________________
અધ્યાય પહેલો
૧૯
વળી હે (બ્રહ્મા અને શિવથી પણ ઉત્તમ એવા અથવા કિરણોથી જગતને હર્ષાવનાર એવા) કેશવ ! (જુઓને પ્રારંભમાં જ બધાં) ચિહ્નો પણ અપશુકનનાં જ ભાળું છું. (આપ કદાચ કહેશો કે મારી હાજરીમાં શુકન અને અપશુકન કયાં જોવા બેઠો? ભલે ! એમ તો હું કદાચ માની લઉં છું કે આપના સાનિધ્યાં મને અપશુકન કદાચ ન પણ નડે, છતાં) ભલાયુદ્ધમાં સ્વજનને હણી(લ્યાણ પણ કર્યું થવાનું છે? ) મને તો કશું જ કલ્યાણ દેખાતું નથી.
નોધ : આ શ્લોક આધ્યાત્મિક દ્રષ્ટિએ પણ ખૂબ મહત્ત્વનો છે. (૧) શુકનશાસ્ત્ર વગેરે શાસ્ત્રો અને ચિહનો લૌકિક કાર્યમાં આગાહી પૂરતું ક્રમ આપી શકે પણ સાધકને પોતાના મોક્ષમાર્ગમાં એની જરૂર નથી. કારણ કે, મન જો તે માર્ગમાં મક્કમ હોય તો લૌકિક અનિષ્ટો બાધક થઈ શકતાં નથી. ઊલટાં બાધક હોય તો પણ અંતે સાધક થઈ પડે છે. એટલે ઊલટું એવા પ્રકારના પ્રસંગોથી ટેવાયેલું મન વહેમી બની જાય તો ઊંચી કક્ષા પર જવામાં તે પણ એક અંતરાયરૂપ બને છે. આપણે અગાઉ કહી ગયા તેમ (શ્રીકૃષ્ણ મહાત્માની દ્રષ્ટિએ જોઈએ તો). સમતાયોગની ભૂમિકા પર જવાને હવે અર્જુન લગભગ યોગ્ય બન્યો હતો. ત્યાં જ એને મોહદયાએ ઘેરી લીધો છે. એટલે જ એ બોલે છે કે જે લડાઈમાં મારા સ્વજનો હણાય તે લડાઈમાં ભાગ લેવામાં મારું શું કલ્યાણ છે? આ સ્થળે જૈનસૂત્રનું એક દષ્ટાંત યાદ આવે છે.
એક ચુલ્લિની પિતા નામનો સાધક પોતાના અંતરાત્માને જાગ્રત કરી ધર્મકરણીમાં સમતાયોગની ભૂમિકામાં મનને સ્થિર કરીને બેઠો છે. ત્યાં એકાએક વ્યંતર કોટિનો એક દેવ આવી તેની પાસે તેના ત્રણ જુવાન પુત્રોના ટુકડા કરી નાંખે છે. છતાં તે ડરતો નથી. પણ જ્યારે તેની માને લાવી વ્યંતર ટુકડા કરે છે ત્યારે તે ડગી જાય છે. (જુઓ ઉપાસક દશાંગસૂત્ર ત્રીજું, શ્રાવકનું જી.ચ.) આ જ રીતે અર્જુને પણ દ્રોણ, ભીષ્મ આદિને જોયા કે તરત જ પાસે બેઠેલા શ્રીકૃષ્ણ મહાત્માને જોઈ તે સ્થિર થઈ જાય છે. એ તો આપણે કહી જ ગયા છીએ કે એવી મોહદયાની ભૂમિકા પણ હલકી કોટીની નથી. ફકત આવા આગળ વધેલા સાધકને શોભે તેવી નથી. ખરી વાત તો એ છે કે આવો સાધક પોતાની આવી મોહદયાને આધીન થાય તોય તે (૧) પોતાનાં સ્વજનો જો ખરેખર જ હણાવાનાં હોય તો તેમને બચાવી શકતો નથી, કારણ કે, તેણે પોતે પોતાના દેહાભિમાનને કારણે પોતામાં વધુ પડતું મહત્ત્વ આરોપી લીધું હોય છે. પણ કુદરતી
