________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આઝાદીના સ્મારકરૂપ આંદામાનની સેલ્યુલર જેલ
ડૉ. ધર્મેન્દ્ર મ. માસ્તર (મધુરમ,
બ્રિટિશ રાજય-અમલના અરસામાં દેશભક્તોની રાષ્ટ્રભક્તિને રાજદ્રોહ માનીને તેમને આંદામાનની સેલ્યુલર જેલમાં રાખવાની સજા ફરમાવવામાં આવતી હતી. આ રીતે ઇતિહાસમાં આંદામાન ટાપુની જેલ વિખ્યાત સ્થળ તરીકે નોંધ પામી છે. ગુરુદાસપુર જિલ્લાના કાદિયાના વતની શ્રી બાબુરામ હરિ જૂના વખતમાં “સ્વરાજય'ના સંપાદક હતા. એમણે પોતાના એ પત્રમાં લખેલા ત્રણ તંત્રીલેખોને “રાજદ્રોહી' ઠરાવીને બ્રિટિશ
સરકાર તરફથી તેમને આંદામાનની સલ્યુલર જેલમાં ગોંધી રાખવાની ર૧ વર્ષની સજા ફટકારવામાં આવી હતી. એમણે ત્યાં હિંદીમાં લખેલું -
‘ઓ ! મેરી પ્રિય માતૃભૂમિ, તુમ ક્યો રો રહી હો? વિદેશિયોંકા શાસન અબ ખત્મ હોનેવાલા હૈ, વે અબ જાનકી તૈયારી મેં હૈં, રાષ્ટ્રિય શર્મ ઔર દુર્ભાગ્ય અબ જયાદા દિનોં તક નહીં રહનેવાલા ! આઝાદી કી હવા અબ ચલને લગી હૈ, બચ્ચે ઔર બૂઢ આઝાદી કે લિયે લાલાયિત ઈં! જબ ભારત આઝાદ હોગા
હરિ ભી અપની આઝાદી કા આનંદ લેગા !”
આ રીતે દેશમાં ફૂલોને ખીલતાં પૂર્વે જ તોડવામાં આવતાં ને સ્વતંત્રતાની વેદી પર તેની આહુતિ અપાતી. આંદામાનની સેલ્યુલર જેલ આવી જ એક બલિદાન આપવા માટેની વેદી હતી. આ કારાવાસમાં ભારતના સ્વાતંત્ર્યસેનાનીઓને ભારે સજા ફટકારીને એકાંતવાસ માટે ધકેલી દેવામાં આવતા. આ રીતે ભારતીય આઝાદીજંગ સાથે એનો સંબંધ અભિન્ન ને ગાઢ રહેલો છે.
નેતાજી સુભાષચંદ્ર બોઝે એને “ભારતીય વસાહત'નું બિરુદ આપ્યું છે. નેતાજીએ એક વક્તવ્યમાં કહ્યું હતું : જેમ ફેંચ ક્રાંતિ ટાણે સૌ પ્રથમ પેરિસના કિલ્લાને સ્વતંત્ર કરી તેમાં રખાયેલ રાજદ્રોહી કેદીઓને મુક્ત કરવામાં આવ્યા હતા તેમ ભારતના આઝાદી સંગ્રામમાં પ્રથમ આંદામાનને આઝાદ કરવામાં આવશે ને ત્યાં રહેલા ને જુલમ સહન કરી રહેલા અમારા દેશભક્તોને મુક્ત કરવામાં આવશે.
અંગ્રેજોએ બેન્કોલેન, મલક્કા, સિંગાપુર, અરકાન ને તેનાસેરિમનો એવી જેલ-વસ્તીના રૂપમાં વિકાસ કર્યો કે જયાં ભારત અને બર્માના ઉપખંડોના ગંભીર ગુનાના આરોપીઓને ધકેલી દેવામાં આવતા હતા. જેલ-વસ્તીની આ
પથિક • ડિસેમ્બર-૧૯૯૭ - ૭
For Private and Personal Use Only
