________________
ર૪]
બુદ્ધિપ્રભા તા. ૧૦-૩-૧૯૬૪ જાદુગરની બાજીની જેમ જ્ઞાન- નિષ્ટપણું મેહથી પેદા થયેલું છે. આમ ગર્ભિત વૈરાગીઓને સંસારના તથા જ્યાં બાહ્ય વસ્તુઓમાં ઈષ્ટ કે અનિષ્ટ કર્મના ખેલ લાગે છે. તેમાં તેઓને નથી તો પછી તેના પર રાગ કે દ્વેષ આનંદ પણ નથી થતું તેમજ તેમાં શા માટે રાખવો જોઈએ? તેમને દુઃખ પણ લાગતું નથી. તેઓ
દુઃખે છે પેટ અને કુટે છે માથું પિતાને નટની જેમ, કર્મ પ્રકૃતિથી
તેમજ રોગ પાડાને અને ડામ દેવાય નાચતા હોય એમ પ્રથમ જ્ઞાન દશાએ
પખાલીને તેની જેમ આપણે બાહ્ય જુવે છે અને પછી આકાશની જેમ
વસ્તુઓની નિંદા કરીએ છીએ. પિતાને નિર્લેપ ને સ્થિર સમજે છે.
ધ્યાન સમાધિથી પાકેલા જ્ઞાનીના બાહ્ય વસ્તુઓ તે કહે છે કે આત્મામાં એટલે બધો આત્માનંદ અમારામાં ઇષ્ટ કે અનિષ્ટપણું કંઇ જ સાગર ઉછળે છે કે તેથી તેઓ સર્વત્ર,
નથી છતાં હે મનુષ્યો ! તમે તમારી સર્વ બાબતમાં કર્તવ્ય કરતાં આનંદ, રાગ-દ્વેષની પ્રવૃત્તિઓથી અમને શા મય જણાય છેજો કે અજ્ઞાની છોને માટે નિંદે છે? શા માટે તમે અમારી તે તે વિષય સંબંધી જ આનંદ સ્તુતિ પણ કરે છે? સમજાય પરંતુ જ્ઞાનીઓ તે સમજે છે ચંદ્રને જોઈને કેટલાકને શીતળકે તે આનંદ ત્રણ ભુવનમાં પણ પશુના ગુણથી તેના ઉપર રાગ જનમે સમાઈ શકે તેમ હોતો નથી.
છે જ્યારે વિરહીને તેના પર કાળ આત્મ જ્ઞાનીને તેવા વ્યકત્માત્માનંદ- ચડે છે. વસ્તુતઃ વિચારીએ તે ચંદ્રને માંથી તેની કાયા અને ઇન્દ્રિય પણ જોઇને માણસો માત્ર મનની કલ્પનાથી આનંદથી ઉભરાતા હોય તેમ જણાય છે. જ સુખી દુઃખી થાય છે તેમાં ચંદ્રને (પત્ર સદુપદેશ ભા. ૨ જે માંથી કઈ જ લાગે વળગતું નથી. પાન નં. ૫૭-૫૧૮)
આમ બાહ્ય પદાર્થો પર રાગ દ્વેષ
થાય છે તે આત્માની બ્રાંતિ છે. જે દુઃખે છે પેટ અને.... કે છોકરો લાકડાના છેડા ઉપર બેસે
છે ત્યારે તે તેના પર પ્રેમ કરે છે બાહ્ય વસ્તુઓ ઇષ્ટ યા અનિષ્ટ નથી પરંતુ જ્યારે તે તેના પરથી પડી જાય પણ બાહ્ય વસ્તુઓને ઈષ્ટ યા અનિષ્ટ છે ત્યારે તે તેને સેટી મારે છે. હવે માની લેનાર મન છે.
વિચાર કે લાકડાના છેડા ઉપર બેસઈષ્ટ અને અનિષ્ટપણની કલ્પના નાર છોકરાને તેના પર રાગ કે દ્વેષ કરનાર મન છે. મનનું આ ઈછા થયો. તેમાં લાકડાના ઘડાને શું ? એ
