________________
અધ્યાય પાંચમો
૨૪૯
આપોઆપ જન્મમરણરૂપ સંસારની ચાંપ બંધ થાય છે અને અપુનર્જન્મદશા પામી જવાય છે.
જૈનસૂત્રોનું જ્ઞાન એટલે જ્ઞાનમાં હૃદયનું ગૂંથાવું. જૈનસૂત્રોનું દર્શન એટલે જ્ઞાનમાં બુદ્ધિનું (બુદ્ધિ આત્માનો તદન નજીકનો પર્યાય છે, એ આપણે અગાઉ કહી જ ચૂકયા છીએ તેનું) જોડાણ, નિષ્ઠા અને તત્પરતા એ, જૈન સુત્રોની પરિભાષાનો સમન્વય કરીએ તો, ચારિત્ર અને તપ છે. આ ચોકડીના પ્રતાપે અપુર્નજન્મદશા પમાય છે, એવો અનંત જ્ઞાનીઓનો ઉચ્ચાર છે. માત્ર ઉપરની કહેણી કે કરણીમાં સ્થૂળભેદ ભલે આપણને લાગે, પણ ખરેખરી બીના તો ઉપરની જ છે. આથી એમ પણ સિદ્ધ થયું કે આત્મજ્ઞાન ખરું ત્યારે જ થયું ગણાય કે સત્યની જ તાલાવેલી લાગે અને સત્ય વગરની સર્વે ક્રિયાઓ પરત્વે અત્યંત ઉદાસીનતા જાગે ને જ્ઞાનની મસ્તીમાં આત્માની સાવ નજીકમાં રહેલી બુદ્ધિ, ઓગળી જાય, હૃદય ઓગળી જાય, નિષ્ઠા થાય અને તત્પરતા જામે એટલે કે એ આત્માનંદમાં જ મહાલે અને એ દશાનો અંત પણ મોક્ષરૂપે જ સફળતાભર્યો આવે.
હવે શ્રીકૃષ્ણગુરુ એવા આત્મજ્ઞાની પુરુષની દષ્ટિ કેવી હોય અને એને પરિણામે જગત પરત્વે તેઓ કેમ વર્તી રહ્યા હોય તેનું આબેહૂબ ધ્યાન આપે છેઃ
विद्याविनयसंपन्ने ब्राह्मणे गवि हस्तिनि ।
નિ ચ દ્વાજે ૪ પfoડતા: સમાનઃ || ૧૮ !! વિદ્યા વિનય પામેલા, વિપ્રમાં બ્રહ્મ જે રૂપે;
તે જ રૂપે જુએ જ્ઞાની, હાથી, ગૌ, ગ્વાન શૂદ્રમાં. ૧૮ (વળી હે કૌતેય ! અગાઉ કહ્યું તેમ ભવિષ્યમાં તે જ્ઞાનીઓ મોક્ષગતિ પામે છે એટલું જ નહિ, બલકે તેઓનું વર્તમાન જીવન પણ જગતના સર્વ સામાન્ય લોકો કરતાં નોખી જ ભાત પાડનારું હોય છે. દા.ત. સામાન્ય લોકો બહારની વસ્તુઓ પરત્વે મહત્ત્વ આંકતાં એવા ટેવાઈ જાય છે કે પછી તેમને અંતરંગદશા તરફ નજર કરવાની દષ્ટિ જ પ્રગટતી નથી. તેથી તેઓ બ્રાહ્મણ, ક્ષત્રિય, વૈશ્ય અને શુદ્ર એ વર્ણો વ્યવસ્થા અર્થે જુદા પાડેલા છે, તે વાતને ભૂલી જાય છે, અને બ્રાહ્મણને સૌથી ઊંચા માની લે છે. પછી ભલે તેઓની અંતરંગદશા બ્રહ્મલક્ષી ન પણ હોય ! અને શૂદ્રને હલકા માની લે છે, પછી ભલે તેઓની અંતરંગદશા બ્રહ્મલક્ષી હોય ! આથી તેઓ અભેદદષ્ટિને બદલે ભેદ દષ્ટિનાં ચશ્માં ચડાવી લઈ અને સંસારના રાગદ્વેષાદિ પ્રપંચોમાં ફસાઈ પોતાનું અને જગતનું અહિત કરવાના નિમિત્તરૂપ
