________________
આ ત્રણ વિભાગ તે ઊર્ધ્વલોક,
મધ્યલોક અધોલોક અને તિøલોક.
ચૌદ રાજલોકની મધ્યમાં અસંખ્ય અધોલોક
દ્વીપો અને અસંખ્ય સમુદ્રોથી વીંટળાયેલો ચૌદ રજુપ્રમાણ આ લોકનો નીચેનો એક રજુપ્રમાણ મધ્યલોક છે. તેની સાત રજુપ્રમાણ જે અધ ભાગ છે, તે વચ્ચોવચ જમ્બુદ્વીપનો મેરુ પર્વત છે. તે અધોલોક છે - અને તે લોકપુરુષના મેરુના મૂળમાં સમભૂલા પૃથિવીમાં આઠ પહોળા કરેલા બે પગના આકારવાળો છે. રુચક પ્રદેશ છે.'
આ અધોલોકમાં ક્રમશઃ નીચે-નીચે તે સમભૂતલ પૃથ્વીથી નવસો યોજન વિસ્તાર પામતી છત્રાકારવાળી રત્નપ્રભા ઉપર અને નવસો યોજન નીચે - એમ આદિ નામની સાત નરકભૂમિઓ છે. એક હજાર આઠસો યોજનપ્રમાણ અને - રત્નપ્રભા પૃથિવીનો પિંડ એક લાખ એક રાજના વિસ્તારવાળો તિચ્છલોક એંસી હજાર યોજન પ્રમાણ જાડો છે, તેની છે, તેના ઉપરના નવસો યોજનમાં પ્રકાશ ઉપર અને નીચે એક-એક હજાર યોજન કરનારા સૂર્ય-ચન્દ્રાદિ જયોતિષ્ક દેવોનાં છોડીને શેષ એક લાખ અઠ્યોતેર હજાર વિમાનો નીચે જણાવ્યા મુજબ રહેલાં છે. યોજનમાં તેર પ્રતર હોય છે, તેમાં ૩૦ સમભૂલા પૃથ્વીથી સાતસો નેવું લાખ નરકાવાસો-નારકીના જીવોને ઉત્પન્ન યોજન ઉપર તારાઓનાં વિમાનો છે. થવાનાં સ્થાનો છે.
આ વિમાનોથી દસ યોજન ઊંચે આ તેર પ્રતર-થરના બાર આંતરામાં સૂર્યનાં વિમાનો છે. ભવનપતિ-દેવોનાં ભવનો-માંડવા જેવા આ વિમાનોથી એંશી યોજન ઊંચે આવાસો છે.
ચંદ્રનાં વિમાનો છે. ઉપરના શેષ રહેલા એક હજાર આ વિમાનોથી ચાર યોજન ઊંચે યોજનના દળમાંથી સો યોજન ઉપર- નક્ષત્રોનાં વિમાનો છે. નીચેના છોડીને શેષ આઠસો યોજનમાં નક્ષત્રથી ચાર યોજન ઊંચે બુધ, આઠ વ્યંતરદેવોની જાતિ રહે છે અને ત્યાંથી ત્રણ યોજન ઊંચે શુક્ર, ત્યાંથી ત્રણ ઉપર છોડેલા સો યોજનમાં દસ- યોજને ગુરુ, ત્યાંથી ત્રણ યોજને મંગળ દસ યોજન છોડી, મધ્યના એંસી અને ત્યાંથી ત્રણ યોજન ઊંચે શનિયોજનમાં આઠ વાણવ્યંતર જાતિના દેવો ગ્રહનાં વિમાનો છે. રહે છે.
અઢી દ્વીપની ઉપર રહેલા સૂર્યાદિ ૧. આ ભૂમિ ઉપરથી શ્રી જિનાગમોમાં બતાવેલાં બધાં માપો થાય છે.
ધ્યાન વિચાર (સવિવેચન) • ૩૧૪
