________________
ज्ञानसार
१७६
ઋોજ ૨૪/૫ (યઃ નાવા.. પર: શુચિ: I)
‘વંદેળ ન વો વિ' એટલે “કદાપિ બંધમાં જતો નથી.” વંધે એટલે બંધ. ન વો એટલે ન ઓળંગે. વયવ એટલે કદાપિ. અમુક અવસ્થાએ પહોંચેલ સાધક કદાચ કોઈ કારણથી પડે તો પણ સાવ નીચે તો ન જ પડે. તે પડવાની અમુક મર્યાદા સુધી જ પડે. જે સમ્યગ્દષ્ટિ થાય છે તેને ઉત્કૃષ્ટ બંધારૂપ મેલ ફરીથી ન લાગે.
સ્ટોક ૨૪/૮ (વિદતિમિરä. દિ જિન ) નયવનિકા એટલે “નયની દૃષ્ટિએ વચનોનો વિન્યાસ.” વિન્યાસ એટલે સ્થાપના. સાદી ભાષામાં તેને “નય ઘટાડવો” એટલે કે “નય ઘટાવવો” એમ કહેવાય. નયની દૃષ્ટિએ વચનોની સ્થાપના કરવી તે નવચનિકા.
ઉપાધ્યાયજી સિદ્ધસેન દિવાકરજીના ગ્રંથોના તથા ‘વિશેષાવશ્યક ભાષ્ય'ના ગહન અભ્યાસી હતા. અવિદ્યાનું અંધારું ચાલ્યું જાય ત્યારે અને વિદ્યારૂપી અંજન આંક્યું હોય ત્યારે જ્ઞાની પોતાના અંતરાત્મામાં જ પરમાત્માને જુએ છે. આ ક્યારે જુએ? સમાધિદશામાં જ તે શક્ય છે.
વ ૨૫/૨ (હાત્મારા વિશો. ) સમયસાર'નું અવતરણ છે. તેમાં “વંધધ' શબ્દ છે. તેમાં ‘વંધwહા' પાઠ પણ મળે છે. ડભોઈના ભંડારની “સમયસાર'ની બારમા સૈકા પહેલાની તાડપત્રીય પ્રત છે, તેમાં “' ની જગ્યાએ બધે “ઘ' લખેલો છે. દા. ત. “મહાવીર' ના બદલે “અધવીર'. બારમા સૈકા પહેલા “દ' ના બદલે “ઘ' લખાતો. શક્ય છે કે વિક્રમના બારમા સૈકા આસપાસ બિહાર તરફના પ્રદેશમાં “હ'ના સ્થાને “ધનો ઉચ્ચાર પ્રચલિત હોય.
કુંદકુંદાચાર્ય રચિત “સમયસાર' એ શુદ્ધ નિશ્ચયનયનો ગ્રંથ છે, જ્યારે “જ્ઞાનસાર'માં નિશ્ચયનયની સાથે સાથે વ્યવહારનય પણ છે, તેથી તે જીવનની શૈલીનો પણ નિર્દેશ કરે છે.
ર અને પ ના પ્રયોગમાં ‘ર' નો પ્રયોગ જૂનો છે અને ' પાછળથી આવ્યો. તે જ રીતે ‘માવતી'માં ‘તા'નો પ્રયોગ જૂનો છે, પછી “મવા ' આવ્યું તેમાં ‘ગા' નો પ્રયોગ પાછળનો છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
