18 Dosho thi Rathit Arihant Parmatma

Author(s): Narvahanvijay
Publisher: Narvahanvijay

Page 3

અરિહંત પરમાત્માના દર્શનથી વારંવાર પેદા થતો જાય અને એ સંસ્કાર રૂપે મજબૂત થતા જાય એટલે પોતાનું અજ્ઞાન દૂર કરવું હોય તો શું કરૂં તો અજ્ઞાન દૂર થતું જાય એ જાણવાની ભાવના પેદા થતી જાય આથી જે જ્ઞાની ભગવંતોએ અજ્ઞાનને દૂર કરવા માટેનો રસ્તો બતાવે એની પાસે વારંવાર જવાનું મન થતું જાય. વારંવાર જતા જતા પોતાના આત્મામાં રહેલું અજ્ઞાન, જેમ જેમ જ્ઞાન પેદા થતું જાય તેમ તેમ નાશ પામતું જાય છે આને પોતાના આત્મામાં રહેલા અજ્ઞાન દોષને જાણે છે એમ કહેવાય છે. (૧) અન-અશુભધ્યન અä તુર્થ્યન.
મિથ્યાજ્ઞાનં સમસ્તું તત્ ઇહ લોકોપયોગી યત્ ।
રાગદ્વેષાદયો યસ્માત્ પ્રવર્ધાન્તે શરિરીણામ્ ॥ ૧ ॥
ભાવાર્થ :- જે જ્ઞાન આ લોકમાં ઉપયોગી છે અને જે જ્ઞાનથી શરીર ધારિઓના રાગ અને દ્વેષ આદિ ખુબ ખુબ વૃધ્ધિને પામે છે તે સઘળું જ જ્ઞાન મિથ્યાજ્ઞાન છે.
વિવેચન :- અજ્ઞાન એટલે શું ?
અજ્ઞાન એટલે જ્ઞાનનો અભાવ અથવા સમ્યજ્ઞાન શિવાયનું જે જ્ઞાન તે પણ અજ્ઞાન કહેવાય છે. મિથ્યાત્વ અવસ્થામાં રહેલું જ્ઞાન પણ અજ્ઞાન કહેવાય છે. તુચ્છ જ્ઞાન પણ અજ્ઞાન કહેવાય છે.
જ્ઞાનીઓ સમ્યદ્રષ્ટિ આત્માઓને જ જ્ઞાની તરીકે ઓળખાવે છે અથવા જે જ્ઞાન સમ્યક્ત્વ પેદા કરવામાં સહાયભૂત થતું હોય એટલેકે આત્મિક ગુણોની સન્મુખ જીવને લઇ જવામાં સહાયભૂત થતું જે જ્ઞાન તથા આત્મિક ગુણોને પેદા કરવામાં સહાયભૂત થતું જે જ્ઞાન એને જ જ્ઞાનીઓ જ્ઞાન તરીકે ઓળખાવે છે. કારણકે મિથ્યાદ્રષ્ટિઓમાં જે જ્ઞાન હોય છે તે મિથ્યાજ્ઞાન હોય છે. સાચા-ખોટાના વિવેક વિનાનું જે જ્ઞાન એ અજ્ઞાન કોટિનું જ હોય છે. એવા મિથ્યાજ્ઞાનથી આત્માઓનું કદી પણ શ્રેય એટલે કલ્યાણ થતું નથી.
પરલોકને સુધારનારૂં જે જ્ઞાન તે સમ્યજ્ઞાન કહેવાય છે. ત્યારે જે જ્ઞાન કેવલ આ લોકમાં જ ઉપયોગી અને અપ્રશસ્ત રાગ દ્વેષાદિ દોષોને વધારનારૂં તે મિથ્યાજ્ઞાન છે એમ ઉપકારીઓએ ઉપરના શ્લોકમાં જણાવેલ છે.
આ લોકના ઉપયોગમાં જ આવતું અને અપ્રશસ્ત રાગ તથા દ્વેષ આદિ દોષોને વધારનારૂં જે જ્ઞાન તે મિથ્યાજ્ઞાન હોઇ કારમું અજ્ઞાન છે.
જે જ્ઞાન આલોકના સુખોની ચિંતા પેદા કરાવી મેળવવા આદિમાં ઉપયોગી બને પણ પરલોકની વિચારણા પેદા ન કરાવે એવું જ્ઞાન જે જીવોને હોય એટલે કે આ લોક મીઠા તો પરલોક કોને દીઠા એવી ભાવના અને વિચારણા પેદા કરાવે એ કારમું અજ્ઞાન કહેવાય છે. એવી જ રીતે જે જ્ઞાન આલોકમાં અનુકૂળ પદાર્થોને મેળવવામાં-ભોગવવામાં-સાચવવામાં-ટકાવવામાં ન ચાલ્યું જાય એની કાળજી રાખવામાં રાગ પેદા કરાવીને રાગની વૃધ્ધિ કરાવે તેમજ જે કાંઇ આલોકમાં પ્રતિકૂળતા આવે એ કેમ દૂર થાય, જલ્દી દૂર થાય એની ચિંતા પેદા કરાવીને દુઃખ પ્રત્યે- પ્રતિકૂળતાઓ પ્રત્યે-દ્વેષ બુધ્ધિ પેદા કરાવે-વધારાવે એ અપ્રશસ્ત રાગાદિ પરિણામ કહેવાય છે એટલે કે એવા અપ્રશસ્ત રાગાદિને વધારનારૂં જે જ્ઞાન તે કારમું અજ્ઞાન કહેવાય છે. એજ કારણે ઉપકારીઓ ફરમાવે છે કે
સદસદ વિસેસણાઓ ભવહેઉ જઇચ્છિઓવ લંભાઓ । નાણ ફ્લા ભાવાઓ મિચ્છા દિ ટ્વિસ્ત અન્નાણું || ૧ || Page 3 of 76