________________
આત્મજ્ઞાનનાં સાધન
इन्द्रियैर्विजितो जन्तुः कषायैरभिभूयते । વીર જેટઃ પૂર્વ વત્ર છેઃ જૈને વહેંચતે? રદ્દા
જે પ્રાણી ઇન્દ્રિયાથી જીતાયેલા છે, તે કાયાથી જલદી પરાભવ પામે છે. બળવાન પુરુષાએ પહેલાં જેની એક ઈંટ ખેંચી કાઢી છે તેવા ક્લિાને પાછળથી કાણ તાડી પાતુ નથી? (૨૬)
૨૦૭
कुलघाताय पाताय बन्धाय च वधाय च । अनिर्जितानि जायन्ते करणानि शरीरिणाम् ॥२७॥ ન જીતાયેલી ઈન્દ્રિયા માણસાના કુળને નાશ, અધઃ પાત, બધ અને વધના કારણ રૂપ થાયછે, (૨૭)
ઇન્દ્રિયાની સથા અપ્રવૃત્તિ તે ઇન્દ્રિયાનો ય વિષયામાં રાગદ્વેષ વિના પ્રવ્રુત્તિ કરવી તે પણ ઇન્દ્રિયાનો સમીપમાં રહેલા વિષયનો ઇન્દ્રિયાની સાથે સબન્ધ જ ન બનવું અશકય છે, પરન્તુ વિષયામાં થતા રાગદ્વેષને તો શકાય છે. સંચમી પુરૂષાની ઇન્દ્રિયા હણાયેલી અને ન તણાયેલી છે. હતકારી વિષયામાં તેઓની ઇન્દ્રિયા હણાયેલી નથી, પણ અહિત વિષયામાં હણાયેલી છે. વિષયામાં પ્રિયપણું કે અપ્રિયપણુ" વાસ્તવિક રાતે નથી, પરન્તુ એક જ વિષય અમુક હેતુથી પ્રિય થાય છે, અને અસુ હેતુથી અપ્રિય થાય છે, માટે વિષયાનું પ્રિયપણું અને અપ્રિયપણુ ઐપાધિક સમછ રાગદ્વેષ દૂર કરવા. तदिन्द्रियजयं कुर्याद् मनः शुद्धया महामतिः । यां चिना यमनियमैः कायक्लेशो वृथा नृणाम् ॥२८॥ માટે બુદ્ધિમાન પુરુષે મનની વિશુદ્ધિ વડે ઈન્દ્રિયા
નથી, પશુ જ જ છે,
થાય એમ
જરૂર નિવારી
