________________
v] THE EXTANT AGAMAS OF THE JAIŅAS
izi १६ पुंडरीए १७ किरियाठाणा १८ आहारपरिण्णा १९ [अ]पचखाणकिरिया २० अणगारसुयं २१ अहइज २२ णालंदज २३”
These titles are translated by the late Prof. Jacobi as under in S. B. E. (vol. XLV, contents):
" The doctrine, the destruction of Karman, the knowledge of troubles, knowledge of women, description of the hells, praise of Mahavira, description of the wicked, on exertion, the law, carefulness, the path, the creed, the real truth, the Nirgrantha, the Yamahas, the song, the lotus, on activity, knowledge of food, renunciation of activity, freedom from error, Ardraka and Nalanda.”
On p. 249 of this work he has written the following foot-note, in connection with the title of the 2nd ajjhayana:
"The name of this lecture, which occurs in its last linc, is vêyâliya, because, as the author of the Niryukti remarks, it treats on vidârika, desLruction (of Karman), and because it is composed in the Vaitaliya metre? 1 In Samaváya (s. 16 ) the names of these 16 ajjhayaņas are givon with
some slight variation here and there with the opening words viz. "ATSET 4 TET SAT 4771." Can we hereby infer that the generic title of each of the 16 ajjha yaņas is Gāhā ? નિર્યુક્તિકારને અનુસરીને જર્મન વિદ્વાન જેકોબી સૂયગડ અંગના અંગ્રેજી અનુવાદ (s. B. E. Series Vol. XLV )માં પ્રાકૃત વેતાલીય બેલ the destruction of Karman ( કર્મનું વિદારણ કે વિકલન) એવા અર્થમાં લે છે, અને એ પ્રાકૃત બેલને
આલીયનું રૂપાંતર માની વિતાલીય છેને પણ અર્થ ઊપજાવે છે. એમાં બહુ વાંધા આવે છે. પ્રથમ તો સં. વિન્ટ અથવા વિ+દલ ધાતુ ઉપરથી વિઆલિય (સં. વિદ્યારિત) અથવા તે વિઅલિય (સં. વિદલિત) શબ્દ અનુક્રમે અગ્રિમ પ્રાકૃતમાં નીપજે, પણ આલિય ન નીપજે. એ રૂપ તો અંતઃપાતી એ નહિ, પણ ઉત્તર પ્રાકૃતમાં સંભવે, ઉત્તરકાલીન રૂ૫ના પ્રયોગ સામે સમયવિરોધના વાંધા ઉપરાંત બીજો એક વાંધો ઊભો થાય છે. એની યુત્પત્તિ સં. વિષ્ણુ અથવા તો વિઠલ્ ઉપરથી સાધી “ના” અથ કરી શકાય, પણ “કમને નાશ” એવો અર્થ શી રીતે શકય બને? પોતાની કલ્પના અબાધિત છે એમ માની લેઈ જર્મન વિઠઠય સયગડના પ્રથમ તસ્કંધના પંદરમા અજઝયણની જમઈય સંજ્ઞાનો પડછા આપે છે, પરંતુ આ સંજ્ઞા દિઅથી છે નહિ. જમઅ (સ. યમકિત) બેલનો એક જ અર્થ શકય છે, ચમકવાળું. એ શબ્દને અજઝયણના આદ્ય પ્રતીક જમઈય સાથે કંઇ પણ સંબંધ હોય, તો યમકનો પ્રયોગ સૂચવવાનો છે. એમણે પસંદ કરેલા દૃષ્ટાંતમાં બે અર્થ છે જ નહિ. પંદરમા અજઝયણનાં આચાણિય અને સંકલિય નામતિ ચમક કિંવા રાખલાયમેકનાં વાચક છે. બીજો કોઈ અર્થ એમાંથી બલાત્કાર જ-ખંચી તાણીને જ કઢાય. જમઇય અને વેઆલીચ શબ્દ અનુક્રમે અલંકારશાસ્ત્રના યમક અલંકારના અને અંકશાસ્ત્રના વૈતાલીય છન્ડના બેધક છે. પ્રસ્તુત બે અઝયણનાં નામ વિષય ઉપરથી નહિ, પણ છજના અને શબ્દાલંકારના પ્રયોગ ઉપરથી જ રાખવામાં આવ્યાં છે.”
- Evolution of Gujarati vcrse , p. 169n,
16
