________________
૧૬૮
ज्ञानसार સાયિક સમ્યક્વરૂપ શુદ્ધ પદ માટે દર્શનાચાર, (૩) ચારિત્ર માટે ચારિત્રાચાર, (૪) શુક્લધ્યાન માટે તપાચાર અને (૫) સર્વ આચારની શુદ્ધિ માટે વર્યાચારની સેવા કરવી.
તપાચારની આચારતા શબ્દ તેમની વિશેષતા છે. “તપના આચારને પાળવો.” તે ક્યાં સુધી ? ચરમ (અંતિમ) શુક્લધ્યાન થાય ત્યાં સુધી. તપ શુક્લધ્યાનની પ્રાપ્તિ માટે કરવું જોઈએ તે સંકલ્પ અગત્યનો છે. દરેક આચારથી જે પ્રાપ્ત કરવાનું છે તે મેળવવાના સંકલ્પપૂર્વક કોઈપણ ક્રિયા કરવી જોઈએ. સંકલ્પ વગર કોઈપણ ક્રિયા કરીએ તો તે ફળે નહીં.
અને અંતે તો આ જ્ઞાનાચાર વગેરે પાંચેય આચારો પોતપોતાના પદની પ્રાપ્તિ થાય ત્યાં સુધી જ ઇચ્છવાના છે. અંતે સર્વોચ્ચ અવસ્થમાં તો વિકલ્પ પણ નથી રહેતા અને ક્રિયા પણ રહેતી નથી.
સ્ટોક ૮/૭ (યોગાસંચાલતસ્થાપી... પરોવત્તyપપદ્યતે ) આ શ્લોકમાં “સંન્યાસ' શબ્દ રૂઢ અર્થ કરતા જુદા અર્થમાં વપરાયેલ છે. સંન્યાસ એટલે સંસાર છોડવો, ત્યાગ કરવો, સંન્યાસી થવું તે રૂઢ અર્થ છે. અહીંયા સંન્યાસ એટલે રોધ કરવો (અટકાવવું) તે અર્થ છે. મન-વચન-કાયાના યોગોને સંયમિત કર્યા તે યોગ. તેને પણ છોડવાની વાત છે. - ધર્મસંન્યાસ એટલે સગુણ બ્રહ્મની અવસ્થા અને અરિહંત પદની પ્રાપ્તિ. ધર્મસંન્યાસમાં જે યોગો, જે સંયમ છે તેનો પણ ત્યાગ થાય તે યોગસંન્યાસ અને તે સિદ્ધ પદ છે, તે નિર્ગુણ બ્રહ્મની અવસ્થા છે.
ધર્મસંન્યાસT(૪)ન્યાસ શબ્દનો અર્થ છે ધર્મસંન્યાસના ત્યાગથી. બીજો “સંન્યાસ” શબ્દ છે તે ‘ત્યાગ'ના અર્થમાં છે. જે યોગો છે તેને પણ છોડવાની વાત છે.
તે જ રીતે ટબામાં ‘વો સંન્યાત: ત્યા' શબ્દનો ટબો છે “યો સંન્યાસથી સંન્યાસનો ત્યા', તેનો અર્થ એમ કરી શકાય કે યોગસંન્યાસ શરૂ થાય ત્યાંથી સંન્યાસનો પણ ત્યાગ કરવાનો છે.
ઉપાધ્યાયજી મહારાજની શૈલી સૂત્રાત્મક છે. તેથી તેને સમજવા માટે મથામણ કરવી પડે છે. પણ મથામણને પરિણામે તે શબ્દોની અર્થ વહનતા અને તેમની રજૂઆતના ઊંડાણનો ખ્યાલ આવે છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
