________________
પુષ્કરવર હીપનું ચિત્ર
]
Apeeni-VD
+
+
તો દધિસારો
+
+
Wendy
1
ભૂકી
+
+
+
+
[
અઢી દ્વીપ (મનુષ્ય લોક) ના કુલ ક્ષેત્રઃ ક્ષેત્ર નામ જંબૂઢીપમાં ધાતકી ખંડમાં અભ્યત્તર
પુષ્કરાર્ધમાં ભરત ક્ષેત્ર ૧ + ૨ + ૨ = ૫ હિમવંત ક્ષેત્ર ૧ + ૨ + ૨ = ૫ હરિવર્ષ ક્ષેત્ર ૧ + ૨ + ૨ = ૫ મહાવિદેહ ક્ષેત્ર ૧ દેવકુફ ક્ષેત્ર ૧ ઉત્તર કુરૂ ક્ષેત્ર ૧ + ૨ + ૨ = ૫ રમ્યક્ ક્ષેત્ર ૧ હિરણ્યવંત ક્ષેત્ર ૧ ઐરવત ક્ષેત્ર ૧ + ૨ + ૨ = ૫ કુલ
૯ + ૧૮ + ૧૮ = તેમજ લવણ સમુદ્રમાં આવેલ પ૬ અંતર્લીપ = ૫૬
૧૦૧ ઉપરનો કોઠો જોતાં ખ્યાલ આવશે કે રાા દ્વીપમાં મળીને ભરત ક્ષેત્ર આદિ દરેક ક્ષેત્રો કુલ ૫-૫ની સંખ્યામાં છે. આમાં ૫ ભરત ક્ષેત્ર + ૫ મહાવિદેહ ક્ષેત્ર + ૫ ઐરાવત ક્ષેત્ર = ૧૫ ક્ષેત્રોને કર્મભૂમિ કહેવામાં આવે છે. અને ૫ હિમવંત + ૫ હરિવર્ષ + ૫ દેવકુફ + પ ઉત્તરકુરૂ + ૫ રમ્ય + ૫ હિરણ્યવંત = ૩૦ ક્ષેત્રોને અકર્મભૂમિ કહેવામાં આવે છે. કર્મભૂમિઃ જ્યાં અસિ (શત્ર), મસિ (વ્યાપાર), કૃષિ (ખેતી) પ્રવર્તતા હોય અથવા
જ્યાં મોક્ષમાર્ગ પ્રવર્તતો હોય તેવા ક્ષેત્રને કર્મભૂમિ કહેવામાં આવે છે. અકર્મભૂમિઃ જે ક્ષેત્રોમાં ક્યારેય અસિ, મણિ, કૃષિનો વ્યવહાર હોય જ નહિ તેમજ મોક્ષમાર્ગ પણ પ્રવર્તતો ન હોય, પરંતુ યુગલિક અને કલ્પવૃક્ષની વ્યવસ્થા હોય છે તે અકર્મભૂમિ કહેવાય છે. યુગલિકો ઈચ્છિત વસ્તુ કલ્પવૃક્ષ પાસેથી મેળવી લે છે.
જો કે અંતપમાં પણ અકર્મભૂમિની જેમ યુગલિકાદિ વ્યવસ્થા છે. છતાં તે
n
NT
)
QA-Jug
1K ve ]
hxavo
_p.8mF)
wz
Xox
ne
ઉપરનું ચિત્ર જોતાં ખ્યાલ આવશે કે પુષ્કરવર દ્વીપની મધ્યભાગમાં વલાકારે (બંગડી આકારે) માનુષોત્તર પર્વત આવેલો છે. આથી પુષ્કરવર દ્વીપના બે વિભાગ (૧. બાહ્ય પુષ્કરાર્ધ દ્વીપ અને ૨. અભ્યન્તર પુષ્કરાઈ દ્વીપ) પડી જાય છે. તેમાં અભ્યન્તર પુષ્કરાઈ દ્વીપમાં ધાતકી ખંડની માફક જ નવ-નવ ક્ષેત્રો આવેલા છે. તેમના નામ પણ ધાતકી ખંડની માફક જ સમજી લેવાં. ચિત્રમાં મહાવિદેહ ક્ષેત્રમાં આવેલ ઉત્તરકુરૂ ક્ષેત્ર, દેવકુરૂક્ષેત્ર બતાવ્યું નથી પણ તે ધાતકી ખંડની માફક જ સમજી લેવું.
(૩૫)
(6)
