________________
અધ્યાય છઠ્ઠો
૨૯૫
સહુને એનો અનુભવ કરાવે જ છે. (વ્યકત અનુભવને જ્ઞાન કહેવાય છે. અવ્યકત અનુભવને અજ્ઞાન કહેવાય છે.) વળી તે જ એક એવી વસ્તુ છે કે જેને સહુ ઝંખે છે, ભલે પછી પ્રકારો જુદા હોય ! અને જો આમ જ છે તો પછી એનો ખરેખરો ભજનાર કોની સાથે વિષમભાવે વર્તશે?
સાચાં માબાપ પોતાનાં અણસમજા બાળકને વધુ પ્રેમાળ રીતે સમજાવવા કોશિશ કરે છે, તેમ સમદષ્ટિ પુરુષ જગતના ખરા ધર્મ ભૂલેલાને વધુ ચાહીને સત્ય સમજાવશે. આથી કયાંય એનો સમભાવ નહિ ખોવાય.
ખરા સુધારકો આ ચાવી લઈને પોતાના ઘરનું તાળું ખોલે છે એટલે એને રૂઢિ ચુસ્તોને ધમધમાવવા નથી પડતા, અને છતાં તેમની ખરી રોશની રૂઢિચુસ્તોને પોતાભણી ખેંચે છે. આજ રીતે જેઓ સુધારાને બદલે કુધારાને માર્ગે ચડી પાટો ચૂકી ગયા છે એવા નામધારી સુધારકોને નિંદવા કરતાં રૂઢિચુસ્તો પોતે એવું સત્યમય જીવન જીવતાં થાય કે જેથી પથ ભૂલેલા લોકો પોતા ભણી વળે. માનો કે ન વળે તોય શું? પોતે તો આત્મરસ પામે જ, પામે. - હવે ચોથા શ્લોકમાં શ્રીકૃષ્ણગુરુ વળી અતિસરસ વાત સંભળાવે છે. તેઓ કહે છે કે જે આત્માની ઉપમાથી જ્યાં જ્યાં જશે ત્યાં ત્યાં એને સરખું જ લાગશે. આ કસોટી ભારે ઉત્તમ છે. અને તે દરેક ઠેકાણે લગાડી શકાય !
દા.ત. એક દુઃખી માણસને પોતે જોયો, તો ત્યાં તે એમ કલ્પના કરશે કે આ જગાએ હું પોતે હોઉં તો શું ઈચ્છું? બીજાની સહાય? હા, તો મારે પણ એ દુઃખીને સહાય કરવી જોઈએ. એ પોતે સુખી હોય ત્યારે તે એમ જ કલ્પના કરશે કે જેમ મને સુખ વહાલું છે તેમ સહુને વહાલું છે, માટે મારું સુખ એવું હોવું જોઈએ કે જે સુખ સહુને ભાગે આવી શકે, આવી વિચારણાને અંતે દુન્યવી સુખ કરતાં કોઈ જુદી જ સ્થિતિના સુખમાં ચાલ્યો જશે. અને તેને જણાશે કે આપ મેળે ઈશ્કેલી ગરીબાઈમાં જે સુખ છે અથવા તો ઓછામાં ઓછું મળે તેમાં સંતોષ રાખવાથી જે સુખ છે, તે સુખ વૈભવોમાં કયાંય નથી. એટલે એમાંથી એને વિરતવૃત્તિ જાગશે. બસ, આ કસોટીને જ્યાં જઈને કસીશું ત્યાં ત્યાં કુંદન જ દેખાશે. પણ આવી સહેલી વાતને અભિમાની જીવ ભારે કઠણ બનાવી દે છે. એ બીજાને માટે તો આત્મા મરતો નથી, દેહ મરે છે” એમ માનીને બેદરકાર રહે છે. અને પોતા ઉપર દુઃખ રખે પડે એની પળે પળે ચિંતા સેવે છે. જાણે ત્યાં એનો ગજ "આત્મા મરે છે, દેહ નથી મરતો.” એવો જ કાં ન હોય ! કેવી પામરતા ! કેવી ઉશ્રુંખલ સ્વછંદતા !
