________________
૧૦ ]
બુદ્ધિપ્રભા ! તા. ૧૦-૩-૧૯૬૪ સાલસ સ્વભાવનો હતો એ? પુરતકમાં સુષમાની નજર ફરી અવકાશમાં એ રપ રહેતા. કેલેજની કેન્ટી- પરોવાઈ ગઈ. રાત ઘેરાઈ હતી. અંધનમાં સુષમાને શેક્સપીઅરને કઈક કારના પાલવમાં ધરતી લાવીને નિદ્રાને. ફકરો સમજાવતો. સાંજે ફરીને પાછો ખેલે પડી હતી. વર્ષ ચાલુ હતી. વળતી વખતે કદીક કદીક ચાંદની રાતે પવનલહરીઓ એની લટ જોડ ગેલ તે સુષમા સમક્ષ કીટસ, શેલી કે કરી રહી હતી. એ લહેરખીઓ જોડે બ્રાઉનીંગનું કાવ્ય વાંચી સંભળાવતા. ઘસડાઈ આવેલી ચમેલીની સુવાસ અને કોઈકવાર તેઓ કાલિદાસ કે ભવભૂતિની માદકતા સુષમાને સ્પર્શી ગયાં. કૃતિની ચર્ચામાં ડૂબી જતાં.
પચ્ચીસ વર્ષ ! સમય જતાં કાર્લ માર્કસના એ સમયનું જીવન ઉધાસ અને અધ્યયનથી રાજેનમાં નવા વિચારોનો ઉમળકામાં વહી ગયું. દિલ જુવાન સંચાર થયો. રાજેન એ વિશે બસ હતાં, ઉમિઓ જુવાન હતી. પ્રેમના બેલ્યા જ કરતો અને સુષમા શાંતિથી એ વિશ્વ-ગીતને કંઠમાં સમાવી લેવાને સાંભળી રહેતી. રાજેનની આશાભરી બેઉને હૈયે થનગનાટ હતો. જીવનમાં સૃષ્ટિને તેણે કદીયે દલીલ કરીને હેરાન વસંત પ્રગટી હતી. આનંદ અને બનાવી નહતી. રાજેનને પ્રમાણિક્તાથી
અરમાનની આકાંક્ષા જન્મી હતી. અને સિદ્ધાંત પૂર્વક ઉન્નત જીવન જીવ
રાજેન ઊંચા સરકારી હોદ્દો ધરાવાના કેડ હતા. ઉત્તમ નાગરિક વતો હતે. સેરો પગાર હતો. સુખ બનવાની અને કાર્યરત રહેવાની તમન્ના અને સાહ્યબી હતાં. જાગી હતી. જીવનને એ કોઈ જુદા જ પણ ત્યાં એકાએક વીજ ત્રાટકી. દૃષ્ટિકોણથી નિરખતો અને એવું જીવન રાજેન જીવલેણ રોગમાં પટકાયે. ઘડવા યત્ન કરતો. સાહિત્ય જગતમાં પૈસાની બરબાદી અને શરીરની ખુવારી યે તેણે એટલા જ ઉત્સાહથી પ્રવેશ વધતાં જ ચાલ્યાં. જીવનનો કા ઝેલાં કર્યો હતો. કોલેજની કોઈ પણ ચર્ચા ખાવા લાગી. કુમળા છેડ પર જાણે સભા એના વિના યોજતી નહિ. અંગારા વરસ્યા ! અગ્રગણ્ય માસિકોમાં તેના ચિન્તન- અને અંતે રાજેનને ફરજિયાત શિલ લેખે આવતા. આમ આશાનું પેન્શન લેવું પડયું. એના રગે વધુ ભાથું લઈને પુરૂષાર્થથી સિદ્ધિ પામવા ઉગ્ર સ્વરૂપ લીધું. મોંધી દવાઓમાં તે ધીમાં પણ મક્કમ ડગ ભર્યું તેની રહીસહી બચત વપરાવા માંડી.. જતે હતે
હોસ્પીટલના ખર્ચ ન પોસાય એવી.
