Book Title: Apbhramsa Vyakarana Gujarati
Author(s): H C Bhayani
Publisher: Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad
View full book text
________________
ટિપ્પણ
૧૫૭
૩૫ (૨) સૂર– અને –૩–ને –- પ્રત્યય લાગી (જુઓ સત્ર ૪૨૯) હુથ થવું છે. સ . @1- રહેશ- થાય છે, તેમ સ દશ્ય મળે નિરિત્તથાય છે. સં. -નું કન્નડ્ડ-, સં. સુ-નું મુકા-મુત્ત, અને એ બીબા પ્રમાણે સં. વિધા-નું દકિન્ન-નિત્તિ-. ઉપર ૩૯૦ પરના ટિપણમાંનું દૂર તથા સં. કિ-નુ નિ - ઉપરાંત જિ- પણ આ જ રીતે સધાયું છે.
gવ ના મૂળમાં સ. કાર્- છે. સં. વાઇg-નું વદ- થવું જોઈએ. પણ અર્ધમાગધી (કે પૂર્વ પ્રાકૃત)ના વલણ અનુસાર વાવ-દ્વારા વાહૂ થયેલ છે જેમ વીર્ય>વી >તી.
આ દોહ મુજનો બનાવેલો છે. જુઓ ૩૫૦ (૨) પરનું ટિપ્પણ.
(૩) ઉક્ત નો “પ્રિયા' એવો અર્થ લેવો પડે છે, પણ પ્રતીતિજનક નથી. સાવાવ-હિ-સંમત્ર = સર્વાશન-રિપુ-કંમર એટલે કે સવભક્ષી (= વડવાનલ)ના શત્રુ (= સમુદ્ર)માંથી જેને જન્મ થયો છે તે–ચંદ્ર. પર્યાયક્તિ છે. રાત્ત5 પરિવાર માં વકારલે પ.
(૪) વૂડું - અને પુડુ- માં ધાતુનાં સાદાં રૂ૫ *સુટ- અને પુરછે. “વ- ઉપરથી ગુજ. “ખડખડ-વું”ને “ખઠ- અંશ આવેલ છે. અર્થ છાયા ફરી ગઈ છે. દુ૩- ને “ધડ–' ગુજ. “ઘડઘઠાટામાં છે.
વાસારા-નું મૂળ સં. વરાત્ર-છે. વર્ષારાત્ર = વર્ષાઋતુ. વર્ષો-નું પ્રાકૃતઅપભ્રંશમાં વાસા યાર, તેમ વિશ્લેષથી વરસાં પણ થાય, એ રીતે વાત્રનું વસિાત્ત એવું રૂપ થાય અને તે પરથી વરસારત અને “વરસાત', “વરસાદ.
ઘવાય. ક+ વર- ને –વ-એ કર્તવાચક પ્રત્યય લાગી *gaa%– થાય તે પરથી ઘવાયુમ. અર્થ “પ્રવાસી” જ છે વિસના મધ્યદેશીય રૂપ છે. જેઓ ૩૩૦ ઉપરનું ટિપણ.
(૫) રિઝ માતાનું તેમ જ સખીનું પણ સ બેધન છે. અહીં પહેલું લેવામાં અનૌચિત્ય છે. અર્વા. ગુજ.માં પણ ‘હા, માડી, હા ” “ હા, બાપુ હા ” એમ સમવયસ્કને વાત કરતાં કહેવાય છે.
સં૫૬ પરથી સમુદ્ર અને પછી “ સામું ', “સામે '. મનિષ એ હેમચંદ્ર (૪૩૯,૨), ઇંદ્રિકાકાર, પિશેલ અને વૈદ્ય સમજે છે તેમ સંબંધક ભૂતકૃદંત નથી. પણ મનાકનું ટુંકાવેલું સ્ત્રીલિગ પ્રથમાં બહુવચન છે. તë એ પછી અહીં તૃતીયા અર્થે છે. સરખા ગુજરાતી પ્રયોગ “ધરને બળે, ગામ બાળે”, “કેઈને લીધે જાય, તે નથી', “દૂધનો દાઝ, છાશ ફેંકીને પીવે’, ‘હાથનાં કર્યા હૈયે
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
