Apbhramsa Vyakarana Gujarati

Author(s): H C Bhayani
Publisher: Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad

Page 229

અપભ્રંશ વ્યાકરણ
(૨૩) . શાવર્E – રૂા, પ્રા. શાવ+વિદિશા, નાજિ .
પ્રાકૃત કવિ “જે દેખે તે માગત' (દે. ના, ૩, ૪૪), જૅમણો જેમ ફાવે તેમ બોલતે” (એ જ) આવા જ પ્રકારના શબ્દો છે.
૪૨૩. (૨) ઘુંટ- ને અર્થ ‘ઘૂંટડે નહીં પણ રવાનુકારી લેવાનો છે, એટલે જ ઘટ ઘટ’.
(૪) સોનપરી> સ્ટોāવહી>ોરી>ોહી આ રૂપ મધ્યપ્રદેશના ધ્વનિવલણને અનુરૂપ છે. આપણે ત્યાં ઢોવરો પરથી લેબડી'.
૩ અને વરૂણ પરથી અપભ્રંશભૂમિકામાં પ્રચલિત થયેલા વલણને અનુસરીને સ્ત્રીલિંગ ક્રિયાનામ. ગુજરાતીમાં “માંગ” “ભાળ” “પહોંચ”, “સમજ' વગેરે સ્ત્રીલિંગ નામ આ જ પ્રકારનાં,
૪ર૪. એક જ પદ્યમાં સ્વાર્થે સુ વાળા ત્રણ શબ્દો એક સાથે વપરાયા છે. ઉત્તરાર્ધમાં વિનાશકાળે વિપરીત બુદ્ધિ એ જાણતી કહેવત છે.
વૃત્તિમાં arછું ને પણ અનર્થક પાદપૂરક તરીકે નિર્દેશ છે. અર્ધમાગધીમાં સારું પ્રાગ મળે છે. જેમ કે તે છે જે વારું હે અંતે ગુરૂ (“ભગવતી-સુત્ર ” ૧૭, ૨૧) પ પાતિક–સૂત્રની ટીકામાં વાકું of fa રેશમાપવા વાવવાઢારે એવું વિવરણ છે 'દેશી શબ્દકોશ')
કર૫ (૧) જે પરથી હિંદી છે. પ્રાચીન ગુજરાતીમાં વપરાતું રહ્યું છે. તો એ મૂળ તળ વાળને કારણે પરથી અપભ્રંશમાં અન્યત્ર ડુિં મળે છે :
जं मणु मूढह माणुसह, बंछइ दुल्लह वत्थु । તે સરિ-મહ–જાદુ-હિં, ય િપસારૂ હૃથુ ||
કુમારપાલપ્રતિબોધ', પૃ. ૩૦૩) ૪૨૬. પુન-કુનો-પુળો-પુણુ એ વિકાસક્રમ. વિનાનું વિના, પછી ત્રણ થવું જોઈએ પણ સાથે વણ થયું છે. અર્વાચીન “વણું =વિના, તેમ જ નગર્થક પૂર્વ પ્રત્યય (જેમ કે “વણનેતર્યો, ‘વણો '.) પદ્યની મૂળભૂત ગાથા માટે જુઓ પરિશિષ્ટ.
૪૭. અવર–જવરસ>અવસ એવો વિકાસક્રમ છે. સરખાવો >સદા >. તૃતીયાનો પ્રત્યય લેતાં લવ.
સ