Book Title: Apbhramsa Vyakarana Gujarati
Author(s): H C Bhayani
Publisher: Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad
View full book text
________________
૧૬૨
અપભ્રશ વ્યાકરણ
(૨). અંતહ એ રકાર જાળવી રાખતું રૂપ છે. પ્રાતિનું પ્રતિ અને સ્વાર્ષિક ઢ પ્રત્યય લાગતાં અંતરી. અનિલા માટે જુએ સૂત્ર ૪૩૦. મકg-fક પરથી શ-વિ અને પછી કી થવું જોઈએ, પણ કઇ વસ્તુ પરથી કg-s¢ (પ્રાચીન હિંદી “અજહુ”) અને “હજુથ, તેના હકારની અસરથી “હજ' થયું.
(૩). ઉદસૌભાગ્યગણિ, મિશેલ, વૈદ્ય વગેર સને અર્થ સહુ ‘સરેવર' કરે છે. પણ તે સહિયા સાથે તેને સંબંધ કઈ રીતે ન ઘટે. દષ્ટિ-સરની સીધી ગતિને બદલે અશ્રુજલને પરિણામે આડી ગતિ દેખાય છે–થાય છે એ અથ જ સ્વાભાવિક લાગે છે.
(૮) રુ એ એમ પ્રેરક તરીકે લેવાનું છે.
૪૫, અનુ<નુ<ચર્. સાગલપનું ઉદાહરણ. પ્રાચીન હિંદીમાં (રામચરિતમાનસ' વગેરેની ભાષામાં) અજુ ઘણો જાણતો. પણ ત્યાં “અને એ અર્થ છે. અહીં “અન્યથા”, “નહીં તે' એવો અર્થ.
૪૧૫. (૧) ધુમ્મસને લગતી સુંદર ઉપ્રેક્ષા.
૪૧૬-૪૧૭. તર >સો-તર>તો, યત > >>ો એ બીબાં પ્રમાણે શs.
૧૭. (૧) ઉત્તવ. સં. ઉત્-ભીનું કરવું.' પરથી -પ્રત્યય લાગી *ર-થાય (સરખા સમુદ્રસમુદ્ર-), તેમ ઢ–પ્રત્યયથી *કત્ર થાય. ક્રતુ >મા ઉઢ-, બોરસ્ટ-- પ્રેરકને ૬ પ્રત્યય લાગી ઉઠઢવુ, બોસ્ટ૬. > - એ પ્રક્રિયાથી ૩ -, બોહણ- “ઓલવવું” (“હેલવવું').
૪૧૮. સમ = માન. એટલે સર્ષ સાથે” ઉપરથી આવેલા સમુ = સમg “ સાથે, ઘડુમાં રકાર જળવાઈ રહ્યો છે, ૩૯૮ સૂત્ર અનુસાર.
() વિયો: gોવણો. અહીં ઘાઠી સતિ સપ્તમીના અથે છે. વિનાશિત - ૬, વિનાસિકમાં છંદ ખાતર બેવડાયો છે. વિરાસર-(< નિષિાર-) કર્યું હોત તો એ છૂટ લેવી ન પડત.
(૬) ફક્સ, મનકા વિધ્યર્થ છે. જુઓ વ્યાકરણું'. આપણાં ભવિષ્ય આજ્ઞાર્થનાં (કરજે', “ભમજે') રૂપના મૂળમાં એ છે. વિત્ત, સંકૂનું કર્મણિ વત ભાન કૃદંત છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
