Apbhramsa Vyakarana Gujarati

Author(s): H C Bhayani
Publisher: Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad

Page 227

૧૬૪
અપભ્રંશ વ્યાકરણ થયા પછી જ નથa– થઈ શકે, જ્યારે નવમી શતાબ્દી પહેલાંથી જ નવઘ– સધાયેલું છે.
૪૨૧. સં. ઉત્ત, કઢ- જેવાનું પ્રાકૃત–અપભ્રંશમાં ૩-, - થવું જોઈએ, પણ વજૂ-, વર્- એ મૂળ ધાતુઓની અસર નીચે યુરો, ગૂઢ- થાય છે.
વિદત્ત-ને “વર્તન” સાથે વનિદષ્ટિએ તે સંબંધ નથી જ. પણ અર્થ દષ્ટિએ પણ તે “માગ કરતાં “મધ્ય સાથે સંબંધ છે. હિંદી બીચ' અને આપણું ‘વચ્ચે એમાંથી આવ્યા છે. “અધવચ’, ‘વચાળ”, “વચલું', “વચગાળો', “વચમાં અને “વચેટમાં પણ એ છે. તેના મૂળમાં સં થન્ હેય.
૪૨ (૧) કાર્યસાધક સમર્થ પુરુષને સબોધીને અન્યકિત છે.
૪૨૨ (૨) ઘંઘઢ-ના અર્થ" લેખે આપેલે શંકર શબ્દ ભ્રષ્ટ પાઠ હોવાનું જણાય છે. સંજટ અર્થ જ બંધ બેસે છે. ઉદાહરણુમાં, માઠી દશાથી હતોત્સાહ બનેલા હૃદયને આશ્વાસન છે. જગતમાં સુખની સાથે જ દુઃખ છે. નદીના સુ દર પ્રદેશ છે, તેમ નદીના વાંકવળાંક પણ છે.
(૪) સં. શરમન નું અcણ થયું, અને તે સ્વવાચક સર્વનામ તરીકે વપરાવા લાગ્યું. ભcપશુના “પિત' અને “જાત’ બંને અર્થ છે.
દુકa-વલી જેવો પ્રયોગ “અસહ્ય અશનિપાત”, “વીજળી પડી. એવા અર્થમાં પુષ્પદંતકૃત “મહાપુરાણ” (૭, ૧૪, ૨)માં તથા મા-વહી “પારંઠદેહા” (૧૦૨)માં મળે છે.
(૬) “ હૂ અને તે કે હું જેવું” એમના સંકરથી *à- અને તે પરથી નામ ફ્રિ થયું હોય.
ઉદાહરણની ભાષા પ્રાચીન છે. નવમી શતાબ્દી પહેલાં સ્વયંભૂમાં આ પદ્ય ઉદ્ધત થયેલું છે, પણ ત્યાં હેમચંદ્રમાં જળવાયાં છે તેવાં પ્રાચીન લક્ષણ નથી જળવાયાં.
છદ : માત્રા. જુઓ ૩૪૦ (૧) પરનું ટિપણ.
(૭) વજુડમાં અપભ્રંશ વનિપ્રક્રિયા માટે અસામાન્ય ગણાય તેમ - જળવાઈ રહ્યો છે, તેને “હ” કે “ઘ' નથી થયો. આ અર્વાચીન વલણ છે.
| (૯) - ઉપરથી આવેલા ગુજ. “કેડરમાં અર્થ છેડેક ફરી ગયો છે. કૌતુક ને બદલે “અભિલાષાના અર્થમાં તે વપરાય છે.