________________
દેવદ્વીપ - દેવસમુદ્ર - નાગદ્વીપ - નાગસમુદ્ર – યદ્વીપ - યક્ષસમુદ્ર - ભૂતદ્વીપ - ભૂતસમુદ્ર - સ્વયંભૂરમણ દ્વીપ - સ્વયંભૂરમણ સમુદ્ર - એ પછી અલોક આવે છે.
ખાસ ધ્યાનમાં રાખવું કે - ઉત્તર-ઉત્તરના (પછી-પછીના) સમુદ્ર કે દ્વીપનો વિસ્તાર, પૂર્વ-પૂર્વના દ્વીપ કે સમુદ્રનો વિસ્તાર કરતાં ડબલ ડબલ હોય છે. વળી જંબૂદ્વીપ દેખાતા પૂર્ણિમાનાં ચન્દ્ર જેવો ગોળ છે જ્યારે બાકીના તમામ સમુદ્ર અને દ્વીપો બંગડીની જેમ વલયાકારે છે.
મધ્યલોકનું ચિત્ર
Africa
Aroma
6
nણ
મધ્યલોકની બરાબર મધ્યમાં જંબુદ્વીપ આવેલો છે. તે એક લાખ યોજનના વિસ્તારવાળો (લાંબો-પહોળો) તથા દેખાતાં પૂર્ણિમાના ચન્દ્ર જેવો કે રોટલી જેવો ગોળાકાર છે. - જંબૂદ્વીપની ફરતે બે લાખ યોજનાના વિસ્તારવાળો લવણસમુદ્ર આવેલો છે. તેની ફરતે અનુક્રમે નીચે જણાવેલ નામોવાળા અને ડબલ ડબલ વિસ્તારવાળા દ્વીપ અને સમુદ્રો આવેલા છે.
જંબૂદ્વીપ - લવણ સમુદ્ર - ધાતકી ખંડ - કાલોદધિ સમુદ્ર પુષ્કરવર દ્વીપ - પુષ્કરવર સમુદ્ર - વરુણવર દ્વીપ-વરુણવર સમુદ્ર ક્ષીરવાર દ્વીપ - શરવર સમુદ્ર - ધૃતવર દ્વીપ - ધૃતવર સમુદ્ર ઈશુવર દ્વીપ - ઈશ્કવર સમુદ્ર - નંદીશ્વર દ્વીપ - નંદીશ્વર સમુદ્ર
આ રીતે સરખા જ નામવાળા દ્વીપ-સમુદ્ર વારાફરતી આવ્યા કરે છે. વળી હવે જે-જે દ્વીપનાં નામ આવશે તેને ‘વ’ અને ‘વરાવભાસ’ લગાડવાથી જે નામ બને તે નામવાળા દ્વીપ સમુદ્રો અનુક્રમે જાણવા. (તેને ત્રિપ્રત્યવતારતા કહે છે, તે આ રીતે ? (નંદીશ્વર સમુદ્રને ફરતો) અરૂણ દ્વીપ - અરૂણ સમુદ્ર - અરૂણવર દ્વીપ - અરૂણવર સમુદ્ર - અરૂણ વરાભાસ દ્વીપ - અરૂણહરાવભાસ સમુદ્ર
આ પછી અનુક્રમે કુંડલ, શંખ, રૂચક, ભુજગ, કુશ, કૌંચ અને ત્યાર પછી ઉત્તમ વસ્તુઓના નામોવાળા અને શુભશાશ્વતા પદાર્થોના નામોવાળા અસંખ્ય-અસંખ્ય દ્વીપ-સમુદ્રો વારાફરતી ત્રિપ્રત્યવતારતા વડે જાણવાં.
આ રીતે અસંખ્ય દ્વીપ-સમુદ્રો ગયા પછી બીજો એક જંબૂદ્વીપ નામે દ્વીપ આવે છે. એમ દરેક દ્વીપ-સમુદ્રોના નામવાળા જ દ્વીપ-સમુદ્રો અસંખ્યાત-અસંખ્યાત દ્વીપસમુદ્રો ગયા પછી ફરી-ફરી આવે છે. તેથી જંબૂદ્વીપ આદિ તમામ દ્વીપ-સમુદ્રોના નામવાળા જ બીજા અસંખ્ય-અસંખ્ય દ્વીપ-સમુદ્રો આવેલા છે. અર્થાત્ કુલ જંબૂદ્વીપ નામવાળા દ્વીપો અસંખ્ય છે, કુલ લવણ સમુદ્ર નામવાળા સમુદ્રો અસંખ્ય છે. એ રીતે દરેક દ્વીપસમુદ્રોના નામવાળા દ્વીપો અને સમુદ્રો અસંખ્ય-અસંખ્ય આવેલા છે. વળી દરેક નામોમાં ત્રિપ્રત્યવતારતા પણ સમજી જ લેવી.
આ રીતે કરતાં છેલ્લી ત્રિપ્રત્યવતારતામાં સૂર્યદ્વીપ, સૂર્યસમુદ્ર, સૂર્યવદ્વીપ, સૂર્યવરસમુદ્ર, સૂર્યવરાવભાસ દ્વીપ, સૂર્યવરાવભાસ સમુદ્ર આવે છે. તે પછી છેલ્લા પાંચ દ્વીપ અને પાંચ સમુદ્ર છે. તેમાં ત્રિપ્રત્યવતારતા નથી. તે આ પ્રમાણે :
Ast 2
AYNA
Aynna
ચિત્રમાં જે ૧-૨-૪ વગેરે આંકડા બતાવ્યાં છે, તેટલા લાખ યોજનનો વિસ્તાર તે તે દ્વીપ કે સમુહનો જાણવો. છેલ્લે સ્વયંભૂરમણ સમુદ્ર પછી ખાતું આકાશ આવે છે, તે અલોકાકાશ છે.
(૩૦)
(૨૯)
