________________
સર્વ દ્રવ્યોમાં રહેલા સર્વ ગુણોથી પણ આ ચારિત્ર ગુણની અનંતતા, એ અનંત પર્યાયો અનંતા છે.
સ્વગુણ પર્યાયની રમણતા અને અનંત પર આ બધી સંખ્યાનો સરવાળો કરતાં પર્યાયની નિવૃત્તિની અપેક્ષાએ સમજવી. જે સંખ્યા આવે, તેને તે જ સંખ્યા વડે “સંયમ શ્રેણિ'નું સ્વરૂપ સમજવાથી ગુણવાથી જે અનંત રાશિ આવે તેના ચારિત્ર ગુણની અનંતતા કઈ રીતે છે, તે કરતાં પણ કેવળજ્ઞાન અને કેવળદર્શન સરળતાથી સમજી શકાય છે. અનંતગણું છે.
જિજ્ઞાસુઓએ ‘વ્યવહારભાષ્ય' વગેરે લોક અન અલોકમાં રહેલાં સમગ્ર ગ્રંથોથી તેનું સ્વરૂપ ગુરુગમ દ્વારા દ્રવ્યો અને તેનાં સર્વ પ્રદેશો અને સમજવા પ્રયત્ન કરવો. પર્યાયોનાં ત્રિકાલવર્તી પરિણામોને એકી વીર્યગુણની અનંતતા સાથે જાણવાં અને જોવાની કેવળજ્ઞાન સર્વ ગુણોને સ્વ-સ્વ કાર્યમાં અને કેવળદર્શનમાં સહજ ક્ષમતા છે; પ્રવર્તાવવામાં વીર્યગુણનો સહકાર અવશ્ય એટલું જ નહિ પણ જગતમાં છે તેના હોય છે. જ્ઞાનને જાણવામાં, દર્શનને કરતા પણ અનંતગણ અધિક દ્રવ્યો અને જોવામાં, ચારિત્રને રમણતામાં વીર્યગુણ પર્યાયો હોય, તો તે સર્વને પણ જાણવા- સહાયક બને જ છે. તેથી તેની અનંતતા જોવાનું સહજ સામર્થ્ય કેવળજ્ઞાન- જ્ઞાનાદિ ગુણની જેમ સમજી લેવી. કેવળદર્શન ધરાવે છે.
આત્માના પ્રત્યેક પ્રદેશે અનંત કેવળજ્ઞાન વસ્તુના વિશેષ ધર્મને વીર્યગુણ રહેલો છે. સિદ્ધ ભગવંતોને તે જાણે છે અને કેવળદર્શન વસ્તુના સામાન્ય પ્રગટરૂપે હોય છે. સંસારી જીવોને ધર્મને ગ્રહણ કરે છે.
સત્તામાં-અપ્રગટપણે હોય છે. ચારિત્રગુણની અનંતતા વીર્યગુણની જેમ આત્માના દાન, સ્વભાવરમણતા
અને લાભ, ભોગ અને ઉપભોગ આદિ પરિભાવનિવૃત્તિરૂપ ચારિત્રા એ ગુણોની પણ અનંતતા સમજી લેવી. સંવરભાવ” સ્વરૂપ છે. સિદ્ધ પરમાત્માની આત્મા, અનંતગુણોને પરસ્પર દાન ચેતના-જ્ઞાન, દર્શન અને વીર્યાદિ ગુણોની કરે છે, અનંત લાભ પ્રાપ્ત કરે છે, અનંત પરિણમન શક્તિ એ સર્વ પરભાવથી પર્યાયને ભોગવે છે અને અનંત ગુણનો વિરામ પામી, માત્ર સ્વભાવમાં જ ઉપભોગ કરે છે. પૂર્ણતયા સ્થિર થઇ છે. તેથી તેમને જેમ વીર્યગુણ જ્ઞાનાદિ સર્વ ગુણોને સંપૂર્ણ સંવરભાવ સ્વરૂપ ચારિત્ર હોય છે. જાણવા વગેરે પ્રવૃત્તિમાં પ્રેરક બને છે,
ધ્યાન વિચાર (સવિવેચન) • ૩૩૫
