________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૧૯૧) જેમ, ઘટમાં પટવ જાતિને અભાવ રહે | એ વિશેષણ બે પ્રકારનું છેઃ (૧) કેવલ છે. એ પટત્વના અભાવનું ચક્ષુ અને ત્વફ વિશેષણ, અને (૨) લક્ષણરૂપ વિશેષણ. છે ઈકિ વડે “પટવના અભાવવાળો ઘટ’! સજાતીય માત્રની વ્યાવૃત્તિ કરનાર તે કેવલ એવું પ્રત્યક્ષ થાય છે. તે પટવાભાવ વિષયક | વિશેષણ અને પિતાનાથી ભિન્ન તમામની પ્રત્યક્ષમાં ચહ્યું અને ત્વફ ઈદ્રિયોનો પટવા- વ્યાવૃત્તિ કરનાર તે લક્ષણ વિશેષણ છે. ભાવ સાથે સંયુક્ત વિશેષણતા સનિક | દોષદિવ્યતા–ાથે વિરોવિશેષકારણ થાય છે. તેમાં ચક્ષ અને ત્વફ ઈદ્રિય- જયેરનાણપ્રતિમત્તા વિરોmવિશાળત્વે | બે વડે સંયુક્ત જે ઘટ છે, તે ઘટમાં પટવ શબ્દ પરસ્પર વિશેષણ અને વિશેષ્ય થાય જાતિને અભાવ વિશેષતા સંબંધે કરીને છે તે વિશેષણવિશેષ્યતા કહેવાય. જેમ “તે આ રહે છે; માટે ચક્ષુ અને વફ ઇન્દ્રિયના સંયુક્ત ! દેવદત્ત છે. એમાં ‘આ’ નું વિશેષણ “તે , વિશેષણતા સંબંધે કરીને પટવાભાવનું પ્રત્યક્ષ અને “તું” નું વિશેષણ “આ” છે. (એ બન્નેસંભવે છે.
માંથી ભાગત્યાગ લક્ષણ વડે દેવદત્ત’ માત્રનો એજ રીતે આત્મામાં સુખ દુઃખાદિને બોધ થાય છે.) અભાવ વિશેષતા સંબંધે કરીને રહે છે. વિશેષાર્થ –વિશેષ પદાર્થ નિત્ય
એ પ્રમાણે જે જે દ્રવ્યમાં પદાર્થના દ્રવ્યોમાં રહે છે અને નિત્ય હોય છે. પરમાણુ અભાવનું જે જે દિયે કરીને પ્રત્યક્ષ થાય છે આદિક નિત્યદ્રવ્ય અનેક છે માટે વિશેષણ છે, તે તે અભાવના પ્રત્યક્ષમાં તે તે ઇન્દ્રિયનો પણ અનેક છે. તે તે અભાવ સાથે સંયુક્તવિશેષતા સન્નિ વિપત્યન્તામા –-જેમ, ભૂતળમાં કર્ષજ કારણ હોય છે.
પીળો ઘડો વિદ્યમાન છતાં “લીલો ઘડો નથી” વિરાવળમ–ાવજત્તમ ! એક ૫- એવા પ્રકારની પ્રતીતિ લોકોને થાય છે. એ દાર્થને અન્ય પદાર્થોથી ભિન્ન કરી બતાવ- પ્રતીતિવડે સિદ્ધ થયેલે જે પીળા ઘડાવાળા વાપણું તે વિશેષણ.
| ભૂતળમાં લીલા ઘડાનો અત્યંતભાવ, તે
વિશેષાત્યંતભાવ કહેવાય છે. २. प्रत्याय्य व्यावृत्त्यधिकरणतावच्छेदकत्वम् ।
- વિજાન્યજામવા–પીળે ઘડે એ જે વસ્તુનું જ્ઞાન થાય છે, તે વસ્તુને બીજાથી
લીલો ઘડે નથી એથી પ્રતીતિવડે સિદ્ધ ભિન્ન કરી બતાવવાનું જે અધિકરણ, તેનું
એ જે પીળા ઘડામાં લીલા ઘડાનો અન્યોજે અવચ્છેદકપણું તે વિશેષણ. જેમ, “ઘટ’
ન્યાભાવ, તે વિશેષા ન્યાભાવ કહેવાય છે. એ પ્રત્યક્ષ (જેનું જ્ઞાન કરવાનું છે તે પદાર્થ) છે; તેની અન્ય ઘટોથી વ્યાવૃત્તિનું !
વિજાર:–ાહ્મળા ક્ષત્રિાગટ્ટઅધિકરણ નીલરૂપ છે; તેનું અવછેદક જે નિયામમાત્માં વિત્તવૃત્તિઃ ! બ્રાહ્મણ છું, નીલવું તે વિશેષણત્વ છે.
હું ક્ષત્રિય છું, ઇત્યાદિ અભિમાનરૂપ ચિત્તની
ત્તિ તે વિશેષાહંકાર કહેવાય. ३ स्वकालनियतव्यावृत्तिबोधजनकत्वम् ।। જેટલો કાળ વિશેષણ હોય તેટલા કાળ સુધી |
વિષમ વ્યવર્યા જેની વિશેષણ નિયમે કરીને વ્યાવૃત્તિ જ્ઞાનને ઉત્પન્ન કરનાર |
: વડે વ્યાવૃત્તિ કરવામાં આવે છે તે વિશેષ્ય. હોવાપણું તે વિશેષણ.
२. प्रतीयमानविशिष्टसम्बन्धानुयोगित्वम् । ૪. પ્રતીમાનેશિયતિચારિત્રમ્ વિશેષ્ય વિશેષણવડે વિશિષ્ટ હેવાપણારૂપ જે સંબંધ પદાર્થમાં જે વિશિષ્ટપણું જણાય છે, તેનું જણાય છે, તે સંબંધનું જે અનુયોગીપણું તે પ્રતિવેગી હેવાપણું તે વિશેષણ7.
વિશેષ્યત્વ.
For Private And Personal Use Only
