Apbhramsa Vyakarana Gujarati

Author(s): H C Bhayani
Publisher: Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad

Page 226

ટિપણ
૧૩
(૭). જેમ લવણ પાણીમાં ઓગળી જાય તેમ આ ગેરી, ઝુંપડુ સમું કરનારે વિદેશ હોવાથી ચૂતા પાણીથી ભીંજાતાં, તેનું લવણ (= લાવણ્ય) વિરહશાગ્રાં નષ્ટ થઈ રહ્યું છે, એ ભાવાર્થ સમજાય છે.
(૮). વં શમાં હેમચંદ્ર ન નોંધ –૩૩-૩-પ્રત્વય છે. વ-> ચંવા+ - ૩૬--= વૈર-, પ્રા. ગુજ. વૉકુહર્ષે, “વાંકડું'.
૧૦. હિરેના મૂળમાં વૈદિક વિવે છે. વૈદિક વિધિની અપભ્રંશમાં પણ હવે વિરે છે. અવ. ગુજ, “દિએ દિએ . નાહિં ઉપરથી ગુજ. “ના”. પ્રા. હિંદી “નાહીં '.
(૭) શોનું મૂળ મg + ઘ -છે. ઘટવું', ઘાટ માં એ ધાતુ છે ટ્ટ- પરથી “ઓટ' (નામ). છંદ: ૧૩ + ૧૬ માત્રાનો છે. એકી ચરણે બહાનાં એકી ચરણે છે. બેકી ચરણે વદનકના છે.
૨૦. પશ્ચ-નું ઇ-, સ્વાર્થિક પ્રત્યયથી પછw-, અને સપ્તમીનું રૂપ પછડુ, ઘરનું મૂળ ઇ-વિ<gવમ + અપિ છે. ૨ + ga = ચૈત્ર, પ્રાકૃત
ત્ર. વ<રેમ, કરે, પછી , ને અને કિન્ન, નિ, અર્વાચીન “ જ '. પઢિયનું મૂળ *gી હોય. ના એટલે મોરચે”, “આગલે ભાગ'. મરીઝ એટલે “કપાળ'. આ ઉપરથી પ્રયઢો એટલે “વિરુદ્ધ” “ઊલટું. સરખા પ્રાકૃત પંeળી (= પ્રાથનીf) વિપરીત’.
(૫). આપણે “મીઠું' લાક્ષણિક રીતે “અકીલ'ના અર્થમાં વાપરીએ છીએ, જયારે પહેલાં વાળ સુ દરતાને લાક્ષણિક અર્થ ધરાવતું. સચવા સુંદર અને તે પરથી અપ. સરોળ-, સાળા-, સ્ત્રીલિંગ સરોળી અને અર્વા, ગુજ, સલૂણું, “સલૂણી'. ( પિશેલ નવ-ને સ્વાર્થિક -પ્રત્યય લાગી નવ-સિદ્ધ થયો માને છે. પણ નવા-નું પ્રાચીન રૂપ નવા -અને હિંદી “અને ખા”, ગુજ. “ખું',
અને ખું” વિશેની જાણમાં ન હતાં. નવાવ- કાં તે *નવપક્ષ- *નવત્રજવપરની સક્વનિલે પથી સિદ્ધ થયું હોય, અને તે “અને ખું'માં “લે ૫'-'અલેપ વગેરેની જેમ અને પ્રક્ષેપ થયે હેય, અથવા નરસિંહરાવે બતાવ્યું છે તેમ અન્યપક્ષ-ઉપરથી નવઢવ- અને પછી આદ્ય સ્વરના લોપે નવ-. આ બીજા વિક૯૫માં એક મુશ્કેલી એ છે કે ઘરનવાર–માં બેવડા ન પૂર્વે અકારને લેપ થયે માનવો પડે છે. નહીં તો *રાષR- પરથી અર્વાચીન ભૂમિકામાં લાવવત્ર