________________
તા. ૧૦-૩-૧૯૬૪. બુધપ્રભા ગલ્લા પર બિલના બે રૂપિયા ચૂકવ્યા. ખાવાની ઈરછાને પણ રોકી રાખું છું બહાર ફૂટપાથ પર એક ચીંથરેહાલ અને તેથી જ ખાલી પેટે મારા દેશના ભિખાર નાગાફગ નાના છોકરાંએ દરિદ્રનારાયણ અને મારે નારાયણ સાથે ઊભી હતી. એક બાળક મારી બંનેની યાદ દિલમાં તાજી રહે છે. પાછળ પડયું. પૈસા આપવા મેં ના પણ આમાં તો તમારા પૈસા કડી. છતાં એણે મારો પીછે છે બચ્યા. ભૂખ્યાઓને શું લાભ ? મંગળનહિ. ક્રોધમાં મારાથી એને ધક્કો દાસને હું એમ છોડું તેમ ન હતું. મઈ ગયા. બાળક પડી ગયું. ત્યાં ધીરા ખમે ભાઈ, એ પણ કહ્યું તે ભિખારડી અને પહેલા બાળકને છું. પરમાત્માની એ પ્રાર્થના અને ટીપી નાખતાં બોલીઃ “રાવા અભા- દરિદ્રો માટેની એ દાઝમાંથી થોડું એવું ગિયા ! શેઠ તે ઘેર બે ટક પેટ ભરીને સત્કાર્ય પણ રોજ જાણે-અજાણે થઈ જમે છે તો એ હટલમાં બે રૂપિયા જાય છે. ચાર-ચાર આનાના નાસ્તાનાં ફેકી દે છે. તને આલવા હારૂ અને ચાર પડીકાં બંધાવીને હંમેશ ભિખારીબે આના ઈ કાઢે કયાંથી ” બસ થઈ એને વહેંચી આપું છું. તમને મળ્યો રહ્યું. ભિખારણનું એ એક વાક્ય. ત્યારે એ કામ પતાવીને જ બજારમાં કાળજે ચાટી ગયું. જીવ બળી રહ્યો. પાછા ફરતા હતા. ભિખારીઓના હાથમાં દિલ ડુંખી રહ્યું, આત્મા રડી રહ્યો. નાસ્તાનાં પડીકાં પડતાં એમની આંખોમાં મનમાં થયું કે હું બે વખત ઘેર જમવા ઊભરાતો આનંદ નિહાળીને મારી ભૂખ ઉપરાંત બહારનું પણ આટલું બધું તે કયાંય ભૂલાઈ જાય છે. અને ખરું ખાઉં છું, ત્યારે મારા જ દેશબાધા પૂછે તો એને લીધે જ રાતે જમતી બે ટંક જમવાનું તો બાજુએ રહ્યું, વખતે પેટમાં કઈક પડે ત્યાં સુધી પણ દિવસ આખામાં કાચું કે, અરે, નારાયણના નામનું રટણ અને વળતે
ડે એઠવાડ પણ પામતા નથી ! દિવસે દરિદ્રનારાયણને ફરી પડીકાં ત્યારથી હું મને પિતાને કારણે ગુનેગાર આપવાની અદમ્ય ઝંખના હૃદયમાં જે જણાવા લાગ્યો. મને થયું કે રમ્યા કરે છે.' આ દેશમાં બે ટંક જમવા ઉપરાંત કેફીના આઠ આના તે એમના બહારનું ખાવામાં પૈસા વાપરવા એ ઘણા આગ્રહ છતાં મેં એમને આપવા આત્મા અને પરમાત્મા બન્નેને ધોર ન દીધા. પણ ત્યારે પણ એમણે પોતાના દ્રોહ કરવા બરાબર છે. હવે સાંજે આઠ આનાનાં બે પડકાં તે બંધાવી ભૂખને કારણે કેઈક વખત ચાર જ લીધાં અને સામે મળેલા બે આવી જાય તે પણ મક્કમતાથી મનને ભિખારીઓને એ આપી દીધા ! મારીને એક આનાનાં શિંગચણું લઈને
