Jiva Vichara

Author(s): Malaykirtivijay
Publisher: Malaykirtivijayji

Page 9

પૃથ્વીનો દેખાતો નાનામાં નાનો કણ, એક રત્ન, આખી દુનિયાની પૃથ્વી, પાણીનું નાનામાં નાનું દેખાતું ટીપું, કુવાનું પાણી, આખી દુનિયાનું પાણી, અગ્નિનો દેખાતો નાનામાં નાનો કણ, વિજળી, અંગારો, આખી દુનિયાનો અગ્નિ, સ્પર્શથી અનુભવાતો વાયુ, વંટોળિયો, આખી દુનિયાનો વાયુ, પ્રત્યેક વનસ્પતિનું એક પાંદડું, આખી દુનિયાની બધી પ્રત્યેક વનસ્પતિ, સાધારણ વનસ્પતિનો દેખાતો નાનામાં નાનો કણ, એક બટાટું, બિલાડીનો એક ટોપ, આખી દુનિયાની બધી સાધારણ વનસ્પતિ, આખી દુનિયાની બધી વનસ્પતિ, આખી દુનિયાના સ્થાવર. પ્રશ્ન-૫. વ્યાખ્યા લખો અને પાંચ-પાંચ ઉદાહરણ આપોઃ (૧) ત્રસ (૨) સ્થાવર (૩) પૃથ્વીકાય (૪) અકાય (૫) તેઉકાય (૬) વાઉકાય (૭) વનસ્પતિકાય (૮) પ્રત્યેક વનસ્પતિકાય (૯) સાધારણ વનસ્પતિકાય પ્રશ્ન-૬. નીચેના ઉદાહરણો કયા જીવભેદમાં આવે ?
(આ પાઠમાં પૃથ્વી વગેરેના જે ઉદાહરણો છે તેમાંથી કોઈ પણ પૂછી શકાય.)
(પાઠ-૪ :
સાધારણ વનસ્પતિકાય
સાધારણ વનસ્પતિ સિવાયના તમામ જીવભેદોનાં એક શરીરમાં એક જ જીવ હોય છે, જ્યારે સાધારણ વનસ્પતિમાં એક શરીરમાં અનંતા જીવો હોય છે. તેથી તેને અનંતકાય પણ કહેવામાં આવે છે. અનંતા જીવો વચ્ચે એક જ (સાધારણ) શરીર હોવાથી તથા તેમનું આહારગ્રહણ, શ્વાસોચ્છવાસ વગેરે એક સાથે જ થતાં હોવાથી તે સાધારણ વનસ્પતિકાય કહેવાય છે. વળી તેને નિગોદ પણ કહેવામાં આવે છે. આમ અનંતકાય, સાધારણ કે નિગોદ એ પર્યાયવાચી શબ્દો છે.
લોકમાં નિગોદના (સૂક્ષ્મ કે બાદર નિગોદના) અસંખ્યાત ગોળા છે. દરેક ગોળામાં અસંખ્યાત નિગોદો (સાધારણ વનસ્પતિના શરીરો) છે. તે દરેક શરીરમાં અનંત-અનંત જીવો હોય છે. સોયની અણી જેટલો સાધારણ વનસ્પતિનો (જેમ કે બટાટાનો) કણિયો લેવામાં આવે તો તેમાં પણ નિગોદના અસંખ્ય ગોળા હોય છે. તેના દરેક ગોળામાં અસંખ્ય નિગોદો (શરીરો) હોય છે. અને તે દરેક નિગોદમાં (શરીરમાં) અનંત-અનંત જીવો હોય છે.
અનંતા જીવો મુક્તિપદને પામેલા છે, પણ તેવા અનંતા મુક્તાત્માઓ કરતાં પણ સાધારણ વનસ્પતિના એક જ શરીરમાં રહેલાં જીવો અનંતગુણા છે. દર છ મહિને ઓછામાં ઓછો એક આત્મા તો મોક્ષમાં જાય જ છે..... અનંત કાળ પસાર થયા
પછી બીજા અનંત આત્માઓ મોક્ષમાં જવાના, ત્યારે પણ નિગોદના એક શરીરમાં રહેલા જીવો મુક્તાત્માઓની સંખ્યા કરતાં અનંતગુણા જ હોવાના.
ભૂતકાળમાં ગયેલાં, વર્તમાનમાં જતાં અને ભવિષ્યમાં જનારા તમામ મોક્ષના જીવોની સંખ્યા તથા સાધારણ વનસ્પતિ સિવાયની તમામ જીવરાશિનો સરવાળો કરવામાં આવે તો પણ નિગોદના એક શરીરમાં રહેલાં જીવોની સંખ્યા અનંતગુણી જ છે.
આંખના એક જ પલકારામાં અસંખ્ય સમય પસાર થઈ જાય છે. અનાદિ ભૂતકાળ, એક સમયનો વર્તમાનકાળ અને અનંત ભવિષ્યકાળના બધા જ સમયોના સરવાળાં કરતાં ય એક નિગોદના જીવો અનંતગુણા છે.
એકદમ જાડી ભાષામાં વાત વિચારીએ-મોક્ષના આત્માઓની સંખ્યા + દુનિયાના તમામ દેવો, નારકો અને માનવોની સંખ્યા + તમામ પશુઓની સંખ્યા + તમામ કીડી, મચ્છર આદિ જીવજંતુઓની સંખ્યા + તમામ રેતીના કણ કણની સંખ્યા + કુવા, વાવ, તળાવ, સમુદ્ર વગેરે બધા જ પ્રકારના બધા જ પાણીનાં ટીપાંઓની સંખ્યા + તમામ અગ્નિના જીવોની સંખ્યા + તમામ વાયુના જીવોની સંખ્યા + તમામ પ્રત્યેક વનસ્પતિરૂપ ઘાસ, પાંદડા, ફળ, ફૂલ, શાખાઓ, થડ, વૃક્ષો, શાકભાજી વગેરેની સંખ્યા - આ બધાંનો સરવાળો કરવામાં આવે તેની જે સંખ્યા થાય તેના કરતાં પણ બટાટા વગેરે સાધારણ વનસ્પતિના એક જ શરીરમાં રહેલા જીવોની સંખ્યા અનંતગુણી છે.
અનંતા જીવોની હિંસા જેમાં રહેલી છે તેવા બટાટા વગેરેના ભોજનનો તથા લીલ, સેવાળ વગેરેની હિંસાનો સદંતર ત્યાગ જ કરી દેવો જોઈએ. કેટલીક સાધારણ વનસ્પતિને ઓળખીએ: ૧) બટાટા, ડુંગળી, લસણ, ગાજર, શક્કરિયા, મૂળા વગેરે જમીનમાં થાય છે. માટે તેને જમીનકંદ કે કંદમૂળ કહેવામાં આવે છે. વૈજ્ઞાનિકો પણ કહે છે કે Where there is darkness, there are Germs. (જ્યાં અંધારૂં છે ત્યાં જીવો [ઘણાં) હોય છે.) આમ, તેઓ પણ જમીનકંદમાં અને રાત્રિભોજનમાં ઘણાં જીવોની ઉત્પત્તિનો સ્વીકાર કરે છે. મૂળો કંદમૂળ છે અને ઉપરના પત્ર, મોગરા, દાંડા અને મોગરાના બીજા પ્રત્યેક વનસ્પતિ છે. પરંતુ તેમાં ઘણાં ત્રસજીવો હોવાથી તથા મૂળા સાથે સંલગ્ન હોવાથી મૂળાના પાંચેય અંગ અભક્ષ્ય છે-ખાવા યોગ્ય નથી. ૨) પગ એટલે નીલ-ફગ. આ નીલ-ફૂગ પાંચેય વર્ણની હોય છે. વરસાદના કારણે કે પાણીના કારણે રસ્તામાં, બાથરૂમમાં, ભીંતો ઉપર, ઈટ ઉપર, નળ ઉપર,
(૧૫)
(૧૩)