Apbhramsa Vyakarana Gujarati

Author(s): H C Bhayani
Publisher: Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad

Page 233

૧૭૦
અપભ્રશ વ્યાકરણ વૈદિક સ્ત્રી પરથી અભિષ, ને પછી કવિ, વિ, વિ: વૈદિક રવીન પરથી qg, gવ. સંબંધક અને હેત્વર્થ કૃદંતના ચારપાંચ પ્રત્યે હવા એ આધારભૂત સામગ્રીના મૂળમાં વિવિધ બેલીઓ હોવાનું સૂચક છે.
૪૨૯, (૧). તે શું આકાશમાં ચડી જઈશું ?” એ જીવંત લોકબોલીને રૂઢિપ્રયોગ છે.
હાર્દુ, મરહું. અહીં તેમ જ અન્યત્ર ઘણે સ્થળે વતમાન ભવિષ્યાર્થક છે. જુઓ “વ્યાકરણ.
(૩) વિષને એક અર્થ “પાણી’ પણ છે. સંભવતઃ “મુંજ' શ્લિષ્ટ છે. મુંજ” ઘાસ અને “મુંજ” રાજા. હો પરથી અથફેરે ગુજરાતી ડાવું” આવ્યો છે.
(૪) કિક અનુગ છે દૂર-ટ્રક એટલે “હૃદયથી', “હદયમાંથી'. આપણે “થી' દંત્ય રૂપ શિર માંથી છે. પ્રાચીન પ્રયોગોમાં અને અત્યારની કેટલીક બોલીઓમાં જે “, “થી, “શું' એમ વિકારી છે, તે તરના રૂપાંતર સુતર>તર ઉપરથી થયે છે.
૪૪૦. ઉદાહરણ ઘડી કાઢેલું છે
૪૪૧. ઘઉં એ વિધ્યર્થ કુદરતને પ્રત્યય હેઈ હેત્વર્થ કૃદંત માટે વપરાય છે. જન એ સંસ્કૃત ક્રિયાવાચક નામ સાધતે કાર પ્રત્યય જ છે (જમન-, કરણ– વગેરેમાં). "જનવાળા અંગને પછી છું અને તૃતીયા-સપ્તમીને ફ્રિ લાગી જાë, “અળ િસધાયાં છે.
રાજસ્થાનમાં શો, હિંદી વાસના, મરાઠી વગેરે રૂપને સંબંધ હેત્વર્થ માટે વપરાતા જળચંતી રૂપિ સાથે છે. મંગળ
માટે જુઓ. ૩૫૦ (૧) પરનું ટિપણ. ૪૪ (૨), (૨) ઘડી કાઢેલાં ઉદાહરણ છે.
૪૪૨. ઉદાહરણ બ્રાહ્મણીય પરંપરાના સાહિત્યમાંથી છે. દીર, તિક્ષાવાત પ્રાચીન રૂપે છે.
૪૪૩. ગુજરાતીમાં ભેળો ને બદલે ૧% પ્રત્યય છે. “મારક” “બોલકણો” વગેરે. આમાં માર' વગેરેને “ક પ્રત્યયથી વિસ્તાર થયેલો છે.
૪૪૪. (૨) મૂળ પ્રાકૃન તથા એ જ ભાવના સંસ્કૃત પદ્ય માટે જુઓ પરિશિષ્ટ.
(૩) કદ્દમુળ ને બદલે છંદખાતર દ્વામુક, ગુજરાતી “તાગ' શબ્દ થાહમાંથી નથી ઊતરી આવ્યા