________________
૩૦/૧૪૮
૧૨૩
કહ્યું છે . પોતાનો અબાધાકાળ મૂકીને પ્રથમ સ્થિતિમાં ઘણો નિષેક કરે છે, શેષ સ્થિતિમાં વિશેષહીન યાવત્ સર્વોત્કૃષ્ટ સુધી લેવું. જે બાધા પામે છે અથવું કર્મનો ઉદય. ન બાધા તે અબાધા અર્ચાત કર્મના ઉદયનું આંતરું. તે અબાધા વડે
ઓછી તે અબાધોનિકા કર્મ સ્થિતિ તે કર્મ નિષેક કહેવાય. બીજા એમ કહે છે - મોહનીયકર્મ સ્થિતિ 9000 વર્ષાધિક 80 કોડાકોડી સાગરોપમ છે. તેમાંથી બાઘારૂપ goo૦ વર્ષ જૂન એવો 90 કોડાકોડી સાગરોપમ નિષેકકાળ સમજવો.
સમવાય-૩૦-નો મુનિ દીપરત્નસાગરે કરેલો ટીકાસહિતનો અનુવાદ પૂર્ણ
૧૨૪
સમવાયાંગસૂત્ર સટીકઅનુવાદ આ પ્રમાણે કહી છે – સૂર્ય (૧) વદ-૭, (૨) સુદ-૪, (3) વદ-૧, (૪) વદ-૧૩, (૫) સુદ-૧૦, પાંચ યુગમાં આવર્તન કરે છે. આ સર્વ આવૃત્તિઓ મહા માસમાં આવે છે. દક્ષિણાયનના દિવસે અનુક્રમે આ રીતે કહ્યા છે - (૧) વદ-૧, (૨) વદ-૧૩, (3) સુદ-૧૦, (૪) વદ-૭, (૫) સુદ-૪, આ સર્વે આવર્તન શ્રાવણ માસમાં આવે છે.
વીર્યપ્રવાદ એ ત્રીજું પૂર્વ છે, પ્રાકૃત એટલે અધિકાર વિશેષ.
અરિહંત અજિતને ૧૮ લાખ પૂર્વ કુમા૫ણે, ૫૩ લાખ પૂર્વ અને ૧-પૂવગ રાજ્યપણામાં એમ ૩૧-લાખ પૂર્વ થયા. એક પૂર્વગ અધિકની અલાત્વથી વિવક્ષા કરી નથી.. – સગર ચકવર્તી અજિતનાથના કાળમાં થયા.
સમવાય-૦૧-નો ટીકાસહિતનો અનુવાદ પૂર્ણ |
છે સમવાય-૭૧ છે • સૂત્ર-૧૪૯ :
ચોથા ચંદ્ર સંવારના હેમંતના ૭૧ રાઝિદિવસ વ્યતીત થતા સૂર્ય સર્વ બાહ્ય મંડલથી આવૃત્તિ કરે છે.. o વીર્યપવાદ પૂર્વમાં--Dાભૂતો છે.. o અરહંત અજિત ૧ લાખ પૂર્વ ગૃહવાસ મધ્યે રહીને મુંડ થઈને ચાવતુ પ્રતજિત થયા..
એ રીતે ચાતુરંગ ચક્રવર્તી સગર રાજ પણ ૭૧ લાખ પૂર્વ રાજ્ય ભોગવીને ચાવતું પતંજિત થયા.
• વિવેચન-૧૪૯ :
૭૧મું સ્થાનક - એક યુગમાં પાંચ સંવત્સર હોય છે, તેમાં પહેલા બે ચંદ્ર સંવત્સર હોય છે, બીજો અભિવર્ધિત, ચોથો ચંદ્ર સંવત્સર હોય. તેમાં ૨૯-૩૨/૨ પ્રમાણનો એક ચંદ્રમાસ થાય. તેને ૧૨ થી ગુણતા ચંદ્ર સંવત્સર થાય. જો ૧૩ વડે ગુણીએ તો અભિવર્ધિત સંવાર થાય. તેથી ચંદ્ર, ચંદ્ર, અભિવર્ધિત મળીને કુલ ૧૦૯૨-૬/૬૨ દિવસો થાય.
સૂર્ય સંવત્સરમાં ૩૬૬ દિવસો હોય છે. તે ત્રણ વર્ષના ૧૦૯૮ થાય છે. અહીં ચંદ્રયુગ અને આદિત્ય યુગમાં એક અષાઢી પૂનમે પૂર્ણ થાય છે અને બીજું શ્રાવણ વદ એકમે શરૂ થાય છે. એ રીતે આદિત્યયુગ ત્રણ સંવત્સસ્તી અપેક્ષાએ ચંદ્રયુગના ત્રણ સંવત્સર ૫-૫૬/ર ભાગ ઓછા થાય છે, તેથી આદિત્યયુગના ત્રણ સંવત્સર ચંદ્ર સંબંધી શ્રાવણકૃષ્ણ પક્ષના સાધિક છ દિવસે પૂર્ણ થાય છે અને ચંદ્ર યુગના ત્રણ સંવત્સર તો આષાઢ પૂર્ણિમાએ પૂર્ણ થાય છે. તેથી શ્રાવણ વદ-9થી આરંભીને દક્ષિણાયનમાં ચાલતો સૂર્ય ચંદ્રયુગના ચોથા સંવત્સરના ચોથા માસને અંતે ૧૧૮મા દિને આવતી કાર્તિક પૂનમે પોતાના ૧૧૨ મંડલે ચાલે છે. પછી બીજા ૩૧ મંડલે હેમંત માસ સંબંધી માગસર આદિ ચાર માસના તેટલા જ [૧૧૮] દિવસો ચાલે છે. પછી ૭૨માં દિવસે એટલે મહાવદ-૧૩ના સૂર્ય આવૃત્તિ કરે છે. અર્થાત્ દક્ષિણાયનથી પાછો ફરી ઉત્તરાયનમાં ચાલે છે.
જ્યોતિષ કરંડકમાં પાંચ યુગસંવત્સર સંબંધી ઉત્તરાયણની તિથિઓ અનુક્રમે
છે સમવાય-૦૨ $ • સૂત્ર-૧૫૦ :
o સુવણકુમારના ૭ર લાખ આવાસ છે.. o dવણસમુદ્રની બહારની વેળાને ૭૨,નાગકુમારો ધારણ કરે છે.. o શ્રમણ ભગવત મહાવીર ૭રવર્ષનું સવયિ પાળીને સિદ્ધ, બુદ્ધ યાવત્ સર્વ દુઃખથી રહિત થયા.
o સ્થવિર ચલભ્રાતા ૩ર વર્ષનું સવયુિ પાળીને સિદ્ધ ચાવતું દુઃખ મુક્ત થયા.. o અત્યંતર યુકદ્ધમાં ૨ ચંદ્ર પ્રકાશતા હતા - છે - હશે. તથા ૭રસૂર્યો તપતા હતા - છે - હશે.. o પ્રત્યેક ચાતુરંત ચક્રવર્તી રાજાને ૨,ooo શ્રેષ્ઠ પુર-નગરો હોય છે.. o Bર કળાઓ કહી છે, તે આ પ્રમાણે
[૧થી ૯ લેખ, ગણિત, રૂપ, નૃત્ય, ગીત, વાર્દિ, સ્વગત, પુષ્કર ગત સમતાલ, [૧૦ થી ૧૮] પુત, જનવાદ, સુરક્ષા વિજ્ઞાન, અષ્ટાપદ, દગમસ્ત્રી, અનિધિ, પાનવિધિ, વાવિધિ, શયનવિધિ, [૧૯ થી ૨] આમ, પહેલિકા, માગધિકા, ગાથા, શ્લોક, ગંધયુકત મધસિકથ, આભરણવિધિ, રુણી-પ્રતિકર્મ, રિ૮ થી 36) સ્ત્રી લક્ષણ, પુરષ લક્ષણ, હય લક્ષણ, ગજ લક્ષણ, ગોણ લસણ, કુકુટ લક્ષણ, મેંઢ લક્ષણ, ચક્ર લક્ષણ, 9 લક્ષણ.
39 થી ૪૫ દંડ લક્ષણ, અસિ લક્ષણ, મણિ લક્ષણ, કાકિણી લક્ષણ, ચર્મ લક્ષણ, ચંદ્ર લક્ષણ, સુર્યચરિત, રાહુચરિત, ગ્રહચરિત, સદ્ભાવ ૪િ૬ થી ૧૪] સૌભાગ્યકર, દૌભાંગ્યકર, વિધાગત, મંત્રગત, રહસ્યગત, સદ્ભાવ ચાર, પ્રતિચાર, બૃહ, પિપ થી ૬3] પ્રતિભૂહ, કંધાવીરમાન, નગરમાન, વસ્તુમાન, સ્કંધવારનિવેશ, વસ્તુનિવેશ, નગરનિવેશ, ઈષદઈ, ચટપ્રપાત, ૬િ૪ થી ) અa શિક્ષા, હસ્તીશિક્ષા, ધનુર્વેદ, હિરચ-સુવર્ણ-મણિ-ધાતુપાક, બાહુ-દંડ-મુષ્ટિ-ચષ્ટિયુદ્ધ તથા યુed-નિયુદ્ધનુદ્ધાતિયુદ્ધ, સૂગ-નાલિકા-વત-ધર્મ-ચમખેડ, x-કટકછેદ, સજીવ-નિઃજીત, શકુનરુત.
સંમૂર્છાિમ ખેચર પંચેન્દ્રિયતિચિની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ છે,૦૦૦ વર્ષ છે.
