તું બીકને બાળી—રતનબા ! અંધારી આંખ સામી, શી મેઘલી જામી–રતનબા ! સુનકાર કાંઈ નવ સૂઝે, કાયર તો ધ્રૂજે–રતનબા ! ફોજવાળો કોઈ જોશે, તો ગોળીએ દેશે—રતનબા ! તે તો મરણને છાંડ્યું, ચાલવા માંડ્યું–રતનબા ! એક બેને વીનવ્યા વાટે, તે આવવા સાથે—રતનબા ! મરદો એ નીવડ્યા ખાલી, તું એકલી ચાલી—રતનબા ! જલિયાંવાલે આવી, તું મરદાઈ લાવી-રતનબા ! પગમાં લોહીના ગારા, ને મડદાં ભાળ્યાં રતનબા ! તારું વજરનું હૈયું, તે કેમ કરી થૈયું ?–રતનબા ! ઘાયલની બૂમો આવે, તે તુંને બોલાવેરતનબા ! ગઈ. ત્યાં તું ભડ જેવી, દયાની દેવી-રતનબા ! પથિક, ડિસેમ્બર-૧૯૯૭ - ૧૯