________________
१२४
ज्ञानसार
कर्मयोगं द्वयं तत्र ज्ञानयोगं त्रयं विदुः ।
विरतेष्वेष नियमाद् बीजमात्रं परेष्वपि ।। २ ।। बा०- कर्मयोगं क० क्रियायोग । द्वयं क० बे। तत्र क० ते पांच योगमांहिं । ज्ञानयोगं क० ज्ञानरूप योगः(ग) । त्रयं क० त्रण्य । विदुः जाणइ छइ । विरतेषु क० विरतमांहि । एष क० ए योग पांच प्रकारइ । नियमात् क० निश्चइ। बीजमात्रं क० केवल बीजरूप। परेष्वपि क० बीजाइ मार्गानुसारी प्रमुखमां । २ ।
અર્થ : તે પાંચ યોગમાં (પહેલા) બે કર્મયોગ (ક્રિયાયોગ) છે અને બીજા ત્રણ જ્ઞાનયોગ છે એમ [જ્ઞાની પુરુષો] જાણે છે. આ પાંચ પ્રકારનો યોગ વિરતિવંતમાં નિશ્ચયથી હોય છે, બીજા માર્ગાનુસારી પ્રમુખમાં કેવળ બીજરૂપ હોય છે. ૨
कृपानिर्वेदसंवेग प्रशमोत्पत्तिकारिणः ।
भेदा: प्रत्येकमत्रेच्छाप्रवृत्तिस्थिरसिद्धयः ।। ३ ।। बा०- कृपा क० अनुकंपा । निर्वेद क० भवत्रास। संवेग क० मोक्षेच्छा। प्रशम क० उपशम तेहनी । उत्पत्तिना । करण कारणशील। भेदा क० भेद । प्रत्येकं एक एक प्रति । अत्र क० इहां । इच्छाप्रवृत्तिस्थिरसिद्धि ए चार एवं पांच ते चार गुणा करता वीस भेद थाई । ३.
અર્થ : અહીં સ્થાન વગેરે પ્રત્યેક પાંચેય યોગના ઇચ્છા, પ્રવૃત્તિ, સ્થિરતા અને સિદ્ધિ એ ચાર ભેદો છે. તે અનુક્રમે કૃપા એટલે અનુકંપા, નિર્વેદ એટલે ભવત્રાસ (સંસારનો ભય), સંવેગ એટલે મોક્ષની ઇચ્છા અને પ્રશમ એટલે ઉપશમની ઉત્પત્તિ માટે કારણભૂત છે. આ સ્થાનાદિ પાંચને ચાર ભેદ વડે ગુણતા વીશ ભેદ થાય.૩
इच्छा तद्वत्कथाप्रीतिः प्रवृत्तिः पालनं परम् ।
स्थैर्य बाधकभीहानि: सिद्धिरन्यार्थसाधनम् ।। ४ ।। बा०- इच्छा योग ते । तद्वत् क० ते योगवंत तेहनी । कथा क० वार्ता ते सांभलतां। प्रीति उपजै ते । प्रवृत्ति योग ते ते कहिइ जे । पालन क० पालवू । परं क० यत्नातिशय
१. 1, 2, 4, 5, 7, 8, 9, 11 कर्मयोग। २. 1, 4, 5, 7, 8, 11 ज्ञानयोग। ३. 1 बड़; 6 बि; 9 बे छ । ४. 1 त्रण्य; 3 त्रिण्य; 2 त्रणि; 8 त्रिण; 9 त्रण । ५. 1, 4, 5, 7, 11.. कारणं । ६. 2 अनुभव। ७. 1 मोक्षनी इच्छा । ८.1 'उपशम' श६ नथी..। ९. 1.5.7 'इच्छा' श नथी..
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
