________________
અઘ્યાય છઠ્ઠો
(આ તો થઈ સદ્ભાગી જન્મની વાત ! પણ એની પૂર્વસાધનાનું આટલું જ ફળ બસ નથી. વળી) ત્યાં તેને (તેણે પૂર્વજન્મે જે બુદ્ધિયોગ સાધ્યો હતો તે) પૂર્વ જન્મનો સમત્વ બુદ્ધિનો યોગ (અનાયાસે) સાંપડે છે. અને ત્યાંથી તે ફરી પાછો મોક્ષ માટે પ્રયત્ન શરૂ કરી દે છે. (મેં ઉપર કહ્યું તેમ) એ જ પૂર્વના અભ્યાસ (પહેલાં પાડેલી સુટેવ)ને લીધે અવશપણે (પરાણે-કુદરતી રીતે) તે (યોગભણી) ખેંચાય છે. (સામાન્ય નિમિત્ત પણ એને માટે પ્રેક અને વૈરાગ્યજનક નીવડી પડે છે.) તેમ ખેંચાતો છતો તે પ્રથમ તો યોગનો જિજ્ઞાસુ જ હોય છે, તોય શબ્દ બ્રહ્મથી (એટલે કે વૈદિક કર્મકાંડથી તો) આગળ જ છે (એ તારે ન ભૂલવું જોઈએ.)
૩૦૩
(વળી તું કહીશ, કે તો પછી એને ક્રિયાની જરૂર નથી ? હું કહું છું, ના; ક્રિયાની તો જરૂર છે જ અને એ ખૂબ ક્રિયા કરે છે, પણ તે બધો મેલ ધોવા માટે. એટલે કે) વળી ખંતપૂર્વક યત્ન કરતો છતો તે યોગી પાપ મેલથી ચોખ્ખો થઈને અનેક જન્મને અંતે પણ સિદ્ધ થઈ પછી પરંગતિ ચોક્કસ પામે છે.
નોંધ : એકતાલીસમા શ્લોકમાં 'શુચિ શ્રીમાનને ઘેર જન્મે છે’ એમ કહ્યું હતું. અહીં બેતાલીસમાં શ્લોકમાં 'ધીમાન યોગીના કુળમાં જન્મે છે’ એમ કહ્યું. આથી ગીતાકાર એમ કહેવા માગે છે કે જે સમત્વ યોગની સાધનામાં જોડાયા પછી મૂળ આત્માથી જ પતન પામે છે તેને તો ખૂબ રખડવું પડે છે, અને છતાંય એના મોક્ષનું નક્કીપણું ન કહી શકાય ! તોય અહીં એટલું યાદ રાખવું જોઈએ કે એવા ભ્રષ્ટની પણ દુર્ગતિ તો નથી જ થતી. સ્વર્ગપ્રાપ્તિ, તથા પવિત્ર અને સાધન સંપન્ન ઘરોમાં જન્મનું ફળ; એ બે તો તે મેળવે જ છે, પછીને માટે તો જેવી એની કરણી !
અને સમત્વની સાધનામાં જોડાઈને મૂળથી આત્મપતન ન પામતાં જરા ઢીલો પડે છે, અથવા સામાન્ય પતન પામે છે, કિંવા અધૂરી સાધનામાં જ વચ્ચે મરણને શરણ થઈ જાય છે, તો એ તો અવશ્ય મોક્ષ પામે જ છે.
જૈનસૂત્રોમાં આવા સાધકોને, અગાઉ જોયું તેમ 'ભવિજીવો' તરીકે સન્માન્યા છે. તેઓ મોક્ષ પામે જ છે, ભલે પછી અનેક જન્મોને અંતે પામે ! આવા પુરુષોનો જન્મ ” સમભાવી યોગીના કુળમાં થાય છે.”
એક વખતે ઉચ્ચ કોટિનાં બ્રાહ્મણ ગુરુકુળો એવાં જ હતાં, કે જે કુળમાં જન્મનારને માબાપ તરફથી મળતા શરીરની સાથે જ સમભાવના સંસ્કારો મળે, એ દેખીતું છે. વાતાવરણ પણ સંયમને અનુકૂળ જ હોય, એટલે પ્રથમ ક૨તાં આ કોટિ ઊંચી છે.
