________________
नमो अरिहंताण
नमो सिद्धार्थ
ક
.
એક વસ્તુ બીજી કારણ એ છે કે તેની મથરાવટી ખૂબ મેલી પડી ગઇ છે અને નાકાર મંell ,
વસ્તુથી જે ગુણને લીધે જુદી તેના નામે એવાં એવાં કાર્યો થયાં છે કે જે આપણને નિતાંત A પડે છે, તેને વિશેષતા ધૃણા ઉપજાવે. અહીં સંતોષ લેવા જેટલી વાત એ છે કે
કહેવામાં આવે છે. આંબા નમસ્કારમંત્રના કલ્પો વગેરેમાં આકર્ષણાદિ કાર્યોનું વિધાન અને લીમડામાં વૃક્ષત્વ ભલે કરેલું હોય, પણ એવાં કાર્યો માટે તેનો ખાસ ઉપયોગ સમાન હોવા છતાં તે દરેકને થયો નથી, અથવા તો અતિ અલ્પ પ્રમાણમાં જ થયો છે
પોતાની વિશેષતા છે અને અને તેણે તેનું લોકોત્તરપણું મહઅંશે ટકાવી રાખ્યું છે. કે તેના લીધે જ એક આંબો, તેનું જ એ પરિણામ છે કે આજે પણ લોકોને તેના માટે
તો બીજો લીમડા તરીકે પરમ શ્રદ્ધા અને આદરની લાગણી છે.
છ ઓળખાય છે. અન્ય મંત્રો નમસ્કારમંત્રને લોકોત્તર કહેવાનું એક કારણ એ પંડિતશ્રી ધીરજલાલ ટોકરશી શાહ અને નમસ્કાર મંત્રમાં મંત્રત્વ પણ છે કે તે અરિહંત જેવા લોકોત્તર મહાપુરુષ વડે કહેવાયેલો
સમાન છે, પણ નમસ્કાર છે અને ગણધર જેવા લોકોત્તર મહાપુરૂષ વડે શબ્દ સંકલના મંત્ર પોતાની અનેકવિધ વિશેષતાઓને કારણે એ બધા મંત્રોમાં પામેલો છે. મંત્રશક્તિમાં યોજકોની શક્તિનો અંશ ઉતરે જુદો તરી આવે છે.
છે, એ વાત લક્ષ્યમાં લેતા નમસ્કારમંત્રની લોકોત્તરતા વિષે નમસ્કાર લોકોત્તર મંત્ર છે, એ એની પહેલી વિશેષતા કોઇપણ જાતની શંકા રહેતી નથી. શ્રી ભદ્રબાહુસ્વામી છે. જે મંત્રોનો ઉપયોગ સામાન્ય રીતે આકર્ષણ, વશીકરણ, “આવશ્યકનિર્યુક્તિ'માં પંચનમસ્કાર કરવાનો હેતુ સમજાવતાં ઉચ્ચાટન, વિશ્લેષણ, સ્તંભન, મોહન, મારણ, રોગનિવારણ કહે છે કે: કે ધનપ્રાપ્તિ આદિ લૌકિક કાર્યો માટે થાય, તે લૌકિક કહેવાય मग्गो अविप्पणासो, आयारो विणयया सहायत्तं । અને જેનો ઉપયોગ આત્મશુદ્ધિ કે મોક્ષ પ્રાપ્તિ જેવા લોકોત્તર पंचविहं नमोक्कारं, करेमि एएहिं हेऊहिं ।। કાર્યો માટે થાય, તે લોકોત્તર કહેવાય. અહીં કદાચ પ્રશ્ન થશે
માર્ગ, અવિપ્રણાશ, આચાર, વિનય અને મોક્ષ કે, “નમસ્કારમંત્રનો ઉપયોગ પણ આકર્ષણાદિ કાર્યો માટે પ્રાપ્તિમાં સહાયતા આ પાંચ
પણ આકર્ષણાદિ કાયો માટે પ્રાપ્તિમાં સહાયકતા આ પાંચ હેતુઓથી હું પાંચ પ્રકારનો થાય છે. તો તેને લૌકિક કેમ ન કહેવાય ?' તેનો ઉત્તર એ નમસ્કાર કરે છે. અહીં ‘માર્ગ' થી મોક્ષમાર્ગનું સૂચન છે કે છે કે, “નમસ્કાર મંત્રનું મુખ્ય પ્રયોજન આત્મશુદ્ધિ કે મોક્ષપ્રાપ્તિ જેને પ્રવર્તન અરિહંત દેવો વડે થાય છે. અરિહંત દેવોએ છે. તેથી તે લોકોત્તર જ ગણાય. આકર્ષણાદિ કાર્યો તેના વડે સમ્યગદર્શન સમ્ય
સમ્યગુદર્શન, સમ્યગૂજ્ઞાન અને સમ્યકચારિત્રને મોક્ષનો માર્ગ સિદ્ધ થાય છે ખરા, પણ તે એનું મુખ્ય પ્રયોજન નથી.”
કહ્યો અને તેને પ્રાપ્ત કરવાનો ઉપદેશ આપ્યો, તેથી તેઓ વચ્ચે એક કાળ એવો આવી ગયો કે લોકો મંત્રનો પરમ પૂજ્ય અને પરોપકારી બન્યા અને તે જ કારણે તેમને આવા કાર્યો માટે ખૂબ ઉપયોગ કરવા લાગ્યા અને એમ પ્રથમ નમસ્કાર કરવામાં આવે છે. અહીં ‘અવિપ્રણાશ' શબ્દથી કરતાં ધર્મના ધોરી નિયમો પણ ભૂલી ગયા. શાકત, બૌદ્ધ “અવિનાશિતા’ અભિપ્રેત છે કે જેનો ખ્યાલ સિદ્ધ ભગવંતો વગેરે મંત્રવાદીઓ દ્વારા પ્રવર્તાયેલા મત્ય, માંસ, મદિરા, આપી રહ્યા છે. દેવેન્દ્ર, ચક્રવર્તીઓ વગેરેના પદોનો તથા મુદ્રા તથા મૈથુન એ પાંચ પ્રકારે તો હાહાકાર મચાવી દીધો સુખોનો અંત આવે છે, પણ સિદ્ધ ભગવંતના અનુપમ સુખનો અને મંત્ર-તંત્રશાસ્ત્રનું નામ વાયડું કરી નાખ્યું. તેની અસર કદી અંત આવતો નથી. તેમનું સુખ સાદિ-અનંત છે, એટલે ઓછા-વતા અંશે આજ સુધી પહોંચે છે. કેટલાક શિક્ષિત કે તેનો પ્રારંભ થયો છે, પણ કદી છેડો આવનાર નથી. લોકોની મંત્ર-યંત્ર-તંત્ર પર મુદલ શ્રદ્ધા બેસતી નથી તેનું તેઓ આપણને આ પદે પહોંચવાની પ્રેરણા કરી રહ્યા છે,
સ્વ. માતુશ્રી મંજુલાબેન મૂલચંદ ફોફલીયા (કચ્છ ભૂજપુર-ચેમ્બર) હસ્તઃ સુપુત્રી નિર્મલાબેન | જશવંતીબેન | હર્ષાબેન | મીનાબેન
