________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આ દૂહામાં લખેલો એભલ વલભીના રાજા ઇ.સ. ૨૯૫ (સંવત ૩૫૧)માં થયો. તે વઢવાણમાં રહેલો અને ઇરાનના કોઈ સરદાર સાથે લડાઈ થઈ હતી. આ હકીકત ઉપરથી અનુમાન થઈ શકે છે કે વઢવાણ કેટલીક મુદત સુધી વલભીના તાબામાં રહ્યું હશે.
(૨) ઈ.સ.૭૧૭ (સંવત ૭૭૩)ના એક તામ્રપત્રમાં લખેલું છે કે વઢવાણમાં “ચાપ’ (ચાપોત્કટ એટલે ચાવડા) વંશનો ધરણીવરાહ રાજા રાજ કરે છે અને તે રાજા મણિuળદેવના તાબામાં છે (આ મણિપાળદેવ વલભીનો રાજા હશે એમ અનુમાન થાય છે), તેથી પાટણ વસ્યા પહેલા પંચાસર, દીવ અને સૌરાષ્ટ્રનાં કંઠાળનાં કેટલાંક ગામો ઉપર ચાવડાનો અમલ હતો એ વાત તવારીખોમાં પ્રસિદ્ધ છે. તે જોતાં વઢવાણ કેટલીક મુદત સુધી ચાવડાના હાથમાં રહેલું કહેવાને મજબૂત કારણ મળે છે.
ત્યારબાદ સિદ્ધરાજ, કુમારપાળ, વરધવલ ને વિશળદેવની ઐતિહાસિક હકીકત વાંચીએ છીએ તે ઉપરથી તથા વઢવાણ શહેરનાં જૂનાં બાંધકામો અને શિલાલેખો ધ્યાપમાં લેતાં કહી શકાય છે કે ચાવડા પછી પાટણમાં થયેલા સોલંકી અને વાઘેલા રાજાઓના તાબામાં વઢવાણ વિક્રમના ચૌદમા સૈકાની અધવચ સુધી રહેલું હતું.
ઉપરની હકીકત ઉપરથી જણાય છે કે વિક્રમના સત્તરમા સૈકાની અધવચમાં પ્રથીરાજજીએ વઢવાણમાં રાજ્યની સ્થાપના કરી તે પહેલાં વઢવાણ શહેર જુદાં જુદાં રાજયોના તાબામાં રહ્યું હતું, પરંતુ તે કોઈપણ વખતે કોઈ પણ વંશના રાજાઓનું રાજધાનીનું શહેર થયું હોય એટલે ખાસ વઢવાણનું જ રાજય કહેવાતું હોય એવું માલૂમ પડતું નથી.' વઢવાણ અભિલેખોની દષ્ટિએ :--
१. संवत ११३६ फाल्गुन पदि ४ श्री अंडालिजीय गच्छे श्री २. जीवदेवाचार्यसंताने कुंभानाज प्रतिबद्ध सोढसुता शांतिना स्वश्रे ३. योर्थ श्रीशान्तिनाथप्रतिमा कारापिता .
જ્યારે એ જ મોટા દેરાસરની ભમતીમાં પરિકરની નીચે આ પ્રમાણે લેખ છે : १. संवत ११७४ फाल्गुन वदि ४ श्रीसरवालसंस्थित २. गच्छप्रतिपालक श्रीजिनेश्वराचार्य श्रीवर्धमानपुरे परि-महण રૂ, સુત.....તને.....સેવશ્રેયાર્ધ શ્રી સી(શ)ત્ત વપ્રતિમા વારિતા.
આ લેખમાં વર્ધમાનપુરનો ઉલ્લેખ જોવા મળે છે, પરંતુ પાટણના કે અન્ય કોઈ રાજવીનું નામ મળતું નથી. આ સમય દરમ્યાન અણહિલ્લપાટક (અણહિલવાડ)માં ચાપોત્કટ (ચાવડા) સત્તાનો અંત આવી ગયો હતો અને ત્યાં ચૌલુક્ય (સોલંકી) વંશની સત્તા સ્થપાઈ ચૂકી હતી. ઉપર્યુક લેખોના સમય દરમ્યાન પાટણમાં મૂળરાજ ૧લો (વિ.સં. ૯૯૮-૧૦૫૩), ચામુંડરાજ (વિ.સં. ૧૦પ૩-૧૦૬૬), વલ્લભરાજ (વિ.સં. ૧૦૬૬-૬૭), દુર્લભરાજ (વિ.સં. ૧૬૭
છે અને ભીમદેવ ૧લો (વિ.સં. ૧૦૭૮-૧૧૨૦) રતા ભોગવી ચૂક્યા હતા. તેમના રાજયઅમલ દરમ્યાનના કોઈ અભિલેખો વઢવાણમાંથી પ્રાપ્ત થયા નથી. ઉપર્યત અભિલેખો પાટણપતિ કર્ણદેવ ૧લા (વિ.સં.૧૧૨૦-૧૧૫૦)ના અને ત્યારબાદ સોલંકી રાજયને સમૃદ્ધિના શિખરે પહોંચાડ-પાર રાજવી સિદ્ધરાજ જયસિંહના રાજય-અમલ દરમિયાનના
સોલંકી રાજવી સિદ્ધરાજનો નામોલ્લેખ ધરાવતો એક અભિલેખ મળ્યો છે, જે વઢવાણ ઉપર સોલંકી સત્તાનો સુચક ગણાય, વઢવાણની બાજુમાં જ વહેતી ભોગાવો નદીમાં કેટલાક કુંડ હોવાનું નોંધાયું છે અને લોકો પસાયી ભગવાનના કુડ' કહેતા. સિદ્ધરાજના સમકાલીન જૂનાગઢના રાજવી રા'ખેંગાર ઉપર વેર લેવા જતી વખતે સિદ્ધરાજે ચડાઈની તૈયારી માટે થોડો સમય વઢવાણમાં મુકામ રાખેલો. આ વખતે એણે વઢવાણ ફરતો કિલ્લો કરાવ્યાનું કેહવાય છે. જો કે આ ગઢ પાછળથી ઘયેલી લડાઈમાં ધ્વસ્ત થયેલો છે આજનો ગઢ ત્યાર પછી બનેલો. સંભવ છે કે તેને કારણે
પથિક , ડિસેમ્બર-૧૯૯૭ • ૧૨
For Private and Personal Use Only
