________________
૧oo,
જ્ઞાનસાર કરે તે દષ્ટાન્ત હિત ઇચ્છીએ છીએ. યદ્યપિ મૈત્રીભાવના સર્વ વિષે છે, તે પણ પ્રવૃત્તિને અનુકૂલ ભાવના અપુનબંધકાદિ આશ્રિત જ કહી છે.
૧ સ્વસ્તિમતી નગરીમાં બ્રાહ્મણની એક પુત્રી અને તેની અત્યન્ત પ્રીતિપાત્ર સખી રહેતી હતી. પરંતુ વિવાહ થવાથી તે બન્નેને જુદા જુદા સ્થળે રહેવાનું થયું. એકવાર બ્રાહ્મણની પુત્રી સખીને મળવા માટે તેના ઘેર ગઈ. સખીએ કહ્યું કે મારો પતિ મારે આધીન ન હોવાથી હું બહુ જ દુઃખી છું બ્રાહ્મણપુત્રીએ સખીને કહ્યું કે તું ચિંતા ન કર, હું તારા પતિને જડી ખવરાવી બળદ બનાવી દઈશ. બ્રાહ્મણપત્રી જડી આપીને તેના ઘેર ગઈ. પાછળથી તે સ્ત્રીઓ જડી ખવરાવી પોતાના પતિને બળદ બનાવી દીધો. પતિ બળદ બનવાથી તેની પત્ની ઘણી દુઃખી થઈ. તે હંમેશા પિતાના બળદરૂપ પતિને ચરાવવા લઈ જતી હતી અને તેની સેવા-સુશ્રુષા કરતી હતી. એક દિવસે તે વડના ઝાડની નીચે બેસી બળદને ચરાવતી હતી, ત્યારે એક વિદ્યાધરનું યુગલ વડની શાખા ઉપર બેસી આરામ લેતું હતું. તે બનેની વાતચિતના પ્રસંગે વિદ્યાધર બેલ્યો કે આ સ્વભાવથી બળદ નથી, પણ જડી ખવરાવવાથી પુરૂષ મટીને બળદ થયેલ છે, જે તેને સંજીવની નામે જડી ખવરાવવામાં આવે તે તે બળદ મટીને ફરીથી પુરૂષ થાય. તે સંજીવની આ વડની નીચે જ છે. તે સાંભળી તે સ્ત્રીએ બળદને સંજીવની ચરાવવાનો વિચાર કર્યો, પરંતુ તે સંજીવનીને ઓળખતી નહોતી. તેથી તેણે વડની નીચેની બધી વનસ્પતિ બળદને ચરાવી દીધી. વનસ્પતિની સાથે સંજીવની ખાવામાં આવી હોવાથી બળદનું રૂપ ત્યાગ કરી તે ફરીથી મનુષ્ય થયા. ૨ જે તીવ્ર ભાવથી પાપ કરતા નથી તે અપુનબંધક,
