Book Title: Apbhramsa Vyakarana Gujarati
Author(s): H C Bhayani
Publisher: Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad
View full book text
________________
ટિપ્પણ
છે. ગુજ. અને હિંદીમાં પૂર સ્ત્રીલિંગ છે. હિંદીમાં તે આની અસરથી ફારસી મૂળના બાવાસ પણ સ્ત્રીલિંગ છે. અપભ્રંશમાં મૂળના લિ ગતંત્રના થયેલા પરિવર્તન માટે જુઓ સત્ર ૪૪૫.
૪૩૫, જુઓ સત્ર ૪૦૭ (૧) પરનું ટિપ્પણુ. ઉદાહરણે કામય લાઉ. ૪૩૭. ત=સં.-તા પ્રચય (વાતા વગેરેમાને)
વળનું મૂળ વૈદિક વન છે. ર૩ર-ના -વ-ને દ્વિવિધ વિકાસ થાય છે. રોચ્ચારણમાં ઓષ્ઠથતા પ્રધાન રહેતા ૩ની એષ્ઠ થતા અને 7ની સષતા મળીને ––->-rq- એવો વિકાસ થયો છે, અને દંત્યતા પ્રધાન રહેતાં -હ્યુ->ત્ત- એ વિકાસ થયો છે. આથી માંથી °cવ અને નળ પ્રાપ્ત થાય છે. નાનપણ”, “મોટપણ”, “પોતાપણુ, બાળપણું વગેરેમાં “પણ” પણું” અને “હેવાતન”માં ‘તણું ગુજરાતીમાં પ્રચલિત છે. “શૂરાતન’, ‘પુરુષાતન', સં. “શૂરાયતન”, “પુરુષાયતન” પરથી છે.
સૂત્ર ૪૩૮થી ૪૪૩ કેટલાક કૃત પ્રત્યયને લગતાં છે.
૩૮. સં. તરા, ° -પરથી સ્વાર્થિક –૩૪- ઉમરાઈને અપભ્રંશના પ્રત્યય થયા છે. વર્ષો પરથી > °ga> > >(રેaaઉં >tવë>વિë > >q) એવો વિકાસ થયો છે.
૪૩૮ (૧) રકાર જાળવતાં રૂપ ધ્યાનમાં રાખવાં.
માટે જુએ સૂત્ર ૩૬૦ (૧) પરનું ટિપણું. સંદર્ભ વિના અર્થ અસ્પષ્ટ રહે છે
(૨) અતિશય અનુરાગને ભાગે સહન કરવાનું પણ ઘણું હોય છે. સત્તલિસ્ટ છે. “રાતુ” અને “અનુરક્ત એમ બે અર્થ.
(૩) સોપવા, નવા ક્રિયાવાચક નામ તરીકે વપરાયાં છે. “સૂવું', “જાગવું'.
૪૦૯-૪૪૦. °ટુ પ્રત્યયવાળા સંબંધક ભૂતકૃદ તે પરથી અર્વાચીન હિંદીના શૂન્ય પ્રત્યયવાળાં રૂપો (માર , વોઝ વા વગેરેમાંનાં માર, થોઢ) પ્રાપ્ત થયાં છે. ફુડ પ્રત્યયવાળાં રૂપે પરથી ગુજરાતીનાં સં. ભૂ. કુદરતે આવ્યાં છે ( ૩ > ). બ ને સંસ્કૃતના પગ ધાતુને લાગતા જ પ્રત્યય (અનુપ વગેરેમાંના) પરથી થયા હેય : એકમાં વ>, બીજામાં વિશ્લેષથી રૂા.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
