________________
આત્માનવાં સાધન श्लिष्टं स्थिरसानन्दं मुलीनमतिनिश्चलं परानन्दम् । तन्मात्रकविषयग्रहमुभयमपि बुधैस्तदाम्नातम् ॥४॥
સ્થિર અને આનંદવાળું ચિત સ્પિષ્ટ કહેવાય છે. કારણ કે આત્મામાં સ્થિરતા હોવાથી તે આનંદયુક્ત હોય છે. તથા નિશ્ચલ–અત્યંત સ્થિર અને પરમાનંદયુકત ચિત્ત સુલીન કહેવામાં આવે છે. તે બંને પ્રકારનું ચિત્ત માત્ર ચિત્તગત ધ્યેયરૂ૫ વિષયને ગ્રહણ કરે છે પણ બાહ્ય વિષયને ગ્રહણ કરતું નથી, એમ જ્ઞાની પુરુષોએ કહ્યું છે. * एवं क्रमशोऽभ्यासावेशाद्धयानं भजेन्निरालम्बम् । समरसमावं यातः परमानन्दं ततोऽनुमवेत ॥५॥
આ પ્રમાણે વારંવાર અભ્યાસથી યેગી નિરાલંબન ધ્યાનને પ્રાપ્ત થાય છે. પ્રથમ સ્વાભાવિક વિક્ષિપ્ત ચિત્તથી યાતાયાત ચિત્તને અભ્યાસ કરે, યાતાયાત ચિત્તથી વિશ્વિષ્ટ ચિત્તનો અભ્યાસ કરે અને વિશિષ્ટ ચિત્તથી સુલીન ચિત્તને અભ્યાસ કરે. એમ પુનઃ પુનઃ અભ્યાસ કરવાથી નિરાલંબન ધ્યાન પ્રાપ્ત થાય છે. ત્યાર બાદ સમરસભાવની પ્રાપ્તિથી પરમાનને અનુભવે છે. ૫.
સમરસભાવની પ્રાપ્તિને કમ– बाह्यात्मानमपास्य प्रसत्तिमाजाऽन्तरात्मना योगी। सततं परमात्मानं विचिन्तयेत् तन्मयत्वाय ॥६॥
યેગી બાહ્યા ત્મભાવને દૂર કરી પ્રસન્નતાયુકત અતરાત્મા વડે પરમાત્મામાં તન્મય થવા માટે પરમાત્માનું ચિન્તન કરે છે.
