Agam Sutra Satik 41A Oghniryukti MoolSutra 2a

Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Agam Shrut Prakashan

Page 33

३०
आघनियुक्तिः मूलसूत्र
I
निविडा कार्या, मसृणा निर्व्रणा च भवति । सा च किमकव भवति ? ने ल्याह-पुरुष च प्रत्येकम् एकैकस्य पृथगसा भवति ।
मू. (६५/१)
उभओ नहसंठाणा सच्चित्ताचित्तकारणा मसिणा ।
वृ. 'उभयो:' पार्श्वयोः 'नखसंस्थाना' नखवत्तीक्ष्णा. किमर्थमसौ उभयपार्श्वयोस्तीक्ष्णा क्रियते ?. सचित्ताचित्तकारणात, तस्याएंकनपार्श्वेनसचित्तपृथिवीकायः सैल्लिख्यते. अन्येनपार्श्वना - चित्तपृथिवीकाय इति । किंविशिष्टा रस ? 'मसिणत्ति, मसृणा क्रियते नातितीक्ष्णा यतो लिखत आत्मविराधना न भवति । पृथिवीकाययतनाद्वारं गतम् । अप्कायद्वारमाह
मू. (६५/२)
आरक्काओं दुविहा भामो तह अंतलिक्खा य ॥
वृ. अप्कायो द्विविधः - भौमोऽन्तरिक्षच । इदानीं प्रत्यासत्तिन्यायादन्तरिक्षस्तावदुच्यतेमू. (६६) महिआवास तह अंतरिक्तिअं बहुत न निग्गच्छं ।
आसन्नाओं नियत्त दरगओ घरं च रुक्वं वा ॥
वृ. सोऽन्तरिक्षजां द्विविधः, महिका - धूमिकारूपोऽप्कायः 'वास' ति वर्षारूपचाप्कायः तमचं प्रकारमुभ्यमपि दृष्ट्वाऽन्तरिक्षजं न निर्गच्छेत्, अथकथञ्चिन्निर्गतस्य सतो जातं महिकावर्षं तत आसन्नादि-भूभागे निवर्त्तते, अथ दूरमध्वानं गतः ततः किं करोति ? - 'गृह' शून्यं गृहं वृक्षं वा बहलमाश्रित्य तिष्ठति । अथ सभयप्रदेशे गतस्ततः किं कर्त्तव्यमित्याहमू. (६७)
सभए वासत्ताणं अदए सुक्खरुक्खचडणं वा । नइकोप्परवरणेणं भोमे पडिपुच्छिआगमनं ॥
वृ. 'सभये' गृहादौ स्तेनकादिभयोपेते 'वर्षान्त्राणं' वर्षाकल्पं प्रावृत्त्य व्रजति अथ अत्युदकं' उदकान वर्षः ततः किं करोति ? - शुष्कवृक्षारोपणं कर्त्तव्यम् । अथासौ सापायो नास्ति ततस्तरण्डं गृहीत्वा तरितुं जलं व्रजति इत्युक्तं न्तरिक्षजः, इतरमाह- 'नदी' त्यादि, यदातु तस्य साधोर्गच्छतोऽपान्तराले नदीस्याद्रक्ररूपा ततस्तस्या नद्याः कूर्परंणव्रजति, नदीं परिहृत्येत्यर्थः । अथवा 'वरणेन' सेतुबन्धेनव्रजति । एवं भामे प्रतिपृच्छ्य पूर्वमेव कञ्चित्पुरुषं गमनं कर्त्तव्यम् । इदानीं यदुक्तं वरणेन गन्तव्य' मिति, ससंक्रमो निरूप्यते, किंविशिष्टेन तेन गन्तव्यं ? कीदृशन वा (न) गन्तव्यमित्यत आहम. (६८)
नेगंगिपरंपरपारिसाडिसालंवज्जिए सभए ।
पडिवक्रवेण उ गमनं तज्जाइयरे व संडेवा ॥
वृ. नगगिपरंपरपारिसाडिसालंबवज्जिए सभए पडिवक्रखेण उ गमनं'ति न एकाङ्गी अनेकाङ्गी - अनेकेष्टकादिनिर्मितः संक्रमः, परंपर' इति परम्परप्रतिष्ठः- न निव्र्व्यवधानप्रतिष्ठः, 'परिसाडी' ति गच्छती - यत्र धूल्यादि निपतति 'सालंबवज्जिए' त्ति सालम्बवर्जितः सावष्टम्भलग्र रहित इत्यर्थः, सभ्यो यत्रव्यालादयः शुषिंरषु सन्ति, यद्यभिर्गुणैर्युक्तः संक्रमां भवति तदानयातव्यं कथं तर्हियातव्यं ?- 'प्रतिपक्षेण' उक्तस्य विपर्ययेण । तत्रानेकाङ्गिनः प्रतिपक्ष एकाङ्गी परम्परस्यापरम्परकः, परिशाटिनोऽपरिशाटी, सालम्बवर्जितस्य सालम्बः, अभयस्य निर्भयः प्रतिपक्षः, एतेषु प्रतिपक्षेषु गमनं । भङ्गकाश्रात्र पदपञ्चकनिष्वन्नत्वाद्वत्रिंशत्, तद्यथा- "अनेगंगिआपरंपरा परिसाडी सालंबवज्जितो सभउत्तिपढमो " एवं स्वबुद्धया रचनीयम् । -
पाठान्तरं वा नगगिचलऽ थिर'त्ति. शेषं प्रावत, तत्रानेकाङ्गी पूर्ववत. 'चलथिर' त्ति एतत्पददयं, तथाहि