Jain Dharm Prakash 1916 Pustak 032 Ank 07

Author(s): Jain Dharm Prasarak Sabha
Publisher: Jain Dharm Prasarak Sabha

Page 5

પ્રશમરતિ પ્રકરણું.
प्रशमति प्रकरण.
[ અર્થ વિવેચન મુક્ત ]
( અનુસંધાન પૃષ્ટ ૧૮૩ થી) પૂર્વોક્ત સર્વ અંતરામાં પણ કપાય શત્રુઓનું જોર જબરું છે તેથી ઈન્દ્રિયાદિક સર્વ ગણના નાયકરૂપ કષાયોનો જ વિજય કરવો જોઈએ. તે કહે છે –
तस्मात्परीपहेन्द्रियगौरवगणनायकाकपायारिपून् । शान्तिवलपादेवार्जवसंतोपैः साधयेद्वीरः ॥ १६५ ।। संचिन्त्य कपायाणामुदयनिमित्तमुपशान्तिहेतुं च ।
त्रिकरणशुद्धमपि तयोः परिहारासेवने कार्य ॥ १६६ ।। - ભાવાર્થ –તેટલા માટે પરીષહ, ઇંદ્રિય અને ગૌરવ ગણના નાયક એવા કપાય શત્રુઓનો ક્ષમા, મૃદુતા, રુજુતા અને સંતોષવડે કરીને વીર પુરૂએ જય કરવો કષાયના ઉદય નિમિત્ત અને ઉપશાંતિના નિમિત્ત સમ્ય રીતે વિચારીને ત્રિકરણ શુદ્ધિથી તેમને અનુકમે ત્યાગ અને આદર કરે. ૧૬૫-૧૬
વિરાન–નાયક જિતાયે છતે “હત સૈન્ય અનાયક’ એ ન્યાયે પછી ઈન્દ્રિયાદિકનું જોર ચાલતું નથી, તેથી પરિષહ, ઇદ્રીઓ અને ગૌરવ (અભિમાન) રૂપ સમૂહના નાયક-એના પ્રવર્તાવનાર કષાયોને કયા સાધનથી જીતવા ? તે શાસ્ત્રકાર પોતેજ જશાવે છે. ક્ષમા બળ, માર્દવ-મૃદુતાબળ, આર્જવ–સરલતાબળ અને સંતોષ બળવડે અનુકમે પૂર્વોત કોધ, માન, માયા અને લોભ કષાયને ધીર પુરૂષે જીતી લેવા જે ઇએ. ધેય—અડગતા સાથે ઉદ્યમથી શું શું સિદ્ધ નથી થતું ? કહે છે કે"Patience and Persivedrauce over come mountains.'
જે જે કારણોને પામીને ક્રોધાદિક કષાયો ઉત્પન્ન થતા હોય તેનો, અને જે જે કારણેથી કોધાદિ કષાયે શાન્ત–ઉપશાન્ત થતા હોય તેનો, સારી રીતે વિચાર કરીને રાગ દ્વેષ અને મહિને નિવારવા માટે ત્રિકરણ શુદ્ધ કષાય ઉત્પત્તિનાં કારંગોનો ત્યાગ અને કષાય શાતિનાં કારણેનું સેવન-મન વચન કાયાથી કરવું, કરાવવું અને અનુમોદવું તે અવશ્યનું છે. એટલા માટે ક્ષમાદિક દેશવિધ સાધુમનું અનુશીલન કરવું જોઈએ એમ શાસ્ત્રકાર કહે છે. ૧૬પ-૧૬
सेव्यः शान्तिर्दिवमार्जवशौचे च संयमत्यागौ । सत्यतपोब्रह्माकिंचन्यानीत्येष धर्मविधिः ।। १६७ ।।