18 Dosho thi Rathit Arihant Parmatma

Author(s): Narvahanvijay
Publisher: Narvahanvijay

Page 4

ભાવાર્થ - મિથ્યાદ્રષ્ટિ આત્મા વસ્તુના અસ્તિત્વને અને નાસ્તિત્વને વિશેષણ રહિતપણે એટલે એકાંતે માને છે એ કારણથી, મિથ્યાદ્રષ્ટિ આત્મા પોતાના જ્ઞાનનો ઉપયોગ કર્મબંધના હેતુભૂત મિથ્યાત્વાદિની સેવામાં કરે છે એ કારણથી મિથ્યાદ્રષ્ટિ આત્માનો સઘળોજ બોધ પોતાની ઇચ્છા મુજબનો હોય છે પણ સર્વજ્ઞ દેવના વચનને પરતંત્ર નથી હોતો એ કારણથી અને મિથ્યાદ્રષ્ટિ આત્મા જ્ઞાનનું ફ્લ જે વિરતિ તેને નથી પામી શકતો એ કારણથી તેનું જ્ઞાન એ અજ્ઞાન કહેવાય છે.
આ રીતે સઘળા વર્ણનથી એક વસ્તુ સ્પષ્ટ થઇ જાય છે કે- અજ્ઞાન એટલે આત્માને સંસારમાં ભટકાવી મારનારી વસ્તુ. મિથ્યાદ્રષ્ટિ આત્માનું જ્ઞાન એ અજ્ઞાન જ છે કારણકે એ આત્માને સંસારથી બચાવી મુક્તિ પદે પહોંચાડવામાં સહાયક નથી બનતું.
આથી આ લોકમાં જ ઉપયોગી નિવડતા અને આત્માને રાગાદિ દોષોમાં રગદોળી નાખનારા જ્ઞાનનો પ્રચાર કરવો એ સમ્યજ્ઞાનનો પ્રચાર કહેવાતો નથી પણ અજ્ઞાન કહો કે મિથ્યાજ્ઞાન કહો એનો જ પ્રચાર કહેવાય છે.
અજ્ઞાનને આ સ્વરૂપે સમજવું એ અતિશય આવશ્યક છે. કારણ કે જ્ઞાની ભગવંતો અજ્ઞાનને જ મહાપાપ તરીકે અને દુઃખના કારણ તરીકે ઓળખાવે છે. આથી અજ્ઞાન જેમ આત્માને સંસારમાં ભટકાવી મારનારી વસ્તુ છે તેમ એજ અજ્ઞાન મહાપાપ છે અને દુઃખનું કારણ હોવાથી દુ:ખે કરીને દૂર કરી શકાય એવો મહારોગ છે.
અજ્ઞાનને, સંસારમાં ભટકાવનારી વસ્તુ છે એમ જે કહે છે એનું કારણ અનાદિ કાળથી જીવો અનુકૂળ પદાર્થોના રાગ અને પ્રતિકૂળ પદાર્થોના દ્વેષના કારણે, અનુકૂળ પદાર્થોનો રાગ એ જ સર્વસ્વ સુખ રૂપે માનીને જીવે છે એજ ખરેખરૂં અજ્ઞાન છે અને એજ અજ્ઞાનને સંસારમાં ભટકાવનારી વસ્તુ કહેલી છે. અજ્ઞાનને મહાપાપ કહ્યું એનું કારણ એ છેકે એ સુખના રાગનું પાપ એવું ભયંકર છેકે એક વાર જીવ એક સેકંડ અનુકૂળ પદાથોને મેળવવાની ઇચ્છા કરે એટલે કે મને મલે તો સારૂં આવી વિચારણા કરે તેમાં જ પંદરલાખ પંદરહજાર છસો પીસ્તાલીશ પલ્યોપમ સુધી નારકીના જીવો જેટલું દુઃખ વેઠે એટલું દુઃખ ભોગવવાનું કર્મ બાંધે છે માટે મહાપાપ રૂપે કહેવાય છે.
અજ્ઞાનને મહારોગ કહેલો છે એનું કારણ એ જણાય છકે જેમ મનુષ્યના શરીરમાં થયેલો રોગ વધતા વધતા અસાધ્ય બને એ મહારોગ રૂપે ગણાય એમ અનુકૂળ પદાર્થોનો રાગ એવો ચેપી રોગ છેકે જીવો જેમ જેમ અધિક અધિક મેળવવાની ઇચ્છાઓ કર્યા કરે તેમ તેમ જીવોની એ ઇચ્છાઓ વધતી જ જાય છે. જેમ જ્ઞાનીઓએ કહ્યું છેકે જે અનુકૂળ પદાથા પ્રાપ્ત થયા હોય એ પ્રાપ્ત થયેલાનો સંતોષ થવા ન દે અને પ્રાપ્ત થયેલાનો આસ્વાદ પણ લેવા ન દે. પરંતુ બીજા નહિ પ્રાપ્ત થયેલા અનુકૂળ પદાર્થોનો ચિન્તાનલ સળગાવે એટલે કે અસંતોષથી ભભુકતી આગ જલાવે છે આથી મહારોગ કહેવાય છે. માટે આ રીતે અજ્ઞાનને ઓળખીને દૂર કરવા પ્રયત્ન કરીએ ત્યારે જ આત્મામાં જ્ઞાન પેદા થાય છે. આ રીતે જીવો અનુકૂળ પદાર્થોના રાગ પ્રત્યે વારંવાર વિચારણા કરતો થાય ત્યારે અજ્ઞાન દૂર થતાં જ્ઞાન પેદા થતું જાય જેને સમજણના ઘરમાં જીવ આવ્યો એમ કહેવાય.
ઉપકારી મહાપુરૂષો તો અજ્ઞાન એટલે શું ? એનું વર્ણન કરતાં માવે છે કે
અજ્ઞાનં નરકો ઘોર સ્તમોરૂપ તયા મત ।
અજ્ઞાન મેવ દારિદ્રય મજ્ઞાનં પરમો રિપુઃ ॥ ૧ || અજ્ઞાન રોગ સંઘાતો જરાપ્ય જ્ઞાન મુચ્યતે ।
Page 4 of 76