________________
પાપોથી નિવૃત્તિ કરી શકાય છે. જે ગુણસ્થાનકે આવે છે. અપૂર્વ-પૂર્વે ન કર્યા જીવોની વૃત્તિ અને પ્રવૃત્તિમાં હિંસાદિ હોય તેવા, અધ્યવસાયો ઉત્પન્ન થાય છે. પાપક્રિયાઓની આંશિક નિવૃત્તિ (અભાવ) અપૂર્વ-પૂર્વે ન કર્યું હોય તેવું કરણ હોય છે તે દેશવિરત અથવા શ્રાવક કરવું તે અપૂર્વકરણ. આ ગુણસ્થાને કહેવાય છે અને તેમના તે સ્વરૂપ વિશેષને રહેલો આત્મા વિશુદ્ધ અધ્યવસાયોના દેશવિરત ગુણસ્થાન કહે છે. અહીં પ્રભાવે (૧) સ્થિતિઘાત, (૨) રસઘાત, પ્રત્યાખ્યાનાવરણ કષાયનો ઉદય હોય છે. (૩) ગુણશ્રેણિ, (૪) ગુણ-સંક્રમણ અને
(૬) પ્રમત્તસંયત ગુણસ્થાન: આ છઠ્ઠા (૫) અપૂર્વ સ્થિતિબંધ - આ પાંચ અપૂર્વગુણસ્થાનમાં (અને તેના પછીમાં પણ) પૂર્વે ન કર્યા હોય તેવાં કરણ કરે છે. પ્રત્યાખ્યાનાવરણ કષાયના ઉદયનો અભાવ આ ગુણસ્થાનમાં સમકાળે પ્રવેશેલા થવાથી જે જીવો હિંસાદિ પાપક્રિયાઓનો જીવોના અધ્યવસાયોમાં વિવક્ષિત કોઇ સર્વથા ત્યાગ કરે છે, તે “સંત” અથવા પણ સમયે પરસ્પર વિશુદ્ધિમાં સર્વવિરતિ-મુનિ કહેવાય છે. સંયત મુનિ નિવૃત્તિ-તફાવત હોવાથી આ ગુણસ્થાનને પણ જયાં સુધી પ્રમાદનું સેવન કરે છે ત્યાં ‘નિવૃત્તિકરણ” પણ કહેવાય છે. સુધી ‘પ્રમત્ત-સંયત” કહેવાય છે અને જેમ રાજય પ્રાપ્ત કરવાની યોગ્યતાને તેમના આ સ્વરૂપ-વિશેષને પ્રમત્ત-સંયત લઇને પણ રાજકુમારને રાજા, યુવરાજ ગુણસ્થાન કહેવાય છે.
કહેવામાં આવે છે તેમ આ આઠમા (૭) અપ્રમત્તસંયત ગુણસ્થાન : ગુણસ્થાનમાં જીવ મોહની એક પણ જયારે મુનિને નિદ્રા, વિષય, કષાય, પ્રકૃતિનો ક્ષય કે ઉપશમ કરતો નથી છતાં વિકથા આદિ પ્રમાદનો અભાવ હોય આ ગુણસ્થાને આવનાર જીવ ઉપરના ત્યારે તે અપ્રમત્ત-સંયત કહેવાય છે. આ ગુણસ્થાન ઉપર આરોહણ કરીને મોહનો ગુણસ્થાનક ઉત્કૃષ્ટથી પણ અંતમુહૂર્ત ક્ષય કે ઉપશમ કરે છે. આ યોગ્યતાની પ્રમાણ હોય છે.
અપેક્ષાએ તે જીવને ક્ષપક કે ઉપશમક (૮) નિવૃત્તિ, અપૂર્વકરણ ગુણસ્થાન કહેવામાં આવે છે. ચારિત્ર મોહના ક્ષય કે છઠ્ઠાથી સાતમે, સાતમાથી છટ્ટે એમ ચડ- ઉપશમનો આરંભ નવમા ગુણસ્થાનમાં જ ઉતર કરતો ઝોલાં ખાતો જીવ જો થાય છે માટે મુખ્યતયા તે ગુણસ્થાને જ સાવધાની ગુમાવે તો પતન પામે છે. ક્ષપક અને ઉપશમક એવા બે ભેદ પડે છે. સાવધાની પૂરે-પૂરી ટકાવી, ઉત્તરોત્તર (૯) અનિવૃત્તિ બાદર સંપરાય અપ્રમાદને વિકસાવતો રહે તો આઠમા ગુણસ્થાનઃ આ નવમા ગુણસ્થાનને પ્રાપ્ત
ધ્યાન વિચાર (સવિવેચન) • ૩૫ર
