________________
વિશ્વશાંતિ વખતે એક ડાહ્યા માણસે બધાને અમુક વૃક્ષ વગેરે વહેંચી આપી ઝઘડો થતું અટકાવ્યું. આ માણસ ટેળીને-કુલ આગેવાન બને, એટલે કુલકર ગણાય.
આ કુલકરના સમયમાં મનુષ્યની સ્વાર્થભાવના ક્રમશઃ વધવા લાગી, એટલે હકાર, મકાર અને ધિક્કાર નીતિ અમલમાં આવી. કેઈ બે માણસ લડતા હોય અને કુલકર આવીને એમ કહે કે “હેં ! તમે આ શું કરે છે ?” એટલે પેલા બે શરમાઈને લડવાનું છેડી દે એનું નામ હકારનીતિ. કેઈ બે માણસ લડતા હોય અને કુલકર આવીને એમ કહે કે “આ રીતે મ લડે. એ તમને શોભતું નથી એટલે પેલા બે શરમાઇને લડવાનું છેડી દે, એનું નામ મકારનીતિ અને કઈ બે માણસ લડતા હેય તેને કુલકર આવીને એમ કહે કે “ધિ તમે આ શું કર્યું?
આ રીતે લડતા લાજતા નથી?’ એટલે પેલા બે શરમાઈને મે લડવાનું છેડી દે, એનું નામ ધિક્કારનીતિ.
કુલકરેને જમાને પૂરો થયા પછી શ્રી ઋષભદેવ પ્રથમ રાજા થયા. તેમણે લેકેને રાંધતાં શીખવ્યું, વાસણ બનાવતાં શીખવ્યું, ઘર બાંધતાં શીખવ્યું તથા બીજાં પણ નાનાં મેટાં અનેક શિલ્પ શીખવ્યાં. તે સાથે તેમને લિપિ અને અંકનું જ્ઞાન પણ આપ્યું. આ વખતે કર્મ પ્રમાણે લોકસમૂહના બ્રાહ્મણ, ક્ષત્રિય, વૈશ્ય અને શુદ્ર એવા ચાર વિભાગે પડ્યા. તાત્પર્ય કે આજે જેને માનવસંસ્કૃતિ કે માનવસભ્યતા કહેવામાં આવે છે, તેને આ રીતે પ્રસાર થયા.
શ્રી કષભદેવ ભગવાને લોકોને વ્યવહારનીતિ
