Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
ચરમ તીર્થપતિની ચરમ દેશનારૂપ)
હતા. આ
(૨. 1 35 ઉપર
પે ૩૪ ૩૩ તેર
૩૨ ૩૧ ૩૦ ૨૯
૪૫ ૨૬ ૨૭ ૨૮ કી,
1 . ૧૪ ૧૫ ૧૬
(૧૭ ૧/ ૧ / ૨
૧૯ ૨૦ ૨૧ ૨૨
પ્રકાશક)
આચાર્યશ્રી વિજયભેરુપ્રભસૂરીશ્વરજી સ્મારક ટ્રસ્ટ-અમીયાપુર)
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી ચિંતામણિ પાર્શ્વનાથાય નમઃ
શ્રી નેમિ-ઉદય-મેરુપ્રભસૂરિ ગ્રંથમાળા પુષ્પ-૩૧
ચરમતીર્થપતિની ચરમદેશનારૂપ
શ્રી ઉત્તરાધ્યયનસૂત્ર મૂળ
દિવ્ય આશીર્વાદ....દિવ્યકૃપા શાસનસમ્રાટ્ તપાગચ્છાધિપતિ પૂજ્યપાદ આચાર્ય મહારાજધિરાજ શ્રી વિજયનેમિસૂરીશ્વરજી મ. સા. પ્રશાન્તમૂર્તિ ગીતાર્થશિરોમણિ પૂજ્યપાદ આચાર્ય ભગવંત શ્રી વિજયઉદયસૂરીશ્વરજી મ. સા. ગચ્છાધિપતિ શાસનપ્રભાવક પૂજ્યપાદ આચાર્ય ભગવંત શ્રી વિજયમેરુપ્રભસૂરીશ્વરજી મ. સા.
પ્રકાશક :
આચાર્યશ્રી વિજયમેરુપ્રભસૂરીશ્વરજી સ્મારક ટ્રસ્ટ અમીયાપુર (સાબરમતી)
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
છે. ગચ્છાધિપતિ પરોપકારાયણ પૂજ્યપાદ આચાર્ય ભગવંત છે () શ્રી વિજય મેરુપ્રભસૂરીશ્વરજી મ. સા. ના શિષ્યરત્ન છે પ્રેરક : પૂ. આ. ભ. શ્રી વિજયમાનતુંગસૂરીશ્વરજી મ. સા.
પૂ. આ. ભ. શ્રી વિજયઈન્દ્રસેનસૂરીશ્વરજી મ. સા. આ સંપાદક : આચાર્ય વિજયસિંહસેનસૂરિ
| ગચ્છાધિપતિ પૂ. આ. ભ. શ્રી વિજયમે પ્રભસૂરીશ્વરજી મ. સા.ની સાદ્ધવાર્ષિક તૃતીયપુણ્યતિથિ નિમિત્તે
--
૪) જ્ઞાનદ્રવ્યનો કરો સદુપયોગ, જીવનમાં વધારો જ્ઞાનયોગ,
શાનદ્રવ્યનું તમોએ કીધું દાન, ઉપકાર માનીએ તમારો મહાન.
: ગ્રન્થ પ્રકાશનનો સંપૂર્ણ આર્થિક લાભ લેનાર : * ઝવેરીપાર્ક શ્રી આદીશ્વર ટ્રસ્ટ જૈન સંઘ
નારણપુરા-અમદાવાદ.
- (જ્ઞાનનિધિમાંથી) વિ. સં. ૨૦૫૪ - વીર સં. ૨૫૨૪૦ નેમિ સં. ૪૯ શાસનસમ્રાટું સવાસો વર્ષે (જન્મ : વિ. સં. ૧૯૨૯-૨૦૧૪)
પૂ. સાધુ-સાધ્વીજી મ. તથા જ્ઞાનભંડારોને સાદર અર્પણ પ્રાપ્તિસ્થાન : (૧) શ્રી ઝવેરીપાર્ક આદીશ્વર ટ્રસ્ટ જૈન સંઘ છે ૐ વેધશાળા પાછળ, નારણપુરા ક્રોસીંગ પાસે અમદાવાદ-૧૩છે.
. (૨) હીરાબેન પોપટલાલ જૈતુ પૌષધશાળ . . 4 C/o. ડૉ. દિનેશ પી. શાહ, એમ એમ જૈન સોસાથી કે
- સાબરમતી, અમદાવાદ-૫.
તે
ભરત ગ્રાફિક્સ, ન્યુમાર્કેટ, પાંજરાપોળ, રિલીફ રોડ, અમદાવાદ-૧. ફોનઃ ૩૮૯૬૪
છે.
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
સમર્પણ
શ્રી
જિનશાસનના
= તારક તત્ત્વો
# આગમની રહસ્યભરી વાતો – સંયમજીવનની મસ્તીભરી
મસ્તી માણવાની કળા...... આદિ નોખી અનોખી વાત્સલ્ય ભરપૂર વાણી દ્વારા મારા જેવા અનેક આત્માનોના અનન્ય ઉપકારી
પૂજ્યપાદ ગુરુદેવ
શ્રી વિજયમેરુપ્રભસૂરીશ્વરજી મ. સા. ના કરકમલોમાં સાદર સમર્પણ
-વિજયસિંહસેનસૂરિ
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
(સંપાદકની કલમે છે
જયવંતા જિનશાસનમાં અનેક શાસન પ્રભાવનાના કાર્યો અવિરતપણે થતા રહે છે.
પ્રસ્તુત પુસ્તક ૪૫ આગમ સંબંધી ચાર મૂળસૂત્રો પૈકી જેનો સમાવેશ થયો છે તે “શ્રી ઉત્તરાધ્યયનસૂત્ર' ગુજરાતી મોટા ટાઇપમાં શુદ્ધિની કાળજીપૂર્વક છાપેલ છે. અધ્યયનના પ્રારંભમાં તેના સંક્ષિપ્ત સાર આપવામાં આવેલ છે. નવા પેજથી નવા અધ્યયનનો પ્રારંભ દરેક અધ્યયનની ગાથા, ૩૬ના અંકની વિશેષતા-વિશિષ્ટતા, ટંકશાળી વચનામૃતો આદિ વિશેષતા એવું વૈવિધ્યપૂર્ણ પુસ્તક છે.
જુદા જુદા પાઠાન્તરો આવે છે. પરંતુ શ્રી મહાવીર જૈન વિદ્યાલય દ્વારા પ્રકાશિત પુસ્તકના પાઠ મુજબ છાપેલ છે.
દૃષ્ટિદોષ યા પ્રેસદોષાદિના કારણે ભૂલ રહી જવા પામેલ હોય તથા વીતરાગની આજ્ઞા વિરુદ્ધ ઉત્સુત્રાદિ પ્રરૂપણા થઈ હોય તો તે બદલ ત્રિવિધ-ત્રિવિધ મિચ્છામિ દુક્કડ સહ વાચકો સ્વયં ભૂલ સુધારી લેશે.
પૂ. સાધુ-સાધ્વીજી ભગવંત આ સૂત્રને મુખપાઠ યા સ્વાધ્યાય કરવા દ્વારા સ્વ-પરનું કલ્યાણ સાધી પરમપદને પ્રાપ્ત કરો એ જ શુભભાવના...
વિ. સં. ૨૦૫૪, કા. સુ. ૧, પંચમસ્થાનમય સૂરિમંત્ર આરાધના પૂર્ણાહુતિ દિવસ. સાબરમતી.
-સંપાદક
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રકાશકીય
શાસનસમ્રાટ્ સવાસો (જન્મ : ૧૯૨૯-૨૦૫૪) વર્ષારંભે શ્રી ઉત્તરાધ્યયનસૂત્ર સંઘ સમક્ષ મૂકતા અતીવ આનંદ અનુભવીએ છીએ. અગાઉના પ્રકાશનોને પણ શ્રીસંઘે હર્ષભેર ઉમંગથી વધાવી લીધેલ છે. છેલ્લા પ્રકાશનો ટૂંકા સમયમાં સારા અને ઉપયોગી પ્રકાશિત થયા તેમાં પણ નિમિત્ત કારણ શાસનસમ્રાટ્ શ્રી વિજયનેમિઉદયસૂરિ પટ્ટાલંકાર ગચ્છાધિપતિ શાસનપ્રભાવક પૂજ્યપાદ આચાર્ય ભગવંત શ્રી વિજયમેરુપ્રભસૂરીશ્વરજી મ. સા. સમાધિપૂર્ણ સ્વર્ગવાસ બનેલ. સમાધિ સ્થલે (અમીયાપુર-સાબરમતીથી ૪ કી. મી. અંતરે આવેલ) શ્રી જિનમંદિર, પૂ. સાધુ-સાધ્વીજી ભ. ઉપાશ્રય, સ્મૃતિમંદિરના આદેશ અપાઇ ગયેલ છે. જેનું નિર્માણ દેવ-ગુરુધર્મ પસાયે શાસનદેવની કૃપાથી નજીકના સમયમાં થનાર છે. જે ખરેખર પૂજ્યપાદ ગુરુદેવશ્રીનું પુણ્યબળ અને દિવ્યકૃપાની ફલશ્રુતિ જ ગણી શકાય.
પાલિતાણા મેરુનગરમાં પણ ધર્મસંકુલ ટૂંક સમયમાં સાકાર પામશે. શ્રમણી આરાધના ભવન નિર્માણાધિન છે. પૂજ્યપાદશ્રીના શિષ્યરત્નો પૂજ્ય આચાર્ય ભગવંત શ્રી વિજયમાનતુંગસૂરીશ્વરજી મ.સા., પૂ. આચાર્ય શ્રી વિજયઇન્દ્રસેનસૂરીશ્વરજી મ. સા.ની પરમ પાવનીય પ્રેરણા તથા સંપાદક પૂજ્યપાદશ્રીનો અવિસ્મરણીય ઉપકાર કેમ ભૂલી શકાય? અમો પૂજ્યશ્રીના ઋણી છીએ. પૂજ્યપાદશ્રીના શિષ્ય
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રશિષ્યાદિ પૂ. મુનિ શ્રી હર્ષસન વિ. મ. સા., પૂ. મુનિ શ્રી મુક્તિસેન વિ. મ. સા., પૂ. મુનિ શ્રી હિતવર્ધન વિ. મ. સા., પૂ. મુનિ શ્રી વિશ્વસેન વિ. મ. સા., પૂ. મુનિ શ્રી સુવ્રતસેન વિ. મ. સા., પૂ. મુનિ શ્રી મલયસેન વિ. મ. સા., પૂ. મુનિ શ્રી મતિસેન વિ. મ. સા., પૂ.મુનિ શ્રી નિર્મળસેન વિ. મ. સા., પૂ. મુનિ શ્રી હિરણ્યસેન વિ. મ. સા., પૂ. મુનિ શ્રી લલિતસેન વિ. મ. સા., પૂ. મુનિ શ્રી પાર્શ્વસેન વિ. મ. સા., પૂ. મુનિ શ્રી ભવ્યસેન વિ મ. સા., પૂ. મુનિ શ્રી અમમસેન વિ. મ. સા., પૂ. બાલમુનિ શ્રી ભાગ્યસેન વિ. મ. સા. આદિ પૂજ્યોનો પ્રત્યક્ષ-પરોક્ષ સાથ-સહકાર મળતો રહ્યો છે.
પ્રફ સંશોધન કાર્ય પૂ. આચાર્ય ભગવંતશ્રી તથા મુનિ સુવ્રતસેન વિ. મ. સા.એ ખંતથી કરેલ છે.
પ્રસ્તુત પ્રકાશનનો સંપૂર્ણ આર્થિક લાભ જ્ઞાનખાતામાંથી લેવા બદલ ઝવેરીપાર્ક શ્રી આદીશ્વર ટ્રસ્ટ જૈન સંઘના અમો ખૂબ ખૂબ આભારી છીએ, તેઓની શ્રુતભક્તિની ભૂરિ ભૂરિ અનુમોદના કરીએ છીએ. ભાવિમાં પણ શ્રુતભક્તિ કરવા દ્વારા સ્વ-પર આત્માનું કલ્યાણ સાધો એ જ મંગલ ભા.વ...ના.. પૂજ્યપાદશ્રીના સમાધિસ્થળે શ્રી જિનમંદિર આદિનું ખાતમુહૂર્ત વિ. સં. ૨૦૫૪ કા. વદ-૩ થનાર છે.
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી ઉત્તરાધ્યયનસૂત્ર એટલે પ્રેરણાનો મહાસ્રોત
-પૂ. આ. શ્રી વિજયદેવસૂરીશ્વરજી મ. શિષ્ય આ. વિજયહેમચંદ્રસૂરિ
ચરમતીર્થપતિ પરમાત્મા મહાવીરદેવે અંતિમસમયે આપેલી દેશનાના સંગ્રહરૂપ આ સૂત્ર આત્મહિતલક્ષી જીવો માટે પ્રેરણાના મહાસ્રોતરૂપ છે. એનું પઠન-પાઠન, વાચન અને શ્રવણ હૈયામાં રહેલ વૈરાગ્યકલ્પલતાને નવપલ્લવિત અને ફલાન્વિત બનાવે છે. ‘૩૬’ અધ્યયનોમાં અનેક વિષયોનું હૃદયંગમ નિરૂપણ કરેલ છે. તેના શબ્દો અત્યંત હૃદયસ્પર્શી છે. દશમા દ્રુમપત્રક અધ્યયનમાં શ્રી ગૌતમસ્વામીને ઉદ્દેશીને પ્રભુએ ૩૬-૩૬ વખત ‘સમયે ગોયમ મા પમાયણ' શબ્દો કહેલા, જે પ્રમાદી આત્માને ચિમકી આપી જાગૃત બનાવે છે. અનાથીમુનિ, મૃગાપુત્ર, ચિત્રસંભૂતિ આદિ ચરિત્રો બોધક ને વૈરાગ્યપ્રેરક છે.
પ્રથમ વિનય અધ્યયનથી શરું થતું આ સૂત્ર છત્રીશમા જીવાજીવ વિભક્તિ નામક અધ્યયનમાં પરિપૂર્ણ થાય છે. વિનય એ મૂળ છે, પાયો છે. જ્યારે અંતિમ અધ્યયન દ્વારા થતી મોક્ષપ્રાપ્તિ એ શિખર છે. આના અધ્યયનથી આત્માને ભવ્યપણાની છાપ પ્રાપ્ત થાય છે. ઘણા આત્માર્થી સાધુ-સાધ્વીજી આ સૂત્રને કંઠસ્થ કરી તેના સ્વાધ્યાય દ્વારા અત્યંતર તપની મહાન સાધના કરી રહ્યા છે. સારી વસ્તુની તો સદાય ખોટ રહેતી જ હોય છે. તેથી આ પ્રકાશન ખરેખર અનુમોદનીય છે, જેના પઠન-પાઠન-સ્વાધ્યાય કરવા દ્વારા સૌના શ્રમને સાર્થક કરે એ જ મંગલ કામના.
વિ. સં.૨૦૫૩ ભા. વદ-૭, ભાવનગર.
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
iઝવેરીપાર્ક ચાતુર્માસ ફલશ્રુતિ
• પૂ. પંન્યાસ શ્રીમાનતુંગવિજયગણિ. (હાલ આચાર્ય) તથા પૂ. પં.
શ્રી ઇન્દ્રસેનવિજય ગણિ. (હાલ આચાર્ય)ની શુભ નિશ્રામાં પૂપં. શ્રી સિંહસેન વિ. (હાલ આચાર્ય) ગણિ મુનિ શ્રી સુવ્રતસેન વિ. મ.સા. આદિ ઠાણાનો વિ. સં. ૨૦૫૧માં ભવ્ય ચાતુર્માસાર્થે પ્રવેશ, સંઘપૂજન-પ્રભાવના આદિ. બહેનોને આરાધના કરાવવા માટે પૂ. સા. હર્ષપ્રભાશ્રીજી મ., પૂ. સા. હર્ષોદયાશ્રીજી મ., પૂ. સા. ચંદ્રહર્ષાશ્રીજી મ.પૂ. સા. મુક્તિસેનાશ્રીજી મ., પૂ. સા. અહસેનાશ્રીજી મ. આદિ ચાતુર્માસાર્થે પધારેલ. સામુદાયિક નવકારતામાં ૧૦૮ આરાધકો તથા દારિદ્ર નિવારણતપમાં સારી સંખ્યામાં આરાધકો જોડાયેલ, પ્રભાવનાદિ. વ્યાખ્યાનમાં ધર્મરત્નપ્રકરણ તથા ચિત્રસેન-પદ્માવતી ચરિત્રનું વાંચન, દરરોજ પ્રભાવના, રવિવારે ભક્તામર ભાગ્યભક્તિ તથા જાહેર વ્યાખ્યાન, કુમારપાળ મહારાજાની આરતી આદિ. શ્રી શં.પા.ભ.ના અત્તરવાયણા-પારણા સહ અઠ્ઠમતપ, લુખી નિવિ,
દીપકવ્રતના એકાસણાદિ તપ-અનુષ્ઠાન. • જ્ઞાનવૃદ્ધિ માટે લેખિત-મૌખિક, કવીઝ પ્રશ્નોત્તરી, વ્યાખ્યાન
પ્રશ્નોત્તરી આદિ ઈનામી જ્ઞાન-સ્પર્ધાઓ થયેલ. અષ્ટપ્રકારી પૂજા (બાળકો માટે) તેમજ શિશુ-શિબિરનું આયોજન. કેસર-સુખડના નવા સંકુલનું શ્રી છગનલાલ મલકચંદ દ્વારા ઉદ્ઘાટન. પૂજ્યપાદશીના સ્મારક માટે શ્રીસંઘનો ઔદાર્યપૂર્ણ સહકાર. ધર્મનિષ્ઠ શ્રી ગુણવંતભાઈ વાડીલાલ શાહ તથા અન્ય ટ્રસ્ટીઓ તેમજ શ્રીસંઘનો સદા સાથ-સહકાર રહેલ.
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________
શું..ક્યાં..? (વિષયાનુક્રમ)
૯૩
૧૧૧
૧ ૨૧
૧૩૫
ક્રમ અધ્યયન નામ પેજ ક્રમ અધ્યયન નામ ૧ શ્રી વિનય શ્રત ૧૧૯ શ્રી મૃગાપુત્રીય ૨ શ્રી પરિષહ
૭૨૦ શ્રી મહાનિગ્રંથીય ૧૦૩ ૩ શ્રી ચતુરંગીય ૧૩૨૧ શ્રી સમુદ્રપાલીયા ૪ શ્રી પ્રમાદ-અપ્રમાદ ૧૭૨૨ શ્રી રથનેમીય ૧૧૫ ૫ શ્રી અકામમરણીય ૨૧ ર૩ શ્રી કેશિ-ગૌતમીય ૬ શ્રી ક્ષુલ્લક નિગ્રંથીય ૨૫ ૨૪ શ્રી પ્રવચનમાતા ૧૩૧ ૭ શ્રી ઉરબ્રીય ૨૭૨૫ શ્રી યજ્ઞીય ૮ શ્રી કપિલીય ૩૧ર૬ શ્રી સામાચારી ૧૪૧ ૯ શ્રી નેમિપ્રવ્રજ્યા ૨૭ શ્રી ખલુંકિય ૧૪૭ ૧૦ શ્રી કુમપત્રક - ૪૧ ૨૮ શ્રી મોક્ષમાર્ગીય ૧૪૯ ૧૧ શ્રી બહુશ્રુતપૂજા રિ૯ શ્રી સમ્યકત્વ પરાક્રમ ૧૫૩ ૧૨ શ્રી હરિકેશીય ૪૯ ૩૦ શ્રી તપોમાર્ગીય ૧૭૧ ૧૩ શ્રી ચિત્રસંભૂતીય ૫૯ ૩૧ શ્રી ચરણવિધિ ૧૭૫ ૧૪ શ્રી ઈષકારીય ૬૫ ૩૨ શ્રી પ્રમાદસ્થાનીય ૧૭૯ ૧૫ શ્રી સભિખુ ૭૩ ૩૩ શ્રી કર્મપ્રકૃતિ ૨૦૩ ૧૬ શ્રી બ્રહ્મચર્યસમાધિસ્થાન ૭૫ ૩૪ શ્રી વેશ્યા
૨૦૭ ૧૭ શ્રી પાપશ્રમણીય ૮૩ ૩૫ શ્રી અણગારમાર્ગીય ૨૧૫ ૧૮ શ્રી સંયતીય
૩૬ શ્રી જીવાજીવવિભકિત ૨૧૯
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
શાસનસમ્રા શ્રી વિજયનેમિસૂરીશ્વરજી
મ. સા.
શ્રી ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર
સવાસો વર્ષે
જન્મ : વિ. સં. ૧૯૨૯-૨૦૫૪
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________
પહેલું અધ્યયન “વિનયશ્રુત'
નામનું છે-અધ્યયનના પ્રારંભમાં જ વિનયચુત ભગવંત આજ્ઞા કરે છે
- “સંયોગોગોથી સર્વથા મુક્ત એવા અણગાર ભિક્ષુનો વિનયધર્મ હું ક્રમશઃ પ્રગટ કરશ-તે તમે સાંભળજો !” - સાધુ અને સાધ્વી, ચતુર્વિધ સંઘમાં પ્રમુખ સ્થાને રહે છે. એટલે એમને જ લક્ષમાં રાખીને ભગવંતે દેશનાનો પ્રારંભ કર્યો છે. સંઘનો આધાર શ્રમણ-શ્રમણી છે અને મોક્ષમાર્ગની આરાધનાનું મૂળ “વિનયધર્મ છે એ વાત એમને બતાવવામાં આવી છે. “વિણયમૂલો ધમો' ધર્મનું મૂળ વિનય છે. આ વાત દરેક મુમુક્ષુએ યાદ રાખવાની છે - વિનય શાનો કરવો ? વિનય કેવી રીતે કરવો ? વિનયનું ફળ શું છે ? વગેરે વાતો ૪૮ ગાથાઓમાં દર્શાવેલ છે.
વિનય તો સાધુજીવનનો પ્રાણ છે. વિનય છે તો સાધુતા છે, વિનય નથી તો સાધુતા નથી. વિનય છે. તો જ્ઞાનપ્રાતિ છે, વિનય નથી તો જ્ઞાનપ્રાપ્તિ નથી. સંજોગા વિપમુક્કલ્સ,
અણગારસ્સ ભિખુણો; વિણય પાઉકરિશ્તામિ,
આણુપુવિ સુહ મે
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________
॥ णमो समणस्स भगवओ महावीरस्स ॥ શાસનસમ્રા શ્રી વિજયનેમિ-ઉદય-મેપ્રભસૂરીશ્વરેભ્યો નમઃ
શ્રી ઉત્તરાધ્યયન સૂત્રમ્
શ્રી વિનયકૃત અધ્યયન
સંજોગા વિપ્નમુક્કલ્સ, અણગારસ્સ ભિખુણો; વિણયં પાઉરિસ્સામિ, આણુપુલ્વેિ સુણેહ મે. ૧. આણાનિસકરે, ગુરૂણમુવવાયકાર; ઇંગિયાગારસંપને, એ વિણીએ ત્તિ વચ્ચઈ. ૨. આહાડનિસકરે, ગુરૂણમgવવાયકારએ; પડિણીએ અસંબુદ્ધ, અવિણીએ ત્તિ વચ્ચઈ. જહા સુણી પૂઈકષ્ણી, નિક્કસિજ્જઈ સવસો; એવં દુસ્સીલપડિણીએ, મુહરી નિક્કસિજ્જઈ. ૪. કણકુણ્ડગ, જહિત્તાણું, વિઠ્ઠું ભેજઈ સૂયરે; એવં સીલ જહિત્તાણું, દુસ્સીલે રમાઈ મિએ.
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________
સુણિયાવભાવે સાણસ્મ, સૂયરલ્સ નરસ્સ ય; વિણએ ઠક્ક અપ્રાણ, ઇચ્છન્તો હિંયમપૂણો. ૬. તખ્તા વિણયમેસેજ્જા, સીલ પડિલર્ભજ્જઓ; બુદ્ધવૃત્ત નિયાગટ્ટી, ન નિક્કસિજ્જઈ કહુઈ. નિસન્ત સિયાડમુહરી, બુદ્ધાણં અંતિએ સયા; અત્યજુરાઈ સિખેજ્જા, નિરત્યાણિ જે વજ્જએ. ૮. અણુસાસિઓ ના કુખેજ્જા, ખંતિ સેવે પણ્ડિએ; ખુહિં સહ સંસર્ગોિ, હાસં કિડં ચ વજ્જએ. ૯. મા ય ચંડાલિય કાસી, બહુયં મા ય આલવે; કાલેણ ય અહિક્કિત્તા, તેઓ ઝાએજ્જ એક્કઓ. ૧૦. આહચ્ચ ચંડાલિય કટું, ન નિહdજ્જ કયાઈ વિ; કર્ડ કડે ત્તિ ભાસેજ્જા, અકડે નોકડે ત્તિ ય. ૧૧. મા ગલિસે વ કસ, વયણમિચ્છ પુણો પુણો; કસ વ દસ્ડમાઇઝે, પાવર્ગ પરિવજ્જએ. ૧૨. અણાસવા શૂલવયા કુસીલા, મિઉં પિ ચંડ પકરેત્તિ સીસા; ચિત્તાણયા લહુ દખોવાયા, પસાયએ તે હુ દુરાસય પિ.
૧૩.
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________
નાપુટ્ટો વાગરે કિંચિ, પુટ્ટો વા નાલિય વએ; કોહં અસચ્ચે કુÒજ્જા, ધારેજ્જા પિયમપ્રિય. ૧૪. અપ્પા ચેવ દમયવો, અપ્પા હુ ખલુ દુદ્દમો; અપ્પા દત્તો સુહી હોઈ, અર્સ્ટિ લોએ પરW ય. ૧૫. વર મે અપ્પા દત્તો, સંજમેણ તવેણ ય; મા હં પરેહિ દમ્મતો, બંધPહિં વહેહિ ય. ૧૬. પડણીયં ચ બુદ્ધાણં, વાયા અદુવ કમ્મુણા; આવી વા જઈ વા રહસે, નેવ મુજ્જા કયાઈ વિ. ૧૭. ન પદ્ધઓ ન પુરઓ, નેવ કિચ્ચાણ પિટ્ટઓ; ન જુંજે ઊરુણા ઊરું, સયણે નો પડિસ્કુણે. ૧૮. નેવ પલ્હત્યિય કુજ્જા, પક્ઝપિણ્ડ વ સંજએ; પાએ પસારિએ વા વિ, ન ચિટ્ટે ગુરુત્તિએ. ૧૯. આયરિએહિં વાહિન્તો, તુસિણીઓ ન કયાઈ વિ; પસાયપેહી નિયાયટ્ટી, ઉવચિટ્ટે ગુરું સયા. ૨૦ આલવન્ત લવજો વા, ન નિસિજ્જા કયાઇ વિ; ચઇઊણ આસર્ણ ધીરો, જઓ જd પડિસ્કુણે. ૨૧. આસણગઓ ન પુચ્છજ્જા, નેવ સેજ્જાગઓ કયાઈ વિ; આગમુફડુઓ સન્તો, પુચ્છજ્જા પંજલીયડો. ૨૨.
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________
૪
એવં વિણયજુત્તમ્સ, સુન્ન અત્યં ચ તદુભયં; પુચ્છમાણસ્સ સીસફ્સ, વાગરેજ્જ જહાસુર્યં. મુસં પરિહરે ભિક્ખ, ન ય ઓહારિણિં વએ; ભાસાદોસં પરિહરે, માયં ચ વજ્જએ સયા. ન લવેજ્જ પુટ્ટો સાવજ્જ, નિરર્થં ન મમ્મયં; અપ્પણટ્ટા પરઢા વા, ઉભયમ્સન્તરેણ વા. સમરેસુ અગારેસુ, સન્ધીસુ ય મહાપહે; એગો એગિસ્થિએ સદ્ધિ, નેવ ચિઢે ન સંલવે. જં મે બુદ્ધાડણુસાસન્તિ, સીએણ ફરુસેણ વા; મમ લાભો ત્તિ પેહાએ, પયઓ તેં પડિસ્સુણે. ૨૭. અણુસાસણમોવાયું, દુક્કડમ્સ ય ચોયણું; હિયં તં મન્નઈ પક્ષો, વેસં હોઇ અસાહુણો. ૨૮. હિયં વિગયભયા બુદ્ધા, ફરુસં પિ અણુસાસણું; વેસ્સ તં હોઇ મૂઢાણું, ખન્તિ સોહિકર પયં. ૨૯. આસણે ઉવચિટ્ટેજ્જા, અનુચ્ચે અકુએ થિરે; અપ્પુટ્ટાઈ નિરુટ્ટાઈ, નિસીએજ્જડપ્પ′ક્ષુએ. ૩૦. કાલેણ નિક્ખમે ભિ', કાલેણ ય પડિક્કમે; અકાલં ચ વિવજ્જત્તા, કાલે કાલં સમાયરે. ૩૧.
૨૩.
૨૪.
૨૫.
૨૬.
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________
પરિવાડીએ ન ચિટ્ટજ્જા, ભિષ્મ દત્તેસણું ચરે; પડિરૂણ એસિત્તા, મિયં કાલેણ ભમ્બએ. ૩૨. નાઇદૂરમણાસને, નડબ્રેસિં ચખુફાસઓ; એગો ચિટ્ટેજ ભરૂટ્ટા, લંઘિયા તે નક્કમે. ૩૩. નાઇઉચ્ચ વ ણીએ વા, નાસન્ને નાઈદૂરઓ; ફાસુયં પરકર્ડ પિણ્ડ, પડિગાહેર્જ સંજએ. ૩૪. અપ્પપાણડLબીયમિ, પરિચ્છન્નમિ સંવડે; સમય સંજએ ભુંજે, જય અધ્વરિતાડિય. ૩૫. સુકન્ડે ત્તિ સુપટ્ટે રિ, સુચ્છિન્ને સુહડે મડે; સુનિટ્ટિએ સુલટ્ટે તિ, સાવજ્જ વજ્જએ મુણી. ૩૬. રમએ પણ્ડિએ સાસ, હયં ભદ્દે વ વાહએ; બાલ સમ્મતિ સાસંતો, ગલિઅસ્સે વ વાહએ. ૩૭. ખડુગા મે ચવેડા મે, અક્કોસા ય વહા ય મે; કલ્યાણમણુસાસન્ત, પાદિદ્રિ ત્તિ મન્નઈ. ૩૮. પુત્તો મે ભાઈ ભાઈ તિ, સાહૂ કલ્યાણ મન્નઈ; પાવદિઠ્ઠી ઉ અપ્રાણ, સાસં દાસ વ મન્નઈ. ૩૯. ન કોવએ આયરિય, અપ્રાણ પિ ન કોવએ; બુદ્ધોવઘાઈ ન સિયા, ન સિયા તોરગવેસએ. ૪૦.
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________
આયરિયં વિર્ય નમ્યા, પત્તિએણ પસાયએ; વિઝવેજ્જ પંજલિઉડે, એજ્જન પુણો ત્તિ ય. ૪૧. ધમૅજ્જિયં ચ વવહાર, બુદ્ધહાયરિયં સયા; તમારતો વવહાર, ગરë નાભિગચ્છઈ. ૪૨. મણોગમં વક્કગયું, જાણિત્તાયરિયસ્સ ઉ; તે પરિગિઝ વાયાએ, કમ્પણા ઉવવાયએ. ૪૩. વિત્તે અચોઇએ નિચ્ચે, ખિપ્પ હવઈ સુચોયએ; જહોવઇટું સુકયું, કિચ્ચાઈ કુવઈ સયા. ૪૪. નચ્ચા નમઇ મેહાવી, લોએ નિત્તી સે જાયએ; હવઈ કિચ્ચાણ સરખું, ભૂયાણ જગઈ જહા. ૪૫. પુજ્જા જસ્સ પસીયત્તિ, સંબુદ્ધા પુવસંથયા; પસના લાભઈસ્મતિ, વિલિ અટ્ટિય સુય. ૪૬. સ પુજસત્યે સુવિણીયસંસએ, મણોઈ ચિઠ્ઠઈ કમ્મસંપયા; તવો-સમાયારિ-સમાહિસવુડે, મહાજુઈ પંચ વયાઈ પાલિયા.
૪૭. સ દેવગંધવમણુસ્સપૂઇએ, ચઇતુ દેહં મલપંકપુલ્વયં; સિદ્ધ વા હવઈ સાસએ, દેવે વા અપૂરએ મહિદ્ધિએ.૪૮.
ત્તિ બેમિ, [ઈઈ વિણયસુર્ય નામ પઢમં અજઝયણે સમાં. (૧) ]
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________
‘હકારી
. *
I
જ્ઞાનપ્રાપ્તિ માટે જેમ વિનય
અનિવાર્ય છે, તેમ ચાઅિધર્મના પરિષદ પાલનમાં પરિષહોને સમતાપૂર્વક
સહન કરવાનું આવશ્યક છે.
ભગવાને મોક્ષમાર્ગના સાધકોને બાવીશ પરિષદો સહન કરવાની આ બીજા અધ્યયનમાં પ્રેરણા આપી છે. ભગવાને એક એક પરિષદનું સ્વરૂપ બતાવ્યું છે અને પરિષહ આવે તો કેવી રીતે, અર્થાત્ કષ્ટ-આપત્તિ આવે ત્યારે કેવી રીતે સમતાભાવ જાળવવો તે પણ સમજાવ્યું છે. પરિષહો બે પ્રકારના બતાવ્યા છે-પ્રતિકૂળ અને અનુકૂળ.
“કષ્ટો સહેતા રહો ! સહન કરે તે સાધુ ! એવું સૂત્ર ભગવાને આ અધ્યયનમાં આપ્યું છે. ભૂખ તરસ, અપમાન, માર વગેરે સમતાભાવથી સહેતા રહો. કષ્ટમાં દુઃખ ન માનો, પણ કર્મક્ષયનો અમૂલ્ય અવસર માનો !'
આ અધ્યયન સાધુ સાધ્વીઓને સુખ સુવિધાઓથી દૂર રહેવાની પ્રેરણા આપે છે, જીવનને સહનશીલ બનાવવાનો ઉપદેશ આપે છે. અડતાલીશ ગાથાઓમાં સાધુસાધ્વીને મક્કમતાપૂર્વક પરિષહોને સહન કરવાનું પ્રોત્સાહન અપાયું છે.
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી પરિષહ અધ્યયન
સુર્ય મે આઉસં-તેણે ભગવયા એવમખાય, ઈહ ખલુ બાવીસંપરીસહા સમણેણં ભગવયા મહાવીરેણું કાસવેણે પવઈયા, જે ભિખુ સોચ્ચા નચ્ચા જેથ્યા અભિભૂય ભિખ્ખાયરિયાએ પરિવયન્તો પુટ્ટો નો વિહજ્જા, કયારે ખલુ તે બાવીસ પરીસહા સમણેણં ભગવયા મહાવીરેણું કાસવર્ણ પવેઇયા, જે ભિખુ સોચ્ચા નચ્ચા જેથ્યા અભિભૂય ભિખ્ખાયરિયાએ પરિવ્રયતો પુટ્ટો નો વિહજ્જા? ઇમેતે ખલુબાવીસંપરીસહાસમણેણં ભગવયા મહાવીરેણું કાસણં પવેઇયા,જે ભિખુસોચ્ચાનચ્યા જેથ્યાઅભિભૂય ભિખાયરિયાએ પરિવ્રયતો પુટ્ટોનોવિજ્જા, તંજહાદિગિંચ્છાપરીસહે.૧.પિવાસાપરીસહે. ૨.સીયપરી-સહે. ૩. ઉસિણ પરીસહે. ૪. દંસ-મસયપરીસહે. ૫. અચેલપરીસહે. ૬. અરજીપરીસહે. ૭. ઈOીપરીસહે. ૮. ચરિયાપરીસહે.૯.નિસીહિયા-પરીસહે. ૧૦.સેક્ઝાપરીસહે. ૧૧. અક્કોસપરીસહે. ૧૨. વહારીસહે. ૧૩. જાયણાપરીસહે. ૧૪.અલાભપરીસહે. ૧૫.રોગપરીસહે. ૧૬. તણફાસપરીસહે. ૧૭. જલપરીસહે. ૧૮ સક્કારપુરક્કારપરીસહે. ૧૯. પન્નાણપરીસહે.૨૦. અજ્ઞાણપરીસહે. ૨૧. દંસણપરીસહે ૨૨.
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________
પરીસહાણ પવિત્તી, કાસવેણે પવેઈયા; તે બે ઉદાહરિસ્સામિ, આણુપુર્વેિ સુણેહ મે. ૧. દિગિંછા-પરિગએ દેહે, તવસ્સી ભિખૂ થામવં; ન છિંદે ન ઝિંદાવએ, ન પાએ ન પયાવએ. ૨. કાલીપવેંગસંકાસે, કિસે ધમણિસંતએ; માયને અસણ-પાણસ્મ, અદીણમણસો ચરે. ૩. તઓ પુટ્ટો પિવાસાએ, દોણુંછી લજ્જસંજએ; સીઓદગં ન સેવેજા, વિયડસેસણું ચરે. ૪. છિન્નાવાએ સુ પંથેસુ, આઉરે સુપિવાસિએ; પરિસુકમુહાદીણે, તે તિતિકૂખે પરીસહં. ૫. ચરંતં વિરયં લૂહ, સીયું ફુસઈ એગયા; નાઈવેલ મુણી ગચ્છ, સોચ્ચા ણે જિણસાસણ. ૬. ન મે નિવારણ અસ્થિ, છવિત્તાણું ન વિજઈ; અહં તુ અગ્યિ સેવામિ, ઇઇ ભિન્ન ચિંતએ.૭. ઉસિણપરિતાવેણં, પરિદાહેણ તજ્જિએ; ધિંસુ વા પરિતાવેણં, સાયં નો પરિદેવએ. ૮. ઉહાભિતત્તે મેધાવી, સિણાણ નો વિ પત્થએ; ગાય નો પરિસિચેન્જા, નવીએજ્જા ય અપ્પય. ૯. પુટ્ટો ય દંસ-મસગેહિં, સમરે વ મહામણી; નાગો સંગામસીસે વા, સૂરો અભિહણે પરં. ૧૦. ન સંતસે ન વારેજ્જા, મણે પિ ન પઓસએ; ઉવેહ ન હણે પાણે, ભુજંતે મંસ-સોણિયું. ૧૧.
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________
પરિજુહિં વન્થહિં, હોખામિ ત્તિ અચેલએ; અદુવા સચેલએ હોખં, ઈઈ ભિખૂન ચિંતએ. ૧૨. એગયાઅચેલએ હોઇ, સચલે યાવિ એગયા; એય ધમ્મહિયં નચ્ચા, નાણી નો પરિદેવએ. ૧૩. ગામાણુગાર્મ રીયંત, અણગાર અકિંચણ; અરઈ અણુપ્પવેસે, તે તિતિકૂખે પરીસહ. અરઈ પિટ્ટઓ કિસ્સા, વિરએ આયરખિએ; ધમારામે નિરારમે, વિસન્ત મુણી ચરે. ૧૫. સંગો એસ મણુસ્સાણં, જાઓ લોગશ્મિ ઇન્ધિઓ; જસ્ટ એયા પરિન્નાયા, સુકર્ડ તસ્સ સામર્ણ. ૧૬. એવમાદાય મેહાવી, પંકભૂયા ઉ ઇન્ધિઓ; નો તાહિં વિનિહત્રિજ્જા, ચરેજ્જડરગવેસએ. ૧૭. એગ એવ ચરે લાઢે, અભિભૂય પરીસહે, ગામે વા નગરે વા વિ, નિગમે વા રાયહાણિએ. ૧૮. અસમાણો ચરે ભિખૂ, નેય મુજ્જા પરિગ્નેહં; અસંસત્તો ગિહત્યેહિં, અણિએઓ પરિવએ. ૧૯. સુસાણે સુન્નગારે વા, રુખમૂલે વ એગઓ; અકુકકુઓ નિસીએજ્જા, ન ય વિત્તાસએ પર. ૨૦. તત્ય સે અચ્છમાણસ્મ, ઉવસગ્ગાભિધારએ; સંકાભીઓ ન ગચ્છજ્જા, ઉશ્કેરા અન્નમાસણું. ૨૧. ઉચ્ચાવાહિં સેક્ઝાહિં, તવસ્સી ભિખ્ખું થામવં; હાઈવેલ વિષેજ્જા, પાવદિટ્ટી વિહન્નઈ. ૨૨.
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________
-
૧૦
પરિક્વસ્મય લઠું, કલ્યાણ અદુવ પાવગં; કિમેગરાય કરિસ્સતિ, એવું તત્થડહિયાસએ. ર૩. અક્કોસેક્સ પરો ભિખ્ખું; ન તેસિં પડિકંજલે; સરિસો હોઈ બાલાણ, તખ્તા ભિજ્જુ ન સંજલે. ૨૪. સોચ્ચા ણં ફરુસા ભાસા દારુણા ગામકંટગા; તુસિણીઓ ઉવેજ્જા, ન તાઓ મણસીકરે. ૨૫. હઓ ણ સંજલે ભિખૂ, મણે પિ ન પઓસએ; તિતિખં પરમં નચ્ચા, ભિષ્ણુ ધર્મ વિચિન્તએ. ૨૬. સમણે સંજય દત, હણેજ્જા કોઈ કWઈ; નસ્થિ જીવલ્સ નાસો ત્તિ, એવં પહેજ સંજએ. ૨૭. દુક્કરે ખલુ ભો નિર્ચા, અણગારસ્સ ભિખુણો; સવ્વ સે જાઈયં હોઈ, નલ્થિ કિંચિ અજાઇય. ૨૮. ગોયરગ્નપવિટ્ટમ્સ, પાણી નો સુપસારએ; તેઓ અગારવાસો તિ, ઈઈ ભિખ્ખું ન ચિંતએ. ર૯. પરેસુ ગાસમેસેજ્જા, ભોયણે પરિનિટ્ટિએ; લદ્ધ પિંડે અલદ્ધ વા, નાણુતપેન્જ પંડિએ. ૩૦. અર્જવાહ ન લળ્યામિ, અવિ લાભો સુએ સિયા;
જો એવં પડિસંચિખે, અલાભો તે ન તજ્જએ. ૩૧. નચ્ચા ઉષ્પત્તિય દુર્ખ, વેયણાએ દુહટ્ટિએ; અદીણો થાવએ પત્ન, પુટ્ટો તત્થડહિયાસએ. ૩૨.
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૧
તે ઇચ્છે નાભિનંદેજ્જા, સંચિમ્બેડરગવેસએ; એ ખુ તસ્સ સામર્ણ, જં ન મુજ્જા ન કારએ. ૩૩. અચલગસ્સ લૂહસ્સ, સંજયસ્સ તવસ્મિણો; તણેસુ સુમાણસ્સ, હોજ્જા ગાયવિરહિણા. ૩૪. આયવસ્ય નિવાએણે, અતુલા હોઈ વેયણા; એવું નચ્ચા ન સેતિ, તંતુજં તણતજ્જિયા. કિલિષ્ણગાતે મહાવી, પંકણ વ રએણ વા; ધિંસુ વા પરિયાણ, સાત નો પરિદેવએ. વેએજ્જ નિર્જરાપેહી આરિયે ધર્મોડયુત્તર; જાવ સરીરભેદો ત્તિ, જલ્લ કાણ ધારએ. ૩૭. અભિવાયણમભુટ્ટાણ, સામી કુક્કા નિમંતણું; જે તાઈ પડિસેવેન્તિ, ન તેસિં પહએ મુણી. ૩૮. અણુક્કસાઈ અપ્રિચ્છે, અન્નાતેસી અલોલુએ; રસેસુ નાણુગેઝેન્જા, નાણુતપેન્જ પણd. ૩૯. સે નૂણ મએ પુબિં, કમ્પાડનાણફલા કડા; જેણાઈ નાભિજાણામિ; પુટ્ટો કેણઈ કહુઈ. ૪૦. અહ પચ્છા ઉઇજ્જન્તિ, કમ્પાડનારફલા કડા; એવમાસાસે અપ્રાણું, નગ્સા કમ્મવિવાગયું. ૪૧ નિરવૈયમિ વિરઓ, મેહુણાઓ સુસંધુડો; જો સખં નાભિજાણામિ, ધમ્મ કલ્યાણ પાવય. ૪૨.
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧ર
તવોવહાણમાદાય, પરિમં પડિવજ્જઓ; એવં પિ વિહરઓ મે, છઉમે ન પિયટ્ટઈ.
૪૩. નસ્થિ નૂર્ણ પરે લોએ, ઈઢી વા વિ તવસ્મિણો; અદુવા વંચિઓ મિ તિ, ઈઈ ભિખ્ખું ન ચિંતએ. ૪૪. અભૂ જિણા અસ્થિ જિણા, અદુવા વિ ભવિસ્સઈ; મુસં તે એવમાહંસુ, ઈઈ ભિખૂન ચિંતએ. ૪૫. એએ પરીસહા સÒ, કાસવેણ પવઈયા; જે ભિખૂન વિહણેજ્જા, પુટ્ટો કેણઈ કહુઇ. ૪૬.
ત્તિ બેમિ. [ ઈઇ દુઇએ પરીસહડક્ઝયણે સમત્ત(૨)]
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________
ચતુરંગીયા
ત્રીજા અધ્યયનનો આરંભ આ પ્રસિદ્ધ ગાથાથી થાય છેचत्तारि परमंगाणि दुल्लहाणीह जंतुणो।
माणुसत्तंसुइंसद्धा, संजमम्मिअवीरियं॥ ભગવંતે કહ્યું : જીવાત્માને માટે મનુષ્યજન્મ, ધર્મ શ્રવણ, ધર્મશ્રદ્ધા અને સંયમમાં પુરુષાર્થ-આ ચાર વાના દુર્લભ છે.
જેમને મનુષ્ય જીવન મળ્યું છે તેઓ મનુષ્ય જીવનની દુર્લભતાને સમજતા નથી ! જેમને જિન તત્ત્વોનું શ્રવણ સુલભ છે, તેઓ એની દુર્લભતા સમજતા નથી, જેમને સહજભાવે ધર્મશ્રદ્ધા મળી છે તેમને એની દુર્લભતાની ખબર નથી, અને જેમને સંયમધર્મ મળ્યો છે તેમને એની દુર્લભતાની કદર નથી. આથી એ લોકો પ્રમાદી બનીને મળેલા દુર્લભ તત્ત્વોને ગુમાવી બેસે છે.
'.
- -
-
-
-
-
આપણે આ ચાર વાતોની દુર્લભતા સમજવાની છે અને એ વાતોનો સદુપયોગ કરવાનો છે, એની જાળવણી કરવાની છે.
વીશ ગાથાના અધ્યનમાં અંતિમ સિદ્ધિનું લક્ષ્ય બતાવીને કર્મક્ષય માટે પુરુષાર્થશીલ બનવાનો ઉપદેશ આપવામાં આવ્યો છે..
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૩ )
શ્રી ચતુરંગીય અધ્યયન)
ચત્તારિ પરમંગાણિ, દુલહાણિહ જન્તુણો; માણસત્ત સુઈ સદ્ધા, સંજમમ્મિ ય વરિય. ૧. સમાવણા ણ સંસારે, નાણાગોરાસુ જાદ; કમ્મા નાણાવિહા કટું, પુઢો વિસ્તૃભિયા પયા. ૨. એગયા દેવલોગેસુ, નરએસુ વિ એગયા; એગયા આસુર કાય, આહાકમૅહિં ગચ્છઈ. ૩. એગયા ખત્તિઓ હોઈ, તઓ ચંડાલ બોક્કસો; તઓ કીડ પયંગો ય, તઓ કુન્યૂ પિવીલિયા. ૪. એવમાવટ્ટજોણીસુ, પાણિણો કમ્મકિબ્બેિસા; ન નિવિજ્જન્તિ સંસારે, સવ્વકૅસુ વ ખત્તિયા. ૫. કમ્મસંગેહિં સમૂઢા, દુખિયા બહુવેયણા; અમાણસાસુ જોણીસુ, વિણિહમ્મત્તિ પાણિણો. ૬. કમ્માણ તુ પહાણાએ, આણુપુથ્વી કયાઈ ઉ; જીવા સોહિમણુપત્તા, આયયંતિ મણુસ્સય. ૭. માણુટ્સ વિગ્રહ લદ્ધ, સુઈ ધમ્મસ્ય દુલહા; જં સોચ્ચા પડિરજ્જન્તિ, તવં ખંતિમહિંસય. ૮.
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૪ *
આહચ્ચ સવર્ણ લઠું, સદ્ધા પરમદુલહા; સોચ્ચા ણેઆઉયં મગ્ગ, બહવે પરિભઈ. ૯. સુઈ ચ લઠું સદ્ધ ચ, વરિય પુણ દુલ્યાં; બહવે રોયમાણા વિ, નો ય શું પડિવજઇ. ૧૦. માણસત્તર્મેિ આયાઓ, જો ધમ્મ સોચ્ચ સદ્દહે; તવસ્સી વીરિયં લખું, સંવુડો નિહૂણે રય. ૧૧. સોહી ઉજુયભૂયમ્સ, ધમ્મો સુદ્ધસ્ટ ચિટ્ટઈ; નિવાણં પરમં જાઈ, ઘયસિત્તે વ પાવએ. ૧૨. વિગિંચ કમ્પણો હેલું, જસં સંચિણ ખંતિએ; પાઢવં સરીર હેચ્ચા, ઉઠું પક્કમઈ દિસં. ૧૩. વિસાલિસેહિં સીલેહિં, જભ્ભા ઉત્તરઉત્તરા; મહાસુક્કા વ દિપ્પતા, મÍતા અપુણચ્ચર્ય. ૧૪. અપ્રિયા દેવકામાણે, કામરૂવવિઉવિણો; ઉઠું કÈસુ ચિટ્ટત્તિ, પુવા વાસસયા બહૂ. ૧૫. તત્ય ઠિચ્ચા જહાઠાણ, જખા આઉખએ ચુયા; ઉન્તિ માણસ જોર્ણિ, સે દસંગેડભિજાયઈ. ૧૬. ખેd વળ્યું હિરણં ચ, પસવો દાસ-પોરુસં; ચત્તારિ કામખધાણિ, તત્થ સે ઉવવજ્જઈ. ૧૭.
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૫
મિત્તવ નાયવ હોઇ, ઉચ્ચાગોએ ય વણવં; અપાયંકે મહાપને, અભિજાએ જસો બલે. ૧૮. ભોચ્ચા માણુસ્સએ ભોએ, અપ્પડિરૂવે અહાઉયં; પુવૅ વિશુદ્ધસદ્ધમ્મ, કેવલ બોહિ બુઝિયા. ૧૯. ચરિંગ દુલહં મત્તા, સંજમં પડિવર્જિયા; તવસા ધુયકમ્મસે, સિદ્ધ હવાઈ સાસએ. ૨૦.
ત્તિ બેમિ. !!
[ ઇ ઈ ચાઉરગિજ્જૈ ણામ તઈએ અજઝયણ (૩) ]
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________
છત્રીશ (૩૬)ના અંકની ખૂબી
યાને
વિ...શિ...ટ...તા અને વિ...શે...પ...તા
શ્રી ઉત્તરાધ્યયનસૂત્રના કુલ અધ્યયન... ૭ શ્રી આચાર્ય ભગતના ગુણ...
૭ શ્રી શાંતિનાથ ભ.ના ગણધર ભગવંતો... ૭ શ્રી અનંતનાથ ભ.તથા શ્રી અરનાથ ભ. ના છાસ્યકાળના માસ..
• શ્રી જિસે ખિત્તે સાહૂ સ્તુતિના અક્ષરો... ♦ સિદ્ધિતપમાં કુલ ઉપવાસની સંખ્યા... • વીરપ્રભુના ૧૧ ગણધર ભ. પૈકી દશમા
૩૬
૩૬
૩૬
૩૬
૩૬
૩૬
ગણધર શ્રી મેતાર્યગણધર ભ.નો ગૃહસ્થ પર્યાય વર્ષ...૩૬ ૦શ્રી નવપદના ત્રીજાપદના તથા વીશસ્થાનકના
ચોથા પદે વિરાજિત આચાર્ય ભગવંતના ગુણ... ♦ મન્હ જિણાણં સૂત્રમાં આવતા શ્રાવકના કૃત્ય... • શ્રી પુખ઼રવરદી (શ્રુતસ્તવ) સૂત્રમાં આવતા કુલ જોડાક્ષરો (ઉપધાનતપ વાચનામાં)... • શ્રી ઉત્તરાધ્યયનસૂત્રના ૨૮માં મોક્ષમાર્ગીગતિ અધ્યયનની ગાથા...
• ગચ્છાધિપતિ પૂ.આ.ભ.શ્રીવિજયમેરુપ્રભસૂરીશ્વરજી મ.સા.નો ઉપાધ્યાયપદ પર્યાય વર્ષ....
原蛋
૩૬
૩૬
૩૬
૩૬
૩૬
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________
|
૪
‘સંઘર્થ નવિય મા પમાયણ !' પ્રમાદ
જીવન ક્ષણિક છે, પ્રમાદ ન કરો! પ્રમાદ,
કેવા અભત પ્રેરણાદાયી
| શબ્દો છે ! આળસને દૂર કરી, અપ્રમત્ત બની, જાગ્રત બની ધર્મપુરુષાર્થ કરવાનો અનુપમ ઉપદેશ અપાયો છે. વૃદ્ધાવસ્થામાં પુરુષાર્થ નહિ થાય ! યૌવન જ ધર્મપુરુષાર્થ કરી લેવાની સુયોગ્ય અવસ્થા છે.
'अप्पाणरक्खी
व चरऽप्पमत्तो !'
I
આત્માના રક્ષણકર્તા અને અપ્રમત્ત બની રહો.
આત્મા દુર્ગતિમાં ન ચાલ્યો જાય એ વાતની તકેદારી રાખીને જીવનયાત્રા કરવાનું કહેવામાં આવ્યું છે ગા, વહાલા, ધન અને મિત્રોના ભરોસે નહિ રહેવાનું કહેવામાં આવ્યું છે કારણકે એ સ્વજનો, મિત્રો કે ધન કોઈ મૃત્યુથી કે દુર્ગતિથી આત્માને બચાવી શકતું નથી. -
પ્રમાદનો ત્યાગ કરી, અપ્રમત્ત બની, જીવનનિરપેક્ષ બની કર્મક્ષય કરવાની પ્રેરણા આપવામાં આવી છે - આ તેર ગાણાઓના અધ્યયનમાં.... !
-
-
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________
( શ્રી પ્રમાદ-અપ્રમાદ અધ્યયન
અસંખયં જીવિય મા પમાયએ, જરોવણીયમ્સ હુ નલ્થિ તાણ; એવં વિયાણાહિ જણે મત્તે, કિશુ વિહિંસા અજય ગહિંતિ. ૧. જે પાવકમેહિ ધણ મણુસ્સા, સમાયતી અમઈ ગહાય; પહાય તે પાસ પટ્ટિએ નરે, વેરાયુબદ્ધા નરગ ઉવૅતિ. ૨. તેણે જહા સંધિમુહે ગહીએ, સકસ્મૃણા કચ્ચઈ પાવકારી; એવં પયા પચ્ચ ઇહં ચ લોએ, કડાણ કમ્માણ ન મોખુ અસ્થિ. ૩. સંસારમાવશ પરસ્ટ અટ્ટા, સાહારણે જં ચ કરે છે કમં; કમ્મસ્સ તે તસ્સ ઉ વેયકાલે, ન બંધવા બંધવયં ઉર્વેતિ. ૪.
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૮
વિìણ તાણં ન લર્ભ પમત્તે, ઇમમ્મિ લોએ અદુવા પરત્થા; દીવણઢે વ અણંતમોહે, નેયાઉય દમદમેવ. સુìસુ યાવી પડિબુદ્ધજીવી, ન વીસસે પણ્ડિય આસુપશે; ઘોરા મુહુત્તા અબલં સરીર, ભારુંડપક્ષી વ ચરઽપ્પમત્તો. ૬. ચરે પયાઈ પરિસંકમાણો, જં કિંચિ પાસું ઇહ મશમાણો; લાભન્તરે જીવિય વિંહઇત્તા, પચ્છા પરિણાય મલાવÜસી. ૭. છન્દ નિરોહેણ ઉવેઇ મોક્ષ્મ, આસે જહા સિક્િક્ષય-વધારી; પુવ્વાઇ વાસાઇ ચરઽપ્પમત્તો, તમ્હા મુણી ખિપ્પમુવેઇ મોખ્ખું. ૮. સ પુવ્વમેવં ન લભેજ્જ પચ્છા, એસોવમા સાસયવાઇયાણું; વિસીયઈ સિઢિલે આઉયમ્મિ, કાલોવણીએ સરીરસ્ય ભેએ. ૯.
૫.
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૯ ખિપ્પ ન સક્રેઇ વિવે ગમેલું, તહા સમુટ્ટાય પહાય કામે; સમેચ્ચ લોગ સમયામહે સી, અપ્પાણરમુખી ચર મમ્પમgો. ૧૦. મહું મહું મોહગુણે જયનાં, અણે ગરૂવા સમણે ચરતું; ફાસા ફુસની અસમંજસં ચ, ન તેસુ ભિ મણસા પઉસ્મૃ. ૧૧. મન્દા ય ફાસા બહુલોભણિજ્જા, તહપ્પગારે સુ મણ ન કુજજા; રખેજ્જ કોહં વિણએજ્જ માણે,
માય ન સેવે પયહિજ્જ લોહં. ૧ ૨. -- જે સંખયા તુચ્છપરપ્રવાઈ, તે પેન્જ-દોસાણ ગયા પરઝા; એએ અહમ્મ ત્તિ દુર્ગછમાણો, કંખે ગુણે જાવ સરીરભે ઓ. ૧૩.
ત્તિ બેમિ... [ ઇઇ અસંખયં ચઉલ્યું અઝયણે સમત્ત. (૪)]
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી ઉત્તરાધ્યયનસૂત્ર
૧૯ –
અધ્યયન. ગાથા/આલાપક અધ્યયન. ગાથા/આલાપક ૧ –
- ૪૮ ૩ – ૨૦
૦
૦
૨૪
હ
– ૧૩
છે
૩૨
જ
2
سه
m
سه
૦
& R 2 3 4 ( 8 8 ૦ ૧ ૦ ૦ ૦ ૦
| | | | | | | | | | | | | | | | |
به
૧
سه
=
بیا
૦
سه
૦
હ
૧૫ – ૧૬
૩૩ - ૩૪ –
૨૧ ૩૬ – ૨૬૬
૬૧
– ૧૭/૧૩ ૧૭ - ૨૧ ૧૮ – ૫૪
بی
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________
૫
પ્રમાદીનું અકામ મરણ થાય અકામ છે. અપ્રમાદીનું સકામ-મૃત્યુ થાય મરણીય:। છે. વિવેકહીન બાળ જીવ એટલે
કે અજ્ઞાની જીવ ફરી ફરી અકામ મૃત્યુનો શિકાર થતો રહે છે. જ્યારે
પંડિત-ચાસ્ત્રિવાન્ પુરુષોનું સકામ-મૃત્યુ વધારેમાં વધારે આઠ વાર થાય છે.
બાળજીવની પરિભાષા કરતા ભગવંતે કહ્યું છેઃ જે જીવ કામાસક્ત છે, ક્રૂર કર્મ કરવાવાળો છે, કામ ભોગોમાં આસક્ત છે, અસત્ય ભાષી છે, હિસા કરે છે, માયા કરે છે, માંસ ભક્ષણ કરે છે, શરાબ પીએ છે, એ બાળ જીવ છે. આવો જીવ વર્તમાન જીવનમાં અને પારલૌકિક જીવનમાં દુઃખી થાય છે, નરકગતિ અને તિર્યંચ ગતિનું દુઃખ પામે છે.
પંડિતજીવોની પરિભાષા કરતા ભગવંતે કહ્યું છે : જે પુણ્યશાળી છે, ચારિત્રધારી છે, અને ઈન્દ્રિયવિજેતા છે, તેઓ પંડિત છે. સાધુઓ પણ આવા પંડિત હોઈ શકે છે અને ગૃહસ્થો પણ હોઇ શકે છે. આ જીવો ત્રણ પ્રકારના અનશનમાંથી કોઇ પણ એક અનશનનો સ્વીકાર કરી મૃત્યુ પામે છે.
બત્રીશ ગાથાઓનું આ મનોમંથન કરવાની પ્રેરણા આપે છે.
અધ્યયન ગહન
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________
૫
શ્રી અકામમરણીય અધ્યયન
અન્નવંસિ મહોહંસિ, એગે તિન્ને દુરુત્તર; તત્થ એગે મહાપશે, ઇમં પણ્ડમુદાહરે, સન્તિમે ય દુવે ઠાણા, અક્ષાયા મારણન્તિયા; અકામમરણું ચેવ, સકામમરણં તહા. બાલાણં તુ અકામ દુ, મરણં અસઇ ભવે; પંડિયાણં સકામં તુ, ઉક્કોસેણ સઇ ભવે. તસ્થિમં પઢમં ઠાણં, મહાવીરેણ દેસિયં; કામગિદ્ધે જહા બાલે, ભિસં પૂરાઇ કુવ્વઈ. જે ગિદ્વે કામ-ભોગેસ, એગે કૂંડાય ગચ્છઈ; ન મે દિઢે પરે લોએ, ચદિઠ્ઠા ઇમા ૨ઈ. હત્યાગયા ઇમે કામા, કાલિયા જે અણાગયા; કો જાણઇ પરે લોએ, અસ્થિ વા નસ્થિ વા પુણો? ૬.. જણેણ સદ્ધિ હોામિ, ઇઇ બાલે પગબ્નઈ; કામ-ભોગાણુરાગેણં, કેસં સંપડિવજ્જઈ. તઓ સે દણ્ડ સમારભઈ, તસેસુ થાવરેસુ ય; અટ્ટાએ ય અણટ્ટાએ, ભૂયગામ વિ િંસઈ.
૧.
૨.
૩.
૪.
૫.
૭.
૮.
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________
- ૨૨ હિંસે બાલે મુસાવાઈ માઈલ્લે પિસુણે સઢે; ભુજમાણે સુર મસ, સેયમેયં તિ મનઈ. ૯. કાયસા વયસા મતે, વિતે ગિદ્ધે ય ઇસ્થિસુ; દુહઓ મલ સંચિણઈ, સિસુનાગો વ મટ્ટિય. ૧૦. તઓ પુટ્ટો આયંકેણ, ગિલાણો પરિતપ્પઈ; પભીઓ પરલોગસ્સ, કમ્માણુપેહિ અપ્પણો. ૧૧. સુયા મે નરએ ઠાણા, અસીલાણં ચ જા ગઈ; બાલાર્ણ કૂરકમ્માણ, પગાઢા જલ્થ વેયણા. ૧ તત્વોચવાઇયં ઠાણ, જહા મે તમણુસુય; આહાકમૅહિં ગચ્છન્તો, સો પચ્છા પરિતપ્પઈ. ૧૩. જહા સાગડિઓ જાણે, સમં હેચ્ચા મહાપહં; વિસમ મગ્નમોઈણો, અસ્સે ભગ્નમેિ સોયઈ.૧૪. એવં ધમૅ વિક્કિમ્મ, અહમ્મ પડિવજ્જિયા; બાલે મચુમુહં પત્ત, અન્ને ભગે વ સોયઈ. ૧૫. તઓ સે મરણન્સમિ, બાલે સંતસઈ ભયા; અકામમરણં મરઇ, ધુત્તે વ કલિણા જિએ. એય અકામમરણ, બાલાણં તુ પવઈયં; એત્તો સકામ મરણ, પંડિયાણ સુણેહ મે. ૧૭. મરણે પિ સપુણાણું, જહા મે તમણુસુય; વિપ્રસન્નમણાદાય, સંજયાર્ણ વસીમઓ.
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૩
ન ઈમ સવ્વસુ ભિક્નસુ, ન ઈમ સવ્વસુ ગારિસુ; નાણાસીલા ય ગાથા, વિસમરસીલા ય ભિક્ષ્મણો. ૧૯. સત્તિ એગેહિં ભિખૂહિં, ગારસ્થા સંજમુત્તરા; ગારલ્યહિ સલૅહિં, સાધવો સંજમુત્તરા. ૨૦. ચીરાજિર્ણ નિગિણિણું, જડી સંઘાડિ મુશ્તિણું; એયાણિ વિ ન તાયનિ, દુસ્સીલ પડિયાગયું. ૨૧. પિંડોલએ વ્ર દુસ્સીલો, નરગાઓ ન મુચ્ચાઈ; ભિખાએ વા ગિહત્વે વા, સુવ્યએ કમઈ દિવં. ૨૨. અગારિસામાઈયંગાઇ, સઢી કાએણ ફાસએ; પોસહં દુઓ પદ્ધ, એગરાઈ ન હોવએ. ૨૩. એવં સિદ્ધા-સમાવડ્યો, ગિહિવાસે વિ સુવએ; મુચ્ચાઈ છવિ-પવાઓ, ગચ્છ જખસલોગયું. ર૪. અહ જે સંવુડે ભિખ્ખું, દોણહમન્નતરે સિયા; સવ્વ દુર્ખપ્પહાણે વા, દેવે વા વિ મહિએિ. ૨૫. ઉત્તરાઈ વિમોહાઈ, જુઇમત્તાકણુપુથ્વસો; સમાઇન્નાઈ જખેહિં, આવાસાઈ જસંસિણો. ૨૬. દીહાઉયા ઇદ્ધિમત્તા, સદ્ધિા કામરૂવિણો; અહુણોવવજ્ઞસંકાસા, ભુજ્જો અશ્ચિમાલિપ્પભા. ૨૭. તાઈ ઠાણાઇ ગચ્છત્તિ, સિખિત્તા સંજયં તવં; ભિખાએ વા ગિહત્યે વા, જે સત્તિ પરિનિબુડા. ૨૮.
Aો
.
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૪
તેસિં સોચ્ચા સપુજ્જાણું, સંજયાણં વુસીમઓ; ન સંતસંતિ મરણંતે, સીલમન્ના બહુસ્સુયા. તુલિયા વિસેસમાદાય, દયાધમ્મસ ખત્તિએ; વિપ્પસીએજ્જ મેહાવી, તહાભૂએણ અપ્પણા. તઓ કાલે અભિપ્પએ, સડ્ડી તાલિસમન્તિએ; વિણએજ્જ લોમહરિસં, ભેયં દેહસ્સ કંખએ. અહ કાલમ્મિ સંપત્તે, આઘાયાય સમુસ્સયં; સકામમરણં મરઇ, તિષ્કમણતર મુણિ. ૩૨. ॥ ત્તિ બેમિ. II
[ ઇઇ અકામમરણિજ્યું પંચમં અલ્ઝયણું સમનં. (૫) ]
કાન મા કાન કરે
૨૯.
૩૦.
૩૧.
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________
અજ્ઞાન અને અનાચારનું ક્ષલ્લક | કડવું પરિણામ બતાવ્યા પછી, નિગ્રન્થીય, સમ્યક જ્ઞાન અને શુદ્ધ આચાર
પામવાનું હૃદયસ્પર્શી ઉધ્ધોધન આ
અધ્યયનમાં કરવામાં આવ્યું છે. 'अप्पणा सच्चमेसेज्जा मैत्तिं भूएसु कप्पए'
તત્ત્વજ્ઞાની પુરુષ સ્વયં સંયમ ધારણ કરે અને જીવ માત્ર પ્રત્યે મૈત્રીભાવ ધારણ કરે.'
અહીં શ્રમણ અને શ્રમણીઓને સંબોધીને તેમને જ્ઞાન અને ચાસ્ત્રિમાં દટ થવાની પ્રેરણા આપવામાં આવી છે. સાધુજીવનમાં આહારવિહારની મર્યાદાઓનું પાલન કરવામાં પ્રમાદ નહિ કરવાનું કહેવામાં આવ્યું છે.
મોક્ષપ્રાપ્તિનો ઉદેશ લક્ષમાં રાખીને, સાધુ પોતાના fપૂર્વોપર્ષિત કર્મોનો નાશ કરવાનો પુરુષાર્થ કરે.
સંયમપાલનની દૃષ્ટિએ શ્રમણ પોતાના શરીરનું પાલન કરે, એમાં અનાસક્તિ ધારણ કરે. વસ્ત્રપાત્ર વગેરે ઉપકરણો ગ્રહણ કરવામાં અને એના 'ઉપભોગમાં પણ મુનિ અનાસક્તભાવ ધારણ કરે,
આવું ૧૭ ગારાઓનું આ અધ્યયન સાધુસાધ્વી માટે પ્રેરણાનો સ્ત્રોત છે.
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________
( શ્રી ક્ષુલ્લક નિર્ઝન્થીય અધ્યયન
જાવત્તડવિજ્જાપુરિસા, સત્રે તે દુખસંભવા; લુપ્પત્તિ બહુસો મૂઢા, સંસારષ્મિ અણજોએ. ૧. સમિષ્મ પપ્તિએ તખ્તા, પાસનાઈપણે બહૂ; અપ્પણા સચ્ચમેસેજ્જા, મેત્તિ ભૂએસુ કષ્પએ. ૨. માયા પિયા હુસા ભાયા, ભજ્જા પુત્તા ય ઓરસા; નાલં તે મમ તાણાય, લુણંતસ્સ સકસ્મૃણા. ૩. એયમટ્ટ સપેહાએ, પાસે સમિદંસણે; છિન્દ ગિદ્ધિ સિત્તેહં ચ, ન કંખે પુવૅસંથd. ૪. ગવાસ મણિ-કુણ્ડલં, પસવો દાસ-પોરુસં; સવ્વમેય ચઇત્તાણે, કામરૂવી ભવિસ્યસિ. અક્ઝર્ધ સવ્વઓ સબં, દિલ્સ પાણે પિયાયએ; ન હણે પાણિણો પાણે, ભય-વેરાઓ વિરએ. ૬. આયાણ નિરયં દિલ્સ, નાઇએજ્જ તણામવિ; દોગુંછી અપ્પણો પાએ, દિન્ન ભુજેજ્જ ભોયણ. ૭. ઇહમેગે ઉ મન્નત્તિ, અપ્પચ્ચકખાય પાવગં; આયરિયં વિદિતા શં, સવ્વદુખા વિમુચ્ચઈ. ભણંતા અકરેન્તા ય, બન્ધ-મોખપઇન્નિણો; વાયાવિરિયમેત્તેણં, સમાસાસત્તિ અપ્પય.
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૧.
ન ચિત્તા તાયએ ભાસા, કુઓ વિજ઼ાણસાસ; વિસન્ના પાવકમૅહિં, બાલા પંડિયમાણિણો. જે કઈ સરીરે સત્તા, વન્ને રૂવે ય સવ્વસો; માણસા કાય-વક્રેણં, સવે તે દુખસન્મવા. આવણા દીહમદ્ધાણં, સંસારગ્નિ અણજોએ; તખ્તા સવદિસે પસ્સ, અપ્પમત્તો પરિવએ. બહિયા ઉદ્ધમાદાય, નાવલંખે કયાઈ વિ; પુāકમ્મપયટ્ટાએ, ઇમં દેહં સમુદ્ધરે. વિવિચ્ચ કમ્પણો હેલું, કાલકંખી પરિવ્યએ; માય પિંડલ્સ પાણસ્મ, કર્ડ લવૂણ ભખએ. ૧૪. સન્નિહિં ચ ન કુબેજ્જા, લેવામાયાએ સંજએ; પષ્મી પત્ત સમાદાય, નિરખો પરિવએ. એસણાસમિઓ લજ્જ, ગામે અનિયઓ ચરે; અપ્પમત્તો પમત્તેહિં, પિડુવાય ગવેસએ. ૧૬. એવં સે ઉદાહુ અણુત્તરનાણી અમુત્તરદસી, અણુત્તરનાણ-દંસણધરે અરહા નાયપુ ભગવં, વેસલિએ વિયાહિએ.
૧૭ છે ત્તિ બેમિ. |
૧૫
[ ઇઇ ખુટ્ટાગનિયંઠિજ્જ છઠ્ઠું અઝયણે સમત્ત. (૬) ]
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________
આ અધ્યયનમાં, મનુષ્યલોકના
વૈષયિક સુખોની નિઃસારતા અને હરીય દુઃખદાયિતા સમજાવવા માટે બકરાનું
દૃષ્ટાંત આપવામાં આવ્યું છે.
માંસાહારી ગૃહસ્થના ઘરમાં રહેલા બકરાને રોજ (મગ, અડદ વગેરેનો) પૌષ્ટિક આહાર આપવામાં આવે છે. એથી બકરો હષ્ટપુષ્ટ થાય છે. પરંતુ એ પુષ્ટિનું પરિણામ શું આવશે એની એને ખબર નથી.
જ્યારે કોઈ મહેમાન આવે છે ત્યારે એ જ બકરાનો શિરચ્છેદ કરી એનું માંસ રાંધવામાં આવે છે.
એવી રીતે જીવ જાણતો નથી કે ભોગ-સુખોનું ફળ નરક આદિ દુર્ગતિ છે. તીવ્ર વિષયાસક્ત જીવ નરક આદિ દુર્ગતિને પામે છે. - એવી રીતે જે બુદ્ધિમાન હોય છે તે મનુષ્યજીવનમાં એવો પુરુષાર્થ કરે છે કે એના ફળસ્વરૂપે એને સ્વર્ગની પ્રાપ્તિ થાય છે... જે મનુષ્ય મધ્યમ બુદ્ધિવાળો છે એ એવો પુરુષાર્થ કરે છે કે એના ફળસ્વરૂપે એને ફરી મનુષ્યજન્મ મળે છે અને જે મનુષ્ય મૂર્ણ હોય છે તે પોતાનું જીવન હારી જાય છે અને નરક અથવા તિર્યંચ ગતિમાં ચાલ્યો જાય છે.
આ આધ્યયનમાં દેવગતિના, મનુષ્યગતિના, તિર્યંચગતિના અને નરકગતિના કારણો બતાવવામાં આવ્યા છે.
બીશ ગાથાઓના આ અધ્યયનમાં ભગવંતે કામભોગોથી વિરક્ત થવાનો ઉપદેશ આપ્યો છે.
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________
-
શ્રી ઉરભ્રીય અધ્યયન
જહાડડએસ સમુદિસ્ય, કોઈ પોસજ્જ એલર્ગ; ઓયણે જવસ દેજ્જા, પોલેજ્જા વિ સયંગણે. ૧. તઓ સે પુટ્ટે પરિવૂઢ, જાયમેટે મહદરે; પીણિએ વિપુલે દેહે, આએસ પડિકંઇએ. જાવ ન એઈ આએસે, તાવ જીવઇ સે દુહી; અહ પમ્પિ આએસે, સીસે છેતૂણ ભુજ્જઈ. ૩. જહા ખલુ સે ઓરલ્મ, આસાય સમીતિએ; એવં બાલે અધમ્મિટ્ટ, ઈહઈ નિરયાયિ. હિંસે બાલે મુસાવાઈ, અદ્ધાણંમ્મિ વિલોવએ; અણડદત્તહરે તેણે, માઈ કણ્હરે સઢે. ઇOીવિસયગિળે ય, મહારંભપરિગ્રહે; ભુજમાણે સુર મસ, પરિવૂઢે પરંદમે. અયકક્કરભાઈ ય, તેદિલે ચિલોહિએ; આઉયં નિરએ કંખે, જહાડડએસ વી એલએ. આસર્ણ સયણે જાણે, વિત્ત કામે ય ભુજિયા; દુસ્સાહડે ધણું હેચ્યા, બહું સંચિણિયા રય.
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૮
તઓ કમાગુરૂ જંતુ, પશુપ્પણપરાયણે; અય વ્વ આગયાડડએસે, મરણંતમ્મિ સોયઈ. તઓ આઉપિરક્ખીણે, ચુયા દેહ વિહિંસગા; આસુરિયું દિસં બાલા, ગચ્છન્તિ અવસા તમં. જહા કાગણિએ હેઉં, સહસ્સું હારએ નરો; અપત્યં અમ્બર્ગ ભોચ્ચા, રાયા રજ્જે તુ હારએ. ૧૧. એવં માણુસ્સયા કામા, દેવકામાણ અન્તિએ; સહસ્સગુણિયા ભુજ્જો, આઉં કામા ય દિલ્વિયા. અણેગવાસાનઉયા, જા સા પણવઓ હિઈ, જાણિ જીયન્તિ દુમ્નેહા, ઊણે વાસસતાઉએ. જહા ય તિત્રિ વણિયા, મૂલં ઘેતૂણ નિગ્ગયા; એગોડસ્થ લભતે લાભં, એગો મૂલેણ આગઓ. ૧૪. એગો મૂલં પિ હારેત્તા, આગઓ તત્વ વાણિઓ; વવહારે ઉવમા એસા, એવું ધર્મો વિયાણહ. માણુસાં ભવે મૂલ, લાભો દેવગઈ ભવે; મૂલચ્છેદેણ જીવાણું, નરગ-રતિરક્ષત્તેણં વં. દુહઓ ગઈ બાલક્સ, આવઈ વહમૂલિયા; દેવત્તું માણુસત્તું ચ, જં જિએ લોલયાસઢે. તઓ જિએ સઈ હોઇ, દુવિહં દોગ્યઇ ગએ; દુલ્લહા તસ્સ ઉમ્મગ્ગા, અદ્ધાએ સુચિરાદપિ.
૯.
૧૦.
૧૨.
૧૩.
૧૫.
૧૬.
૧૭.
૧૮
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૯
એવં જિએ સપેહાએ, તુલિયા બાલં ચ પડિય; મૂલિયં તે પર્વસત્તિ, માણસ જોણિમિત્તિ તે. ૧૯. માયાહિં સિમ્બાહિં, જે નરા ગિરિ-સુવયા; ઉત્તિ માણસ જોર્ણિ, કમ્મસચ્ચા હુ પાણિણો. ૨૦. જેસિં તુ વિકલા સિક્કા, યૂલિયં તે અઈચ્છિયા; સીલવત્તા સવીસેસા, અદ્દણા જતિ દેવયં. ૨૧. એવમદ્દીણવં ભિખું, અગારિં ચ વિયાણિયા; કહું છુ જિચ્ચમેલિખ, જિચ્ચમાણો ન સંવિદે. ૨૨. જહાકુસગ્યે ઉદગં, સમુદ્દેણ સમે મિણે; એવું માગુસ્સગા કામા, દેવકામાણ અંતિએ. ૨૩. કુસગ્નમેરા ઈમે કામા, સનિરુદ્ધમ્પિ આઉએ; કસ્સ હેલું પુરેકાઉં, જોગખેમ ન સંવિદે. ૨૪. ઈહ કામાખણિયટ્ટમ્સ, અત્તકે અવરઝઈ; સોચ્ચા નેયાયિં મગ્ન, જે ભુજ્જો પરિભસ્સઈ. ૨૫. ઈંહ કામનિયટ્ટમ્સ, અરૂઢે નાવરઝઈ; પૂઈદેહ-નિરોહણ, ભવે દેવે 7િ મે સુય. ૨૬. ઈઠ્ઠી જુઈ જસો વર્ણો, આઉં સુહમણુત્તરં; ભુજ્જો જત્થ મણસેસુ, તન્ય સે ઉવવજ્જઈ. ૨૭. બાલસ્સ પમ્સ બાલd, અહમ્મ પડિવજ્જિયા; ચેચ્યા ધમ્મ અહમ્મિટ્ટ, નરએ ઉર્જાઈ. ૨૮.
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________
-
૩૦
૨૯.
ધીરસ્ય પસ્ય ધીરાં, સવ્ય ધમ્માણુવત્તિણો; ચચ્ચા અધમે ધમિકે, દેવેસુ વિવજ્જઈ. તુલિઆણ બાલભાવ, અબાલ ચેવ પંડિએ; ચUઊણ બાલભાવ, અબાલ સેવઈ મુણિ.
| | ત્તિ બેમિ. / [ ઇઇ એલઇજ્જ-અઝયણે સમત્ત (૭) ]
૩૦.
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________
**
'जहालाहोतहा लोहोलाहालोहोपवड्ढ़इ।' કિપિલીયા આ સૂક્તિ ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર
ની છે. જેમ જેમ લાભ (દ્રવ્યલાભ) થતો જાય છે તેમ તેમ લોભ વધતો
- જાય છે. આ વિષે કપિલ કેવલી' ની કથા જાણીતી છે. કપિલકેવલીએ પોતાના મુખે પોતાની જીવનકથા કહી છે અને લોભ કેવો અનંત હોય છે તે બતાવ્યું છે. જો કે અહીં આ અધ્યયનમાં તો આ કથાનો માત્ર નિર્દેશ જ છે. પણ વિસ્તૃત કથા ટીકા-ગ્રંથમાં મળે છે.
કપિલ એક સ્ત્રીના મોહમાં મૂઢ બની ગયા હતા. એ સ્ત્રી માટે તેઓ સજાની પાસે થોડું સોનું માગવા ગયા હતા. પરંતુ રાજાની ઉદારતા જોઈને... એમના મનમાં છે કરોડો સોનામહોરો માગવાનો લોભ પેદા થાય છે. છે એટલે ભગવાન કહે છે : “સ્ત્રીની ઈચ્છા ન કરો. | સ્ત્રીથી સર્વથા દૂર રહો અને બ્રહ્મચર્ય રૂપ ધર્મમાં આત્માને સ્થાપિત કરો.
-આબુરોને ઉદ્દેશીને કહેવામાં આવ્યું છે जे लक्खण च सुविणं च अंगविज्ज च जे पउंजति । न हु ते समणा वुच्चंति, एवं आयरिएहिं अक्खायं ॥
જે સાધુ સામુદ્રિક શાસ્ત્ર, સ્વપ્ન શાસ્ત્ર, અંગરકુરણ વગેરેનું સેવન કરે છે તે સાધુ નામને લાયક નથી.”
વીશ ગાથાઓના આ અધ્યયનમાં સ્ત્રી, ધન વગેરેથી દૂર રહેવાનો અને લોભથી મુક્ત થવાનો ઉપદેશ આપેલો છે.
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી કપિલીય અધ્યયન
અધુવે અસાસયમ્મી, સંસારમે, દુમ્બપ9રાએ; કિં નામહોજ્જતંકમ્પગં,જેણાહંદોગ્ગઇન ગચ્છજ્જા.૧. વિજહિતુપુદ્ગસંજોગ,નસિ@હંકહિંચિકુવૅજ્જા, અસિત્તેહ સિમેહકરોહિં, દોસપઓસેહિમુચ્ચએ ભિખૂ. ૨. તો નાણંદસણસમગ્ગો, હિયનિસ્મસાએ ય સવ્વજીવાણું; તેસિં વિમોખ્ખણટ્ટાએ, ભાસઈ મુણિવરો વિગયોહો. ૩. સવ્વ ગંથે કલહં ચ, વિધ્વજહે તહાવિહં ભિખ્ખું ; સવ્વસુ કામજાસુ પાસમાણો ન લિપ્પઈ તાઈ. ૪. ભોગામિસ-દોસવિસન્ન, હિયનિસ્મસબુદ્ધિવોચ્ચત્યે; બાલે ય મદિએ મૂઢ, બઝમચ્છિયા વ ખેલમિ.પ. દુપરિશ્ચયા ઈમે કામા, નો સુજહા અધીરપુરિસેહિં; અહસન્તિ સુયા સાહૂ, જે તરન્તિ અતર વણિયાવ.૬. સમણા મુ એને વદમાણા, પાણવાં મિયા અજાણત્તા; મન્દા નિરય ગચ્છત્તિ, બાલા પાવિયાહિં દિટ્ટીહિં. ૭. ન હુ પાણવાં અણજાણે, મુચ્ચેન્જ કયાઈ સવ્વદુષ્માણ; એવાયરિએહિંઅદ્ભય, જેહિંઇમો સાહુ ધમ્મોપણસ્તો.. પાણે ય નાઇવાએજ્જા, સે સમિએ ત્તિ વચ્ચઈ તાઈ; તઓ સે પાવયં કમ્મ, નિજ્જાઈ ઉદગં વ થલાઓ. ૯. જગનિસ્સિએહિં ભૂએહિં, તસનામુહિં થાવરહિં ચ; નો તેસિં આરત્યે દંડ, મણસા વયસ કાયસા ચેવ. ૧૦.
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩૨
સુદ્ધસણાઓ નચ્ચા ણ, તલ્થ ઇવેન્જ ભિખ્ખું અપ્રાણ; જાયાએ ઘાસમેસેજ્જા, રસગિદ્ધનસિયાભિક્ષ્માએ. ૧૧. પત્તાણિ ચેવ સેવેજ્જા, સીયપિંડ પુરાણકુમ્માસ; અદુ વક્કસ પુલાગે વા, વણટ્ટા વા નિસેવએ મંડ્યું. ૧૨. જે લખણં ચ સુવિણં ચ, અગવિજં ચ જે પઉજન્તિ; નહુતે સમણા વચ્ચન્તિ, એવં આયરિએહિં અદ્ભાયં.૧૩. ઇહજીવિયં અનિયમત્તા, પમ્ભટ્ટા સમાણિજોગેહિં; તે કામભોગ-રસગિદ્ધા, ઉવવજ્જન્તિ આસુરે કાએ. ૧૪. તત્તો વિ ય ઉવૅટ્ટિત્તા, સંસાર બહુ અણુપરિન્તિ; બહુકમ-લેવલિત્તાણું, બોહી હોઈ સુદુલહા તેસિં. ૧૫. કસિર્ણપિ જો ઇમં લોય, પતિપુર્શ દલેન્જ એક્કસ્સ; તેણાવિ સે ણ સંતુસે, ઈઈ દુપૂરએ ઈમે આયા.૧૬. જહા લાભો તહાં લોભ, લાભાલાભો પવઈ; દોમાસકયું કર્જ, કોડીએ વિ ન નિક્રિય. ૧૭. નો રહ્નસીસુ ગિજગ્રેજ્જા, ગંડ-વચ્છાસુeગચિત્તાસુ; જાઓ પુરિસપલોભિત્તા,ખેલત્તિ જહા વદાસેહિં. ૧૮. નારીસુ નો પગિજ્જા , ઇન્દી વિધ્વજહે અણગારે; ધમૅચ પેસલ નચ્ચા,તત્થ ઠક્ક ભિખૂઅપ્પાણ. ૧૯. ઇતિ એસ ધમ્મ અહ્માએ, કવિલેણં ચ વિરુદ્ધપન્નણં; તરિહિન્તિ જે કાહિત્તિ, તેહિં આરાહિયાદુવે લોગ. ૨૦.
| | ત્તિ બેમિ. / [ ઈઇ કાવિલીય અટ્ટમ અઝયણે સમત્ત (૮) ]
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________
નમિમિથિલાનોપરાક્રમીરાજા હતો.
આ અધ્યયનમાં નમિરાજાના નામિક
| વૈરાગ્યનો પ્રસંગ નથી બતાવ્યો. પરંતુ સંસારનો ત્યાગ કરી નમિરાજા મિથિલાથી દૂર ચાલ્યા જાય છે, ત્યારે
દેવરાજ ઇન્દ્ર નમિ રાજર્ષિના વૈરાગ્યની પરીક્ષા લેવા બ્રાહાણનું રૂપ લઈને આવે છે. - બ્રાહ્મણરૂપધારી ઈન્દ્ર અને નમિ રાજાનો વાર્તાલાપ એ આ અધ્યયનનો મુખ્ય વિષય છે. ઈન્દ્ર પ્રશ્નો પણ ગજબના પૂછયા છે અને વિરક્તિની જે અભિવ્યક્તિ કરી છે તે અનુપમ છે. એનો એક નમૂનો
ઇન્દ્ર કહે છેएस अग्गी अ वाऊ अ, एयं डज्जइ मंदिर । भयवं ! अतेउरं तेणं, कीसणं नावपेक्खह ? ॥.
હે ભગવંત, આ અગ્નિ છે અને વાયુ છે. તમારો રાજમહેલ આગમાં ખાખ થઇ રહ્યો છે. તમારું અંતઃપુર (રાણીવાસ) ભડકે બળે છે. છતાં તમે એ કેમ જોતા નથી?
નમિ રાજર્ષિ જવાબમાં કહે છેसुहं वसामो जीवामो जेसिमो नत्थि किंचणं । मिहिलाए डज्झमाणीए न मे डज्झई किंचणं ॥
હે બ્રાહ્મણ, અમે સુખે રહીએ છીએ અને સુખે જીવીએ છીએ. કોઇ પર-વસ્તુ મારી નથી. મારું કઇ પણ નથી. મિથિલા ભડકે બળી રહી છે. મારું કંઇ જ બળતું નથી.'
આવા તો કેટલાયે પ્રશ્નો ને ઉત્તરો ઇન્દ્ર અને રાજર્ષિની વચ્ચે થાય છે, ઇન્દ્ર રાજર્ષિના જવાબોથી ખૂબ પ્રભાવિત બને છે, એ પોતાનું મૂળ રૂપે પ્રગટ કરે છે અને રાજર્ષિના ચરણોમાં મસ્તક નમાવી સ્તુતિ કરે છે. રાજર્ષિની પ્રદક્ષિણા કરી એ ફરી ફરી એમને પ્રણામ કરે છે.
- કાસ ગાટાના આ અધ્યયનમાં શ્રામસ્યના સાફલ્યનું બેનમૂન રીતે નિરૂપણ કરવામાં આવ્યું છે.
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી નમિ પ્રવજ્યા અધ્યયન
ચઇજણ દેવલોગાઓ, ઉવવણો માણસમિ લોયમિ; વિસન્ત -મોહણિજ્જો, સરઈ પોરાણિયું જાઈ. ૧. જાઈ સરિતુ ભગવં, સહસંબુદ્ધો અણુત્તરે ધમે; પુત્ત ઠવિત્ત રજે, અભિનિખમઈ નમી રાયા. ૨. સો દેવલોગસરિસે, અન્તરિવરગઓ વરે ભોએ; ભુજિતુ નમી રાયા, બુદ્ધો ભોએ પરિશ્ચય. ૩. મિહિલં સપુરજણવયં, બલમોરોહં ચ પરિજણે સળં; ચિચ્ચા અભિનિખન્તો, એગન્ત-મહિઠ્ઠિઓ ભયનં. ૪. કોલાહલગભૂત, આસી મિહિલાએ પવ્યયન્તર્મેિ; તઈયા સરિસિમ્મિ, નમિમ્મિ અભિનિખમન્સમિ.પ. અળ્યુટ્ટિય રાયરિસિં, પāજ્જાઠાણમુત્તમં; સક્કો માહણરુવેણ, ઈમ વયણમખ્ખવી. કિં ણુ ભો ! અજ્જ મિહિલાએ, કોલાહલગ સંકુલા; સુવન્તિ દારુણા સદ્દા પાસાએ સુ ગિહેસુ ય. ૭. એયમä નિસામેત્તા, હેઊ કારણચોઇ; તતો નમી રાયરિસી, દેવિન્દ્ર ઇણમબ્બવી.
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩૪ મિહિલાએ ચેઇએ વચ્છ, સીયચ્છાએ મહોરમે; પત્ત-પુષ્ફ-ફલોવેએ, બહૂર્ણ બહુગુણે સયા. વાએણ હરમાણમિ, ચેઇયમ્મિ મહોરમે; દુહિયા અસરણા અત્તા, એએ કન્દન્તિ ભો!ખગા. ૧૦. એયમä નિસામેત્તા, હેઊ-કારણચોઇ; તઓ નમિં રાયરિસિં, દેવિન્દો ઇણમબ્દવી. ૧૧. એસ અગ્ની ય વાઓ ય, એયં ડઝતિ મન્દિરં; ભગવં અન્તરિતેણ, કીસ ણે નાવડેખહ. ૧૨. એયમટું નિસામિત્તા, હેઊ-કારણચોઇ; તઓ નમી રારિસી, દેવિન્દ છણમબ્દવી. ૧૩. સુહં વસામો જીવામો, જેસિ મો નલ્થિ કિંચણં; મિહિલાએ ડક્ઝમાણીએ, ન મે ડઝઈ કિંચણ. ૧૪. ચત્તપુત્ત-કલત્તસ્ય, નિવાવાસ્ય ભિખૂણો; પિયં ન વિજ્જઈ કિંચિ, અપ્રિયં પિ ન વિજ્જઈ. ૧૫. બહું ખુ મુણિણો ભÉ, અણગારસ્સ ભિખૂણો; સવતો વિપ્નમુક્કલ્સ, એગન્નમણુપસ્સઓ. ૧૬. એયમä નિસામેત્તા, હઊ-કારણચોઇ; તઓ નમિં રાયરિસિં, દેવિન્દો ઇણમબ્દવી. ૧૭. પાગાર કારઈત્તાણું, ગોપુરડટ્ટાલગાણિ ય;
મૂલગ સયશ્થીઓ, તઓ ગચ્છસિ ખત્તિયા. ૧૮.
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________
રૂપ
૧૮.
એયમટ્ટ નિસામેત્તા, હેઊ-કારણચોઇ; તઓ નમી રાયરિસી, દેવિન્દ ઇણમબ્ધવી. સદ્ધ નગર કિસ્સા, તવસંવરમગ્નલ; ખત્તિ નિઉણપાગાર, તિગુત્ત દુપ્પહંસય. ધણું પરક્કમ કિસ્સા, જીવં ચ ઇરિયં સયા; ધિઈ ચ કેયણ કિચ્ચા, સચ્ચેણે પલિમન્યએ. તવનારાયજુત્તેણં, ભેજૂર્ણ કમ્મકંચયં; મુણી વિગયસંગામો, ભવાઓ પરિમુચ્ચઈ. એયમટ્ટ નિસામેત્તા, હેફ-કારણ-ચોઈઓ; તઓ નમિં રાયરિસિં, દેવિન્ડો ઇણમબ્લવી. ૨૩. પાસાએ કારઇત્તાણું, વદ્ધમાણગિહાણિ ય; વાલગ્નપોઇયાઓ ય, તતો ગચ્છસિ ખત્તિયા. ર૪. એયમટું નિસામેત્તા હેફ-કારણચોઈઓ; તઓ નમી રાયરિસી, દેવિન્દ ઇણમબ્લવી. ૨૫. સંસય ખલુ જો કુણઈ, જો મગ્નકુણઈ ઘર; જત્થવ ગજુમિચ્છજ્જા, તત્થ કુલ્લેજ્જ સાસય. ૨૬. એયમઝું નિસામેત્તા, હેક-કારણચાઈઓ; તઓ નમિં રાયરિસિં, દેવિન્ડો ઇણમબ્લવી. ૨૭. આમોસે લોમહારે ય, ગંઠિભેએ ય તક્કરે; નગરસ્ત ખેમ કાઊણે, તતો ગચ્છસિ ખત્તિયા. ૨૮.
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________
એયમટ્ટ-નિસામેત્તા, હઊ-કારણચોઇ; તઓ નમી રાયરિસી, દેવિન્દ ઇણમબ્લવી. ૨૯. અસઈ તુ મણસેહિં, મિચ્છાદંડો પÉજઇ; અકારિણીડબ્લ્યુ બક્ઝન્તિ, મુચ્ચઈ કારઓ જણો. ૩૦. એયમä નિસામિત્તા, હેફ-કારણચોઈઓ; તઓ નમિં રાયરિસિં, દેવિન્દો ઈણમબ્ધવી. ૩૧. જે કઈ પત્નિવા તુર્ભે, નાડડણમત્તિ નરાહિવા; વસે તે ઠાવઈરાણ, તઓ ગચ્છસિ ખત્તિયા. ૩૨. એયમä નિસામિત્તા, હેફ-કારણચોઈઓ; તઓ નમી રાયરિસી, દેવિંદે ઇમબ્બવી. ૩૩. જો સહસ્તે સહસ્સાણં, સંગામે દુજ્જએ જિસે; એગ જિPજ્જ અપ્પાણે, એસ સે પરમો જઓ. ૩૪. અપ્યાણમેવ જુઝાહિ, કિં તે જુઝેણ બઝઓ; અપ્યાણમેવ અપ્પાણે, જઇત્તા સુહમેહએ. ૩૫. પંચિદિયાણિ કોહ, માણે માયં તહેવ લોભે ચ; દુજ્જયં ચેવ અધ્ધાણં, સવ્યમપે જિએ જિ. ૩૬. એયમä નિસામેત્તા, હેફ-કારણચાઈઓ; તઓ નમિં રાયરિસિં, દેવિન્ડો ઇણમબ્બવી. ૩૭. જઇત્તા વિપુલે જણે, ભોએત્તા સમણ-માહણે; દત્તા ભોચ્ચા ય જટ્ટા ય, તઓ ગચ્છસિ ખત્તિયા.૩૮.
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩૭
એયમમાંં નિસામેત્તા હેઊ-કારણચોઇઓ; તઓ નમી રાયરિસી, દેવિન્દે ઇણમબ્બવી. જો સહસ્સે સહસ્સાણં, માસે માસે ગવં દએ; તસ્સાવિ સંજમો સેઓ, અદિન્તસ્સ વિ કિંચણં. ૪૦. એયમમાં નિસામેત્તા, હેઊ-કારણચોઇઓ; તઓ નમિં રાયરિસિં, દેવિન્દો ઈણમબ્બવી. ઘોરાસમં ચઇત્તાણું, અણ્ણ પન્થેસિ આસમં; ઇહેવ પોસહરઓ, ભવાહિ મણુયાહિવા. એયમમાં નિસામેત્તા, હેઊ-કારણચોઇઓ; તઓ નમી રાયરિસી, દેવિન્દે ઇણમબ્બવી. માસે માસે ઉ જો બાલો, કુસગ્ગુણ તુ ભુંજએ; ન સો સક્બાયધમ્મસ, કલં અગ્ધઇ સોલસિં. ૪૪. એયમમાં નિસામેત્તા, હેઊ-કારણચોઇઓ;
તઓ નમિં રાયરિસિં, દેવિન્દો ઇણમબ્બવી. હિરણ્યું સુવર્ણ મણિ-મુર્ત્ત, કંસ ઘૂસં ચ વાહણું; કોર્સ વઢાવઇત્તાણું, તઓ ગચ્છસિ ખત્તિયા ! એયમમાં નિસામેત્તા, હેઊકારણચોઇઓ; તઓ નમી રાયરિસી, દેવિ સુવણ-રુપપ્પસ્સ ઉ પવ્વયા ભવે, સિયા હુ કૈલાસસમા અસંખયા;
ઇણમબ્બવી.
૩૯.
૪૧.
૪૨.
૪૩.
૪૫.
૪૬.
૪૭.
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩૮
નરસ્ટ લુદ્ધસ્ટ ન તેહિં કિંચિ, ઇચ્છા હુ આગાસસમાં અણત્તિયા.
૪૮. પુઢવી સાલી જવા જેવ, હિરણે પસુભિસ્સહ; પડિપુર્ણ નાલમેગસ્ટ, ઈઈ વિજ્જા તવં ચરે. ૪૯. એયમટું નિસામેત્તા હેઊ-કારણચોઇ; તઓ નમિં રાયરિસિં, દેવિન્દો ઇસમન્ગવી. ૫૦. અચ્છરયમભુદએ, ભોએ ચયસિ પત્યિવા; અસત્તે કામ પત્યેસિ, સંકષ્પણ વિહષ્ણસિ. એયમટ્ટ નિસામેત્તા, હેફ-કારણચોઇ; તઓ નમી રાયરિસી, દેવિન્દ ઇણમબ્બવી. પર. સí કામા વિસ કામા, કામા આસીવિસોવમા; કામે પત્થમાણા, અકામાં જત્તિ દુગ્ગઇ. પ૩. અહે વયઈ કોહેણં, માણેણં અહમા ગઈ; માયા ગઈ પડિગ્ધાઓ, લોહાઓ દુહઓ ભયં. ૫૪. અવઇજિઝઊણ માહણરૂવ, વિઉરુવિઊણ ઇન્દd; વન્દઈ અભિયૂણન્તો, ઇમાહિં મહુરાહિં વગૂહિં. પપ. અહો ! તે નિક્તિઓ કોહો, અહો ! માણો પરાજિઓ; અહો! તે નિરક્રિયા માયા, અહો! લોહો વસીકઓ. પ૬. અહો ! તે અજ્જવં સાહુ, અહો ! તે સાહુ મદ્દવં; અહો ! તે ઉત્તમ ખત્તી, અહો ! તે મુક્તિ ઉત્તમા.૫૭.
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩૯
ઈહિં સિ ઉત્તમો ભત્તે, પેસ્યા હોહિસિ ઉત્તમો: લોગુત્તમુત્તમ ઠાણ, સિદ્ધિ ગચ્છસિ નીરઓ. ૫૮. એવં અભિયૂણન્તો, રાયરિસિં ઉત્તમાએ સદ્ધાએ; પાયાહિણે કરેન્સો, પુણો પુણો વદઈ સક્કો. ૫૯. તો વન્દિઊણ પાએ, ચક્કકુસલખણે મુણિવરસ્સ; આગામેણુપ્પઈઓ, લલિયચવલકુંડલતિરીડી. ૬૦. નમી નમેઈ અપ્પાણે, સર્બ સક્લેણ ચોઈઓ; ચડઊણ ગેહે વઈદેહી, સામણે પજુવઢિઓ. ૬૧ એવું કરેત્તિ સંબુદ્ધ, પડિયા પવિખણા; વિણિયકૃત્તિ ભોગેસુ, જહા સે નમી રાયરિસિ. ૬૨.
ત્તિ બેમિ. !
[ ઈઇ નમિપવજ્જા સમતા (૯) ]
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________
છે...છે..છે | બિર
કષાયોનું સેવન
કમરવૃત્તિને આભારી છે.
સંપત્તિનો સંગ્રહ - એ. કમજોરીનું લક્ષણ છે.
વં...દ...ના
એ આરાધનાઓનું પ્રવેશદ્વાર છે.
ક્ષય એ શરીરનો રાજરોગ છે. - જ્યારે
અ...હં...કા...૨
આત્માનો રાજરોગ છે.)
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૦
‘સમય ગોયમ ! મા પમાયણ !'ભગવાન મહાવીરદેવના મુખમાંથી
મપત્રક નીકળેલું આ વચન ઉત્તરાધ્યયન સૂત્રના આ અધ્યયનમાં લિપિબદ્ધ થયું છે. આ અધ્યયનમાં ૩૦ ગાથાઓ છે અને દરેક માથાનું ચોથું પદ આ છે-‘સમય ગોયમ ! મા પમાય ॥
પળે, પળે, ક્ષણે ક્ષણે જાગ્રત રહેવાનો ઉપદેશ આ અધ્યયનમાં આપવામાં આવ્યો છે કારણ કે જીવન ક્ષણભંગુર છે, પ્રમાદ ભયંકર છે, શરીર અને ઈન્દ્રિયોની શક્તિ ક્ષણિક છે. એટલે આત્મવિશુદ્ધિનો પુરુષાર્થ કરવામાં આળસ ન હોવી જોઈએ,કાલનો ભરોસો કરવો જ નહિ.
જીવનની ક્ષણભંગુરતા બતાવતા ભગવંત કહે છેજેવી રીતે દર્ભના ઘાસ પર પડેલું ઝાકળનું બિંદુ વાર જ. ટકે છે, તેવી રીતે મનુષ્યનું જીવન પણ પળવારનું જ છે, માટે હે ગૌતમ ! એક પળનો પણ
પ્રમાદ ન કર !
૩૦ ગારાઓના આ અધ્યયનમાં જાગતા રહેવાની, ઢોલ બજાવીને ઘોષણા કરવામાં આવી છે. પ્રમાદ રહિત શ્રમણ જ સિદ્ધિગતિ પ્રાપ્ત કરી શકે છે, પ્રમાદી ભવસાગરમાં ડૂબી જાય છે.
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૦
શ્રી દ્રુમપત્રક અધ્યયન
દુમપત્તએ પંડુગએ જહા, નિવડઈ રાઇગણાણ અચ્ચએ; એવંમણુયાણ જીવિર્ય, સમયગોયમ માપમાયએ. ૧. કુસગે જહઓસબિન્દુએ,થોવંચિક્રઈ લમ્બમાણએ; એવંમણુયાણજીવિય, સમયગોયમ!માપમાયએ. ૨. ઇઈ ઇત્તરિયમિ આઉએ, જીવિયએ બહુપચ્ચવાયએ; વિહુણાહિરયંપુરે કડ, સમયગોયમ! માપમાયએ. ૩. દુલ્લભે ખલુ માણસે ભવે,ચિરકાલેણવિસવ્વપાણિગં; ગાઢા ય વિવાગ કમ્મણો, સમય ગોયમ! મા પમાયએ . ૪. પુઢવીકાય-માંગઓ, ઉક્કોસ જીવો ઉ સંવસે; કાલ સંખાતીય, સમય ગોયમ! મા પમાયએ. ૫. આઉકાયમUગઓ, ઉક્કોસ જીવો ઉ સંવસે; કાલ સંખાતીય, સમય ગોયમ ! મા પમાયએ. ૬ . તેઉક્કાયમUગઓ, ઉક્કોસ જીવો ઉ સંવસે; કાલ સંખાતીય, સમય ગોયમ ! મા પમાયએ. ૭. વાઉક્કાયમઈગઓ, ઉકોસં જીવો ઉ સંવસે; કાલ સંખાઈયે, સમય ગોયમ! મા પમાયએ. ૮ વણસ્સUકાયમઈગઓ, ઉક્કોસ જીવો ઉ સંવસે; કાલમણત્તદુરન્ત, સમય ગોયમ ! મા પમાયએ. ૯.
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________
૪૨ બેઈન્ટિયકાયમઇગઓ, ઉક્કોસ જીવો ઉ સંવસે; કાલસંખેજ્જ-સનિયં, સમય ગોયમ! માપમાયએ. ૧૦. તેઇન્દકાયમઈગઓ, ઉક્કોસં જીવો ઉ સંવસે; કાલ સંખેજસનિયં, સમય ગોયમ! માપમાયએ. ૧૧. ચઉરિદિયકાયમUગઓ, ઉક્કોસ જીવો ઉ સંવસે; કાલ સંખેજ્જસનિયં, સમય ગોયમ!માપમાયએ. ૧૨. પંચિદિયકાયમઇગઓ, ઉક્કોસં જીવો ઉ સંવસે; સત્તડટુભવગ્રહણ, સમય ગોયમ ! મા પમાયએ. ૧૩. દેવે નેરઇએ ય અઇગઓ, ઉક્કોસં જીવો ઉ સંવસે; એક્કેક્રભવન્ગહણે, સમય ગોયમ! મા પમાયએ. ૧૪. એવં ભવસંસારે, સંસરઇ સુભાશુભેહિં કમૅહિં; જીવો પમાયબહુલો, સમય ગોયમ ! મા પમાયએ. ૧૫. લહૂણ વિ માણસત્તણું, આયરિયાં પુણરાવિ દુલ્યાં; બહવેબસુયામિલખુયા,સમયગોયમ!માપમાયએ.૧૬. લહૂણ વિ આયરિયત્તર્ણ, અહીણપંચિન્દિયતા હુ દુલ્લા; વિગલિન્ટિયતાહુદી સઈ, સમયગોયમ! માપમાયએ ૧૭. અહીણપંચેન્દિયતં પિસેલભે, ઉત્તમધમ્મસુઈ જુદુલ્લહા; કુતિસ્થિનિસેવએ જણે, સમયગોયમ માપમાયએ. ૧૮. લહૂણવિ ઉત્તમ સુઈ,સદ્દહણા પુણરાવિદુલ્લા; મિચ્છત્તનિસેવએ જણે, સમય ગોયમ!માપમાયએ. ૧૯.
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________
૪૩
ધર્મ પિ હુ સહજોયા, દુલ્લભયા કાએણ ફાસયા; ઈહ કામગુણસુમુચ્છિયા,સમયગોયમ!માપમાયએ. ૨૦. પરિજૂરઈ તે સરીરયં, કેસા પંડુરયા ભવન્તિ તે; સે સોયબલે યહાયઈ, સમય ગોયમ! મા પમાયએ. ૨૧. પરિજૂરઈ તે સરીરયં, કેસા પંડુરયા ભવન્તિ તે, સેચકખુબલે યહાયઈ,સમયગોયમ! મા પમાયએ. ૨૨. પરિજૂરઈ તે સરીરય, કેસા પંડુરયા ભવન્તિ તે; સે ઘાણબલે યહાયઈ, સમય ગોયમ મા પમાયએ. ૨૩. પરિજૂરઇ તે સરીરય, કેસા પંડુરયા ભવન્તિ તે; સેજિબ્બબલેયહાયઈ, સમય ગોયમ!માપમાયએ. ર૪. પરિજૂરઈ તે સરીરય, કેસા પંડુરયા ભવન્તિ તે; સે ફાસબલે યહાયઈ, સમય ગોયમ! મા પમાયએ. ૨૫. પરિજૂરઈ તે સરીરયં, કેસા પંડુરયા ભવન્તિ તે; સે સવ્વબલે યહાયઇ, સમય ગોયમ! મા પમાયએ. ૨૬. અરઈ ગંડ વિસૂઇયા, આયંકા વિવિહા કુસન્તિ તે; વિહાઇવિદ્ધસઈ તે સરીરય,સમકંગોયમ! માપમાયએ. ૨૭. વોચ્છિન્દ સિણહમપ્રણો, કુમુય સારઈયં વ પાણિયે; સે સવસિહવસ્જિએ,સમયગોયમ!માપમાયએ. ૨૮. ચેચ્યા ણ ધણં ચ ભારિયું, પÖઇઓ હિ સિ અણગારિયં; માવજીંપુણોવિઆવિએ,સમયગોયમ!માપમાયએ. ૨૯.
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________
- ૪૪ અવાંઝિયમિત્ત-બન્ધર્વ,વિઉલેચેવ ધણોતસંચયં; મા તંબિતિયંગવેસએ, સમય ગોયમ!માપમાયએ. ૩૦. ન હુ જિણે અજ્જ દિસઈ, બહુમએ દિસઈ મગ્નદેસિએ; સંપઈ નેઆઉએ પહે, સમયં ગોયમ! મા પમાયએ. ૩૧. અવસોહિય કંટગાપણું ઓઈણો સિ પહં મહાલય; ગચ્છસિમગ્ગવિલોહિયા,સમયગોયમ!માપમાયએ.૩૨. અબલે જહ ભારવાહએ, મા મગે વિસમેડવગાહિયા; પચ્છા પચ્છાણુતાવએ, સમય ગોયમ! મા પમાયએ. ૩૩. તિણો હુ સિ અન્નવં મહં, કિં પુણ ચિટ્ટસિ તીરમાગઓ?; અભિતુર પારંગમિત્તએ સમયગોયમ! માપમાયએ. ૩૪. અકલેવરસેણિમુસ્સિયા, સિદ્ધિ ગોયમ! લોયં ગચ્છાસિ; ખેમં ચ સિવં અણુત્તર, સમય ગોયમ! મા પમાયએ. ૩૫. બુદ્ધે પરિનિબુએ ચરે, ગામ ગએ નગરે વ સંજએ; સન્સિમગૂંચ વૂહએ, સમય ગોયમ! મા પમાયએ. ૩૬. બુદ્ધસ્ટ નિસન્મ ભાસિય, સુકહિયમટ્ટપદોવસોહિયં; રાત્રે દોસ ચ છિદિયા, સિદ્ધિગઈ ગએ ગોયમે. ૩૭.
ત્તિ બેમિ. I
[ Uઈ દુમપત્તયં અઝયણે સમત્ત.(૧૦) ]
૬ ૬૬
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________
આ અધ્યયનમાં ભગવંતે
૧૧
બહુશ્રુત પૂજા ઉપદેશ આપ્યો છે. અવિનીત બહુશ્રુત સાધુઓને વિનીત બહુશ્રુત બનવાનો
નથી બની શકતો એટલે કે એ વિશિષ્ટ શાસ્ત્રજ્ઞાન પ્રાપ્ત કરી શકતો નથી.
જે ગુરુકુલવાસ કરે છે, યોગોહન કરે છે, બીજાઓનું શુભ કરે છે, અને જે પ્રિયભાષી છે એ સાધુ શાસ્ત્રજ્ઞાન પામી શકે છે.
હવે બહુશ્રુત મહાત્માને ઉપમાઓ આપવામાં આવી છે તે આ પ્રમાણે છે
-
૧. શંખમાં રહેલા દૂધ જેવો, ૨. શ્રેષ્ઠ અશ્વ જેવો, 3. અશ્વારોહી યોદ્ધા જેવો, ૪. અનેક હાથણીઓ સાથેના સાઠ વર્ષના હાથી જેવો, ૫. બલિષ્ઠ વૃષભ જેવો, ૬. કેસરીસિંહ જેવો, ૭. વાસુદેવ જેવો, ૮. ચક્રવર્તી જેવો, ૯. શક્રેન્દ્ર જેવો, ૧૦. સૂર્ય જેવો, ૧૧. ચન્દ્ર જેવો, ૧૨. ધાન્યના ભંડાર જેવો, ૧૩. ‘સુદર્શના' નામના જંબૂવૃક્ષ જેવો, ૧૪. મેરુ પર્વત જેવો, ૧૫. સ્વયંભૂરમણ સમુદ્ર જેવો.
બત્રીશ ગાથાઓના આ અધ્યયનમાં ભગવંતે સાધુને બહુશ્રુત બનવાનો, અને બહુશ્રુતોનો વિનય કરવાનો ઉપદેશ આપ્યો છે. બહુશ્રુતોનો ગુણ વૈભવ તથા ઉત્તમોત્તમ વ્યક્તિત્વ પ્રગટ કર્યું છે.
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________
( શ્રી બહુશ્રુતપૂજા અધ્યયન
સંજોગા વિપ્નમુક્કલ્સ, અણગારસ્સ ભિખુણો; આયારે પાકિરિસ્સામિ, આણુપુવુિં સુણેહ મે. ૧. જે યાવિ હોઈ નિવિજે, થà લુદ્ધ અનિગ્રહે; અભિખણ ઉલ્લવઈ, અવિણીએ અબહુસ્સએ. ૨. અહ પંચહિં ઠાણેહિં, જેહિં સિખા ન લક્ષ્મઈ; થશ્મા કોહ પમાણે, રોગેણાકડલસ્સએણ ય. ૩. અહ અટ્ટહિં ઠાણેહિં, સિદ્ધા-સીલે ત્તિ વચ્ચઈ; અહસ્સિરે સયા દત્તે, ન ય મમ્મમુયાહરે. ૪. નાસીલે ણ વિસીલે, ન સિયા અઇલોલુએ; અકોહણે સચ્ચરએ, સિમ્બાસીલે ત્તિ લુચ્ચઈ. ૫. અહ ચોદહિં ઠાણેહિં, વટ્ટમાણે ઉ સંજએ; અવિણીએ વચ્ચઈ સો ઉ, નિવ્વાણું ચ ણ ગચ્છઇ.૬ . અભિખણ કોહી ભવઈ, પબધં ચ પકુબૂઈ; મિત્તિક્ટમાણો વમઈ, સુર્ય લહૂણ મwઈ. ૭. અવિ પાવપરિખેવી, અવિ મિત્તેસુ કુપ્પઈ, સુપ્પિયમ્સાવિ મિત્તસ્મ, રહે ભાઈ પાવગં. ૮. પUણવાઈ દુહિલે, થદ્ધ લુદ્ધ અણિગ્ગહે; અસંવિભાગ અચિયત્ત, અવિણીએ ત્તિ વચ્ચઈ. ૯.
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________
અહ પણરસહિં ઠાણેહિં, સુવિણીએ ત્તિ લુચ્ચાઈ; નીયાવતી અચવલે, અમાઈ અકુતૂહલે. ૧૦. અખં ચ અભિદ્ભવઈ, પબધં ચ ન કુબૂઈ; મેરિજ઼માણો ભયઈ, સુયં લä ન મજ્જઈ. ૧૧. ન ય પાવપરિખેવી, ન ય મિત્તેસુ કુપ્પઈ; . અપ્રિયત્સાવિ મિત્તસ્મ, રહે કલ્યાણ ભાસઈ. ૧૨. કલહ-ડમરવજ્જએ, બુદ્ધ અભિજાઇએ; હિરિમં પડિસલીણે, સુવિણીએ ત્તિ લુચ્ચઈ. વસે ગુરુકુલે નિર્ચા, જોગર્વ ઉવહાણવં; પિયંકરે પિયૅવાઈ, સે સિદ્ધ લડ્ડમરિહઈ. ૧૪. જહા સંખમિ પય, નિતિય દુહઓ વિ વિરાયઈ; એવં બહુસ્સએ ભિખૂ, ધમ્મો કરી તથા સુર્ય. ૧૫. જહા સે કોયાણ, આણે કર્થીએ સિયા, આસે જવેણ પવરે, એવં ભવઈ બહુમ્મુએ. ૧ જહાડડઈણ સમારૂઢે, સૂરે દઢપરક્કમે; ઉભઓ નદિઘોસેણં, એવં ભવઈ બહુસ્સએ. ૧૭. જહા કરેણુપરિકિ, કુંજરે સઢિહાયણે; બલવત્તે અપ્પડિહએ, એવં ભવઈ બહુસ્સએ. ૧૮. જહા સે તિક્ષ્મસિંગે, જાયખબ્ધ વિરાયઈ; વસહે જૂહારિવઈ, એવં ભવઈ બહુસ્સએ.
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________
૪૭
૨૩.
જહા સે તિક્ષ્મદાઢે, ઉદગ્યે દુષ્પહંસએ; સીહે મિયાણ પવરે, એવું ભવઈ બહુસ્સએ. ૨૦. જહા સે વાસુદેવે, સંખ-ચક્ર-ગદાધરે; અપ્પડિહયબલે જોડે, એવં ભવઈ બહુસ્સએ. જહા સે ચારિત્તે, ચક્કવટ્ટી મહિએિ; ચોદસરયણાહિવઈ, એવં ભવાં બહુસુએ. જહા સે સહસ્સષ્મ, વજ્રપાણી પુરક્ટરે; સક્કે દેવાહિવઈ, એવં ભવઈ બહુસુએ. જહા સે તિમિરવિદ્ધસે, ઉત્તિકૃત્તે દિવાકરે, જલન્ત ઇવ તેએણં, એવં ભવઈ બહુસ્સએ. ૨૪. જહા સે ઉડુવઈ ચન્દ, નસ્બત્તપરિવારિએ; પડિપુણે પુણમાસીએ, એવં ભવઈ બહુસ્સએ. ૨૫. જહા સે સામાઇયાણ, કોટ્ટાગારે સુરદ્ધિએ; નાણાધન્નપડિપુષે, એવં ભવઈ બહુસ્સએ. ૨ જહા સા દુમાણ પવરા, જબ્બ નામ સુદંસણા; અણાઢિયસ્સ દેવસ્ય, એવં ભવઈ બહુસુએ. ૨૭. જહા સા નઈણ પવરા, સલિલા સાગરંગમા; સીયા નીલવત્ત-પહવા, એવં ભવઈ બહુસ્સએ. ૨૮. જહા સે નગાણ પવરે, સુમહં મન્દરે ગિરી; નાણોસહિપજ્જલિએ, એવું ભવઈ બહુસ્સએ. ૨૯
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________
જહા સે સયંભુરમણે, ઉદહી અહ્નઓએ; નાણારયણપડિપુણે, એવં ભવઈ બહુસુએ. ૩૦. સમુદ્દગંભીરસમા દુરાસયા, અચક્રિયા કેણઈ દુખહંસયા; સુયસ્સ પુણા વિપુલસ્સ તાઇણો, ખજુ કર્મ ગઈમુત્તમ ગયા. તન્હા સુયમહિટ્ટિા , ઉત્તમદ્ભગવેસએ; જેણડપ્પાë પર ચેવ, સિદ્ધિ સંપાઉણિજ્જાસિ. ૩૨.
|| ત્તિ બેમિ. / [ ઈઈ બહુસુયપુજે સમત્ત. (૧૧) ]
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________
ચંડાલ કુળમાં જન્મેલા, ૧૨
હરિકેશી મુનિનો પરિચય આપતા હરિકેશીય)
ભગવાન કહે છે : सोवाग कुलसंभूओ गुणुत्तरधरो मुणी।
हरिएसबलोनामंआसीभिक्खूजिइंदिओ॥ ચંડાલ કુળમાં જન્મેલા, ઉત્કૃષ્ટ ગુણોને ધારણ કરવાવાળા અને જિતેન્દ્રિય એવા “હરિકેશબલ' નામે સાધુ હતા.
જિનશાસનમાં “હરિકેશી મુનિ'નામે પ્રસિદ્ધ આ ઉગ્ર તપસ્વી મુનિરાજ માસક્ષમણની તપસ્યા પૂરી થયા પછી ભિક્ષા લેવા નીકળ્યા છે.
એક સ્થાનમાં બ્રાહ્મણો યજ્ઞ કરી રહ્યા છે ત્યાં તેઓ જાય છે. મુનિનો અતિ કૃશ દેહ, જીર્ણ અને મલિન વસ્ત્ર, કુરૂપતા વગેરે જોઇને બ્રાહ્મણ હસે છે, મશ્કરી કરે છે, કઠોર વેણ કહે છે, અપમાન-તિરસ્કાર કરે છે, તોયે મુનિરાજ શાંત રહે છે. કશું જ બોલતા નથી. પરંતુ આ મહામુનિની સેવામાં રહેલો તિન્દુક વૃક્ષવાસી યક્ષ મુનિના શરીરમાં પ્રવેશ કરી બ્રાહ્મણોની સાથે વાત કરે છે અને ભિક્ષા માગે છે. બ્રાહ્મણ ના કહે છે, ते माहणा जाइविज्जाविहुणा ताई तु खेत्ताइ सुपावगाई। જાતિ-વિધા વિનાનો બ્રાહ્મણ એ અત્યંત પાપરૂપક્ષેત્ર છે.
બ્રાહ્મણો મુનિરાજને યજ્ઞના સ્વરૂપ વિષે પૂછે છે. મુનિરાજ એમને યથાર્થ સ્વરૂપ સમજાવે છે.
૪૭ ગાથાઓનું આ અધ્યયન ખૂબજ રોચક છે, બોધદાયી છે અને મનનીય છે.
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________
( શ્રી હરિકેશીય અધ્યયન
સોનાગકુલસંભૂઓ, ગુણત્તરધરો મુણી; હરિએસ બલો નામ, આસિ ભિખૂ જિઇન્ટિઓ. ૧. ઇરિ-એસણ-ભાસાએ, ઉચ્ચારસમિઈસુ ય; જઓ આદાણ-
નિખ્ખવે, સંજઓ સુસમાહિઓ. ૨. મણગુત્તો વાંગુત્તો, કાયમુત્તો જિઇન્ટિઓ; ભિખટ્ટા બન્મઈજ્જમિ, જનવાડમુઠ્ઠિઓ. ૩. તે પાસિઊણમેક્કુન્ત, તવેણ પરિસોસિયે; પત્તોવહિઉવગરણ, ઓવહસત્તિ અણારિયા. ૪. જાઈમયપડિબદ્ધા, હિંસગા અજિઇન્દિયા; અબસ્મચારિણી બાલા, ઇમં વયણમબ્બવી. ૫. કયરે આગચ્છઇ દિત્તરૂવે,
કાલે વિકરાલે ફોક્કનાસે; ઓમ ચેલગે પંસુપિસાયભૂએ,
સંકરદૂસ પરિહરિય કઠે. ? ૬. કયરે તુમ ઇય અદંસણિજે ?,
કાએ વ આસા ઇહ માગઓ સિ;િ ઓમચેલયા ! પસુપિસાયભૂયા !, ગચ્છ કુખલાહિ કિમિહં ઠિઓ સિ. ? ૭.
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________
૫૦
જો તહિં તિન્દુયરુખવાસી,
અણુ-કમ્પઓ તસ્સ મહામુહિસ્સ; પચ્છાયઇત્તા નિયગ સરીરં,
ઈમાઈ વણાઈ ઉદાહરિત્થા. ૮. સમણો અહં સંજઓ બહ્મચારી,
વિરઓ ધણ-પથ-પરિગહાઓ; પરપ્પ-વિત્તસ્સ ઉ ભિસ્મકાલે,
અણસ્સ અટ્ટા ઈહ માગઓ મિ. ૯. વિયરિજ્જઈ ખજઈ ભુજઈ ય,
અર્ણ ભૂયં ભવયાણમેય; જાણેહ મે જાયણજીવિણો ત્તિ,
- સેસાવસેસ લહઊ તવસ્સી. ૧૦. ઉવખર્ડ ભોયણ માહણાણં,
અદ્રિય સિદ્ધમિહેગપભ્રં; ન ઊ વયં એરિસમણ-પાણં,
દાહામુ તુઝે કિમિહં ઠિઓ સિ ? ૧૧. થલેસ બીયાઈ વવતિ કાસંગા,
તહેવ નિને સુ ય આસસાએ; એયાએ સદ્ધાએ દલાહ મક્ઝ,
આરાહએ પુણમિણે તુ ખેૉ. ૧૨. ખેરાણિ અખ્ત વિઇયાણિ લોએ,
જહિં પણા વિરુહતિ પુણા;
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________
૫૧ જે માહણા જાઇ-
વિજ્જોવવેયા,
તાઈ તુ ખેરાઈ સુપેસલાઈ. ૧૩. કોહો ય માણો ય વહો ય જેસિં,
મોસં અદત્ત ચ પરિગ્રહો ય; તે માહણા જાઇ-
વિજ્જાવિહૂણા,
તાઈ તુ ખેરાઈ સુપાવગાઈ. ૧૪. તુભેડO ભો ! ભારહરા ગિરાણું,
અઝું ન જાણેહ અહિજ્જ વેએ; ઉચ્ચાવાયાઈ મુણિણો ચરત્તિ,
તાઇ તુ ખેરાઈ સુપેસલાઈ. ૧૫. અઝાવયાણ પડિકૂલભાસી,
પભાસસે કિ સગાસે અખં; અવિ એયં વિણસ્સઉ અણ-પાણં,
ન ય ણે દાહામુ તુહે નિયંઠા ! ૧૬. સમિઈહિં મઝે સુસમાહિયમ્સ,
ગુત્તીહિં ગુત્તસ્સ જિઇન્દ્રિયસ્ત; જઈ મે ન દાહિત્ય અહેસાણિજ્જ,
કિમજજ જણાણ લભિન્થ લાભ ?. ૧૭.
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________
-
પર
કે એન્થ ખત્તા ઉવજોઇયા વા,
અજઝાવયા વા સહ ખંડિએહિં; એય તુ દંડેણ ફલેણ હત્તા,
કઠમિ ઘેડૂણ ખલેન્જ જ . ૧૮. અઝાવયાણં વયણે સુણેત્તા,
ઉદ્ધાઇયા તત્વ બહૂ કુમારા; દંડેહિં વેત્તેહિં કરોહિં ચેવ, ..
સમાગયા તે ઇસિ તાલપતિ. ૧૯. રત્નો તહિં કોસલિયમ્સ ધૂયા,
- ભદ્દત્તિ નામેણ અનિદિયંગી, તે પાસિયા સંજયં હમ્મમાણે,
કુદ્ધ-કુમારે પરિનિવ્યવેઈ. ૨૦. દેવાભિઓગણ નિઓઈ-એણં,
દિન્ના મુ રણા મણસા ન ઝાયા; નરિન્દ-દેવિન્દડભિવદિએણં,
જેણામિ વંતા ઇસિણા સ એસો. ૨૧. એસો હુ સો ઉગતવો મહપ્પા,
જિઇન્ડિઓ સંજઓ બન્મેયારી; જો મે તયા નેચ્છઇ દિક્સમાણી,
પિઉણા સયં કોસલિએણ રાણા. ૨૨.
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________
૫૩
મહાજસો એસ મહાણુભાગો,
ઘોરવઓ ઘો૨૫૨કમો ય;
મા એયં હીલેહ અહીલણિજ્યું,
મા સવ્વુ તેએણ ભે નિર્દહેજ્જા. ૨૩. એયાઇ તીસે વયણાઇ સોચ્ચા,
પત્તીએ ભઠ્ઠાએ સુભાસિયાઇ; ઇસિમ્સ વેયાવડિયટ્ટયાએ,
જક્ષા કુમારે વિનિવારયન્તિ. ૨૪. તે ઘોરરૂવા ઠિય અન્તલિખે,
અસુરા તહિં તેં જણું તાલયન્તિ; તે ભિન્નદેહે રુહિરં વમત્તે,
પાસિત્તુ ભદ્દા ઇણમાહુ ભુજ્જો. ૨૫. ગિરિ નહેહિં ખણહ,
અયં દન્તેહિં ખાયહ;
જાયતેયં પાએહિં હણહ,
જે ભિખ્ખું અવમણહ. ૨૬.
આસીવિસો ઉગ્નતવો મહેસી,
ઘોરવઓ ઘોરપરક્કમો ય;
અણું વ પદ્મન્દ પયંગસેણા,
જે ભિક્ષુયં ભત્તકાલે વહેહ. ૨૭.
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________
- ૫૪ સીસેણ એય સરણે ઉવેહ,
સમાગયા સવૅજણેણ તુમ્ભ; જઈ ઇચ્છહ જીવિયં વા ધણ વા,
લોયં પિ એસો કુવિઓ ડહજ્જા. ૨૮. અવહેડિય પસિઉત્તમંગે,
પસારિયા બાહુ અકસ્મચેક્રે; નિબ્બેરિયચ્છ રુધિર વમત્તે,
ઉäમુહે નિષ્ણયજીહ-નેત્ત. ૨૯. તે પાસિયા ખન્ડિય કટ્ટભૂએ,
વિમણો વિસશો અહ માહણો સો; ઈસિં પસાએઈ સભારિયાઓ,
હિલ ચ નિદં ચ ખમાહ ભતે! ૩૦. બાલેહિં મૂઢહિં અયાણએહિં,
જં હીલિયા તસ્સ ખમાહ ભત્તે!; મહપ્પસાયા ઇસિણો ભવન્તિ,
ન હૂ પુણી કોવારા ભવન્તિ. ૩૧ પુલિં ચ ઈહિં ચ અણાગય ચ,
મણપ્પઓસો ન મે અસ્થિ કોઈ; જખા હુ વેયાવડિયું કરેતિ,
તન્હા હુ એએ નિહયા કુમારા. ૩૨.
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________
પપ અત્યં ચ ધમં ચ વિયાણમાણા,
તુમ્ભ ન વિ કુષ્પહ ભૂઈપના; તુમ્ભ તુ પાએ સરણે ઉવેખો,
સમાગયા સવૅજણેણ અહે. ૩૩. અચ્ચમો તે મહાભાગ !,
ન તે કિંચિ ન અશ્ચિમો; ભુજાહિ સાલિમ દૂર,
- નાણાવંજણસંજુય. ૩૪. ઇમં ચ મે અસ્થિ પભૂયમણે,
તે ભેજસૂ અ— અણુગહટ્ટા; બાઢ તિ પડિસ્કૃઈ ભત્ત પાણે,
માસમ્સ ઊ પારણએ મહપ્પા. ૩પ. તહિયં ગન્ધોદય-પુષ્કવાસ,
દિવ્યા તહિં વસુહારા ય ચુટ્ટા; પહયાઓ દુવ્હીઓ સુરહિં,
આગામે અહોદાણં ચ ઘુટ્ટ. ૩૬ સદ્ધ ખુ દીસઈ તવોલિસેસો,
ન દીસઈ જાઇવિસે સો કોઈ; સોનાગપુd હરિએસસાહું,
જગ્નેરિસા ઇઢિ મહાણુભાગા. ૩૭. કિં માહણા ! જોઇસમારભન્તા,
- ઉદએણ સોહિં બહિયા વિમગહા;
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________
જે મગહા બાહિરિય વિસોહિં,
સુદિર્દ્ર કુમલા વયતિ. ૩૮. કુસં ચ જૂવં તણ-કમર્ષ્યાિ,
સાયં ચ પાયે ઉદગં ફુસન્તા; પાણાઇ ભૂયાઈ વિહેડયન્તા,
ભુજ્જો વિ મન્દા ! પકરેહ પાવું. ૩૯. કહે ચરે ભિખુ ! વયં જયામો,
પાવાઇ કમ્પાઈ પણુલ્લયામો છે; અક્ઝાહિ ણે સંજય ! જદ્ધપૂઇયા !,
કહે સુજૐ કુસલા વયત્તિ ? ૪૦. છજીવકાએ અસમારભના,
મોસ અદત્ત ચ અસેવમાણા; પરિગ્રહે ઇસ્થિઓ માણ માય,
એય પરિવ્રાય ચરત્તિ દન્તા. ૪૧. સુસંધુડા પંચહિં સંવરે હિં,
ઈહ જીવિયં અણવકંખમાણા; વોસટ્ટકાયા સુચિચત્તદેહા,
મહાજય જયઈ જશસિä. ૪૨. કે તે જોઈ ? કે હું તે જોઈઠાણા ?,
કા તે સુયા ? કિં વ તે કારિસંગ ?;
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________
૫૭ એવા ય તે કયરી સત્તિ ભિખૂ?,
કરેણ હોમેણ હુણાસિ જોઈ ? ૪૩. તવો જોઈ જીવો જોઇઠાણે,
જોયા સુયા સરીરં કારિસંગ; કર્મ એહા સંજમ-જોગ સતી,
હોમ હુણામિ ઇસિણ પસચૅ. ૪૪. કે તે હરએ ? કે ય સન્નિતિત્યે?,
કહિં સિ હાઓ વ રયં જહાસિ ?; આઇસ્મ ણે સંજય! જક્ષ્મપૂઇયા !,
ઈચ્છામુ નાઉ ભવઓ સકાસે. ૪૫. ધમે હરએ બન્મે સન્નિતિર્થે,
અણાઇલે અત્તપસણલેસે; જહિંસિ હાઓ વિમલો વિસુદ્ધો,
- - સુસીઇભૂઓ પજહામિ દોસ. ૪૬. એયં સિણાણે કુસલેહિં દિ,
મહાસિણાર્ણ ઇસિણું પસલ્ય, જહિંસિ હાયા વિમલા વિસુદ્ધા,
મહારિસી ઉત્તમ ઠાણ પત્ત. ૪૭
| | ત્તિ બેમિ. | [ ઈઈ હરિએસિજ્જ સમસ્ત (૧૨)]
GGGGGGGS
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________
વીતરાગપ્રભુની વાણી કેવી ?
મોહ-વિષનું મારણ છે. ભવદુઃખનું વારણ છે. શિવસુખનું કારણ h
વીરનિર્વાણ પછી
૧૦૦ વર્ષના ગાળામાં છ વાચનાઓ થવા પામી છે.
બીજાના દોષ જોવા
એ
કાદવને ચૂંથવા જેવું છે.
જ્યારે
બીજાના ગુણનું દર્શન એ
એ આત્મદર્શનની ભૂમિકા છે.
卐卐卐卐卐卐版
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૩
આ તેરમા અદયયનમાં બે ભાઇઓના ઉત્થાન અને પતનની કથા છે. ચિત્ર અને સંભૂતિ નામે બે ભાઇઓ દીક્ષા લે છે, હસ્તિનાપુરનો ચક્રવર્તી ઉ રાજા પટરાણીની સાથે વંદના કરવા
જાય છે. વંદના કરતી વખતે રાણીનો અંબોડો છૂટી જાય છે અને એના કેશનો મુલાયમ સ્પર્શ સંભૂતિ મુનિને થાય છે. પરિણામે એમનું મન વૈષયિક સુખવાસનાથી ગ્રસ્ત થાય છે. તેઓ પ્રતિજ્ઞા કરે છે કે મારા તપના ફળ રૂપે મને ચક્રવર્તીપદ મળો!” તેઓ મરીને સ્વર્ગમાં જાય છે. ત્યાંથી ચ્યવન થતા બ્રહ્મ રાજાને ઘેર એમનો જન્મ થાય છે. બ્રહ્મદત્ત' એવું એમનું નામ પડે છે.
ચિત્રમુનિ પણ સ્વર્ગમાં જાય છે. ત્યાંથી તેઓ પુરિમતાલ નામે નગરમાં ધનસાર નામે શ્રેષ્ઠિને ઘેર પુત્રરૂપે અવતરે છે. એમનું નામ ગુણસાર પડે છે. તેઓ યુવાવસ્થામાં સાધુ બની જાય છે.
કાંપિલ્યપુરમાં ગુણસાર મુનિ બ્રહમદત્ત ચક્રવર્તીને મળે છે. એ વખતે બ્રહ્મદત્તને જાતિસ્મરણ જ્ઞાન થાય છે. એ ચિત્રમુનિને પૂર્વજન્મોનોસંબંધબતાવે છે. ચિત્રમુનિ બ્રહ્મદત્તને ઉપદેશ દે છે. અને સંસારનો ત્યાગ કરી સાધુજીવન ધારણ કરવાની પ્રેરણા આપે છે. જવાબમાં બ્રહ્મદત્ત ચિત્રમુનિને ફરી સંસારી થવાનો આગ્રહ કરે છે. બંનેની વચ્ચે ખૂબ રસપ્રદ વાર્તાલાપ થાય છે. બ્રહ્મદત્ત ખૂબ કામાસક્ત છે. ચિત્રમનિની વાત એ માનતો નથી. ચિત્રમુનિ ચાલ્યા જાય છે. બ્રહ્મદત્ત મરીને સાતમીનરકમાં જન્મલેછે. ગુણસારમુનિ(પૂર્વજન્મના ચિત્રમુનિ) તમામ કર્મોનો નાશ કરી મોક્ષ પ્રાપ્તિ કરે છે.
પાંત્રીશ ગાથાઓના આ અધ્યયનમાં “નિયાણાથી મળેલો સુખ વૈભવ જીવાત્માને દુર્ગતિમાં લઇ જાય છે, એ વાત સ્પષ્ટ કરી છે.
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૩ શ્રી ચિત્રસંભૂતીય અધ્યયન
જાઈપરાજિઓ ખલુ, કાસિ નિયાણું તુ હત્યિણ-પુરમ્મિ; ચલણીએ બમ્ભદત્તો, ઉવવત્રો પઉમગુમ્માઓ. કમ્પિલ્લે સમ્પૂઓ, ચિત્તો પુણ જાઓ પુરિમતાલમ્મિ; સેટ્ટિકુલમ્નિ વિસાલે, ધમ્મ સોઊણ પવ્વઇઓ. કમ્પિલમ્મિ ય નયરે, સમાગયા દો વિ ચિત્ત-સમ્ભયા; સુહ-દુસ્ખલિવવાગં કહેન્તિ તે એગમેગસ. ચક્કવટી મહિઠ્ઠીઓ, બમ્ભદત્તો મહાયસો; ભાયર બહુ-માણેણ, ઇમં વયણમબ્બવી. આસીમો ભાયરા દો વિ, અન્નમન્નવસાણુગા; અન્નમન્નમણૂરત્તા, અન્નમન્નહિએસિણો. દાસા દસન્ને આસી, મિગા કાલિંજરે નગે; હંસા મયંગતીરાએ, સોવાગા કાસિભૂમિએ. દેવા ય દેવ-લોગમ્મિ, આસિ અમ્હે મહિનાિયા; ઇમા ણો ક્રિયા જાઈ, અન્નમન્નેણ જા વિણા. કમ્મા નિદાણપગડા, તુમે રાયં ! વિચિન્તિયા; તેસિં ફલવિવાગેણ, વિપ્પઓગભુવાગયા. સચ્ચ-સોયપગડા, કમ્મા મએ પુરા કડા; તે અજ્જ પરિભુંજામો, કિં નુચિતો વિ સે તહા? ૯.
૧.
૨.
૩.
૪.
૫.
૬.
૭.
૮.
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________
૬૦
સર્વાં સુચિષ્ણે સફલ નરાણું, કડાણ કમ્માણ ન મોક્ખુ અસ્થિ; અત્નેહિં કામેહિં ય ઉત્તમેહિં,
આયા મમં પુણ્ડફલોવવેએ. ૧૦.
જાણાહિ સંભૂય! મહાણુભાગ, મહિયિં પુન્નફલોવવેયં;
ચિત્ત પિ જાણાહિ તહેવ રાય !
/
ઇઠ્ઠી જુઈ તસ્સ વિ ય પ્પભૂયા. ૧૧.
મહત્થરુવા વયણડપ્પભૂયા,
ગાહાડણુગીયા નરસંઘમજ્યે;
જં ભિક્ષુણો સીલગુણોવવેયા,
ઇહં જયન્તે સમણો મિ જાઓ. ૧૨. ઉચ્ચોદએ મહુ કક્કે ય બમ્ભે,
પવેઇયા આવસહા ય રમ્મા;
ઇમં ગિહં વિત્ત ધણપ્પભૂયં,
પસાહિ પંચાલગુણોવવેયં. ૧૩. નટ્રેડિંગીએહિં ય વાઇએહિં,
નારીજણાઇ પરિચારયન્તો;
ભુંજાહિં ભોગાઇ ઇમાઇ ભિક્ખ,
મમ રોયઈ પવ્વજ્જા હુ દુખ્ખું. ૧૪.
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________
-
૬૧
તે પુવૅનેહેણ કયાણુરાગે,
| નરાહિવે કામગુણસુ ગિદ્ધ; ધમ્મસ્તિઓ તસ્ય હિયાણુપેહી,
ચિત્તો ઈમં વક્કમુદાહરિત્થા. ૧૫. સવં વિલવિયં ગીયું,
સવૅ નટ્ટુ વિડષ્ણા; સબે આભરણા ભારા,
સવે કામા દુહાવહા. ૧૬. બાલાભિરામેસુ દુહાવહેસુ,
ન તં સુઈ કામગુણસુ રાયા; વિરત્તકામાણ તવો ધણાણું,
જં ભિખુણે સીલગુણે રયાણું. ૧૭. નરિંદ જાઈ અધમા નરાળું,
સોનગજાઈ દુહઓ ગયાણ; જહિં વયં સવજણસ્સ વેસા,
વસીય સોવાગનિવેસર્ણસુ. ૧૮. તીસે ય જાઈય ઉ પાવિયાએ,
વત્થા મુ સોવાગનિવેસર્ણસુ; સવસ્સ લોગસ્સ દુગૂંછણિજ્જા,
ઈહં તુ કમ્પાઈ પુરેકડાઈ. ૧૯.
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________
દર
સો દાણિ સિં રાય મહાણુભાગો,
મહિઠ્ઠિઓ પુણ્યફલોવવેઓ; ચઇત્તુ ભોગાઇ અસાસયાઇ,
આદાણહેઉં અભિનક્ષમાહિ. ૨૦. ઇંહ જીવિએ રાય અસાસયમ્મિ,
ધણિયું તે પુણાઇ અકુવ્વમાણો; સે સોયઈ મચ્છુમુહોવણીએ,
ધર્માં અકાઊણ પરમ્મિ લોએ. ૨૧. જહેહ સીહો વ મિયં ગહાય,
મર્ચી નë નેઇ હું અન્તકાલે; ન તસ્સ માયા વ પિયા ૧ ભાયા,
કાલમ્મિ તમઁસહરા ભવન્તિ. ૨૨. ન તસ્સ દુક્ષ્મ વિભયન્તિ નાયઓ,
ન મિત્તવગ્ગા ન સુયા ન બંધવા; એગો સયં પચ્ચણુહોઇ દુક્ષ્મ,
7
કત્તારમેવા અણુજાઇ કમ્મ. ૨૩. ચેચ્છા દુપયં ચ ચઉપ્પયં ચ,
ખેત્તું ગિરું ધણ ધત્રં ચ સર્વાં; સકમ્મબિઇઓ અવસો પયાઇ,
પરં ભવં સુંદર પાવર્ગ વા. ૨૪. તમેગયં તુચ્છસરીરગં સે,
ચિઈગય દહિય ઉ પાવગેણં;
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________
૬૩
ભજ્જા ય પુત્તો વિ ય નાયઓ ય,
દાયારમગ્ન અણુસંકમત્તિ. ૨૫. ઉવણિજ્જઈ જીવિયમપ્પમાય,
વર્ણ જરા હરઇ નરસ્ત રાય !; પંચાલ રાયા વયણે સુણાતિ,
મા કાસિ કમ્માણિ મહાલયાણિ. ૨૬. અહં પિ જાણામિ જહેહ સાહૂ,
જે મે તુમ સાહસિ વક્કમે; ભોગા ઇમે સંગકરા ભવન્તિ,
જે જ્જયા અજ્જો અડ્ડારિસેહિં.૨૭. હત્થિણ-પુરષ્મિ ચિત્તા !,
દટ્ટણ નરવઇ મહિડ્રીયં; કામભોગેસુ ગિદ્ધેણં,
નિદાણમસુહ કરું. ૨૮. તસ્સ મે અપડિકન્તસ્ત્ર,
ઈમ એયારિસ ફલં; જાણમાણો વિ જં ધમ્મ,
કામભોગેસુ મુચ્છિઓ. ૨૯. નાગોજહા પંકજભાવસનો,
દä થલ નાભિસમેઈ તીરં; એવં વયે કામગુણસુ ગિદ્ધા,
ન ભિખુણો મગ્નમણુવ્રયામો. ૩૦.
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________
-
૬૪
અચ્ચેઈ કાલો તૂરન્તિ રાઈઓ,
ન યાવિ ભોગા પુરિસાણ નિચ્યા; ઉચ્ચ ભોગા પુરિસ ચયત્તિ,
દુમ જહા ખીણફલ વ પક્ઝી. ૩૧. જઈ તા સિ ભોગે ચાંઉં અસત્તો,
અજ્જાઈ કમ્પાઈ કરેહિ રાય, ધમે ઠિઓ સવાયાણકમ્પી,
તો હોહિસિ દેવો ઇઓ વિવ્વિી. ૩૨. ન તુઝ ભોએ ચઇઊણ બુદ્ધિ,
ગિદ્ધો સિ આરશ્નપરિગ્નહેરુ મોહં કઓ એત્તિઓ વિપૂલાવો,
| ગચ્છામિ રાયં આમત્તિઓ સિ. ૩૩. પંચાલરાયા વિ ય બહ્મદત્તો,
સાહુસ્સ તસ્સા વયણે અકાઉં; અણુત્તરે ભુજિય કામeોએ,
* અણુત્તરે સો નરએ પવિટ્ટો.૩૪. ચિત્તો વિ કામેહિં વિરત્તકામો,
ઉદગ્ગચારિત્તતવો મહેસી; અણુત્તર સંજમ પાલઈત્તા,
અણુત્તર સિદ્ધિગઈ ગઓ. ૩૫.
| | ત્તિ બેમિ. [ ઈદે ચિત્તસમ્ભઇજ્જ સમસ્ત (૧૩) ]
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૪
નલિનીગુભ'નામના દેવલોકમાં
કેટલાક દેવો સાથે રહેતા હતા. તેમનું કારીયો
ચ્યવન થયું અને એ બધા “પુકાર” નામના સુંદર નગરમાં જન્મ્યા. એક
થયો છષકાર રાજા અને એક થયો રાણી કમલાવતી. એક બન્યો ભૃગુ નામનો પુરોહિત અને એક થયો તેની સ્ત્રી યશા.
ભૃગુ પુરોહિતના બે પુત્રો પણ દેવલોકમાંથી જ અહીં જન્મ્યા હતા, પણ તેઓ સંસારથી વિરક્ત થાય છે અને પિતાની પાસે જઇ સંસારનો ત્યાગ કરવાની રજા માગે છે, સંયમધર્મનો સ્વીકાર કરવાની રજા માગે છે. તે વખતે બે પુત્રો અને પિતાની વચ્ચે ખૂબ સરસ સંવાદ થાય છે. પરિણામ એ આવે છે કે ભૃગુ અને યશા બંને પોતાના પ્રિય પુત્રોની સાથે સંયમધર્મનો સ્વીકાર કરવા તત્પર થાય છે.
એ જાણીને રાજા અને રાણી પણ ચારિત્રધર્મ અંગીકાર કરવા તત્પર થાય છે. આમ છ મહાનુભાવો યાત્રિી બને છે અને કર્મક્ષય કરી મોક્ષે જાય છે.
શ્રેપન ગાથાઓના આ અધ્યયનમાં . ભૃગુ અને એના બે પુત્રોનો સંવાદ. - ભૃગુ અને એની પત્નીનો સંવાદ. પ રાજા અને રાણીનો સંવાદ.
તીવ્ર વૈરાગ્ય પ્રેરે તેવા છે, મોહવાસનાને નિર્મૂળ કરે તેવા છે.
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૪
|
શ્રી ઈષકારીય અધ્યયન)
દેવા ભવિજ્ઞાણ પુરે ભવમ્મી, કેઈ ચુયા એગરિમાણવાસી; પુરે પુરાણે ઉસુયારનામે, ખાએ સમિઢે સુરલોયરમે.૧. સકમ્મસેસણ પુરાકએણે, કુલે સુદગેસુ ય તે પસૂયા; નિવિણસંસારભયા જહાય, જિણિંદમગ્ન સરણે પવન્ના. ૨. પુમત્તમાગમ કુમાર દો વિપુરોહિઓ તસ્સ જસા ય પત્તી; વિસાલકિત્તી ય તહોસુયારો, રાયડત્ય દેવી કમલાવઈ ય. ૩. જાઈજરામચુભયાભિભૂયા, બહિંવિહારાભિનિવિકૃચિત્તા; સંસારચક્કલ્સ વિમોખ્ખણટ્ટા, દટૂણ તે કામગુણે વિરત્તા. ૪. પિયપુતળા દોત્રિ વિ માહણમ્સ, સકર્મોસીલસ્સ પુરોહિસ્સ; સરિતુ પોરાણિય તત્ય જાઇ, તહા સુચિપ્સ તવ સંજમં ચ. ૫. તે કામભોગેસુ અસક્કમાણા, માણુસ્સએશું જે યાવિ દિવ્યા; મોખાભિનંખી અભિજાયસષ્ઠા, તાય ઉવાગમ્મ ઇમ ઉદાહ. ૬. અસાસયં દર્ટ્સ ઇમ વિહારં, બહુઅતરાય ન ય દીહમાઉં; તખ્તા ગિહંસિ ન રઈ લોભામો, આમન્તયામો ચરિસ્સામો મોહં. ૭. અહ તાયઓ તત્થ મુણણ તેસિં, તવસ્સ વાઘાયકર વયાસી; ઇમં વર્ષ વેયવિદો વયન્તિ, જહા ન હોઈ અસુયાણ લોગો. ૮.
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________
૬૬
અહિજ વેએ પરિસ્સિ વિપે, પુત્તે પરિટ્ટપ્પ ગિહંસિ જયા !; ભોચ્ચાણ ભોએ સહ ઇન્થિયાહિં,
આરણગા હોહ મુણી પસસ્થા. ૯. સોયગ્નિણા આયગુર્ણિધણેણં,
મોહાનિલા પજજલણાહિએણે; સંતાભાવે પરિતષ્કમાણે,
લાલપ્રમાણ બહુહા બહું ચ. ૧૦. પુરોહિયં ત કમસોડણુણેનત,
નિમંતયાં ચ સુએ ધણેણે; જહક્કમ કામગુણહિં ચેવ,
કુમારગા તે પસમિક્ષ્મ વર્ક. ૧૧. વેયા અધીયા ન ભવતિ તાણ,
ભુત્તા દિયા સેંન્તિ તમ તમેણું; જાયા ય પુત્તા ન ભવત્તિ તાણે,
કો નામ તે અણુમન્નેન્જ એલં. ? ૧૨. ખણમેzસોક્ના બહુકાલદુખા,
પકામદુમ્બા અનિકામસોહ્મા; સંસારમોમ્બસ્સ વિપષ્મભૂયા,
ખાણી અહલ્યાણ કે કામભોગા. ૧૩. પરિવયન્ત અનિયત્તકામે,
અહો ય રાઓ પરિપ્રમાણે;
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________
અન્નપ્પમત્તે ધણગેસમાણે,
પપ્પોતિ મર્ચે પુરિસે જરે ચ. ૧૪. ઇમં ચ મે અસ્થિ ઇમં ચ નત્યિ,
ઇમંચ મે કિચ્ચ ઇમં અકિઐ; તે એવમેવં લાલપ્રમાણે,
હરા હરંતિ ત્તિ કહં પમાઓ. ? ૧૫. ધણ પભૂયં સહ ઇન્શિયાહિં,
સયણા તથા કામગુણા પકામા; તવં કએ તપૂઈ જ લોગો,
તં સવ્વ સાહીણમિટેવ તુક્મ. ૧૬. ધણેણ કિં ધમ્મધુરાધિ-ગારે,
સયણેણ વા કામગુણહિં ચેવ?; સમણા ભવિસામો ગુણોતધારી,
બહિંવિહારા અહિગમ્મ ભિસ્મૃ. ૧૭ જહા ય અગી અરણી અસન્તો,
ખીરે ઘયં તેલ્લમહા તિલે સુ; એમેવ જાયા ! સરીરંસિ સત્તા,
સંમુચ્છઈ નાસઈ નાવચિટ્ટે. ૧૮. નો ઇન્દ્રિયગ્રેન્ઝો અમુત્તભાવા,
અમુત્તભાવા વિ ય હોઇ નિચ્ચો;
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________
૬૮ અજઝન્થહેલું નિયયડમ્સ બન્ધો,
સંસારહેલું ચ વયન્તિ બધું. ૧૯. જહા વય ધમ્મમયાણમાણા,
પાવં પુરા કમ્સમકાસિ મોહા; ઓરુષ્ણમાણા પરિરખિયન્તા,
નેવ ભુજ્જો વિ સમાયરામો. ૨૦. અબ્બાહયમેિ લોયમિ, સવઓ પરિવારિએ; અમોહહિં પડત્તાહિં, ગિહંસિ ન રઈ લભે. કેણ અબ્બાહઓ લોગો ?, કેણ વા પરિવારિઓ ; કા વા અમોહા વત્તા જાયા ! ચિન્હાવરો હુમિ.? ૨૨. મષ્ણુણાડબ્બાહઓ લોગો, જરાએ પરિવારિઓ; અમોહા રયણી વત્તા, એવં તાય ! વિયાણહ. ર૩. જા જા વચ્ચઈ રયણી, ન સા પડિનિયાઈ; અધમ્મ કુણમાણમ્સ, અફલા જત્તિ રાઈઓ. ર૪. જા જા વચ્ચઈ રણયી, ન સા પડિનિયgઈ; ધમ્મ ચ કુણમાણસ્મ, સફલા જત્તિ રાઈઓ. ૨૫. એગઓ સંવસિત્તા હેં, દુહઓ સમ્મત્તસંજીયા; પચ્છા જાયા ! ગમિસ્સામો, ભિક્કમાણા કુલે કુલે. ૨૬. જસ્સડસ્થિ મય્યણા સર્ખ, જસ્સ ચડસ્થિ પલાયસં; જો જાણઈ ન મરિસ્સામિ, સો હુ કંખે સુએ સિયા. ર૭.
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________
૬૯
અજ્જૈવ ધર્માં પડિવજ્જયામો,
જહિં પવન્ના ન પુણબ્ર્હ્મવામો;
અણાગયં નેવ ય અસ્થિ કિંચિ,
સાખમં ણે વિણઇતુ રાનં. ૨૮.
પહીણપુત્તસ્સ હું નિત્ય વાસો,
વાસિટ્ટિ ભિક્ષાયરિયાએ કાલો; સાહાäિ રુક્મો લભઈ સમાહિં,
છિન્નાહિં સાહા હિં તમેવ ખાણું. ૨૯. પંખાવિહૂણો વ જહેવ પક્ષી,
ભિચ્ચવિહૂણો વ્વ રણે નરિન્દો;
વિવન્નસારો વણિઓ વ્વ પોએ,
પહીણપુત્તો મિ તહા અહં પિ. ૩૦. સુસંભિયા કામગુણા ઇમે તે,
સંપિષ્ડિયા અગંરસા પસૂયા; ભુંજામુ તા કામગુણે પકામ,
પચ્છા ગમિસ્સામો પહાણમગ્યું. ૩૧.
ભુત્તા રસા ભોઈ ! જહાતિ ણે વઓ,
ન જીવિયટ્ટા પયહામિ ભોએ;
લાભં અલાભં ચ સુ ં ચ દુŃ,
સંચિક્ષમાણો ચરિસ્સામિ મોણું. ૩૨
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________
-
૭૦
મા હૂ તુમ સોયરિયાણ સમ્પરે,
જુન્નો વ હંસો પડિસોયગામી; ભુજાહિ ભોગાઈ મએ સમાણ,
| દુર્બ ખુ ભિખાયરિયા વિહારો. ૩૩. જહા ય ભાઈ ! તણુયં ભુજંગમો,
નિમ્મોમણિ હેચ્ચ પલેઇ મુત્તે; એમેવ જાયા પયહન્તિ ભોએ,
તે હું કહું નાણુગમિસ્ટમેન્કો? ૩૪. છિદિતુ જાલ અબલ વ રોહિયા,
મચ્છા જહા કામગુણે પહાય; ધોરેજ્જસીલા તવસા ઉદારા,
ધીરા હુ ભિક્ઝાયરિયં ચરત્તિ. ૩૫. નહેલ્વે કોંચા સમક્કમતા,
તયાણિ જાલાણિ દલિતુ હંસા; પલિત્તિ પુત્તા ય પઈ ય મર્ઝા,
- તે હું કહું નાણુગમિસ્સમેક્કા ? ૩૬. પુરોહિયં તે સસુયં સદાર,
સોચ્ચાડમિનિસ્બમ્સ પહાય ભોગે; કુડુમ્મસાર વિઉલુત્તમ તં,
- રાય અભિખ્ખું સમવાય દેવી. ૩૭.
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________
૭૧ વત્તાસી પુરિસોરાય!, નસોહોઇપસંસિઓ; માહણેણ પરિચ્ચત્ત, ધણું આદાઉમિચ્છસિ. સવૅ જગજઇ તુહ, સવંવાવિ ધણું ભવે; સવૅપિતે અપક્ઝાં, નેવતાણાએ તંતવ.
૩૯. મરિહિસિ રાય!જયા તથા વા,
મણોરમે કામગુણે પહાય; એક્કો હુ ધમ્મો નરદેવ ! તાણે, .
ન વિએ અન્નમિતેહ કિંચિ. ૪૦. નાહં રમે પખિણિ પંજરે વા,
સંતાણછિન્ના ચરિસામિ મોણે; અકિંચણા ઉજ્જુકડા નિરામિસા,
પરિગ્રહારમ્ભનિયત્તદોસા. ૪૧. દવગ્નિણા જહાડરણે, ડઝમાણેસુ જજુસુફ અને સત્તા પમોયન્તિ, રાગ-દોસવસે ગયા. ૪૨. એવમેવ વય મૂઢા, કામભોગેસુ મુશ્કિયા; ડઝમાણે ન બુઝામો, રાગ-દોસગિણા જયં. ૪૩. ભોગે ભોચ્ચા વમિત્તા ય, લહુભૂયવિહારિણો; આમોયમાણા ગચ્છત્તિ, દિયા કામકમા ઇવ. ૪૪ ઇમે ય બદ્ધા ફન્દત્તિ, મમ હત્યડમાગયા; વયં ચ સત્તા કામેસુ, ભવિસ્સામો જહા ઇમે. ૪૫.
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________
- ૭૨
સામિસ કુલલ દિસ્સા, બઝમાણે નિરામિસં; આમિસ સવ્યમુક્ઝિા , વિહરિસ્સામો નિરામિસા. ૪૬. ગિદ્ધોવમે જે નચ્યા ણે, કામે સંસારવદ્ધe ઉરગો સુવણપાસે વ્ય, સંકમાણો તણું ચરે. ૪૭. નાગો વ્ર બધેણં છેત્તા, અપ્પણો વસહિં વએ; એય પત્થ મહારાય !, ઉસુયાર ત્તિ મે સુય. ૪૮. ચઈત્તા વિલિ રઢું, કામભોગે ય દુષ્યએ; નિવિસયા નિરામિસા, નિનેહા નિપ્પરિગ્રહા. ૪૯. સન્મ ધમ્મ વિયાણિત્તા, ચચ્ચા કામગુણે વરે; તવં પગિન્ઝડપદ્માય, ઘોર ઘોરપરક્રમા. ૫૦. એવં તે કમસો બુદ્ધા, સવૅ ધમ્મપરાયણા; જન્મ-મચ્છુભઉદ્વિગ્ના, દુખસ્સા-ગવેસિણો. ૫૧. સાસણે વિગયોહાણ, પુવિ ભાવણ-ભાવિયા; અચિરણેવ કાલેણ, દુખસ્સન્તમુવાગયા. પર. રાયા સહ દેવીએ, માહણો ય પુરોહિઓ; માહણી દારગા ચેવ, સવે તે પરિનિબુડ. પ૩.
| | તિબેમિ. | [ ઇ ઈ ઉસુયારિજે સમત્ત (૧૪) ]
, ઘોરામગુણે વરૂ કે
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________
ભિક્ષુ એટલે શ્રમણ, ભિક્ષુ
૧૫
સ-ભિખ્ખુ એટલે મુનિ-સાધુ. સાધુનો વેશ
ધારણ કરવા માત્રથી કોઇ સાધુ કે ભિક્ષુ બની જતો નથી. ભિક્ષુનું વ્યક્તિત્વ કેવું હોવું જોઇએ તે આ
અધ્યયનમાં બતાવ્યું છે.
સોળ ગાથાઓનું આ અધ્યયન પ્રત્યેક સાધુ અને સાધ્વીના અધ્યયન, ચિંતન અને મનનમાં સતત રહેવું જોઇએ. દીક્ષા લીધા પછી સાધુ-સાધ્વીને આ
અધ્યયનનો બોધ કરાવવો જોઇએ અને દરરોજ એનો સાધુ સાધ્વીએ સ્વાધ્યાય કરવો જોઇએ. સાધુના વિચારો, વાણી અને સાધુનો જીવનવ્યવહાર કેવો હોવો જોઇએ? એ આ અધ્યયનમાં ભગવંતે બતાવ્યું છે.
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૫
શ્રી સભિખુ અધ્યયન
મોણું ચરિસ્સામિ સમેથ્ય ધર્મો, સહિએ ઉજ્જડે નિદાછિન્ને; સંશવંજયેન્જ અકામકામ, અન્નાએસી પરિવુએસ ભિખૂ. ૧. રાઓવરયં ચરેન્જ લાઢે, વિરએ વેદવિયાડડયરદ્ધિએ; પન્ને અભિભૂય સવદંસીજે,કડૅિચિન મુચ્છિએસભિખૂ. ૨. અક્કોસવર્ડ વિઈસુ ધીરે, મુણી ચરે લાઢ નિશ્ચમાયગુરૂં; અવગ્નમણે અસંપહિકે જે કસિણ અહિયાસએસ ભિખૂ. ૩. પત્ત સયણાસણ ભઈત્તા, સીઉહં વિવિહં ચ દંસમસગં; અવગ્નમણે અસંપહિદ્દે, જે સિર્ણ અહિયાસએસ ભિખૂ૪. નો સક્રિયમિચ્છઈ નપૂર્ય, નો વિય વન્દણય કુઓ પસંસં; સે સંજએ સુષ્યએતવસ્સી, સહિએઆય.વેસએસભિખૂ.૫. જેણપુણ જહાઇજીવિર્ય, મોહંવાકસિÍનિયચ્છઈફનરનારિ, પજવે સયાતવસ્સી, ન ય કોઊહલ ઉવેઈ સ ભિખૂ. ૬. છિન્ન સરંભોમૅઅંતલિખં,સુવિણંલખણદડવત્થવિજ્જ; અંગવિયારં સરસ્સવિજયં,જેવિજ્રાહિંનજીવઈ સભિખૂ.૭. મિત્તે મૂલંવિવિહંવેજ્જચિન્ત, વમવિયણધૂમનેસિણાણું, આતુરે સરયંતિગિથિંચ, તંપરિત્રાયપરિવએસ ભિખૂ.૮.
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________
૭૪
ખરિયગણઉગ્દરાયપુરા, માહણભાઇય વિવિહા યસિપ્પિણ; નો તેસિ વયઈ સિલોગપૂર્ય, તંપરિત્રાય પરિવએસ ભિખૂલ. ગિહિણો જે પવઈએણદિટ્ટા, અપવ્વઈએણ વસંથયા હજા; તેસિંઈહલોગફલયાએ, જો સંવિંન કરેઇસભિખૂ.૧૦. સયણાસણપાણ-ભોયણું, વિવિહિં ખાઇમ-સાઇમં પરેસિં; અદએપડિસેહિએનિયષ્ઠ,જેતસ્થાપઉસ્મતી સભિખૂ. ૧૧. જં કિં ચાડડહારપાણે, વિવિહં ખાઇમ-સાઇમં પરેસિં લઠું; જો તંતિવિહેણ નાણુકપે, મણવઈકાસુસંવડે સભિખૂ. ૧૨. આયામાં ચેવ જવોયણ ચ, સીય સોવીરં-જવોદગં ચ; નોહીલએપિરું નીરસંતુ, પલાઈ પરિવએ ભિખૂ.૧૩. સદ્દા વિવિહા ભવન્તિ લોએ, દિવ્યા માણસયા તિરિચ્છા; ભીમાભયભરવાઉરાલા,જે સોચ્ચાણવહિજ્જઈ સભિખૂ.૧૪. વાય વિવિહં સમે લોએ, સહિએ ખેયાણુગએય કોવિયપ્પા; પને અભિભૂય સવદસી, ઉવસગ્ને અવિહેડએસભિખૂ. ૧૫. અસિખ-જીવી અગિઅમિત્તિ, જિઇન્દિએ સવઓ વિપ્નમુક્કે; અણુક્કસાઈલહુઅપભી,ચેચ્ચાગિહંએગચરેસભિ૧૬.
| તિ બેમિ..
[ઇઇ સભિખુય અઝયણે સમત્ત (૧૫)]
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૬ બ્રહ્મચર્યસમાધિ
શ્રી સુધર્માસ્વામી જંબુસ્વામીને
કહે છે ઃ
હે
આયુષ્યમાન્,
સ્થવિર
ભગવંત મહાવીરસ્વામીએ બ્રહ્મચર્યના દશ સમાધિસ્થાન કહ્યા છે. એ સ્થાનો સાંભળીને ભિક્ષુ સંયમશીલ, સંવરશીલ, સમાધિશીલ, ત્રણે ગુપ્તિથી ગુપ્ત. ઇન્દ્રિયવિજેતા, બ્રહ્મચારી અને અપ્રમત્ત થઈને મોક્ષમાર્ગ પર વિચરણ કરે છે.
આ અધ્યયનના આરંભમાં તેર આલાપક છે અને પછી સત્તર ગાથા છે. ગાથાઓમાં આલાપકોનો જ વિષય લીધેલો છે
•
• ભિક્ષુ સ્ત્રીજનથી રહિત એવા એકાંત સ્થાનમાં રહે સૌને ખુશ કરનારી, કામરાગ વધારનારી વાતો ન કરે. ફરી ફરી સ્ત્રીઓની સાથે રાગપૂર્વક વાતો ન કરે. ભિક્ષુ સ્ત્રીના ગીત, રુદન, હાસ્ય વગેરે ન સાંભળે. ભિક્ષુશીઘ્રકામવાસનાને જાગ્રતકરે એવોઆહારનકરે • ભિક્ષુ શરીરનો, વસ્ત્રોનો શૃંગાર ન કરે. ભિક્ષુ શબ્દ-રૂપ-રસ-ગંધ-સ્પર્શરૂપ કામગુણોનો અનુરાગી ન બને.
•
• ભિક્ષુ શાસ્ત્રવિહિત પ્રમાણોપેત આહાર ગ્રહણ કરે. एस धम्मे धुवे णिच्चे सासए जिणदेसिए । सिद्धा सिज्झति चाणेणं सिज्झिस्संति तहाऽवरे ॥
આ બ્રહ્મચર્યરૂપ ધર્મ શાશ્વત છે, નિત્ય છે, જિનકથિત છે, આ ધર્મના પાલનથી જીવ સિદ્ધ થયા છે, થાય છે અને થતા રહેશે.'
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૬.
શ્રી બ્રહ્મચર્યસમાધિસ્થાન અધ્યયન
સુર્ય મે, આઉસ તેણે ભગવયા એવમખાય, ઈહ ખલ થેરેહિં ભગવત્તેહિં દસ બન્મચેરસમાહિટ્ટાણા પત્તા, જે ભિખૂ સોચ્ચા નિસન્મ સંજમબહુલે સંવરબહુલે સમાહિબહુલે ગુરૂં ગુરિન્ટિએ ગુત્તબન્મચારી સયા અપ્રમત્તે વિહરેજ્જા.(૧) જ્યરે ખલુ તે થેરેહિં ભગવત્તેહિં દસ બન્મચરસમાહિટ્ટાણા પન્નત્તા, જે ભિખૂસોચ્ચાનચ્યા નિસમ સંજમબહુલે સંવરબહુલે સમાહિબહુલે ગુત્તે ગુત્તિન્દિએ ગુત્તબન્મેયારી સયા અપ્પમત્તે વિહરેજ્જા? ઈમે ખલુ તે થેરેહિં ભગવત્તેહિં દસ બંભચેરટ્ટાણા પન્નત્તા, જે ભિખૂ સોચ્ચા નિસન્મ સંજમબહુલે સંવરબહુલે સમાહિબહુલે ગુd ગુરિન્દિએ ગુત્તબન્મેયારી સયા અપ્રમત્તે વિહરેન્જ, તે જહા. (૨) વિવિજ્ઞાઈ સયાણાસણાઈ સેવિ સે નિષ્ણજે, નો ઈOી-પસ-પચ્છેગસંસત્તાઈ સયણાસણાઈ સેવિત્તા ભવતિ, તે કહમિતિ? નિગ્રન્થસ્સ ખલુ ઇન્થિ-પશુ-પડગ-સંસત્તાઈ સયણાસણાઈ સવસાણસ્સ બહ્મચારિસ્સ બહ્મચરે સંકા વા કંખા વા વિચિગિંછા વા સમુપ્પજેજ્જા, ભેય વા ભેજ્જા, ઉમ્માય વા પાણિજ્જા, દહકાલિય વા રોગાયકે હવેજ્જા,
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________
૭૬
કેવલિ પન્નત્તાઓ વા ધમ્માઓ ભંસેજ્જા, તમ્હા નો ઇન્થિપસુપગ-સંસત્તાઇ સયણા-સણાઇ સેવિત્તા હવઇ સે નિગ્ગસ્થે. ૧.
(૩) નો ઇત્થીણું કહું કહેત્તા ભવતિ સે નિગ્ગસ્થે, તેં કમિતિ ? નગ્ગન્થસ ખલુ ઇત્થીણું કહં કહેમાણસ્સ બમ્ભયારિસ્ટ બમ્ભચેરે સંકા વા ડંખા વા વિતિગિંછા વા સમુપજ્જેજ્જા, ભેયં વા લભેજ્જા ઉમ્માયં વા પાઉણિજ્જા દીહકાલિયં વા રોગાયક હવેા કેવલિ-પન્નત્તાઓ વા ધમ્માઓ ભંસેજ્જા, તમ્હા નો ઇત્થી કર્યાં કહેજ્જા. ૨.
(૪) નો ઇત્થીહિં સદ્ધિ સન્નિસેજ્જાગએ વિહરેત્તા હવઇ સે નિગ્ગસ્થે, તં કહમિતિ ? નિગ્ગન્થસ્સ ખલુ ઇત્થીહિં સદ્ધિ સન્નિસેજ્જાગયસ્સ બમ્ભચારિસ્ટ બમ્ભચેરે સંકા વા કંખા વા વિતિગિંચ્છા વા સમુપજ્જેજ્જા, ભેયં વા લભેજ્જા, ઉમ્માયં વા પાઉણિજ્જા, દીહકાલિયં વા રોગાયકં હવેજ્જા, કેવલિ-પન્નત્તાઓ વા ધમ્માઓ ભંસેજ્જા, તમ્હા ખલુ નો નિગ્રંથે ઇન્થીહિં સદ્ધિ સન્નિસેજ્જાગએ વિહરેજ્જા. ૩.
(૫) નો ઇત્થીણું ઇન્દ્રિયાઇ મણોહરાઇ મણોરમાઇ આલોઇત્તા નિઝાઇત્તા ભવિત સે નિન્ગળ્યે, તં કહમિઇ? નિગન્થેસ્સ ખલુ ઇત્થીર્ણ ઇન્દિયાઈ
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________
મણીહરાઈ મણીરમાઈ આલોઅમાણસ્સ નિઝાયમાણસ્સ બન્મચારિસ્સ બંભચેરે સંકા વા કંખા વા વિતિર્ગિચ્છા વા સમુપજેજ્જા, ભેય વા ભેજ્જા, ઉમ્માય વા પાઉણિજ્જા દીહકાલિય વા રોગાયક હવેજ્જા, કેવલિ-પન્નત્તાઓ વા ધમ્માઓ ભેસેજ્જા, તખ્તા નો ઈન્દીર્ણ ઇન્દિયાઈ મણીહરાઈ મણોરમાઈ આલોએજ્જા નિક્ઝાએજ્જા. ૪. '
(૬) નો નિગ્નલ્થ ઇન્દીર્ણ કુફરંસિ વા દૂસત્તરંસિ વા ભિન્નઅંતરંસિ વા કૂઇયસર્દ વા રુઇયસ, વા ગીયસદ્ધ વા હસિયસર્દ વા થણિયસદં વા કન્દિયસદં વિલવિયસર્દ વા સુણેત્તા ભવઇ સે નિગળે, તે કહમિતિ ? નિષ્ણુન્થસ્સ ખલુ ઈન્દીર્ણ કુડુત્તરંસિ વા દૂસત્તરંસિ વા ભિન્નઅંતરંસિ વા કૂઇયસર્દ વા રુઇય-સર્દ વા ગીયર્દ વા હસિયસદ્ધ વા થણિયસર્દ વા કન્દ્રિયસર્દ વા વિલવિયસદં વા સુણમાણસ બન્મચારિસ્સ બન્મચરે સંકા વા કંખા વા વિતિગિંચ્છા વા સમુપજેજ્જા, ભય વા ભેજ્જા, ઉમાય વા પાઉણિજ્જા, દીહકાલિય વા રોગાયક હજ્જા, કેવલિપન્નત્તાઓ વા ધમ્માઓ ભેસેજ્જા, તખ્તા ખલુ નો નિગ્નન્થ ઇન્દીર્ણ કુન્તરંસિ વા દૂસન્તરંસિ વા ભિન્નઅંતરંસિ વા કૂઈયસર્દ વા રુઇયસદં વા
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________
- ૭૮ ગીયસર્દ હસિયસર્દ વા થણિયસર્દ વા કદિયસદ્ધ વા વિલવિયસદ્ધ વા સુણમાણે વિહરેજ્જા. ૫.
(૭) નો નિગ્નન્થ પુવરયં પુવૅકલિયે અણુસરિત્તા ભવઈ. તે કહમિતિ ? નિગ્રન્થમ્સ ખલુ પુલ્વરયં પુવૅકલિયં અણુસરમાણમ્સ બન્મયારિસ્સ બન્મચરે સંકા વા કંખા વા વિતિગિચ્છા વા સમુપજે
જ્જા, ભેય વા લભેજ્જા, ઉષ્માય વા પાઉણિજ્જા, દીહકાલિય વા રોગા-યંકે હવેજ્જા, કેવલિપન્નત્તાઓ વા ધમ્માઓ ભેસેજ્જા, તન્હા નો નિર્ગથે પુત્વરયં પુવકીલિયં અણુસજ્જા. ૬.
(૮) નો (નિગળે) પણીય આહાર આહારિત્તા ભવઇ સે નિગ્રન્થ, તં કહમિતિ ? નિગ્રન્થસ્સ ખલુ પણીયં પાણ-ભોયણે આહારેમાણસ્સ બમ્ભયારિસ્સ બહ્મચરે સંકા વા કંખા વા વિતિગિચ્છા વા સમુપજ્જા ભેય વા લભેજ્જા ઉખ્ખાય વા પાઉણિજ્જા દીહકાલિયં વા રોગાયકે હવેજ્જા, કેવલિપન્ન જ્ઞાઓ વા ધમ્માઓ ભેસેજજા, તહા નો નિગ્રંથે પણીય આહાર આહારેજ્જા. ૭.
(૯) નો અઈમાયાએ પાણભોયણે આહારિત્તા ભવાઈ સે નિગ્રન્થ તં કહમિતિ ? નિષ્પન્થસ્સ ખલું અઈમાયાએ પાણભોયણ આહારેમાણસ્સ બન્મયારિસ્સ
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________
બન્મચરે સંકા વા કંખા વા વિતગિંચ્છા વા સમુLજેજ્જા ભેય વા ભેજ્જા, ઉમ્માય વા પાઉણિજ્જા, દહકાલિય વા રોગાયકે હવેજ્જા, કેવલિપન્નત્તાઓ વા ધમ્માઓ ભેસેજા, તહા ખલુ નો નિગળે અઈમાયાએ પાણભોયણું. મુંજેજ્જા. ૮.
(૧૦) નો વિભૂસાણવાઈ ભવાઈ સે નિગ્ગળે, તે કહમાં ? વિભૂસાવત્તિએ વિભૂસિયસરીરે ઇન્દિજણસ્સ અહિલસણિજ્જ ભવઇ, તઓ | તસ્સ ઇજિણેણં અહિલસિજ઼માણસ્સ બંભયારિસ્સ બન્મચરે સંકા વા કંખા વા વિતિગિંછા વા સમુપજજેજ્જા, ભૂયં વા લભેજા, ઉમ્માય વા પાણિજ્જા, દીહકાલિયં વા રોગાયકં હવેજ્જા, કેવલિપત્તાઓ વા ધમ્માઓ ભંસજ્જા, તમ્મા ખલુ નો નિગ્ગથે વિભૂસાણવાઈ સિયા. ૯.- , (૧૧) નો સદ્દ-સૂવ-રસ-ગન્ધ-ફાસાણવાઈ ભવતિ સે નિગ્રન્થ, તે કહમિતિ ? નિગ્રન્થસ્સ ખલુ સદ્દ-સૂવગબ્ધ ફાસાણવાઈમ્સ બમ્પયારિસ્સ બન્મચરે સંકા વા કંખા વા વિતિબિંછા વા સમુપજ્જા , ભૂયં વા લભેજ્જા, ઉષ્માય વા પાણિજ્જા, દહકાલિયં વા રોગાયક હવેજ્જા, કેવલિપન્નત્તાઓ વા ધમ્માઓ
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________
८०
ભંસેજ્જા, તન્હા ખલુ નો સદ્-વ-રસ-ગન્ધ-ફાસાણુવાઈ હવઇ સે નિગન્થે, દસમે બÇચેર-સમાહિટ્ટાણે હવઇ. ૧૦.
ભવન્તિ એન્થ સિલોગા, તં જહા– જં વિવિત્તમણા-ઇણં, રહિયં ઇસ્થિજણેણ ય; બમ્ભચેરસ રક્ખટ્ટા, આલયં તુ નિસેવએ. મણપલ્હાયજણણિં, કામરાગવિવર્ણિ; બમાર્ચ૨૨ઓ ભિજ્જૂ, થીક ં તુ વિવજ્જએ. સમં ચ સંથવં થીહિં, સંકહં ચ અભિક્ષણ; બચે૨૨ઓ ભિક્ખ, નિચ્ચસો પરિવજ્જએ. અંગપચેંગસંઠાણું, ચારુલ્લવિય-પેહિયં; બચે૨૨ઓ થીણું, ચક્ઝુગેō વિવજ્જએ. કૂઇયં રુઇયં ગીયં, હસિયં થણિયકન્દ્રિય; બચે૨૨ઓ થીણું, સોયગેજ્ડ વિવજ્જએ. હાસં કિડું રઇ દÜ, સહસાડવત્તાસિયાણિ ય; બચે૨૨ઓ થીણું, નાણુચિત્તે કયાઇ વિ. પણીયં ભત્તપાણં તુ, ખિરૂં મયવિવઠ્ઠણું; બમ્ભચે૨૨ઓ ભિજ્જૂ, નિચ્ચસો પરિવજ્જએ.
112 11
11311
11811
11411
118 11
Ill
11211
૫૫૯૫
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________
૮૧
ધમ્મલદ્ધ મિયં કાલે, જન્નત્યં પણિહાણવં; નાઇમાં તુ ભેજેજ્જા, બન્મચારઓ સયા. ૧૦ વિભૂસં પરિવર્જા , સરીર-પરિમંડણં; બન્મચરરઓ ભિખૂ, સિંગારર્થં ન ધારએ. ૧૧ સદ્ રૂવે ય ગળે ય, રસે ફાસે તહેવ ય; પંચવિહે કામગુણે, નિચ્ચસો પરિવજ્જએ. ૧ રા/ આલઓ થીજણાઇન્નો, થીકહા ય મહોરમા; સંથવો ચેવ નારીર્ણ, તાસિં ઇન્દ્રિયદરિસર્ણ. I૧૩ કૂઈયં રુઈયં ગીયું, સહભુત્તાસિયાણિ ય; પણીયં ભત્ત-પાણ ચ, અઈમાય પાણ-ભોયણું. ૧૪ll ગત્તભૂસણમિટ્ટ ચ, કામભોગા ય દુર્જયા; નરસ્સડત્તગવેસિમ્સ, વિસં તાલઉડે જહા. ૧પો દુજ્જએ કામભાગે ય, નિચ્ચસો પરિવજ્જએ; સંકાઠાણાણિ સવાણિ વજેજ્જા પણિહાણનં. ૧ ૬ો. ધમ્મારામે ચરે ભિખૂ, ધિમ ધમ્મસારહી, ધમ્મારામ રએ દત્તે, બલ્પચેરસમાહિએ. ૧૭ દેવ-દાણવ-ગધવા, જસ્મ-રસ્મસ-કિન્નરા; બન્મયારિ નમંત્તિ, દુક્કરે જે કરત્તિ .
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________
' ૮૨
એસ ધમ્મ ધુવે નિયએ, સાસએ જિણદેસિએ; સિદ્ધાસિક્ઝનિચાણેણં,સિઝિસ્મત્તિતહાડવરે.૧૯
[ ઇઇ બન્મચરસમાહિટ્ટાણું સમત્ત. (૧૬)]
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૦.
વેશ ભલે સાધુનો હોય, પણ જેનું
જીવનહલકા પ્રકારના દોષોથીભરેલ હોય પાપુ
એ સાધુ પાપસાધુ છે, પાપ-શ્રમણ છે. . મણીય
| જે શ્રમણ એકેન્દ્રિય જીવોને ઈજા
| પહોંચાડે છે, પીડા કરે છે. જે શ્રમણ આસન વસ્ત્રાદિનું પ્રમાર્જન, પ્રતિલેખન કરતો નથી. જે શ્રમણ શીધ્ર ગતિએ ચાલે છે, ક્રિયામાં પ્રસાદ
કરે છે. • જે શ્રમણ મર્યાદાઓનું પાલન કરતો નથી, ક્રોધ
કરે છે.
જે શ્રમણ પોતાના ઉપકરણોની ઉપેક્ષા કરે છે. : જે શ્રમણ ગુરુની આશાતના કરે છે, પ જે શ્રમણ માયા, અભિમાન અને લોભ કરે છે. પ જે શ્રમણ બિમાર સાધુની સેવા નથી કરતો.
જે શ્રમણ કલહ પેદા કરે છે, દશ પ્રકારના યતિધર્મનું પાલન કરતો નથી, કુતર્ક કરીને સદ્ગદ્ધિનો નાશ કરે છે, સ્થિર આસને બેસતો નથી. વસતિની પ્રતિલેખના નથી કરતો, સંતારકની ઉપેક્ષા કરે છે, ફરી ફરી વગર કારણે વિગઇઓનું સેવન કરે છે, સૂર્યાસ્ત સુધી વગર કારણે આહાર કરે છે, ગુરુની સાથે વિવાદ કરે છે, જે જિનધર્મનો ત્યાગ કરે છે, જે પોતાના આચાર્યનો ત્યાગ કરે છે, જે ગૃહસ્થનું કાર્ય કરે છે, જે
જ્યોતિષકથન અને નિમિત્તકથન કરી વેપાર કરે છેઆવા શ્રમણોને ભગવંતે પાપ શ્રમણો કહ્યા છે.
એકવીશ ગાથાઓના આ અધ્યયનું દરેક સાધુ સાધ્વીએ ઊંડું અવગાહન કરવું જોઇએ.
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૭
( શ્રી પાપશ્રમણીય અધ્યયન
જે કે ઈ ઉ પવઈએ નિયંઠે,
ધર્મ સુણિત્તા વિણઓવરને; સુદુલ્લાહ લહિઉં બોરિલાભ,
વિહરેન્જ પચ્છા ય જહાસુહં તુ. ૧. સેજ્જા દઢા પાઉરણે મે અસ્થિ,
ઉપૂજ્જઈ ભોજુ તહેવ પાઉં; જાણામિ જે વટ્ટઇ આઉસો ! ત્તિ, - કિં નામ કાહામિ સુએણ ભરે ! ૨. જે કઈ ઉ પāઇએ, નિદાસીલે પકામસો; ભોચ્ચા પચ્ચા સુહ સુયઈ, પારસમણે ત્તિ વચ્ચઈ. ૩. આયરિય-ઉવજઝાએ હિં, સુયં વિણયં ચ ચાહિએ; તે ચેવ ખિંસઈ બાલે, પારસમણે ત્તિ વચઈ. ૪. આયરિય-ઉવજઝાયાણં, સમ્મ ન પડિતપઈ; અપડિપૂયએ ચઢે, પાવસમણે ત્તિ લુચ્ચાઈ. ૫. સમ્મદ્દમાણે પાણાણિ, બીયાણિ હરિયાણિ ય; અસંજએ સંજયમનમાણે, પારસમણે ત્તિ લુચ્ચઈ..
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________
૮૪
સંથાર ફલગં પીઢ, નિસેજ્યું પાયકમ્બલ; અપમજિજયઆહઇ, પાવસમણેત્તિ વુચ્ચઈ. ૭. દવદવસ્સ ચરઈ, ૫મત્તે ય અભિક્ષણ; ઉલ્લંઘણે ય ચંડે ય, પાવસમણે ત્તિ વુચઈ. ૮. પડિલેહેઇ પમત્તે, અવઉઝઇ પાયકમ્બલં; પડિલેહણા અણાઉત્તે, પાવસમણે ત્તિ વુચ્ચઇ. ૯. પડિલેહેઇ પમત્તે, સે કિંચિ હુ નિસામિયા; ગુરુપરિભાવએ નિચ્ચું, પાવસમણે ત્તિ વુચ્ચઈ. ૧૦, બહુમાઈ ૫મુહરી, થન્ને લુદ્ધે અણિગ્ગહે; અસંવિભાગી અચિયત્તે, પાવસમણે ત્તિ વુચ્ચઈ. ૧૧. વિવાયં ચ ઉદીરેઇ, અધમ્મે અત્તપન્નહા; વુગ્ગહે કલહે રસ્તે, પાવસમણે ત્તિ વુચ્ચઈ. ૧૨. અથિરાસણે કુક્કુઇએ, જત્થ તત્થ નિસીયઈ; આસણમ્મિ અણાઉત્તે, પાવસમણે ત્તિ વુચ્ચઈ.૧૩. સસરક્ષપાએ સુવિત, સેજ્જ ન પડિલેહએ; સંથારએ અણાઉત્તે, પાવસમણે ત્તિ વુચ્ચઈ. ૧૪. દુદ્ધ-દધી વિગઈઓ, આહારેઇ અભિક્ષણું; અરએ ય તવોકમ્મે, પાવસમણે ત્તિ વુચ્ચઈ. ૧૫. અત્યન્તમ્મિ ય સૂરશ્મિ, આહારેઇ અભિક્ષણ; ચોઇઓ પડિચોએઇ, પાવસમણે ત્તિ વુચ્ચઈ. ૧૬.
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________
૮૫
આયરિયપરિચ્ચાઈ, પર-પાસંસેવએ; ગાણંગણિએ દુભૂએ, પારસમણિ ત્તિ વચ્ચઈ. ૧૭. સય ગેહં પરિગ્ગજજ, પરગેહંસિ વાવરે; નિમિત્તેહ ય વવહરઈ, પારસમણે ત્તિ વચ્ચઈ. ૧૮. સન્નાય પિડું જે મેઈ, નેચ્છઈ સામુદાણિયં; ગિહિ-નિસેકજં ચ વાહેઇ, પારસમણે ત્તિ વચ્ચઈ.૧૯. એયારિસે પંચકુસીલડસંવુડે,
રૂવંધરે મુપિવરાણ હેટ્ટિમે; અયંસિ લોએ વિસમેવ ગરહિએ,
ન સે ઇહનેવ પરસ્થ લોએ. ૨૦. જે વજ્જએ એએ સયા ઉ દોસે,
- સે સુવએ હોઈ મુણીણ મઝે; અયંસિ લોએ અમય વ પૂઇએ,
આરાહએ દુહાઓ લોગમિણે. ૨૧.
પત્તિબેમિ.. [ ઇઈ પારસમણિજીંસમાં. (૧૭)]
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________
దీదీదీదీదీదీదీదీదీదీదీదీ
સ
& Rપ...ગ...થિ...ચું 8 ધર્મનું પગથિયું દયા.. પાપનું પગથિયું લોભ...
વ્રતનું પગથિયું ક્ષમા. 8 8 ગુણનું પગથિયું વિનય... વિનાશનું પગથિયું અભિમાન...
દુઃખનું પગથિયું અસંતોષ.... & સુખનું પગથિયું
) સ
) સ
) ) સ
સંતોષ
) સ
) સ
સમાધિમચ ચિત્ત એ સુખ છે.
- જ્યારે સંકલેશ ગ્રસ્ત ચિત્ત
) સ
)
એ
દુખ છે. ఉదటీటీడీటీడీడీటీటీడీపీడియం
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________
કાંપિલ્યપુરનો રસજા સંજય ૧૮
શિકાર કરવા વનમાં ગયો છે, ત્યાં સંજય એને “ગર્દભાલિ, નામના જ્ઞાની
મહાત્માનો પરિચય થાય છે. એ
મુનિરાજના ઉપદેશથી સંજય રાજા વૈરાગી બને છે અને દીક્ષા લે છે. મુનિરાજનો ઉપદેશ ખૂબ હૃદયસ્પર્શી છે.
સંજય રાજર્ષિને બીજા એક જાતિસ્મરણ જ્ઞાનવાળા રાજર્ષિનો સંપર્ક થાય છે. એ બંને વચ્ચે તાત્વિક વાર્તાલાપ થાય છે. એ વાર્તાલાપ ખૂબ જ મનનીય છે.
અધ્યયનની ચોત્રીશમી ગાથામાં વિશાલ સામ્રાજ્યનો ત્યાગ કરી સંયમધર્મ અપનાવનારા મહાપુરુષોના નામ આપેલા છે.
ચક્રવર્તીના નામઃ ભરત, સગર, મધવ, સનકુમાર, | શાંતિનાથ, કુંથુનાથ, અરનાથ, મહાપદ્મ, હરિષેણ અને જય.
તે પછી, રાજા દશાર્ણભદ્ર, રાજા નમિ, રાજા કરકંડું, રાજા હિમુખ અને રાજા નગગતિ જેમણે પોતાના સામ્રાજ્યોનો ત્યાગ કરી સંયમધર્મનો સ્વીકાર કર્યો હતો, તેમના નામ આવે છે.
એ પછી, સૌવીર દેશનો રાજા ઉદયન, કાશી દેશનો રાજા નંદન, રાજા વિજય, રાજા મહાબલ વગેરેના નામ છે.
આ અધ્યયની ચોપન ગાથાઓ છે
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૮
- શ્રી સંયતીય અધ્યયન
કપિલ્લે નાયરે રાયા, ઉદિત્રબલ-વાહણે; નામેણે સંજએ નામ, મિગä ઉવણિગ્નએ. હયાણીએ ગયાણીએ, રહાણીએ તહેવ ય; પાયત્તાણીએ મહયા, સવ્વઓ પરિવારિએ. મિએ છિવેત્તા હયગએ કમ્પિલ્લજ્જાણ કેસરે; ભીએ સજો મિએ તત્ય, વહેઈ રસ-મુછિએ. અહ કેસરમ્મી ઉજ્જાણે, અણગારે તવો ધણે; સઝાય-ઝાણસંજો, ધમ્મક્ઝાણે ઝિયાયઈ. અપ્લોયમંડવમ્મી, ઝાયઈ ઝવિલાસવે; તસ્સાગએ મિએ પાસે, વહેઈ સે નરાહિવે. અહ આસગઓ રાયા, ખિપ્પમાગમ્ સો નહિં; હએ મિએ ઉ પાસિત્તા, અણગાર તત્વ પાસઈ. અહ રાયા તત્ય સન્મત્તો, અણગારો મણાડડહઓ; મએ ઉ મન્દપુત્રેણં, રસગિઢેણ ઘણૂણા. આસું વિસર્જાઇત્તા છું, અણગારસ્સ સો નિવો; વિણએણ વદઈ પાએ, ભગવં! એO મે ખમે. ૮. અહ મોણેણ સો ભયકં, અણગારો ઝાણમાસિઓ; રાયાણં ન પડિમજોઈ, તઓ રાયા ભયદુઓ. ૯.
(
૭.
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________
૮૮
સંજઓ અહમસીતિ, ભયવં વાહરાહ મે; કુદ્ધ તેએણ અણગારે ડહેન્જ નરકોડિઓ. ૧૦. અભઓ પત્નિવા ! તુઝે, અભયદાયા ભવાહિય; અણિચ્ચે જીવલોગમિ, કિં હિંસાએ પસજ્જસી? ૧૧. જયા સવૅ પરિશ્ચન્જ ગન્તવ્યમવસમ્સ તે; અણિચ્ચે જીવલોગશ્મિ, કિં રક્ટમ્પિ પસજ્જસી? ૧૨. જીવિયં ચેવ રૂવં ચ, વિજુસંપાયચંચલ; જસ્થ તે મુઝસી રાયં !પચ્ચત્થ નાવબુઝસી. ૧૩. દારાણિ ય સુયા ચેવ, મિત્તા ય તહ બન્ધવા; જીવન્તમણુજીવતિ, મયં નાણુવયન્તિ ય. નીહરન્તિ મયં પુત્તા, પિયર પરમદુમ્બિયા; પિયરો વિ તણા પુખ્ત, બન્ધ રાય ! તવં ચરે. તઓ તેણડજ્જિએ દવે, દારે ય પરિરખિએ; કલંડ ના ! હટ્ટતુટ્ટ-મલંકિયા. તેણાવિ જં કર્યા કર્મો, સુહ વા જઇવા દુહં; કમ્મુણા તેણ સંજુરે, ગચ્છતી ઉ પરં ભવે. સોફણ તસ્સ સો ધમ્મ, અણગારસ્સ અન્તિએ; મહયા સંવેગનિવેમં, સમાવડ્યો નરાહિવો. ૧૮. સંજઓ ચાંઉં રજ્જ, નિખન્તો જિણસાસણે; ગદ્દભાલિસ્ટ ભગવઓ, અણગારસ્સ અગ્નિએ. ૧૯.
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________
૮૯
ચેચ્ચા રઢું પવ્વઇએ, ખત્તિએ પરિભાસઇ; જહા તે દીસતી રૂવં, પસન્ન તે જહા મણો. કિંનામે ? કિંગોત્તે? કસ્સટ્ટાએ વ માહણે?; કહું પડિયરસિ બુદ્ધે?, ક ં વિણીએ ત્તિ વુચ્ચસિ ? સંજઓ નામ નામેણં, તહા ગોન્નેણ ગોયમો; ગદ્દભાલી મમાયરિયા, વિજ્જા-ચરણ પાગા. કિરિયું અકિરિયે વિણયં, અણ્ણાણં ચ મહામુણી; એએહિં ચઉહિં ઠાણેહિં, મેયત્ને કિં પભાસઈ. ઇઇ પાઉકરે, બુદ્ધે, નાયએ પરિનિળુએ; વિજ્જા-ચરણસંપન્ને, સચ્ચે સચ્ચપરક્રમે. પડન્તિ નરએ ઘોરે, જે નરા પાવકારિણો; દિવ્યં ચ ગઇ ગચ્છન્તિ, ચરિત્તા ધમ્મમારિયું. માયાવુઇયમેયં તુ, મુસા ભાસા નિરન્થિયા; સંજમમાણો વિ અહં, વસામિ ઇરિયામિ ય. સવ્વુ તે વિદિયા મખ્ખું, મિચ્છાદિટ્ટી અણારિયા; વિજ્જમાણે પરે લોએ, સમ્મે જાણામિ અપ્પયં. અહમંસિ મહાપાણે, જુઇમં વરિસસઓવમે; જા સા પાલિ મહાપાલી, દિવ્યા વરિસસઓવમા. ૨૮. સે ચુએ બંભલોગાઓ, માણુસ્સું ભવમાગએ; અપ્પણો ય પરેસિં ચ, આઉં જાણે જહા તહા.
૨૦.
૨૧.
૨૨.
૨૩.
૨૪.
૨૫.
૨૬.
૨૭.
૨૯.
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________
નાણા રુઇ ચ છન્દ ચ, પરિવજેજ્જ સંજએ; અણટ્ટા જે ય સવ્વત્થા, ઈઇ વિજ્જામણુસંચરે. ૩૦. પડિક્કમામિ પસિણાણે, પરમંતહિં વા પુણો; અહો ! ઉટ્ટિએ અહોરાય, ઇઇ વિજ્જા તવ ચરે. ૩૧. જં ચ મે પુચ્છસી કાલે, સમ્મ સુદ્ધણ ચેયસા; તાઈ પાઉકરે બુદ્ધ, તું નાણું જિણસાસણે. કિરિયં ચ રોયએ ધીરે, અકિરિયં પરિવક્તએ; દિટ્ટીએ દિટ્ટિસમ્પ, ધમ્મ શર સુદુચ્ચર. ૩૩. એવં પુણપયં સોચ્ચા, અત્ય-ધમ્મોવસોહિયં; ભરહો વિ ભારતું વાસ, ચચ્ચા કામાઇ પવએ. ૩૪. સગરો વિ સાગરાં, ભરહવાસં નરાડિવો; ઇસ્સરિય કેવલં હેચ્ચા, દયાએ પરિનિબુઓ. ચઈત્તા ભારતું વાસં, ચક્કવટ્ટી મહિડિઓ; પવ્યક્રમભુવગઓ, મઘવું નામ મહાજસો. સર્ણકુમારો મણુસેન્દ્રો, ચક્કવઠ્ઠી મહિદ્ધિઓ; પુત્ત રજે હવેઊણં, સો વિ રાયા તવં ચરે. ચઇત્તા ભારાં વાસ, ચક્કવઠ્ઠી મહિઠ્ઠિઓ; સન્તી સત્તિકરો લોએ, પત્તો ગઈમણુત્તર. ઇખાગ-રાયવસહો, કુન્યૂ નામ નરીસરો; વિષ્ણાયકત્તી ધિઇમં, પત્તો ગઈમણુત્તર.
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________
૯૧
સાગરાં ચઇત્તા શં, ભરતું નરવરીસરો; અરો ય અરયં પત્તો, પત્તો ગઈમણુત્તર. ચઇત્તા ભારાં વાસ, ચક્કવટ્ટી મહિઢિઓ; ચેચ્ચા ય ઉત્તમ ભોએ, મહાપઉમો દમ ચરે. એગચ્છત્ત પસાહેતા, મહિં માણનિસૂરણો; હરિએણો મણુસેન્દ્રો, પત્તો ગઈમણુત્તર.. અનિઓ રાયસહસ્તેહિં, સુપરિચ્ચાઈ દમ ચરે; જયનામો જિણખાય, પત્તો ગઈમણુત્તર. ૪૩. દસષ્ણરજ઼ મુઇય, ચત્તા ણં મુણી ચરે; દસણભદ્દો સિમ્બન્તો, સખે સક્લેણ ચોઇઓ. ૪૪. [નમી નમેઈ અખાણ, સપ્ત સકૅણ ચોઇ; ચડઊણ ગેહં વઈદેહી, સામણે પજ્વઠ્ઠિઓ.] ૪૫. કરકડુ કલિંગનું, પંચાલેસુ ય દુમુહો; નમીરાયા વિદેહેસુ, ગન્ધારેસુ ય નગ્નઈ. ૪૬. એએ નરિન્દવસભા, નિખન્ના જિણસાસણે; પુત્તે રક્સ ઇવેઊણે, સામણે પજુવક્રિયા. સોવીરરાયવસો ચેચ્યા ણ મુણી ચરે; ઉદાયણો પવઈઓ, પત્તો ગઈમણુત્તરં. તહેવ કાસીરાયા વિ, સેઓ-સચ્ચ પરક્કમો; કામભોગે પરિશ્ચન્જ, પહણે કમ્પમહાવણ.
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________
૯૨
તહેવ વિજઓ રાયા, અણટ્ટા કિત્તિ પદ્મએ; રજ્જે તુ ગુણસમિદ્ધ, પહિન્દુ મહાજસો. તહેવુગ્ગ તવં કિચ્ચા, અક્ષિજ્ઞેણ ચેતસા; મહબ્બલો રાયરિસી, આદાય સિરસા સિëિ. કહું ધીરો અહેઊહિં, ઉમ્મત્તો વ મહિં ચરે ?; એએ વિસેસ-માદાય, સૂરા દઢપરક્કમા. અચ્ચત્તનિયાણ-ખમા, સચ્ચા મે ભાસિયા વઈ; અતરિંસુ તરન્હેગે, તરિસન્તિ અણાગયા. કહું ધીરે અહેઊહિં, આયાય પરિયાવસે?; સવ્વસંગવિણિમુક્કે, સિદ્ધે ભવઇ નીરએ.
ત્તિ બેમિ. I
[ ઇઅ સંઇજ્યું સમનં. (૧૮)]
૫૦.
૫૧.
૫૨.
૫૩.
૫૪.
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૯ મૃગાપુત્રીય
સુગ્રીવ નગરનો રાજા હતો બલભદ્ર અને રાણી હતી મૃગા. એમના પુત્રનું નામ હતું બલશ્રી.
પરંતુ એ મૃગાપુત્રના નામે પ્રસિદ્ધ
- હતો. જ્યારે એ યુવાન થયો ત્યારે એને યુવરાજ બનાવવામાં આવ્યો અને અનેક કન્યાઓની સાથે એના લગ્ન કરવામાં આવ્યા.
એક દિવસ આ રાજકુમાર મહેલના ઝરૂખામાં બેઠો હતો. એવામાં એણે રાજમાર્ગ પર થઇને ચાલ્યા જતા એક તપસ્વી જૈનમુનિના દર્શન કર્યા. એ જોઈ જ રહ્યો-તરત એને જાતિસ્મરણજ્ઞાન' (પૂર્વ જન્મોનુંજ્ઞાન) થઈ ગયું. એણે જોયું કે હું પૂર્વજન્મમાં સાધુ હતો. એના સંસ્કાર જાગી ગયાં. એ વૈષયિક સુખોથી વિરક્ત થઈ ગયો. માતા-પિતાની પાસે જઇ એણે સંયમધર્મ ગ્રહણ કરવાની રજા માગી. 1 તે પછી માતા-પિતા પુત્રને સમજાવવાનો પ્રયત્ન
કરે છે. મૃગાપુત્ર વિનીત ભાવે માતા-પિતાના ચિત્તનું | સમાધાન કરે છે-છેવટે માતા-પિતા પુત્રને રજા આપે છે, મૃગાપુત્ર દીક્ષા લે છે.
ગાથા ૮૭ થી ૯૫ સુધી મહામુનિ મૃગાપુત્ર સાધુજીવનનું કેવી ઉત્તમ રીતે પાલન કરે છે તેનું વર્ણન છે. અધ્યયનમાં કુલ ૯૯ ગાથાઓ છે.
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૯
( શ્રી મૃગાપુત્રીય અધ્યયન
સુગ્ગીવે નયરે રમે, કારણુજાણસોહિએ; રાયા બલભદ્દે ત્તિ, મિયા તસડન્ગમાહિસી. ૧. તેસિં પુત્તે બલસિરી, મિયાપુણે ત્તિ વિષ્ણુએ; અમ્મા-પિતીણ દઇએ, જુવરાયા દમીસરે. ૨. નન્દણે સો ઉ પાસાએ, કીલએ સહ ઇન્જિહિં; દેવો દોગુન્દુગો ચેવ, નિચ્ચે મુઇયમાણસો. ૩. મણિ-રયણકોટ્ટિમતલે, પાસાયાલોયણે ઠિઓ; આલોએઈ નગરસ્ટ, ચીક્ક-ત્તિય-ચશ્ચરે. ૪. અહ તત્વ અઇચ્છન્ત, પાસઈ સમણ-સંજયં; તવ-નિયમ-સંજમધરં, સીલૐ ગુણઆગર. ૫. તે દેહતી મિયાપુજો, દિટ્ટીએ અનમિસાએ ઉ; કહિં મનેરિસ રૂવે, દિટ્ટપુર્વ મએ પુરા? ૬. સાહુસ્સ દરિસર્ણ તસ્મ, અઝવસાણમ્પિ સોહણે, મોહ ગયસ્સ સત્તસ્મ, જાઈસરણે સમુપ્પન્ન. ૭. દેવલોગા ચુઓ સંતો, માણસ ભવમાગઓ; સહિણના સમુપશે, જાઈ સરઇ પુરાણિયું. ૮. જાઈસરણે સમુપ્પશે, મિયાપુરૂં મહિઢિએ; સરઈ પોરાણિયું જાઇ, સામણં ચ પુરાકય. ૯.
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________
૯૪
વિસએહિં અરજન્તો, રજ્જતો સંજમમ્મિ ય; અમ્મા-પિયર ઉવાગન્મ, ઇમેં વયણમબ્બવી.૧૦. સુયાણિ મે પંચ મહત્વયાણિ, નરએસુ દુક્ષં ચ તિરિક્ખજોણિસુ; નિષ્વિણકામો મિ મહણવાઓ,
અણુજાણહ પવ્વઇસ્સામો અમ્મો. અમ્મ ! તાય ! મએ ભોગા, ભુત્તા વિસ-ફલોવમા; પચ્છા કડુયવિવાગા, અણુબન્ધદુહાવહા.૧ ૨. ઇમં સરીર અણિચ્ચું, અસુઇ અસુઇસંભવં; અસાસયાવાસમિણં, દુખકેસાણ ભાયાં. ૧૩. અસાસએ સરીરમ્મિ, રઇ નોવલભામરું; પચ્છા પુરા વ ચઇયત્વે, ફેણબુબ્લુયસન્નિભે.૧૪ માણુસત્તે અસારમ્મિ, વાહી-રોગાણ આલએ; જરા-મરણઘસ્થમ્મિ, ખણં પિ ન રમામહં. ૧૫. જમ્મૂ દુક્ષ્મ જરા દુખ્ખ, રોગા ય મરણાણિ ય; અહો! દુક્ષો હુ સંસારો, જત્થ કીન્તિ જન્મવો. ૧૬. ખેત્તું વત્યું હિરણ્ણ ચ, પુત્ત-દારં ચ બન્ધવા; ચઇત્તાણું ઇમં દેહં, ગન્તવ્યમવસમ્સ મે. જહા કિમ્પાગફલાણં, પરિણામો ન સુન્દરો; એવં ભુત્તાણ ભોગાણું, પરિણામો ન સુંદરો.૧૮.
ય
૧૧.
૧૭
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________
૯૫
અદ્ધાણં જો મહંત તુ, અપ્પાહેજો પવજજઈ; ગચ્છન્તે સે દુહી હોઇ, છુહા-તણ્ણાએ પીલિએ.૧૯. એવં ધમ્મ અકાઊણું, જો ગચ્છઇ પરં ભવં; ગચ્છન્તે સે દુહી હોઇ, વાહીરોગેહિં પીલિએ.૨૦. અદ્ધાણં જો મહંતં તુ, સપાહેજો પવજઈ; ગચ્છન્તે સે સુહી હોઇ, છુહા-તણ્ડા વિવજિએ.૨૧. એવં ધર્માં પિ કાઊણં, જો ગચ્છઇ પરં ભવં; ગચ્છન્તે સે સુહી હોઇ, અપ્પકમ્મે અવેયણે ૨૨. જહા ગેહે પલિત્તમ્મિ, તસ્સ ગેહસ્સ જો પહૂ; સારભણ્ડાણિ નીણેઇ, અસાર અવઇઝઇ. એવં લોએ પલિામ્મિ, જરાએ મરણેણ ય; અપ્પાણં તારયિસ્સામિ, તુબ્સેહિં અણુમન્નિઓ. ૨૪. તં બેંત અમ્મા-પિયરો, સામત્રં પુત્ત ! દુચ્ચ; ગુણાણું તુ સહસ્સાઇ ધારેયવાઇ ભિક્ષુણા. ૨૫. સમતા સવ્વભૂએસુ, સત્તુમિન્નેસુ વા જગે; પાણાઇવાયવિરઈ, જાવજીવાએ દુક્કર. ૨૬. નિચ્ચકાલડષ્પમત્તેણં, મુસાવાયવિવજણ; ભાસિયવં હિયં સÄ, નિચ્ચાઉત્તેણ દુષ્કર. ૨૭. દંત સોહણમાઇમ્સ, અદત્તસ્સ વિવજણું; અણવર્જોસણિજ્જસ્સ, ગેહણા અવિ દુક્કર.
૨૩
૨૮.
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________
વિરઈ અબખ્ખચેરસ્ટ, કામમોગરસનુણા; ઉગ મહલ્વયં બર્ભે, ધારેયā સુદુક્કર. ૨૯. ધણધન્નપેસવગેસુ, પરિગ્રહ વિવજજણા; સવારંભ પરિચ્ચાઓ, નિમ્મમાં સુદુક્કર. ૩૦. ચઉવિહે વિ આહારે, રાઈ ભોયણવજજણા; સશિહીસંચઓ ચેવ, વજેયÖો સુદુક્કર. ૩૧. છુહા તહાય સીઉર્ડ, દસ-મસગવેયણા; અક્કોસા દુખસજ્જા ય, તણફાસા જલમેવ ય. ૩૨. તાલણા તજજણા ચેવ, વહ-બધપરીસહા; દુખ ભિખાયરિયા, જયણા ય અલાભયા. ૩૩. કાવોયા જા ઈમા વિત્તી, કેસલો ય દારુણો; દુખ બન્મવયં ઘોર, ધારેલું અમહપ્પણી. ૩૪. સુહોઇ તુમ પુત્તા !, સુકુમાલો ય સુમજિઓ; ન હુ સી પણ્ તુમ પત્તા, સામણ મણ પાલિયા. ૩૫. જાવજજીવમવિસ્સામો, ગુણાણે તુહ મહમ્ભરો; ગરુઓ લોહભારોવ્યું, જો પુત્તા ! હોઇ દુવ્વહો. ૩૬. આગામે ગંગસોઓ વ્ય, પરિસોઓ વ્ર દુત્તરો; બાહાહિં સાગરો ચેવ, તરિયલ્વો ગુણોદહી. ૩૭. વાલયાકવલો ચેવ, નિરસ્સાદે ઉ સંજમે; અસિધારાગમણે ચેવ, દુક્કર ચરિઉં તવો. ૩૮.
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________
૯૭ અહી વેગન દિટ્ટીએ, ચરિત્તે પુત્ત ! દુક્કરે; જવા લોહમયા ચેવ, ચાયવા સુદુક્કર. ૩૯. જહા અગિસિહા દિત્તા, પાઉં હોઈ સુદુક્કર; તહ દુક્કરે કરેલું જે, તારુણે સમણાણ. ૪૦. જહા દુખં ભરેલું જે, હોઈ વાયસ્સ કોન્થલો; તતા દુખિં કરેલું જે, કીવેણે સમણત્તર્ણ. ૪૧. જહા તુલાએ તોલેઉં, દુક્કર મન્દર ગિરી; તહા નિહુય નીસંકે, દુક્કર સમણgણ. ૪૨. જહા ભુવાહિં તરિઉં, દુક્કર રયણાયરો; તહા અણુવત્તેણં, દુત્તરો દમસાગરો. ૪૩. ભુંજ માગુસ્સએ ભોએ, પંચલખણએ તુમં; ભુત્તભોગી તઓ જાયા !, પચ્છા ધમ્મ ચરિસ્સસિ. ૪૪. સો બેંત અમ્મા-પિયરો, એવમેયં જહા ફર્ડ; ઈહ લોગે નિપ્રિવાસમ્સ, નલ્થિ કિંચિ વિ દુક્કર. ૪૫. સારીર-માણસા ચેવ, વેયણાઓ અંતસો; મએ સોઢાઓ ભીમાઓ, અસઈ દુખભાયાણિ ય. ૪૬. જરા-મરણકનારે, ચારિતે ભયાગરે; મએ સોઢાણિ ભીમાણિ, જન્માણિ મરણાણિ ય. ૪૭. જહા ઈહં અગણી ઉરહો, એત્તો-ડણજોગુણો તહિં; નરએસુ વેયણા ઉહા, અસાયા વેદિયા મએ. ૪૮. જહા ઇમં ઈહં સીયં, એત્તોડણcગુણે હિં; નરએસુ વેયણા સીયા, અસાયા વેચ્યા મએ. ૪૯.
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________
૯૮
કન્દન્તો કંદુકુમ્ભીસુ, ઉદ્ઘપાઓ અહોસિરો; હુયાસણે જલન્તમ્મિ, પક્કપુવ્વો અણન્તસો. ૫૦. મહાદવગ્નિસંકાસે, મરુમ્મિ વઇરવાલુએ; કલમ્બવાલુયાએ ય, દધ્રુપુળ્વો અણન્તસો. રસન્તો કન્દુકુમ્ભીસુ, ઉર્દૂ બદ્ધો અબન્ધવો; કરવત્ત-કરકયાદીહિં, છિન્નપુવ્વો અણન્તસો. ૫૨. અઇતિક્ષકંટકાઇણે તુંગે સિમ્બલિપાયવે; ખેવિયં પાસબદ્ધેણં, કઢોકરૢાહિં દુક્કર. મહાજન્તેસુ ઉચ્છ્વ વા, આરસન્તો સુભેરવં; પીલિઓ મિ સકમ્નેહિં, પાવકમ્મો અણન્તસો.૫૪. કૂવન્તો કોલસુણહેહિં, સામેહિં સબલેહિ ય; પાડિઓ ફાડિઓ છિણો, વિટ્ટુરન્તો અણેગસો. ૫૫. અસીહિં અદસિવશેહિં, ભલ્લીહિં પટ્ટિસેહિ ય; છિન્નો ભિન્નો વિભિન્નો ય, ઓઈણો પાવકમ્મુણા. ૫૬. અવસો લોહરહે જુત્તો, જલતે સમિલાજુએ; ચોઇઓ તોત્ત-જુન્નેહિં, રોન્ઝો વા જહ પાડિઓ.૫૭. હુયાસણે જલન્તમ્મિ, ચિયાસુ મહિસો વિવ; દઢો પક્કો ય અવસો હું, પાવકમ્નેહિં પાવિઓ. ૫૮. બલા સંડાસતુšહિં, લોહતુšહિં પિિહં; વિલુત્તો વિલવન્તો હં, ઢંક-ગિર્દેહિંડણન્તસો. ૫૯. તણ્ડાકિલન્તો ધાવન્તો, પત્તો વેયરણિ નઇ; જલ પાહં તિ ચિન્તત્ત્તો, ખુરધારાહિઁ વિવાઇઓ. ૬૦.
૫૧.
૫૩.
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________
૯૯
ઉહાભિતરો સંપત્તો, અસિપત્ત મહાવ; અસિપત્તેહિં પડત્તેહિં, છિન્નપુવ્યો અણગસો.૬ ૧. મોગરે હિં મુસંઢાહિં, સૂલેહિં મુસલેહિ ય; ગયાસં ભગગત્તેહિં, પત્ત દુખ અણનતસો. ૬૨. ખરેહિં તિખધારાહિં, છરિયાહિં કપ્પણીહિં ય; કપ્રિઓ ફાલિઓ છિન્નો, ઉદ્દત્તો ય અણગસો. ૬૩. પાસેહિં કૂડજાલેહિં, મિઓ વા અવસો અહં; વાહિઓ બદ્ધરુદ્ધો ય, બહુસો ચેવ વિવાઈઓ. ૬૪. ગલેહિં મગર-જાલેહિં, મચ્છો વા અવસો અહં; ઉલ્લિતો પાડિઓ ગણિઓ, મારિઓ ય અણન્તસો. ૬૫. વીદંસએહિં જાલેહિં, લેપ્રાહિં સઉણો વિવ; ગતિઓ લગ્નો ય બદ્ધો ય, મારિઓ ય અણન્તસો. ૬૬. કુહાડ-ફરસુભાઈહિં, વઈહિં દુમો વિવ; કુટ્ટિઓ ફાલિઓ છિન્નો, તચ્છિઓ ય અણન્તસો. ૬૭. ચવેડ-મુઢિમાઈહિં, કુમારેહિં અયં પિવ; તાડિઓ કુઠ્ઠિઓ ભિન્નો, ગુણિઓ ય અણન્તસો. ૬૮. તત્તાછે તમ્બ-લોહાઈ, તીયાઈ સીસગાણિ ય; પાઇઓ કલકલેનતાઈ, આરસનો ભેરવું. ૬૯. તુહં પિયાઈ સંસાઇ, ખડાઈ સોલ્યગાણિ ય; ખાવિઓ મિ સમંસાઈ, અગિવન્નાઈ ગયો. ૭૦. તુહં પિયા સુરા સીહૂ, મેરઓ ય મધૂણિ ય; પસ્જિઓ મિ જલન્તીઓ, વસાઓ ટુરિાણિ ય. ૭૧.
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૦૦
૭૨.
નિસ્યં ભીએણં તત્થેણં, દુહિએણં વહિએણ ય; પરમા દુહસંબદ્ધા, વેયણા વેઇયા મએ. તિવ્વચંડપગાઢાઓ, ઘોરાઓ અઇદુસ્સહા; મહયાઓ ભીમાઓ, નરએલું વેઇયા મએ.૭૩. જારિસા માણસે લોએ, તાયા ! દીસન્તિ વેયણા; એત્તો અણન્તગુણિયા, નરએસું દુખવેયણા.૭૪. સત્વભવેસુ અસાયા, વેયણા વેઇયા મએ; નિમિસન્તરમેનં પિ, જેં સાયા નસ્થિ વેયણા.૭પ. તં બેન્તઽમ્મા-પિયરો, છન્દેણું પુત્ત ! પય; નવર પુણ સામણે, દુખં નિષ્પડિકમ્મયા. ૭૬. સો બેંત અમ્મા-પિયરો, એવમેયં જહા ફુડં; પરિક્કમં કો કુણઈ, અરણે મિય-પક્ષિણ ? ૭૭. એગબ્લ્યૂએ અરણ્યે વા, જહા ઉ ચરઈ મિએ; એવં ધમ્મ ચરિસ્સામિ, સંજમેણ તવેણ ય. ૭૮. જયા મિગસ્ટ આયંકો, મહારણમ્મિ જાયઈ; અચ્છાં રુક્ષ્મમૂલમ્મિ, કોણ તાહે તિત્રિંચ્છઈ? ૭૯. કો વા સે ઓસહં દેઇ ?, કો વા સે પુચ્છઈ સુ ં ?; કો વા સે ભત્તું વ પાણં વા, આહારિત્તુ પણામએ? ૮૦. જયા સે ય સુહી હોઇ, તયા ગચ્છઇ ગોયરું; ભત્ત-પાણસ્સ અટ્ટાએ, વલ્લરાણિ સરાણિ ય. ૮૧. ખાઇત્તા પાણિયું પાઉં, વલ્લરેહિં સરેહિઁ ય; મિગચારિયું ચરિત્તાણું, ગચ્છઈ મિગચારિયું.૮૨.
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૦૧
એવં સમુફ્રિએ ભિખૂ, એવમેવ અણેએ; મિગચારિયં ચરિત્તાણું, ઉઠું પક્કમઈ દિસં. ૮૩. જહા મિએ એગ અeગચારી, અણેગવાસે ધવગોયરે ય; એવં મુણી ગોરિયં પવિટ્ટ, નો હલએ નો વિ ય ખ્રિસએસજા.૮૪. મિગચારિયં ચરિસ્સામિ, એવં પુરા ! જહાસુહં; અમ્મા-પિઊહિંડણશાઓ, જહાઈ ઉવહિં તઓ.૮૫. મિગચારિયં ચરિસ્સામિ, સલ્વદુખવિમોખર્ણિ; તુમ્ભહિં અમ્બષ્ણુન્નાઓ, ગચ્છ પુત્ત ! જહાસુહ. ૮૬. એવં સો અમ્મા-પિયર, અણુમાણેત્તાણ બહુવિહં; મમત્ત છિન્દઈ તાહે, મહાનાગો વ્ર કંચય. ૮૭. ઇડુિં વિત્ત ચ મિત્તે ય, પુત્ત-દાર ચ નાયઓ; રેય વ પડે લગ્ન, નિવ્રુણિત્તાણ નિગઓ.૮૮. પંચમહવ્વયજુરો, પંચસમિઓ તિગુત્તિગુત્તો ય; સન્મિત્તેરબાહિરએ, તવોકમૅમિ ઉજજુઓ. ૮૯. નિમ્મમો નિરહંકારો, નીસ્ટંગો ચત્તગારવો; સમો ય સવ્વભૂએસુ, તમે સુ થાવરે સુ ય. ૯૦. લાભાલાભે સુહે દુખે, જીવિએ મરણે તહા; સમો નિન્દા-પસંસાસુ, તહા માણાવમાણઓ.૯૧. ગારવેસુ કસાએ સુ, દંડ-સલ્લભએ સુ ય; નિયતો હાસ-સોગાઓ, અનિયાણો અબધૂણો.૯૨.
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________
- ૧૦૨
અનિસિઓ ઇહં લોએ, પરલોએ અનિશ્તિઓ; વાસી-ચન્દણકપ્પો ય, અસણે અણસણે તહા. ૯૩. અપ્પસત્યેહિં દારેહિં, સવ્વઓ પિહિયાસવો; અજઝપ્પઝાણ-જોગેહિં, પત્થદમ-સાસણો. ૯૪. એવં નાણેણ ચરણેણ, દંસણેણ તણ ય; ભાવસાહિં ય સુદ્ધાહિં, સમું ભાવેત્ત અપ્પયું.૯૫. બહુયાણિ ય વાસાણિ, સામણમણુપાલિયા; માસિએણે તુ ભત્તેણં, સિદ્ધિ પત્તો અણુત્તર. ૯૬. એવં કરેત્તિ સંબુદ્ધા, પંડિયા પવિયખણા; વિણિયકૃતિ ભોગેસુ, મિયાપુરે જહા મિસી.૯૭. મહાપભાવસ્ત મહાજસસ્સ, મિયાએ પુત્તસ્સ નિસન્મ ભાસિયં; તવપ્રહાણે ચરિયં ચ ઉત્તમ, ગઇપ્પહાણં ચ કિલોગવિસ્ફય. વિયાણિયા દુખવિવટ્ટણ ધણું, મમત્તબધં ચ મહાભયાવહં; સુહાવહ ધમ્મધુરં અણુ ત્તર, ધારે હ નિવાણગુણાવહ મહ.
- તિબેમિ. / [ (ઇઇ મિયાપુત્તિજ સમત્ત (૧૯)]
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________
મગધસમ્રાટ શ્રેણિક ક્રીડા ૨૦
કરવા રાજગૃહ નગરની બહાર મહાનિર્ગથીયા “મંડિત કુક્ષી' નામે ઉધાનમાં જાય
છે. ઉધાન નંદનવન જેવો રમણીય
છે. ત્યાં એક વૃક્ષ નીચે સુકોમલ સુંદર મુખારવિંદવાળા પ્રશાંત મુનિ બેઠા છે. રાજા એમના દર્શન કરે છે. મુનિ કહે છે- “હે મહારાજ, હું અનાથ છું, મારો કોઇ નાથ નથી, તેથી હું શ્રમણ થયો છું.
પછી અનાથીમુનિ જે ભગવાનના શિષ્ય હતા, એ શ્રેણિકને જીવાત્માની અનાથતા, અશરણતા બતાવે છે, પોતાનું ગૃહસ્થજીવન બતાવે છે, અને રોગો સામે પોતાની અનાથતા બતાવે છે.
“હે રાજા, જ્યારે કોઇ પણ ઉપાયે મારો રોગ દૂર ન થયો ત્યારે મેં સંકલ્પ કર્યોઃ “જો મારી આ તીવ્ર વેદના મટી જશે તો હું અણગાર-શ્રમણ થઇશ' આવો સંકલ્પ કરી હું સૂઈ ગયો. મને ઊંઘ આવી ગઈ. બીજે દિવસે સવારે મારી તમામ વેદના દૂર થઈ ગઈ પછી માતાપિતાની રજા લઈ હું અણગાર બન્યો. હવે હું સ્વનો અને પરનો નાથ બન્યો છું, યોગક્ષેમ કરવાવાળો બન્યો છું.”
આ પછી અનાથી રાજા શ્રેણિકને ભાવસાધુ અને દ્રવ્ય સાધુનું સ્વરૂપ સમજાવે છે.
આ અધ્યયનમાં ૬૦ ગાથા છે.
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨
શ્રી મહાનિર્ગથીય અધ્યયન
સિદ્ધાણ નમો કિચ્ચા, સંજયાણં ચ ભાવ; અOધમ્મગઈ તઍ, અણુ સઢુિં સુણેહ મે ૧ પભૂયરયણો રાયા, સેણિઓ મગહાડિવો; વિહારજત્ત નિજજાઓ, મંડિકુચ્છિસિ ચેઇએ. ૨ નાણાદુમ-લયાઇપ્સ, નાણાપક્રિખનિસેવિયં; નાણાકુસુમસંછન્ન, ઉજજાણે નન્દણોવમં ૩ તત્થ સો પાસઈ સાદું, સંજયં સુસમાહિયં; નિસનં ૨કુખમૂલમ્પિ, સુકમાલ જુહોઇય. ૪ તસ્સ ટૂર્વ તુ પાસિત્તા, રાણો તમ્મિ સંજએ; અચ્ચતપરમો આસી, અતુલો શ્વવિખ્તઓ. ૫ અહો!વણોઅહો!રૂવં, અહો!અર્જાસ્સ સોમયા; અહો ! ખન્તી અહો! મુતી, અહો ! ભોગે અસંગયા. ૬ તસ્ય પાએ ઉ વન્દિત્તા, કાઊણ ય પયાણિ; . નાઇદૂરમણાસને, પંજલી પડિપુચ્છઈ. ૭ તરુણોસિઅજ્જો!પવઈઓ,ભોગકાલમ્પિસંજયા; ઉવદ્ધિઓ સિ સામણે, એયમઝું સુણે મુ તા. ૮ અણાહો મિ મહારાય !, નાહો મઝ ન વિજ્જઈ; અણુકમ્પગ સુહિં વા વિ, કંચિ નાભિસમે મડહં. ૯
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૦૪ તઓ સો પહસિઓ રાયા, સેણિઓ મગહાડિવો; એવં તે ઇસ્ક્રિમનસ્ય, કહું નાહો ન વિજઈ. ૧૦ હોમિ નાહો ભયંતાણ, ભોગે ભુજાહિ સંજયા !; મિત્ત-નાઈપરિવુડો, માસુસ્સે ખુ સુદુલહં. ૧૧ અપ્પણા વિ અણાહો સિ, સેણિયા! મગહાહિવા; અપ્પણા અણાહો સન્તો, કમ્સ નાહો ભવિસ્યસિ. ૧૨. એવં વૃત્તો નરિન્દો સો, સુસંભનનો સુવિષ્ઠિઓ; વયણે અસુયપુવૅ, સાહુણા વિહયનિતો. ૧૩ અસ્સા હOી મણુસ્સા મે, પુરં અન્તરિ ચ મે; ભુંજામિ માણસે ભોએ, આણા ઈસ્સરિયં ચ મે. ૧૪ એરિસે સમ્પયગમ્મિ, સલ્વકામસમપ્પિએ; કહં અણાહો ભવઈ, મા હુ ભત્તે મુસં વએ. ૧૫ ન તુમ જાણે અણાહસ્સ, અત્યં પોલ્યું વ પત્નિવા; જહા અણાહો ભવઇ, સણાહો વા નરાપિવા. ૧૬ સુણેહ મે મહારાય !, અવ્યકિખરેણ ચેયસા; જહા અણાહો ભવતિ, જહા મે ય પવત્તિયું. ૧૭ કોસમ્બી નામ નયરી, પુરાણ પુરભે યણી; તત્થ આસી પિયા મજઝ, પભૂયધણસંચઓ. ૧૮ પઢમે વએ મહારાય !, અતુલામે અશ્મિવેયણા; અહોત્થા વિઉલો દાહો, સવ્વગ7સુ પત્નિવા! ૧૯ સત્યં જહા પરમતિખં, સરીરવિયરત રે; પરિસેજજ અરી કુદ્ધો, એવં મે અશ્કિવેયણા. ૨૦
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૦૫ તિય મે અન્તરિષ્ઠ ચ, ઉત્તમ ગં ચ પીડઈ; ઈન્દાસણિસમા ઘોરા, વેયણા પરમદારુણા. ૨૧ વિઢિયા મે આયરિયા, વિજ્જા-મન્તચિગિચ્છગા; અબીયા સત્યકુસલા, મત-મૂલવિસારયા. ૨૨ તે મે તિગિષ્ઠ કુવ્યક્તિ, ચાઉપાય જતાહિયં; ન ય દુખા વિમોયન્તિ, એસા મઝ અણાહયા. ૨૩ પિયા મે સવસાર પિ, દેદજાહિ મમ કરણા; ન ય દુખા વિમોયંતિ, એસા મજઝ અણાહયા. ૨૪ માયા વિ એ મહારાય !, પુત્તમોયદુહડટ્ટિયા; ન ય દુખા વિમોયન્તિ, એસા મજઝ અણાહયા. ૨૫ ભાયરો મે મહારાય !, સગા જેટ્ટ-કણિટ્ટગા; ન ય દુખા વિમોયન્તિ !, એસા મજઝ અણાહયા. ૨૬ ભઈણીઓ મે મહારાય !, સગા જેટ્ટ-કણિટ્ટગા; ન ય દુખા વિમોયન્તિ, એસા મજઝ અણાહયા. ૨૭ ભારિયા મે મહારાય !, અણુરના અણુવ્રયા; અંસુપુણે હિં નયણે હિં, ઉરે મે પરિસિંચઈ. ૨૮ અને ૨ પાણે હાણે ચ, ગધ-મલ્લવિલેવ; મએ રાયમણાયં વા, સા બાલા નોવ ભુજઈ. ૨૯ ખણ પિ મે મહારાય !, પાસાઓ વિ ન ફિટ્ટઈ; ન ય દુખા વિમોએઈ, એસા મજઝ અણાહયા. ૩૦ તઓ હં એવમાહસુ, દખમા હુ પણ પુણો; વેયણા અણુભવિલું જે, સંસારમિ અણજોએ. ૩૧
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૦૬
સઇ ચ જઇ મુચ્ચિજ્જા, વેયણા વિઉલા ઇઓ; ખન્તો દન્તો નિરારમ્ભો, પવ્વએ અણગારિયું. ૩૨ એવં ચ ચિન્તઇત્તાણું, પાસુત્તો મિ નરાહિવા !; પરિયાંતીએ રાઈએ, વેયણા મે ખયં ગયા. ૩૩ તઓ કલ્લે પભાયમ્મિ, આપુચ્છિત્તાણ બન્ધવે; ખન્તો દન્તો નિરારમ્ભો, પવ્વઇઓડણગારિયું. ૩૪ તો હું નાહો જાઓ, અપ્પણો ય પરમ્સ ય; સવ્વસિં ચેવ ભૂયાણું, તસાણં થાવરાણ ય. ૩૫ અપ્પા નદી વેયરણી, અપ્પા મે ફૂડસામલી; અપ્પા કામદુહા ધેણુ, અપ્પા મે નન્દ્ણં વર્ણ. ૩૬ અપ્પા કત્તા વિકત્તા ય, દુસ્ખાણ ય સુહાણ ૫; અપ્પા મિત્તમમિાં ચ, દુપ્પટ્ટિયસુપઢિઓ. ૩૭ ઇમા હુ અન્ના વિ અણાહયા નિવા !, તમેગચિત્તો નિહુઓ સુણેહિ મે; નિયó ધમ્મ લભિયણ વી જહા, સીયન્તિ એગે બહુકાયા નરા. જો પવ્વઇત્તાણ મહત્વયાઇ, સમ્મે નો ફાસયતી પમાયા; અનિન્ગહપ્પા ય રસેસુ ગિદ્ધે, ન મૂલઓ છિંદઇ બન્ધાં સે. આઉત્તયા જસ્સ ય નત્થિ કાઈ, ઇરિયાએ ભાસાએ તહેસણાએ;
૩૮
૩૯
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૦૭
આયાણ-નિકખેવ દુગુંછણાએ; ન વીરજાય અણુજાઈ મગ્ન. ચિરં પિ સે મુડઈ ભવિસ્તા, અથિરવ્રએ તવ-નિયમુહિં ભટ્ટ; ચિરં પિ અપ્રાણ કિલે સત્તા, ન પારએ હોઈ હુ સંપરાએ. પોલ્લેવ મુઠ્ઠી જહ સે અસારે, અયતિએ કૂડકહાવણે વા; રાઢામણી વેલિયપ્રકાસે, અમદગ્ગએ હોઈ હુ જાણએ સુ. કુસીલિંગ ઇહ ધારઇત્તા, ઇસિજઝયં જીવિય વિંહઈત્તા; અસંજએ સંજય લમ્પ્રમાણે, વિણિઘાયમાગચ્છઇ સે ચિરં પિ. વિશં તુ પીય જહ કાલકૂડ, હણાઈ સત્યે જહ કુગિહીયં; એસેવ ધમો વિસઓવવન્નો, હણાઈ વેયાલ હવાવિવશો. જે લખણ સુવિ પઉંજમાણે, નિમિત્ત-કોઊહલસંપગાઢે; કુહેડ વિજજાસવદાર જીવી, ન ગચ્છઈ સરણે તમ્મિ કાલે.
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૦૮
તમ તમેણેવ ઉ જે અસીલે, સયા દુહી વિરિયાસુવેઈ; સંધાવઈ નરગ-તિરિક્ખજોણિં, મોણું વિરાહેત્તુ અસાહુરૂવે. ઉદેસિયં કીયગડં નિયાગં, ન મુંચઈ કિંચિ અણેસણિજ્યું; અગ્ગી વિવા સવ્વભક્ષી ભિવત્તા, ઇઓ ચુએ ગચ્છઇ કટ્ટુ પાવું. ન તં અરી કંઠછેત્તા કરેઇ, જં સે કરે અપ્પણિયા દુરપ્પા; સે નાહિઈ મચ્છુમુ ં તુ પત્તે, પછાણુતાવેણ દયાવિહૂણે. નિરક્રિયા નગરૢઈ ઉ તમ્સ, જે ઉત્તિમį વિવજજ્જાસમેઇ; ઇમે વિસે નલ્થિ પરે વિ લોએ, દુહઓ વિ સે ઝિજઇ તત્થ લોએ. એમેવડહાછન્દ ફુસીલરૂવે, મગ્ગવિરાહેત્તુ જિષ્ણુત્તમાણ; કુ૨૨ી વિવા ભોગ૨સાણુગિદ્ધા, નિરઢસોયા પરિતાવમે ઇ.
૪૬
૪૭
૪૮
૪૯
૫૦
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૦૯ - સોચ્ચાણ મહાવિ ! સુભાસિયં ઇમં, અણસાસણ નાણગુણોવવેયં; મગં કુસીલાણ જહાય સવૅ, મહાનિયંઠાણ વએ પહેણું. ચરિત્તમાયાવગુણનિએ તઓ, અણુત્તર સંજમ પાલિયાણ; નિરાસવે સંખવિયાણ કર્મ, ઉવેઈ ઠાણ વિકલુત્તમ ધુવં. એવુમ્મદનો વિ મહાતવો ધણે, મહામણી મહાપઈને મહાજસે; મહાનિયંઠિજજમિણે મહાસુય, સે કાહએ મહયા વિત્થરેણું. તુટ્ટો ય સેણિઓ રાયા, ઇણમુદાહ કયંજલી; અણાહત્ત જહાભૂયં, સુઠુ મે વિદંસિય. ૫૪ તુઝે સુલદ્ધ ખુ મણુસ્સ જમ્મ, લાભા સુલદ્ધા ય તુમે મહેસી !; તુમ્ભ સણાહા ય સબધવા ય, જં ભે ઠિયા મગે જિયુત્તરમાણે.
પપ તે સિ નાહો અણાહાણે, સવભૂયાણ સંજયા; ખામેમિ તે મહાભાગ !, ઈચ્છામિ અણુસાસિ૬.૫૬ પુચ્છિઊણ મએ તુમ્ભ, ઝાણવિથ્થો ઉ જો કઓ; નિમનિયા ય ભોગે હિં, તે સવૅ મરિસેહિ મે. પ૭
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૧૦
એવં શુણિત્તાણ સ રાયસીહો, અણગારસીહં પરમાએ ભત્તિએ; સઓરોહો સપરિજણો ય, ધમ્માણુરત્તો વિમલેણ ચેયસા. ઊસસિયરોમકૂવો, કાઊણ ય પયાહિણં; અભિવન્દિઊણ સિરસા, અતિયાઓ નરાડિવો. ૫૯ ઇયરો વિ ગુણસમિદ્ધો, તિગુત્તિગુત્તો તિરંડવિરઓ ય; વિહગ ઇવ વિપ્નમુક્કો, વિહરઈ વસુહ વિનયમોહો. ૬૦
ત્તિ બેમિ. . . [ઇઇ મહાનિયંઠિર્જ સમત્ત (૨૦)]
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________
ચંપાનગરીમાં પાલિત નામનો ૨૧
શ્રાવક હતો. ભગવાન મહાવીર સમુદ્રપાલીય) સ્વામીનો એ શિષ્ય હતો. એ
આ જિનશાસનને જાણવાવાળો પંડિત હતો.
વેપાર કરવા વાસ્તે એ “પિહુંડ' નામે નગરમાં જાય છે. ત્યાં એક વણિક કન્યાની સાથે એના લગ્ન થાય છે, એ એક પુત્રનો પિતા બને છે-એ પુત્રનું નામ એ સમુદ્રપાલ રાખે છે.
સમુદ્રપાલ બોતેર કલામાં પારંગત થાય છે, એ નીતિવાન અને રૂપવાન છે. રુપિણી' નામે કન્યાને એ પરણે છે. એક દિવસ એ રાજમાર્ગ પર થઈને વધ્યભૂમિ પર લઇ જવાતા એક વધ્યપુરુષને જુએ છે. એ જોઈને એ કર્મોની વિડંબનાનું ચિંતન કરે છે, એમાંથી વિરક્તિ પેદા થાય છે, એ દીક્ષા લે છે.
દશ ગાથાઓમાં આટલો પ્રસંગ બતાવ્યો છે. તે પછી અગિયારમીથી ચોવીશમી ગાથા સુધી સમુદ્રપાલ કેવું ઉત્તમ ચરિત્રપાલન કરે છે. એ વાત ઉપદેશાત્મક શૈલીમાં બતાવી છે.
આ અધ્યયનમાં ૨૪ ગાથાઓ છે.
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૧ શ્રી સમુદ્રપાલીય અધ્યયન
ચમ્પાએ પાલિએ નામં, સાવએ આસિ વાણિએ; મહાવીરસ્ય ભગવઓ, સીસો સો ઉ મહપ્પણો. ૧ નિગ્નસ્થે પાવયણે, સાવએ સે વિકોવિએ; પોએણ વવહરતે, પિહુš નગરમાગએ. ૨ પિહુઅે વવહરન્તસ, વાણિઓ દેઇ ધૂયરું; તું સસત્ત પઇગિઝ સદેસમહ પત્થિએ. ૩ અહ પાલિયમ્સ ઘરિણી, સમુમ્મિ પસવઈ, અહ દારએ તહિં જાએ, સમુદ્દપાલે ત્તિ નામએ. ૪ ખેમેણ આગએ ચમ્પ, સાવએ વાણિએ ઘરં; સંવઝુએ ઘરે તસ્સ, દારએ સે સુહોઇએ. ૫ બાવત્તરિ કલાઓ ય, સિક્િક્ષ્મએ નીઇકોવિએ; જોવણેણ ય સંપન્ને, સુર્વે પિયદંસણે. ૬ તસ્સ રૂવવઈ ભજ્જી, પિયા આણેઇ રૂવિર્ણિ; પાસાએ કીલએ રમ્મે, દેવો દોગુન્નુગો જહા. ૭ અહં અન્નયા કયાઈ, પાસાયાલોયણે ઠિઓ; વજ્ઞમંડણસોભાગં, વર્જ્ય પાસઇ વઋગં. ૮ તં પાસિઊણ સંવેગં, સમુદ્દપાલો ઇમં બવી; અહોડસુહાણ કમ્માણ, નિજ્જાણે પાવર્ગ ઇમં. ૯
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૧૨ સંબુદ્ધો સો તહિં ભગવં, પરં સંવેગમાગઓ; આપુચ્છડમ્મા-પિયરો, પવએ અણગારિય. ૧૦ જહિન્દુ સંગથ મહાકિ સં મહત્ત મોહં કમિણે ભયાવહં; પરિયાયધમ્મ ચડભિરોયએજ્જા, વયાણિ સીલાણિ પરીસહે ય. અહિંસ સર્ચ ચ અnણય ચ, તત્તો ય બન્મે અપરિગ્રહ ચ; પડિવજિજયા પંચ મહલ્વયાઇ, ચરેન્જ ધર્મો જિણદેસિય વિદૂ. સલૅહિં ભૂઅહિં દયાણુ કમ્પી, ખતિ કુખમે સંજયબભયારી; સાવજજો – પરિવજજયાતો, ચરેજ્જ ભિખૂ સુસમાહિઇન્ટિએ. કાલેણ કાલે વિહરે જ્જ રટ્ટ, બલાબલે જાણિય અપ્પણો ઉ; સીહો વ સણ ન સન્તસેન્જા, વાંજોગ સોચ્ચા ન અસભ્ભમાહ. ઉવેહમાણો ઉ પરિવ્યએજજા, પિયમણ્વિયં સવ્યતિતિષ્ણએજ્જા; ન સવ સવ્વત્થડભિરોયએજ્જા, ન યાવિ પૂર્ય ગરહં ચ સંજએ.
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૧૩ અણે ગછન્દા મિહ માણવેહિ, જે ભાવઓ સંપકરે ઇ ભિખૂ; ભયભેરવા તત્ય ઉદેન્તિ ભીમા, દિવ્યા મણુસ્સા અદુવા તિરિચ્છા. પરીસહા દુનિવસહા અણે ગે, સાયન્તિ જત્થા બહુકાયરા નરા; સે તત્વ પત્તે ન વહેક્ન ભિખૂ, સંગામસીસે ઇવ નાગરાયા. સીઓસિણા દંસમસા ય ફાસા, આયંકા વિવિહા ફુસતિ દેહં; અકુકૂકુઓ તત્થડહિયાસ એજજા, રયાઈ ખેવેન્જ પુરે કડાઈ. પહાય રાગ ચ તહેવ દોસ, મોહં ચ ભિષ્મ સતત વિયખણે; મેરુ વ્ય વાએ અકમ્પમાણે, પરીસહ આયગુરૂ સહેજ્જા. અણુનએ નાવણએ મહે સી. ન યાવિ પૂર્ય ગરણં ચ સંજએ; સે ઉજ્જભાવે પરિવજ્જ સંજએ, નિવાણમÄ વિરએ ઉવેઇ. અરઈ-રઈસહે પહાણસંથવે, વિરએ આયહિએ પહાણવં; પરમકૃપદેહિં ચિટ્ટઈ, છિન્નસોએ અમને અકિંચણે. ૨૧
૨૦
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૧૪ વિવત્તલયણાઈ ભએજ તાઈ, નિરોવલેવાઈ અસથડાઈ, ઇસીહિં ચિણાઈ મહાયસેહિં, કાએણ ફાસજ્જ પરીસહાઈ. સન્માણનાણાવગએ મહેસી, અણુત્તર ચરિયું ધમ્મસંચયં; અણુત્તરે નાણધરે જસંસી, ઓભાસઈ સૂરિએ વન્તલિખે. દુવિહં ખવેઊણ ય પુણ-પાર્વ, નિરંગણે સવઓ વિષ્પમુકે; તરિત્તા સમુદ્ર વ મહાભવોહં, સમુદ્રપાલે અપુણાગમ ગઈ ગએ.
| | ત્તિ બેમિ. /
૨૪
[ઇઈ સમુદપાલિતિજયં સમ્મત્ત (૨૧)]
D]D]D|D
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૨
શૌર્યપુર નગરમાં રાજા
સમુદ્રવિજય અને રાણી શિવાનો પુત્ર રથનેમિયઃ
હતો અરિષ્ટનેમિ. રાજા ઉગ્રસેનની પુત્રી રાજીમતી સાથે અરિષ્ટનેમિનો
' વિવાહ નક્કી થાય છે. જાન જ્યારે લગ્નમંડપ નજીક આવે છે ત્યારે નેમિકુમાર ત્યાં વાડામાં સેંકડો પશુઓને પૂરેલા દેખે છે-પશુઓ ભયગ્રસ્ત છે. પૂછતા ખબર પડે છે કે આ પશુઓને માંસાહાર માટે લાવવામાં આવ્યા છે. સારથિ દ્વારા નેમિકુમાર આ બધા પશુઓને મુક્ત કરાવે છે, પછી એ જ સારથિને નેમિકુમાર પોતાના બધા આભૂષણો ઉતારીને ભેટ આપી દે છે અને પોતે પાછા ફરી જાય છે. નેમિકુમાર અણગાર બની જાય છે.
પછીથી રાજીમતી પણ સાધ્વી બની જાય છે.
જે ગુફામાં ભગવાન નેમિથના ભાઇ મુનિ રથનેમિ ધ્યાનસ્થ થઇને ઊભા હતા. એમણે નગ્નાવસ્થામાં રાજીમતીને જોઇ. એમનું મન વિકારી બન્યું. એમણે રાજીમતીની પાસે ભોગસુખની માગણી કરી.
રાજીમતી ચેતી જાય છે. ગાથા ૩૯ થી ૪૨ સુધીમાં આ બંનેનો વાર્તાલાપ બતાવ્યો છે. રાજીમતી જ્ઞાનપૂર્ણ વચનોથી રથનેમિને નિર્વિકારી બનાવે છે.
જપતપ કરીને બંને કેવલજ્ઞાની બને છે અને મોક્ષે જાય છે. આ અધ્યયનમાં કુલ ૪૯ ગાથાઓ છે.
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૨
(
શ્રી રથનેમીય અધ્યયન
સોરિયપુરર્મોિ નયરે, આસિ રાયા મહિઢિએ; વસુદેવ ત્તિ નામેણે રાયલ ખણસંજુએ. ૧ તસ્સ ભજ્જા દુવે આસી, રોહિણી દેવઈ તહા; તાસિં દોહે પિ દો પુત્તા, ઇટ્ટા રામ-કેસવા. ૨ સોરિય-પુરન્મિ નયરે, આસિ રાયા મહિઢએ; સમુદ્દવિજએ નામ, રાયલખણસંજુએ. ૩ તસ્સ ભજ્જા સિવા નામ, તીસે પુત્તે મહાયસે; ભગવે અરિટ્ટનેમિ ત્તિ, લોગનાહે દમીસરે. ૪ સો રિઢ-નેમિનામો ઉં, લખણસ્મરસંજુઓ; અટ્ટસહસ્સલખણ-ધરો, ગોયમો કાલગચ્છવી. ૫ વર્જરિસહસંઘયણો, સમચરિંસો ઝસોદરો; તસ્સ રાઈમઈકન્ન, ભજજં જાય છે કે સવો. ૬ અહ સા રાયવરકન્ના, સુસીલા ચારુપેહિણી; સવ્વલખણ સંપન્ના, વિજુસોયામણિપ્પભા. ૭ અહાડડહ જણઓ તીસે, વાસુદેવ મહિઢિયં; દહાડડગચ્છઉ કુમારો, જા સે કન્ન દલામહં. ૮
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૧૬
સવ્વોસહીહિં વિઓ, કયકોઉય-મંગલો; દિવ્યજુયલપરિહિઓ, આહરણેહિઁ વિભૂસિઓ. ૯ માંચ ગન્ધહથિં, વાસુદેવસ્ટ જેટ્ટગં; આરુઢો સોહએ અહિયં, સિરે ચૂડામણી જહા. ૧૦ અહ ઊસિએણ છત્તેણં, ચામરાહિઁ ય સોહિઓ; દસારચક્કેણ ય સો, સવ્વઓ પરિવારિઓ. ૧૧ ચરંગિણીએ સેણાએ, રઇયાએ જહક્કમ, તુરિયાણં સન્નિ-નાએણં, દિવ્યેણં ગયાં ફુસે. ૧૨ એયારિસીએ ઇઠ્ઠીએ, જુઈએ ઉત્તમાએ ય; નિયગાઓ ભવણાઓ, નિજ્જાઓ વર્ણાિપુંગવો. ૧૩ અહ સો તત્ક્ષ નિજ્જન્તો, દિસ્સ પાણે ભયટ્ટુએ; વાડેહિં પંજરેહિં ચ, શિરુદ્ધે સુખિએ. ૧૪ જીવિયાં તુ સમ્પન્ને, મંસટ્ટા ભિખયવ્વએ; પાસેત્તા સે મહાપને, સારહિં ઇણમબ્બવી. ૧૫ કસ્સ અટ્ટા ઇમે પાણા, એએ સવ્વ સુહેસિણો; વાડેહિં પંજરેહિં ચ, સન્નિરુદ્ધા ય અચ્છહિં ? ૧૬ અહ સારહી તઓ ભણઇ, એ એ ભદ્દા ઉ પાણિણો; તુમ્બં વિવાહકજમ્મિ, ભોયાવેઉં બહું જણું. ૧૭ સોઊણ તસ્સ વયાં, બહુપાણવિણાસણું; ચિત્તેઇ સે મહાપન્ને, સાથુક્કોસે જિએહિ ઉ. ૧૮
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૧૭ જઈ મજઝ કારણા એએ, હમ્મતિ સુબહૂ જિયા; ન મે એમં તુ નિસ્મસ, પરલોગે ભવિસ્મઈ. ૧૯ સો કુષ્ઠલાણ જુયલ, સુરગં ચ મહાયસો; આભરણાણિ ય સવાણિ, સારહિસ્સ પણામએ. ૨૦ મણપરિણામે ય કએ, દેવા ય જહોઇયં સમોઇષ્ણા; સવિઢીએ સપરિસા, નિખમણ તસ્સ કાઉં જે. ૨૧ દેવ-મણુસ્સપરિવુડો, સીયારયણે તઓ સમારૂઢો; નિખમિય બારગાઓ, રેવયયમ્મિ ઠિઓ ભયનં. ૨૨ ઉજ્જાણે સંપત્તો, ઓઈણો ઉત્તમાઓ સીયાઓ; સાહસ્રીય પરિવુડો, અહ નિખમઈ ઉ ચિત્તાહિં. ૨૩ અહ સો સુગધગન્ધિએ, તુરિય મયિકુંચિએ; સયમેવ લુંચઈ કેસે, પંચમુટ્ટીહિં સમાહિઓ. ૨૪ વાસુદેવો ય હું ભણઇ, ઉત્તકેસ જિઇન્દ્રિયં; ઇચ્છિયમણોરણં તુરિય, પાવસ્ દમીસરા. ૨૫ નાણેણ દંસણેણં ચ, ચરિત્તે તવેણ ય; ખતીએ મુત્તીએ, વદ્ધમાણો ભવાહિ ય. ૨૬ એવં તે રામ-કેસવા, દસારા ય બહૂ જણા; અરિટ્ટનેમિં વન્દિત્તા, અઇગયા બારગા-પુરિ. ૨૭ સોઊણ રાયકન્ના, પવન્જ સા જિણસ્સ ઉ; નીહાસા ય નિરાણન્દા, સોગેણ કે સમુચ્છયા. ૨૮
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૧૮
રાઈમઈ વિચિતે ઈ, ધિરત્યુ મમ જીવિય; જા હું તેણે પરિચત્તા, સેય પવઈઉં મમ. ૨૯ અહ સા ભમરસનિભે, કુચ્ચ-ફણગપસાહિએ; સયમેવ લુંચઈ કેસે, ધિઇમતા વવસ્સિયા. ૩૦ વાસુદેવો ય શું ભણઈ, ઉત્તકેસિ જિઇન્દ્રિયં; સંસારસાગર ઘોર, તર ક ને ! લહું લખું. ૩૧ સા પવઈયા સતી, પવાવેસી તહિં બહું; સયણે પરિજણ ચેવ, સીલવતા બહુસુયા. ૩૨ ગિરિ રેવતર્ક જતી, વાસણોલ્લા ઉ અત્તરા; વાસન્ને અલ્પકારશ્મિ, અત્તો લયણસ્સ સા ઠિયા. ૩૩ ચીવરાઇ વિસારેતી, જહજાય ત્તિ પાસિયા; રહનેમી ભગ્નચિત્તો, પચ્છા ડિટ્ટો ય તીઈ વિ. ૩૪ ભીયા ય સા તહિં દઠું, એગને સંજયં તવં; બાવાહિં કાઉ સંગોફ, વેવાણી નિસીયઈ. ૩૫ અ સોહ વિ રાયપુરો, સમુદ્દવિજયંગ; ભીય પવેઈયં દર્દૂ, ઇમં વક્ર મુદાહરે. ૩૬ રહનેમી અહં ભદ્દે !, સુર્વે ચારુપેહિણિ; મમં ભયાદિ સુતણૂ, ન તે પીલા ભવિસ્મઈ. ૩૭ એહિ તા ભુજિમો ભોગે, માણુસ્સે ખુ સુદુલ્લાં; ભુત્તભોગા તઓ પચ્છા, જિસમગ્ગ ચરિસ્સમો. ૩૮
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૧૯
દ હૂણ રહનેમિં તું, ભગુજજોયપરાયું; રાઈમઈ અસન્મત્તા, અપ્રાણ સંવરે તહિં. ૩૯ અહ સા રાયવરકન્ના, સુષ્ક્રિયા નિયમવએ; જાઈ કુલં ચ સીલ ચ, રખિમાણી તયં વદે. ૪૦ જઈ સિ સૂવેણ રેસમણો, લલિએણ નલકુબ્બરો; તહા વિ તે ન ઈચ્છામિ, જઈ સિ સખ પુરંદરો. ૪૧ ધિરત્યુ તે જસો કામી !, જો તે જીવિયકારણા; વાં ઇચ્છસિ આવેલું, સેય તે મરણ ભવે. ૪૨ અહં ચ ભોગરાયમ્સ, તં ચ સિ અધગવણિહણો; મા કુલે ગધૂણા હોમો, સંજમં નિહુઓ ચર. ૪૩ જઈ તે કાહિસિ ભાવ, જા જા દિચ્છસિ નારિઓ; વાયાવિદ્ભવ હડો, અઢિયપ્પા ભવિસ્યસિ. ૪૪ ગોવાલો ભણ્યપાલો વા, જહા તદ્દવ્યંડણીસરો; એવું અણીસરો તે પિ, સામણસ્સ ભવિસ્યસિ. ૪૫ તીસે સો વયણે સોચ્ચા, સંજયાએ સુભાસિયં; અંકુસેણ જહા નાગો, ધર્મે સંપડિવાઇઓ. ૪૬ મણગુણો વયગુત્તો, કાયગુત્તો જિઇન્દિઓ; સામણે નિશ્ચલ ફાસે, જાવજીવે દઢવ્વઓ. ૪૭ ઉષ્મ તવ ચરિત્તાણું, જાયા દોત્રિ વિ કેવલી; સવૅ કર્મો ખવેત્તા, સિદ્ધિ પત્તા અત્તર. ૪૮
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૨૦ એવં કરેત્તિ સંબુદ્ધ, પડિયા પવિયખણા; વિણિયન્તિ ભોગેસુ, જહા સે પુરિસોત્તમે. ૪૯
! બિમિ. [ Vઇરહનેમિસ્જ સમત્ત (૨૨) ]
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રમણભગવાન મહાવીર સ્વામીએ જે વખતે ધર્મતીર્થનું પ્રવર્તન કર્યું તે વખતે ભગવાન પાર્શ્વનાથના ધર્મશાસનના સાધુ-સાધ્વીઓ મગધમાં વિચરતા હતા. શ્રી પાર્શ્વનાથના ધર્મશાસનના ચારિત્રવંત કેશીકુમાર શ્રમણ અવધિજ્ઞાની હતા, તેઓ શ્રાવસ્તી નગરીના હિંદુક વનમાં પધાર્યા હતા અને અનેક શિષ્યોની સાથે ત્યાં બિરાજતા હતા. એવામાં ભગવાન મહાવીરના પહેલા શિષ્ય ઇન્દ્રભૂતિ ગૌતમ પણ શ્રાવસ્તી નગરીના કોષ્ટકવન'માં પધાર્યા. બંને મહાપુરુષોના સાધુઓ શ્રાવસ્તીમાં ભિક્ષા લેવા માટે જાય છે, એક બીજાને જુએ છે, અરસપરસ વાતો પણ કરે છે.
શ્રી ગૌતમ સ્વામીએ સાધુઓના મનનું સમાધાન કરવાનો વિચાર કર્યો.
૨૩
કેશીગૌતમીય
તેઓ ચાલીને શ્રી કેશીકુમાર શ્રમણની પાસે જાય છે. કેશીકુમાર શ્રમણ શ્રી ગૌતમનું સમુચિત સ્વાગત કરે છે.
એ વખતે હિંદુક વનમાં અનેક અજૈન સાધુસંન્યાસીઓ પણ કુતૂહલવશ થઇને ત્યાં આવે છે, હજારો ગૃહસ્થો આવે છે. દેવ-દાનવ યક્ષ-રાક્ષસ-કિન્નર પણ અદૃશ્ય રહીને ત્યાં હાજર થાય છે.
વાર્તાલાપનો પ્રારંભ શ્રી કેશીકુમાર શ્રમણ કરે છે. ગાથા ૨૧થી ૮૫ સુધીમાં બંનેનો વાર્તાલાપ બતાવ્યો છે. ખૂબ જ માર્મિક અને બોધક છે એ વાર્તાલાપ. છેલ્લે કેશીકુમાર શ્રમણ કહે છે.
साहुं गोयम ! पण्णा ते छिन्नो मे संसओ इमो । नमो ते संसयातीत सव्वसुत्तमहोदही
હે ગૌતમ, તમારી બુદ્ધિ શ્રેષ્ઠ છે, તમે મારો સંશય દૂર કર્યો છે. હે સંશયરહિત મહાત્મા ! હે સર્વસૂત્ર મહોદધિ ! હું આપને નમસ્કાર કરું છું.
૮૯ ગાથાઓનું આ અધ્યયન છે.
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૨૩ .
શ્રી કેશિ-ગૌતમીય અધ્યયન
જે
છે
જ
જિર્ણપાસે ત્તિ નામેણં, અરહા લોગપૂઈએ; સંબુદ્ધપ્પા ય સવલૂ, ધમ્મતિવૈયરે જિણે. તસ્સ લોગપ્પદીવસ્તુ, આસિ સીસે મહાયસે; કેસી કુમારસમણે, વિજ્જા-ચરણ પારગે.
ઓહિનાણ-સુએ બુદ્ધ, સીસસંઘ સમાઉલે; ગામાણુગામે રીયન્ત, સાવત્યેિ નગરિમાગએ. તેન્દુયં નામ ઉજ્જાણે, તમ્મી નગર મંડલે; ફાસુએ સજ્જસંથારે, તત્ય વાસ મુવાગએ. અહ તેણેવ કાલેણં, ધમ્મતિન્શયરે જિસે; ભગવં વદ્ધમાણો ત્તિ, સવલોગમિ વિષ્ણુએ. તસ્સ લોગપ્પદીવસ્ય, આસિ સીસે મહાયસે; ભગવં ગોયમે નામ, વિજ્જા-ચરણપારએ. બારસંગવિ બુદ્ધ, સીસસંઘસમાઉલે; ગામાણુગામે રીયન્ત, સે વિ સાવસ્થિમાગએ. કોટ્ટાં નામ ઉજ્જાણે, તમ્મિ નગરમંડલે, ફાસુએ સેક્સસંથારે, તત્ય વાસકુવાગએ.
૫
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________
- ૧૨૨ કેસી કુમારસમણે, ગોયમે ય મહાયસે; ઉભઓ વિ તત્વ વિહરિંતુ, અલ્લણા સુસમાહિયા. ૯ ઉભઓ સસસંઘાણે, સંજયાણ તવસિર્ણ; તત્થ ચિન્તા સમુપ્પન્ના, ગુણવત્તાણ તાઈë. ૧૦ કેરિસો વા ઇમો ધમ્યો ?, ઇમો ધમો વ કેરિસો ?; આયારધમ્મપણિહી, ઇમા વા સા વ કેરિસી ? ૧૧ ચાઉજ્જામો ય જો ધમ્મો, જો ઇમો પંચસિખિઓ; દેસિઓ વદ્ધમાણેણં, પાસણ ય મહામુણી. ૧૨ અચેલગો ય જો ધમ્મો, જો ઇમો સત્તરુત્તરો; એકકજ્જપવનારું, વિસેસે કિં નુ કારણ?. ૧૩ અહ તે તત્વ સીસાણ, વિજ્ઞાય પવિતક્રિય; સમાગમે કયમતી, ઉભો કેસિ-ગોયમા. ૧૪ ગોયમે પડિરૂવન્ન, સીસસંઘસમાકુલે; જેટું કુલમવેખન્તો, તેçયં વણમાગઓ. કેસી કુમારસમણે, ગોયમે દિલ્સ માગય; પડિરૂવં પડિવત્તિ, સમ્મ સંપડિરજ્જઈ. પલાલ ફાસુયં તત્ય, પંચમં કુસ-તણાણિ ય; ગોયમસ્મ નિસેક્ઝાએ, ખિપ્પ સંપણામએ. ૧૭ કેસી કુમારસમણે, ગોયમે ય મહાયસે; ઉભઓ નિસણા સોહત્તિ, ચન્દ-સૂરસમપ્રભા. ૧૮
૧૫
૧૬
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧ ૨૩
સમાગયા બહૂ તત્વ, પાસષ્ઠા કોઉગા મિયા; ગિહત્યાણ ય ભેગાઓ, સાહસ્સીઓ સમાગયા. ૧૯ દેવ-દાણવ-ગધવા, જખ-રખસ કિન્નરા; અદિસ્યાણ ય ભૂયાણ, આસી તત્થ સમાગમો. ૨૦ પુચ્છામિ તે મહાભાગ !, કેસી ગોયમમબ્દવી; તઓ કેસિં બુવન્ત તુ, ગોયમો ઇણમબ્લવી. ૨૧ પુચ્છ ભજો ! જહિચ્છે તે, કેસિં ગોયમમમ્બવી; તઓ કેસી અણુન્નાએ, ગોયમં ઇણમબ્લવી. ૨૨ ચાઉજ્જામો ય જો ધમ્મો, જો અમો પંચ-સિદ્ધિઓ; દેસિઓ વદ્ધમાણેણં, પાસણ ય મહામુણી. ૨૩ એકકજ઼પવન્નાણું, વિરેસે કિં નુ કારણ ? ધમે દુવિહે મેહાવી !, કહે વિપ્પચ્ચેઓ ન તે ? ૨૪ તઓ કેસિ બુવન્ત તુ ગોયમો ઈસમન્ગવી; પન્ના સમિખએ, ધમ્મતત્ત તત્તવિણિચ્છિયું. ૨૫ પુરિમા ઉજ્જડા , વંકજડા ય પચ્છિમા; મક્ઝિમા ઉજુપન્ના ઉ, તેણ ધમ્મો દુહા કઓ. ૨૬ પુરિમાણે દુવિસોન્ઝો ઉ, ચરિમાણ દુરશુપાલઓ; કપ્પો મઝિમગાણં તુ, સુવિસોઝો સુપાલઓ. ૨૭ સાહુ ગોયમ ! પના તે, છિન્નો મે સંસઓ ઇમો; અનો વિ સંસઓ મઝે, તમે કહસુ ગોયમા !. ૨૮
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૨૪
અચલગો ય જો ધમ્મો, જો ઇમો સત્તરુત્તરો; દેસિઓ વદ્ધમાણેણ, પાસણ ય મહામણી! ૨૯ એકકજ્જપવજ્ઞાણે, વિરેસે કિ નુ કારણ ? લિંગે દુવિહે મેહાવી !, કહે વિપ્પચ્ચઓ ન તે? ૩૦ તઓ કેસિં બુવંત તુ, ગોયમો ઈણમબ્દવી; વિજ્ઞાણેણં સમાગમ, ધમ્મસાહમિચ્છિયું. ૩૧ પચ્ચયથં ચ લોગસ્સ, નાણાવિહવિગપ્પણ; જન્નત્યં ગહણ€ ચ, લોએ લિંગપ્પઓયણ. ૩૨ અહ ભવે પન્ના ઉ, મોખ-સમ્ભયસાહણા; નાણં ચ સર્ણ ચેવ, ચરિત્ત ચેવ નિચ્છએ. ૩૩ સાહુ ગોયમ ! પન્ના તે, છિન્નો મે સંસઓ ઇમો; અનો વિ સંસઓ મરૂં, તમે કહસુ ગોયમા ! ૩૪ અeગાણું સહસ્સાણ, મઝે ચિટ્ટસિ ગોયમા !; તે ય તે અભિગચ્છત્તિ, કહે તે નિજ્જિયા તુમે? ૩૫ એગે જિએ જિયા પંચ, પંચ જિએ જિયા દસ; દસધા ઉ જિણિત્તા ણં, સવ્વસન્તુ નિણામહ. ૩૬ સત્ય ઇતિ કે વત્તે?, કેસી ગોયમમબ્દવી; તઓ કેસિં બુવંતં તુ, ગોયમો ઈસમન્ગવી. ૩૭ એગડપ્પા અજિએ સત્ત, કસાયા ઇન્દિયાણિ ય; તે જિણિતૂ જહાનાય, વિહરામિ અહં મુણી ! ૩૮
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૨૫
સાહુ ગોયમ ! પન્ના તે, છિન્નો મે સંસઓ ઇમો; અનો વિ સંસઓ મઝે, મે કહસુ ગોયમા! ૩૯ દિસત્તિ બહવે લોએ, પાસબદ્ધા સરીરિણી; મુક્કપાસો લહુભૂઓ, કહે તં વિહરસી મુણી ! ૪૦ તે પાસે સવસો છેત્તા, નિહર્ણ ઉવાયઓ; મુક્કપાસો લહુભૂઓ, વિહરામિ અહં મુણી ! ૪૧ પાસા ય ઇતિ કે વત્તા?, કેસી ગોયમમબ્ધવી; તેઓ કેસિ બુવંત તુ, ગોયમો ઈણમબ્ધવી. ૪૨ રાગ-દોસાદ તિવા, નેહપાસા ભયંકરા; તે છિદિતુ જહાનાય, વિહરામિ જહક્કમ. ૪૩ સાહુ ગોયમ ! પન્ના તે, છિન્નો મે સંસઓ ઈમો; અaો વિ સંસઓ મઝે, મે કહસુ ગોયમા ! ૪૪ અન્સોહિયયસંભૂયા, લયા ચિટ્ટઇ ગોયમા !; ફલેઇ વિસભખીણ, સા ઉ ઉદ્ધરિયા કહે ? ૪૫ તે લય સવ્વસો છિત્તા, ઉદ્ધરિત્તા સમૂલિય; વિહરામિ જહાનાય, મુક્કો મિ વિસલખણું. ૪૬ લયા ય ઇતિ કા વૃત્તા?, કેસી ગોયમમબ્વી ; તઓ કેસિ બુવંતં તુ, ગોયમો ઈણમબ્ધવી. ૪૭ ભવતહા લયા વૃત્તા, ભીમા ભીમપલોદયા; તમુદ્ધિચ્ચ જહાનાય, વિહરામિ અહં મુણી !
૪૮
મત
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૨૬
સાહુ ગોયમ ! પન્ના તે, છિન્નો મે સંસઓ ઇમો; અન્નો વિ સંસઓ મખ્ખું, તં મે કહસુ ગોયમા ! ૪૯ ! સંપજ્જલિયા ઘોરા, અગ્ની ચિટ્ઠઇ ગોયમા !; જે ડહન્તિ સરીરત્થા, કહું વિજ્ઝાવિયા તુમે ? ૫૦ મહામેહપ્પસૂયાઓ, ગિઝ્ઝ વારિ જલુત્તમં; સિંચામિ સયયં તે ઉ, સિત્તા નો વ ડહન્તિ મે. ૫૧ અગ્ગી ય ઇતિ કે વુત્તા, કેસી ગોયમમબ્બવી; તઓ કેસિં બુવંતં તુ, ગોયમો ઇણમબ્બવી. કસાયા અગ્નિણો વુત્તા, સુય-સીલ-તવો જલં; સુયધારાભિહયા સન્ના, ભિન્ના હું ન ડહન્તિ મે. ૫૩ સાહુ ગોયમ ! પન્ના તે, છિન્નો મે સંસઓ ઇમો; અન્નો વિ સંસઓ મજ્યું, તં મે કહસુ ગોયમા ! ૫૪ અયં સાહસિઓ ભીમો, દુટ્ઠસ્સો પરિધાવઈ; જંસિ ગોયમ !, આરૂઢો, કહં તેણ ન હીરિસ ? ૫૫ પહાવત્ત્ત નિગિામિ, સુયરસ્તિસમાહિયં; ન મે ગચ્છઇ ઉમ્મર્ગ, મગં ચ પડિવઈ. ૫૬ અસ્સે ય ઇતિ કે વુત્તે? કેસી ગોયમમબ્બવી; તઓ કેસિં બુવંતં તુ, ગોયમો ઇણમબ્બવી. મણો સાહિસઓ ભીમો, દુટ્ઠસ્સો પરિધાવઈ; તેં સમ્મતુ નિગિણ્ડામિ, ધસિક્ખાએ કન્થગં. ૫૮
•
પર
૫૭
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૨૭ સાહુ ગોયમ ! પન્ના તે, છિન્નો મે સંસઓ ઇમો; અaો વિ સંસઓ મજઝ, તું મે કહસુ ગોયમા! પ૯ કુપ્પા બહવે લોએ, જેહિં નાસત્તિ જજોવો; અદ્ધાણે કહ વટ્ટન્તો, તે ન નાસસિ ગોયમા ! ૬૦ જે ય મમ્મણ ગચ્છત્તિ, જે ય ઉમ્મગ્ગપટ્ટિયા; તે સવ્વ વિદિયા મઝે, તો ન નસ્સામાં મુણી ! ૬૧ મગે ય ઇતિ કે વત્તે? કેસી ગોયમમબ્દવી; તઓ કેસિં બુવંત તુ, ગોયમો ઈસમન્ગવી. ૬૨ કુપ્પવયણપાસથ્વી, સવ્વ ઉમ્મગપટ્ટિયા; સમ્મગું તુ જિણસ્નાયુ, એસ મગે હિ ઉત્તમ. ૬૩ સાહુ ગોયમ ! પન્ના તે, છિન્નો મે સંસઓ ઇમો; અaો વિ સંસઓ મઝે, મે કહસુ ગોયમા ! ૬૪ મહાઉદગવેગેણં, બુઝમાણાણ પાણિણ; સરખું ગઈ પટ્ટા ય, દીવું કે મન્નસી મુણી ! ૬૫ અસ્થિ એગો મહાદીવો, વારિમઝે મહાલઓ; મહાઉદગવેગસ્ટ, ગઈ તત્થ ન વિજ્જઈ. ૬૬ દીવે ય ઇતિ કે વત્તે ?, કેસી ગોયમમબ્બવી, તેઓ કેસિ બુવંતં તુ, ગોયમો ઇણમબ્ધવી. ૬૭ જરા-મરણવેગેણં બુઝમાણાણ પાણિગં; ધો દીવો પઇટ્ટા ય, ગઈ સરણમુત્તમ.
s.
૬૮
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૨૮ સાહુ ગોયમ ! પન્ના તે, છિaો મે સંસઓ ઈમો; અન્નો વિ સંસઓ મઝં, તે મે કહસુ ગોયમા ! ૬૯ અન્નવંસિ મહોહંસ, નાવા વિપરિધાવઈ; જંસિ ગોયમ ! આરૂઢો, કઈ પાર ગમિસ્સસિ ? ૭૦ જા ઉ આસાવિણી નાવા, ન સા પારસ્સ ગામિણી; જા નિરસ્તાવિણી નાવા, સા તુ પારસ્સ ગામિણી. ૭૧ નાવાય ઇતિ કા વૃત્તા?, કેસી ગોયમમબ્દવી; તેઓ કેસિ બુવંત તુ, ગોયમો ઈણમબ્ધવી. ૭૨ સરીરમાહુ નાવ તિ, જીવો વચ્ચઈ નાવિઓ; સંસારો અણવો વૃત્તો, જે તરંતિ મહેસિણો. ૭૩ સાહુ ગોયમ ! પન્ના તે, છિન્નો મે સંસઓ ઈમો; અન્નો વિ સંસઓ મઝં, તું મે કહસુ ગોયમા ! ૭૪ અધયારે તમે ઘરે, ચિટ્ટત્તિ પાણિણો બહૂ; કો કરિસ્સઈ ઉજ્જોયું, સવ્વલોગશ્મિ પાણિર્ણ ? ૭૫ ઉચ્ચઓ વિમલો ભાણુ, સવલોકપલંકરો; સો કરિસ્સઈ ઉજ્જોયું, સવ્વલોગશ્મિ પાણિણ. ૭૬ ભાણુ ય ઇતિ કે વત્તે?, કેસી ગોયમમબ્દવી; તેઓ કેસિં બુવંત તુ, ગોયમો ઈસમન્ગવી. ૭૭ ઉગ્નઓ ખીણ સંસારો, સવ્વષ્ણુ જિણભખરો; સો કરિસ્સઈ ઉજ્જોયું, સવ્વલોગશ્મિ પાણિણ. ૭૮
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૨૯
સાહુ ગોયમ ! પન્ના તે, છિન્નો મે સંસઓ ઇમો; અન્નો વિ સંસઓ મઝં, તે મે કહસુ ગોયમા ! ૭૯ સારીર-માણસે દુખે, બજઝમાણાણ પાણિર્ણ; ખેમ સિવં અણાબાઈ, ઠાણે કિં મસી મુણી ! ૮૦ અસ્થિ એગ ધુવં ઠાણે, લોગગ્ગશ્મિ દુરારુહં; જO નલ્થિ જરા મચ્ચે, વાહિણો વેયણા તહા. ૮૧ ઠાણે ય ઇતિ કે વત્તે?, કેસી ગોયમમબ્દવી; તેઓ કેસિ બુવંત તુ, ગોયમો ઇણમબ્ધવી. ૮૨ નિવાણ તિ અબાહે તિ, સિદ્ધી લોગગ્યમેવ ય; ખેમ સિવં અણાબાઈ, જં ચરતિ મહેસિણો. ૮૩ તે ઠાણે સાસર્યવાસ, લોગગન્મિ દુરારુહં; જં સંપત્તા ન સોયન્તિ, ભવોહજોકરા મુણી ! ૮૪ સાહુ ગોયમ ! પન્ના તે, છિaો મે સંસઓ ઇમો; નમો તે સંસયાતીત ! સવસુત્તમહોદહી ! ૮૫ એવં તુ સંસએ છિન્ને, કેસી ઘોરપરક્કમે; અભિવન્દિતા સિરસા, ગોયમં તુ મહાયસં. પંચમહવય ધર્મો, પડિરજ્જઈ ભાવ; પુરિસ્સ પચ્છિમમ્મી, મગે તત્ય સુહાવહે. ૮ કેસી-ગોયમઓ નિર્ચ્યુ, તમેિ આસિ સમાગમે; સુય-સીલસમુક્કરિસો, મહત્વડન્થવિણિચ્છઓ. ૮૮
છે. દરારહે.
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૩)
તોસિયા પરિસા સવા, સમ્મગ્ન સમુરક્રિયા; સંથયા તે પસીયન્તુ, ભયd કેસિ ગોયમ. ૮૯.
| | ત્તિ બેમિ. . [ઇઇ કેસિ-ગોયમિર્જ સમ્મત્ત (૨૩)]
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________
આ અધ્યયનમાં પાંચ સમિતિ ૨૪
અને ત્રણ ગુપ્તિ-જેને “અષ્ટ પ્રવચન પ્રવચનમાતા)
માતા' કહે છે, તેનું સ્વરૂપ બતાવ્યું છે.
૧. ઇર્ષાસમિતિ. ૨. ભાષાસમિતિ. ૩. એષણાસમિતિ. ૪. આદાન-ભંડ-મત્ત નિક્ષેપસમિતિ અને ૫. ઉચ્ચારાદિ પારિષ્ઠાપનિકા-સમિતિ આ પાંચ સમિતિ છે.
૧. મનોગતિ ૨. વચનગુપ્તિ. 3. કાયમુતિ-આ ત્રણ “ગુતિ' છે.
આ આઠ સમિતિ ગુપ્તિમાં જિનકથિત દ્વાદશાંગીરૂપ પ્રવચનનો સમાવેશ થાય છે. એથી એને “પ્રવચનમાતા” કહે છે.
આ અધ્યયનમાં ર૭ ગાથાઓ છે.
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૪.
શ્રી પ્રવચનમાતા અધ્યયન
અટ્ટ પવયણમાયાઓ, સમિતી ગુત્તી તહેવ ય; પંચેવ ય સમિતીઓ, તઓ ગુત્તીઓ આહિયા. ૧ ઇરિયા-ભાસેસણાદાણે, ઉચ્ચારે સમિતી ઇંય; મણગુત્તી વયગુત્તી, કાયગુત્તી ય અટ્ટમા. એયાઓ અટ્ટ સમિતીઓ, સમાસણ વિવાહિયા; દુવાલસંગે જિણડબ્બાય, માય જત્થ કે પવય|. ૩ આલમ્બeણ કાલેણં, મમ્મણ જયણાય ય; ચઉકારણપરિશુદ્ધ, સંજએ ઇરિયં રિએ. તત્વ આલમ્બણું નાણું, દંસણ ચરણે તહા; કાલે ય દિવસે પુખ્ત, મમ્મ ઉuહવસ્જિએ. ૫ દવ્યઓ ખેત્તઓ ચેવ, કાલઓ ભાવઓ તહા; જયણા ચઉવિહા વત્તા; ત મે કિત્તઓ સુણ. ૬ દવ્ય ચક્ષુસા પહે, જગમેત્ત ચ ખેત્તઓ; કાલઓ જાવ રીએક્ઝા, ઉવઉત્તે ય ભાવઓ. ૭ ઇન્દિયત્વે વિવજેતા, સક્ઝાય ચેવ પંચહા; તમુત્તી તખુરક્કારે, ઉવઉરે રિયં રિએ.
-
૮
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________
--
૧૩૨
૩s;
કોહે માણે ય માયાએ, લોભે ય ઉવઉત્તયા; હાસે ભય મોહરિએ, વિગહાસુ તહેવ ય. ૯ એયાઈ અટ્ટ ઠાણાઈ, પરિવર્જિતુ સંજએ; અસાવજં મિતું કાલે, ભાસં ભાસેજ પન્નવં. ૧૦ ગવેસણાએ ગહણે ય, પરિભોગેસણા ય જા; આહારોવહિ-સજ્જાએ, એએ તિત્રિ વિસોહએ. ૧૧ ઉગમુપાયણે પઢમે, બીએ સોહેન્જ એસણ; પરિભોગમેિ ચક્ક, વિસોહેન્જ જયં જઈ. ૧૨
ઓહોવહોવષ્ણહિય, ભંડાં દુવિહં મુણી; ગિહન્તો નિદ્ધિવન્તો ય, પઉજેજ્જ ઇમં વિહિં.૧૩ ચબુસા પડિલેહિરા, પમજેજ્જ જયં જઈ; આઇએનિમ્બિવેજ્જાવા,દુહવિસમિએ સયા. ૧૪ ઉચ્ચારે પાસવર્ણ, ખેલ સિંઘાણ જલ્લિયં; આહાર ઉવહિં દેહ, અન્ન વા વિ તહાવિહં. ૧૫ અણાવાયમસંલોએ, અણાવાએ ચેવ હોઈ સંલોએ; આવાયમસંલોએ, આવાએ ચેવ સંલોએ. ૧૬ અણાવાયમસંલોએ, પરસ્સડણવઘાઈએ; સમે અનૃસિરે યાવિ, અચિરકાલજ્યમ્પિ ય. ૧૭ વિOિણે દૂરોગાઢ, નાસ બિલવજ્જિએ; તલપાણ બીયરહિએ, ઉચ્ચારાઈણિ વોસિરે. ૧૮
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૩૩
એયાઓ પંચ સમિઈઓ, સમાસણ વિયાહિયા; એત્તો ય તઓ ગુત્તીઓ, વાચ્છામિ અણુપુવસો. ૧૯ સચ્ચા તહેવ મોસા ય, સચ્ચામોસા તહેવ ય; ચઉત્થી અસચ્ચમોસા ય, મણગુત્તી ચઉવિહા. ૨૦ સંરક્ષ્મ-સમારમ્ભ, આરમ્ભ ય તહેવ ય; વાં પવરમાણે તુ, નિયત્તેજ્જ જયં જઈ, ૨ સચ્ચા તહેવ મોસા ય, સચ્ચમોસા તહેવ ય; ચઉત્થી અસમોસા ય, વાંગુત્તી ચઉવિહા. ૨૨ સંરક્ષ્મ-સમારમ્ભ, આરમે ય તહેવ ય; વાં પવરમાણે તુ, નિયત્તજ્જ જયં જઈ. ઠાણે નિસીયણે ચેવ, તહેવ ય તુયણે; ઉલ્લંઘણ પલ્લંઘણ, ઇન્દ્રિયાણ ય જુંજણે. - ૨૪ સંરક્ષ્મ-સમારમ્ભ, આરંભે ય તહેવ ય; કાય પવરમાણે તુ, નિયત્તજ્જ જયં જઈ. ૨૫ એયાઓ પંચ સમિતીઓ, ચરણસ્સ ય પવત્તણે; ગુત્તી નિયત્તણે વત્તા, અસુભત્વેસુ સવસો. ૨૬ એયા પવયણમાયા, જે સન્મ આયરે મુણી; સે ખિખં સવ્યસંસારા, વિધ્વમુચ્ચતિ પડિએ. ૨૭
| | તિ બેમિ. I [ઇઈ પવયણમાય સમ. (૨૪) ]
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________
નથી...નથી...નથી... એ
ધર્મ વિના ઉદ્ધાર નથી, સંયમ વિના ભવપાર નથી, તપ વિના કર્મબંધ તૂટતા નથી, સમતા વિના મમતા છૂટતી નથી.
- વિરતિ
વિના પાપનો પ્રવાહ અટકતો નથી પથ્ય પાળ્યા વિના આરોગ્ય મળતું નથી
સાધના કર્યા વિના
સિદ્ધિ મળતી નથી.
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________
બાહ્મણકુલમાં જન્મેલા,
ઇન્દ્રિયવિજેતા ‘જયઘોષ' નામના મહામુનિ વિહાર કરતા કરતા વારાણસીના બાહ્ય ઉધાનમાં પધારે છે. એ વખતે વારાણસી નગરીમાં 'વિજયઘોષ' નામનો વિદ્વાન બ્રાહ્મણ યજ્ઞ કરાવે છે. જયઘોષ મુનિએ માસક્ષમણ કરેલું છે. પારણાના દિવસે તેઓ યજ્ઞમંડપના દ્વાર પાસે આવી ઊભા છે. વિજયઘોષ એમને ભિક્ષા આપતો નથી.
૫
યજ્ઞીય
પછી જયઘોષ મુનિ જ વિજયઘોષ બ્રાહ્મણને આ પાંચ વાતો સમજાવે છે. એને બ્રાહ્મણનું' સ્વરૂપ સમજાવે છે. ગાથા ૧૬ થી ૨૮ સુધી ખૂબ જ રોચક શૈલીમાં બ્રાહ્મણનું સ્વરૂપ સમજાવેલું છે.
શ્રમણ, બ્રાહ્મણ, મુનિ અને તાપસ કોને કહેવાય એ પણ સ્પષ્ટ શબ્દોમાં સમજાવ્યું છે.
વિજયઘોષને જ્ઞાન થાય છે. એ જયઘોષ મુનિની સ્તુતિ કરે છે, વિજયઘોષ જૈન દીક્ષા ગ્રહણ કરે છે.
સંયમ અને તપથી બધા કર્મોનો નાશ કરી, શ્રી જયઘોષ મુનિ અને વિજયઘોષ મુનિ સિદ્ધિગતિને
પામે છે.
આ અધ્યયનમાં ૪૪ ગાથાઓ છે.
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૫
- શ્રી યજ્ઞીય અધ્યયન
માહણકુલસંભૂઓ, આસિ વિપ્રો મહાયસો; જાયાઈ જમજત્રશ્મિ, જયઘોસિ ત્તિ નામઓ. ઇન્દ્રિયગ્ગામનિષ્ણાહી, મગ્ગગામી મહામણી; ગામાણુગામે રીયંતે, પત્ત વાણારસિં પુરિ. ૨ વાણારસીય બહિયા, ઉજ્જામિ મહોરમે; ફાસુએ સજ્જસંથારે તત્ય વાસકુવાગએ. ૩ અહ તેણેવ કાલેણે, પુરીએ તત્ય માહણે; વિજયઘોસે ત્તિ નામેણ, જન્ને જયાં વેયવી. અહ સે તત્ય અણગારે, માસક્કમણપારણે; વિજયઘોસમ્સ જમ્મિ, ભિષ્મ-મટ્ટા ઉવટ્ટિએ. ૫ સમુરક્રિયં તહિં સન્ત, જાયગો પડિલેહએ; ન હુ દાતામિ તે ભિષ્મ, ભિષ્ન! જાયાદિ અન્નઓ. ૬ જે ય વેયવિઊ વિપ્પા, જન્નટ્ટા ય જે દિયા; જોઇસંગવિઊ જે ય, જે ય ધમ્માણ પારગા. ૭ જે સમFા સમુદ્ધતું, પર અપ્યાણમેવ ય; તેસિં અન્નમિણે દેયં, ભો ભિખૂ! સવ્વકામિયં. ૮
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________
- ૧૩૬ સો તત્ય એવં પડિસિદ્ધો, જાયગણ મહામુણી; ન વિ રુદ્દો ન વિ તુટ્ટો, ઉત્તિમૠગવેસઓ. ૯ નડન્નä પાણહેલું વા, ન વિ નિવાહણાય વા; તેસિં વિમોર્બટ્ટાએ, ઇમં વયણમબ્દવી. ૧૦ ન વિ જાણસિ વેયમુહં, ન વિ જન્નાણ જે મુહં; નક્નત્તાણ મુહં જં ચ, જં ચ ધમ્માણ વા મુહં. ૧૧ જે સમન્થા સમુદ્ધતું, પરં અપ્રાણમેવ ય; ન તે તુમ વિયાણાસિ, અહ જાણાસિ તો ભણ. ૧૨ તસ્સડખેવપમોર્બ ચ, અચયન્તો તહિં દિઓ; સપરિસો પંજલિ હોઉ, પુચ્છઈ તે મહામુહિં. ૧૩ વેયાણં ચ મુહં બૂહિ, બૂહિ જત્રાણ વા મુહં; નમ્બરાણ મુહં બૂહિ, બૂહિ ધમ્માણ વા મુહં. ૧૪ જે સમન્થા સમુદ્ધતું, પર અપ્રાણમેવ ય; એય મે સંસયં સળં, સાહૂ! કહય પુચ્છિાઓ. ૧૫ અગ્નિહોત્તમુહા વેયા, જન્નટ્ટી વેપસાં મુહં; નખત્તાણ મુહ ચન્દો, ધમાણે કાસવો મુહં. ૧૬ જહા ચન્દ ગહાઈયા, ચિટ્ટન્તી પંજલીયડા; વન્દમાણા નમસન્તા, ઉત્તમ મણહારિણો. ૧૭ અજાણગા જન્નવાઈ, વિજ્જામાહણસંપયા; ગૂઢા સઝાય-તવસા, ભાસચ્છન્ના ઇવડગ્નિણો. ૧૮
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________
છે
?
૧૩૭ જો લોએ બંeણા વૃત્તા, અગ્ની વ મહિઓ જહા; સયા કુસલમંદિઠું, તે વયે બૂમ માહણે. ૧૯ જો ન સજ્જઈ આગનું, પÖયન્તો ન સોયઈ; રમઈ અજ્જવયમિ , તં વયે બૂમ માહણે. ૨૦ જાયરૂવું જહામઠું, નિદ્ધત્તમલપાવગં; રાગ-દોસ-ભયાતીય, તે વયે બૂમ માહણે. ૨ (તવસ્સિયં કિસ દન્તુ, અવચિયમંસસોણિયે; સુવયં પત્તનિવ્વાણું, તે વયં બૂમ માહણે.) તલપાણે વિયાણિત્તા, સંગહેણ ય થાવરે; જો ન હિંસઈ તિવિહેણં, તે વયે બૂમ માહણે. ૨૨ કોહા વા જઈ વા હાસા, લોભા વા જઈ વા ભયા; મુસં ન વયઈ જ ઉ, તે વયે બૂમ માહણે. ૨૩ ચિત્તમત્તમચિત્ત વા, અખં વા જઈ વા બહું; ન ગેહતિ અદત્ત જે, તે વયે બૂમ માહણે. ૨૪ દિવ્ય-માણસ-તેરિચ્છે, જો ન સેવઈ મેહુર્ણ; મણસા કાય-વક્રેણં, તે વયે બૂમ માહણે. ૨૫ જહા પોમ જલે જાય, નોવલિuઈ વારિણા; એવં અલિપ્ત કામેહિં, તે વયે બૂમ માહણે. અલોલુય મુહાઇવી, અણગાર અકિંચણ; અસંસત્ત ગિહત્વેસુ, તે વયં બૂમ માહણે.
૨
?
ર૭.
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________
. ૧૩૮ (જહિત્તા પુવ્વસંજોગ, નાઇસંગે ય બધેવે; જો ન સર્જાઈ એએહિં, તે વયે બૂમ માહણે.) પસુબધા સવવેદા, જદ્દે ચ-પાવક—ણા; ન તું તાત્તિ દુસ્સીલ, કમ્માણિ બલવન્તિહ. ૨૮ ન વિ મુઠુિએણ સમણો, ન ઓકારેણ બમ્મણો; ન મુણી રણવાસણ, કુસચીરણ તાવો. ૨૯ સમયાએ સમણો હોઇ, બહ્મચરેણ બહ્મણો; નાણેણ ય મુણી હોઈ, તવેણે હોઇ તાવસો. ૩૦ કમ્પણા બમ્મણો હોઈ, કમ્મુણા હોઈ ખત્તિઓ; વાંસો ક—ણા હોઈ, સુદ્દો હોઈ ઉ કમ્મુણા. ૩૧ એએ પાકિરે બુદ્ધ, જેહિં હોઈ સિણાયઓ; સવક...વિણિમુક્કે, તે વયે બૂમ માહણે. ૩૨ એવં ગુણસમાઉત્તા, જે ભવન્તિ દિઉત્તમા; તે સમન્થા ઉ ઉદ્ધતું, પરં અખાણમેવ ય. ૩૩ એવં તુ સંસએ છિને, વિજયઘોસે ય માહણે; સમુદાય તઓ તં તુ, જયઘો મહામુહિં. ૩૪ તુકે ય વિજયઘોડે, ઇણમુદાહુ કયંજલી; માહણાં જહાભૂયં, સુટુ મે વિદંસિય. ૩૫ તુર્ભે જઇયા જન્માણ, તુમ્બે વેયવિઊ વિઊ; જોઇસંગવિઊ તુમ્ભ, તુમ્ભ ધમ્માણ પારગા. ૩૬
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૩૯
તુમ્ભ સમન્થા ઉદ્ધતું, પરં અપ્યાણમેવ ય; તમણુગ્રહ કરે અખ્ત, ભિખેણે ભિખુ ઉત્તમા ! ૩૭ ન કર્જ મઝ ભિખૂણે, ખિપ્પ નિખમસૂ દિયા; મા ભમિહિસિ ભયાવરે, ઘોરે સંસારસાગરે. ૩૮ ઉવલેવો હોઈ ભોગેસુ, અભોગી નીવલિપ્પઈ; ભોગી ભમઈ સંસારે, અભોગી વિધ્વમુચ્ચઈ. ૩૯ ઉલ્લો સુક્કો ય દો છૂઢા, ગોલયા મટ્ટિયામયા; દો વિ આવડિઆ મુદ્દે, જો ઉલ્લો સોડO લગ્નઈ. ૪૦ એવં લગ્નત્તિ દુમેહા, જે નરા કામલાલસા; વિરત્તા ઉ ન લગ્નત્તિ, જહા સે સુક્કગોલએ. ૪૧ એવં સે વિજયઘોસે, જયઘોસમ્સ અન્તિએ; અણગારસ્સ નિખજો, ધર્મો સોચ્ચા અણુત્તર. ૪૨ ખવેત્તા પુત્રુકમ્માઈ, સંજમેણ તવેણ ય; જયઘોસ-વિજયઘોસા, સિદ્ધિ પત્તા અણુત્તર. ૪૩
| | ત્તિ બેમિ. . [ ઈઇ જન્નઇજ્જ સમસ્ત (૨૫) ]
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રદ્ધાળુ પાસે છે
નિષ્ફળતા કદિ આવી શકતી નથી.
અનુભવ
આત્માનો ભોમિયો છે.
玩玩玩玩玩玩玩玩派派派派派派派派派派派派派
ક્રોધ એ
નિર્બળતાની નિશાની છે.
આળસ એ અમાસ છે.
જ્યારે પુરુષાર્થ એ પૂનમ છે.
કડક F
ક
ઊી લીલી ઊી ઊી ઊી ઊી ઊી લી ઊી ઊી ઊી ઊી હૈ ઊી.
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૬
આ અધ્યયનમાં સાધુજીવનની
દશ પ્રકારની સમાચારીનું વિશદ સમાચારી)
વિવેચન છે.
- - ૧. આવશ્યકી, ૨. નૈષેલિકી, 3. આપૃચ્છના, ૪. પ્રતિપૃચ્છના, ૫. છંદણા, ૬. ઇરછાકાર, ૭. મિથ્યાકાર, ૮. તથાકાર, ૯. અબ્યુત્થાન, ૧૦. ઉપસંપદા.
એ પછી સાધુજીવનની દિનચર્યા બતાવવામાં આવી છે. ચાર પોરિસીના કર્તવ્ય બતાવવામાં આવ્યા છે, તથા પ્રતિલેખનામાં કયા કયા દોષો નહિ લાગવા જોઇએ એ બતાવવામાં આવ્યું છે. '
. . સાધુ ક્યા છે કારણે ભિક્ષા લેવા નથી જતો, એ જ કારણો પણ બતાવ્યા છે.
– આવી રીતે પ૩ ગાથાઓના આ અધ્યયનમાં સાધુ જીવનની કેટલીયે વાતો કહી છે.
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________
ર૬
શ્રી સામાચારી અધ્યયન
સામાયાäિ પવામ, સવ્વદુવિમો‚ણું; જં ચરિત્તા ણ નિગ્ગસ્થા, તિષ્ણા સંસારસાગર. પઢમા આવસ્સિયા નામં, બિઇયા ય નિસીહિયા; આપુચ્છણા ય તઇયા, ચઉત્થી પડિપુચ્છણા. પંચમી છન્દણા નામં, ઇચ્છાકારો ય છટ્ઠઓ; સત્તમો મિચ્છાકારો ય, તહક્કારો ય અમો. અબ્દુઢ્ઢાણં ચ નવમં, દસમા ઉવસંપદા; એસા દસંગા સાહૂણં, સામાયારી પવેઇયા. ગમણે આવસ્સિયં કુજ્જા, ઠાણે ગુજ્જા નિસીહિયં; આપુચ્છણા સયંકરણે, પરકરણે પડિપુચ્છણા. છન્દણા દવ્યજાએણં, ઇચ્છાકારો ય સારણે; મિચ્છાકારોઽપ્પનિન્દાએ, તહક્કારો પડિસ્યુએ. અબ્દુઠ્ઠાણું ગુરુપૂયા, અચ્છણે ઉવસંપદા; એવં દુપંચસંજુત્તા, સામાયારી પવેઇયા. પુલ્વિલ્લમ્મિ ચઉધ્માગે, આઇચ્ચમ્મિ સમુદ્ગિએ; ભંડગં પડિલેહિત્તા, વન્દિત્તા ય તઓ ગુરુ:
૧
૩
૬
८
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૪૨
પુચ્છજ્જ પંજલિયડો, કિં કાયવ્યું મએ ઇહં ?; ઇચ્છ નિઓઇઉં ભન્તે !, વૈયાવચ્ચે વ સજ્ઝાએ. ૯ વેયાવચ્ચે નિઉત્તેણં, કાયવ્વમગિલાયઓ; સજ્ઝાએ વા નિઉત્તેણં, સવ્વદુવિમોક્ષણે. દિવસસ્સ ચઉરો ભાગે, મુજ્જા ભિક્યૂ વિયણે; તઓ ઉત્તરગુણે કુજ્જા, દિણભાગે ચઉંસુ વિ. ૧૧ પઢમં પોરિસિ સજ્ઝાયં, બિતિયં ઝાણું ઝિયાયઈ; તિઇયાએ ભિક્ષાયરિયું, પુણો ચઉત્શીઇ સજ્ઝાયં.૧૨ આસાઢે માસે દુપયા, પોસે માસે ચઉપ્પયા; ચિત્તાસોએસુ માસેસુ, તિપયા હવઇ પોરિસી. અંગુલ સત્તરત્તેણં, પક્ષેણ ય દુયંગુલ; વજ્રએ હાયએ વા વિ, માસેણં ચઉરંગુલ. આસાઢ બહુલપક્ષે, ભદ્દવએ કત્તિએ ય પોસે ય; ફગ્ગુણ-વઇસાહેસુ ય, નાયવ્વા ઓમરત્તા ઉ. જેટ્ટામૂલે આસાઢ-સાવણે, છહિં અંગુલેહિં પડિલેહા; અટ્ટહિં બીઇય તિયમ્મી, તઇએ દસ, અટ્ટહિં ચઉત્શે.૧૬ રનિં પિ ચઉરો ભાગે, મુજ્જા ભિમ્મૂ વિયક્ષણો; તઓ ઉત્તરગુણે ગુજ્જા, રાઈભાગેસુ ચઉસુ વિ. ૧૭ પઢમં પોરિસિ સજ્ઝાયં, બીતિયં ઝાણું ઝિયાયઈ; તઇયાએ નિદ્દમોમાંં તુ, ચઉત્થી ભુજ્જો વિ સજ્ઝાયં.૧૮
૧૪
૧૫
૧૦
૧૩
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૪૩
છે? કા5.
જં નેઈ જયા રત્તિ, નખત્ત તમ્મિ નહચઉદ્ભાગે; સંપત્તે વિરમજ્જા, સઝાયં પઓ કાલમ્પિ. ૧૯ તમેવ ય નકખજે, ગયણ ચઉન્માગસાવસે સમેિ; વેરત્તિય પિ કાલ, પડિલેહિતા મુણી મુજ્જા. ૨૦ પુથ્વિલ્લમ્પિ ચઉમ્ભાગે, પડિલેહિરાણ ભડ઼યં; ગુરુ વન્દિતુ સઝાય, મુજ્જા દુખવિમોખણું. ૨૧ પોરિસીએ ચઉભાગે, વન્દિત્તાણ તઓ ગુરું; અપડિક્કમિg, કાલસ્સ, ભાયણં પડિલેહએ. ૨૨ મુહપત્તિ પડિલેહિરા, પડિલેહિજ્જ ગોયું; ગોચ્છગલઇયંગુલિઓ, વત્થાઈ પડિલેહએ. ૨૩ ઉઠું થિર અતુરિય, પુવૅ તા વત્યમેવ પડિલેહે; તો બિયં પફોડે, તઈયં ચ પુણો પમજેજ્જા. ૨૪ અણચ્ચાવિયં અવલિય, અથાણુબન્ધિ અમોસલિ ચેવ; છપ્પરિમા નવ ખોડા, પાણી પાણિવિરોહણ. ૨૫ આરભડા સમૂદ્દા, વર્જયબા ય મોસલી તઈયા; પષ્ફોડણા ચઉત્થી, વિખિત્તા વેઇયા છટ્ટા. પસિઢિલ પલમ્બ લોલા, એગામોસા અખેગરૂવધુણા; કુણઈ પમાણિ પમાય, સંકિયગણણોવગં કુજ્જા. ૨૭ અણ્ણા ઇરિત્તપડિલેહા, અવિવચ્ચાસા તહેવ ય; પઢમં પય પસë, સેસાઈ ઉ અપ્પસન્થાઇ. ૨૮
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________
- ૧૪૪
પડિલેહણે કુણત્તો, મિહોકર્ણ કુણઈ જણવયકઈ વા; દેઇ વ પચ્ચકખાણું, વાએઇ સયં પડિચ્છઈ વા. ૨૯ પુઢવી-આઉક્કાએ, તેઊ-વાઊ વણસ્સઈ-તસાણં; પડિલેહણાપમત્તો, છહ પિ વિરાણઓ હોઇ. ૩૦ તઇયાએ પેરિસીએ, ભત્ત પાણે ગવેસએ; છહ અયરાગમેિ, કારણગ્નિ સમુએિ. ૩૧ વેયણ વેયાવચ્ચે, ઇરિયટ્ટાએ ય સંજમટ્ટાએ; તહાણવત્તિયાએ,છઠ્ઠ પુણ ધમ્મચિન્તાએ. ૩૨ નિગ્નન્યો બિતિમત્તો, નિગ્નથી વિનકરેજ્જછહિં ચેવ; ઠાણહિં તુ ઈ મેહિં, અણઇક્કમણા ય સે હોઈ. ૩૩ આયંકે ઉવસગ્ગ, તિતિખયા બહ્મચરગુત્તીસુ; પાણિદયા તવહેલું, સરીરવોચ્છયણટ્ટાએ. અવસેસ ભંડગં ગિઝા, ચબુસા પડિલેહએ; પરમદ્ધજોયણાઓ, વિહાર વિહરએ અણી. ચઉત્થીએ પોરિસીએ, નિદ્ધિવિત્તાણ ભાયખું; સઝાય તઓ મુજ્જા, સવભાવવિભાવણે. ૩૬ પોરિસીએ ચઉદ્ભાગે, વન્દિતાણ તઓ ગુરું; પડિક્કમિત્તા કાલસ્સ, સેજં તુ પડિલેહએ. પાસવણુચ્ચારભૂમિં ચ, પડિલેહિજ્જ જયં જઈ; કાઉસ્સગ્ગ તઓ મુજ્જા, સવ્વદુખવિમોખરું. ૩૮
૩૪
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૪૫
દેસિયં ચ અઈયારં, ચિત્ત્તજ્જ અણુપુXસો; નાણુંÆિ Üસણે ચેવ, ચરિત્તમ્મિ તહેવ ય. પારિયકાઉસ્સગ્ગો, વન્દિત્તાણ તઓ ગુરું; દેસિયં તુ અઈયારું, આલોએજ્જ જહક્કમાંં. પડિક્કમિત્તુ નિસ્ટલ્લો, વન્દિત્તાણ તઓ ગુરું; કાઉસ્સગ્ગ તઓ મુજ્જા, સવ્વદુવિમોક્ખણું. ૪૧ પારિયકાઉસ્સગ્ગો, વન્દિત્તાણ તઓ ગુરું; શુઇમંગલં ચ · કાઊણં, કાલ સંપડિલેહએ. પઢમં પોરિસિ સાયં, બિઇએ ઝાણું ઝિયાયઈ; તઇયાએ નિદ્દમોમાંં તુ, સજ્ઝાયં તુ ચઉત્થિએ. ૪૩ પોરિસીએ ચઉત્શીએ, કાલં તુ પડિલેહિયા; સજ્ઝાયં તુ તઓ મુજ્જા, અબોહેંતો અસંજએ. પોરિસીએ ચઉબ્નાગે, વન્દિઊણ તઓ ગુરું; પડિક્કમિત્તુ કાલમ્સ, કાલં तु પડિલેહએ. આગતે કાયવોસ્સગ્ગ, સવ્વદુવિમોક્ષણે; કાઉસ્સગ્ગ તઓ મુજ્જા, સવ્વદુવિમોક્ષણ. ૪૬ રાઇયં ચ અઈયાર, ચિત્તેજ્જ અણુપુસો; નાણુંમિ હઁસણુંમ્મી, ચરિત્તેમિ તવંમિ ય. પારિયકાઉસ્સગ્ગો, વન્દિત્તાણ તઓ ગુરું; રાઇયં તુ અઈયારું, આલોએજ્જ જહક્કમં.
૩૯
૪૦
૪૨
૪૪
૪૫
૪૭
૪૮
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૪૬
પડિક્કમિg નિસ્સલ્લો, વન્દિત્તાણ તઓ ગુરું; કાઉસ્સગ્ગ તઓ કુક્કા, સવ્વદુખવિમોખરૂં. ૪૯ કિં તવ પડિવજ્જામિ? એવું તત્ય વિચિન્તએ; કાઉસ્સગ્ગ તુ પારિત્તા, વન્દિઊણ તઓ ગુરુ. ૫૦ પારિયકાઉસ્સગ્ગો, વંદિત્તાણ તઓ ગુરું; તવં સંપડિવર્જિત્તા, કરેન્જ સિદ્ધાણ સંથવું. ૫૧ એસા સામાયારી, સમાણ વિયાહિયા; જં ચરિત્તા બહૂ જીવા, તિણા સંસારસાગર. પર
| | ત્તિ બેમિ. // [ ઈઇ સામાયારિજ઼ સમત્ત (૨૬) ]
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________
એક સ્થવિર “ગર્ણ' નામે ૨૦.
આચાર્ય હતા. એમના શિષ્યો ખલુંકીચો
અવિનીત હતા. અવિનયી શિષ્યોને ખૂબ સજા કરવા છતાં પણ તેઓ
સંયમ માર્ગમાં સ્થિર નહોતા. એવા એ કુશિષ્યો હતા. આથી ગર્ગાચાર્યને મનમાં ખૂબ કલેશ થતો હતો. એ વિચાર કરતા
किं मज्झ दुट्ठसीमेहिं अप्पा मे अवसीयई । जारिसा मम सीसा उ तारिसा गलिगद्दभा ॥ गलिगद्दभे चइत्ता णं दढं पगिण्हई तवं ॥
‘આવા દુષ્ટ શિષ્યોનું મારે કામ શું છે ? એમને લીધે મારો આત્મા દુઃખી દુઃખી થઇ રહ્યો છે. ગળિયલ બળદ અને ગધેડા જેવા મારા શિષ્યો છે.'
ગર્ગાચાર્ય આવા કુશિષ્યોનો ત્યાગ કરી, ઉચ્ચ સમાધિ ધારણ કરી ઉગ્ર તપ કરે છે.
કુશિષ્ય કેવા હોય એનું ૮ થી ૧૩ ગાથાઓમાં વર્ણન કરવામાં આવ્યું છે. આ અધ્યયનમાં ૧૭ ગાથાઓ છે.
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી ખલુંકિય અધ્યયન
થેરે ગણહરે ગન્ગે; મુણી આસિ વિસારએ; આઇન્ને ગણિભાવમ્મિ, સમાહિઁ પડિસંધએ. વહણે વહમાણસ્સ, કન્તાર અર્ધવત્તઈ; જોગે વહમાણસ, સંસારો અર્ધવત્તઈ. ખલુંકે જો ઉ જોએઇ, વિહમ્માણો કિલિસ્ટઈ; અસમાહિં ચ વેદેતિ, તોત્તઓ ય સે ભજ્જઈ. એગં ડસઇ પુચ્છિમ્મિ, એગં વિંધઇડભિક્ષણું; એગો ભંજઇ સમિલ, એગો ઉપ્પહપટ્ટિઓ. એગો પડઇ પાસેણં, નિવસઇ નિવિજ્જઈ; ઉક્ઝુદ્દઇ ઉફિંડઈ, સઢે બાલગવી વએ. માઈ મુદ્ગુણ પડઇ, કુદ્ધે ગચ્છઇ પડિપ ં; મયલક્ષ્મણ ચિટ્ટાઈ, વેગેણ ય પહાવઈ. છિન્નાલે છિન્દઈ સિલ્લિ, દુદત્તે ભંજઈ જુગં; સેવિ ય સુસ્સુયાઇત્તા, ઉજ્જહિત્તા પલાયએ. ખલુંકા જારિસા જોજ્જા, દુસ્સીસા વિ હું તારિસા; જોઇયા ધમ્મજાણમ્મિ, ભજ્જત્તી ધિઇદુબલા.
૨૭
૩
૮
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૪૮
ઇઢીગારવિએ એગે, એગેડO રસગારવે; સાયાગારવિએ એગે, એગે સુચિરકોહણ. ૯ ભિખ્ખાલસિએ અંગે, એગે ઓમાણભીરુએ થપ્લે; એગ ચ અણુસાસમ્મી, હઊહિં કારણેહિં ય. ૧૦ સો વિ અત્તરભાસિલ્લો, દોસમેવ પકુવ્વઈ; આયરિયાણં તં વર્ણ, પડિક્લેઈ અભિખણ. ૧૧ ન સા મમ વિયાણાઇ, ન વિ સા મઝ દાહિઈ; નિમ્નયા હોહિતિ મ, સાહૂ અaોડW વચ્ચઉ. ૧૨ પેસિયા પલિઉંચત્તિ, તે પરિયત્તિ સમક્તઓ; રાયવેટૅિ વ મન્નત્તા, કન્તિ ભિઉડિ મુહે. ૧૩ વાઇયા સંગહિયા ચેવ, ભરૂપાણેણ પોસિયા; જાયપષ્ના જહા હંસા, પક્કમત્તિ દિસોદિસિં. ૧૪ અહ સારહી વિચિજોઇ, ખાંકેહિં સમાગઓ; કિં મઝ દુઢસીસેહિં ?, અપ્પા મે અવસીય ઈ. ૧૫ જારિસા મમ સીસા ઉ, તારિસા ગલિગર્દભા; ગલિગર્દભે ચઇત્તા ણે, દઢ પગિહઈ તવં. ૧૬ મિઉ મદ્વસંપન્નો, ગબ્બીરો સુસમાહિઓ; વિહરાં મહિં મહપ્પા, સીલભૂએણ અપ્પણ. ૧૭
| | તિબેમિ. / [ ઇ ઈ ખલુંકિય સમi (૨૭) ]
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૦
મોક્ષમાર્ગગતિ
આ અધ્યયનમાં નીચેના વિષયો
પર ભગવંતે પ્રકાશ પાડ્યો છે.
જ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્ર અને તપ,
- દ્રવ્ય, ગુણ અને પર્યાય,
= ધર્માસ્તિકાય, અધર્માસ્તિકાય, આકાશાસ્તિકાય, પુદ્ગલાસ્તિકાય જીવાસ્તિકાય અને કાળ,
નવ તત્ત્વ,
- સમ્યક્ત્વ-સમ્યગ્દર્શન,
-
સમ્યક્ત્વના પ્રકાર ૧. નિસર્ગરુચિ ૨. ઉપદેશરુચિ. ૩. આજ્ઞારુચિ ૪. સૂત્રરુચિ ૫. બીજચિ ૬. અભિગમરુચિ ૭. વિસ્તારરુચિ ૮. ક્રિયારુચિ ૯. સંક્ષેપરુચિ ૧૦. ધર્મદુચિ.
= આઠ પ્રકારના દર્શનાચાર,
- પાંચ પ્રકારના ચાસ્ત્રિ,
– બાહ્ય-અત્યંતર તપ,
આ રીતે આ અધ્યયનમાં ૩૬ ગાથાઓ છે.
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૨૮
શ્રી મોક્ષમાર્ગીય અધ્યયન
મોખમગ્ન ગઈ તઍ, સુણેહ જિણભાસિયં; ચઉકારણ-સંજુd, નાણ-દંસણ લક્ષ્મણ, નાણં ચ દંસણું ચેવ, ચરિત્ત ચ તવો તહા; એસ મગ્નોત્તિ પન્નત્તો, જિPહિં વરદંસિહિં. નાણં ચ દંસણ ચેવ, ચરિત્ત ચ તવો તહા; એયં મગ્નમણુપ્પત્તા, જીવા ગચ્છત્તિ સોન્ગઇ૩. તત્ય પંચવિહં નાણું, સુર્ય આભિનિબોહિયં; ઓહનાણું ચ તઈયં મણનાણં ચ કેવલ. એવં પંચવિહં નાણું, દવાણ ય ગુણાણ ય; પજ્જવાણં ચ સર્વેસિં, નાણે નાણીહિં દેસિય. ૫. ગુણાણમાસ દબં, એગદવસિયા ગુણા; લખણું પwવાણં તુ, ઉભઓ અસ્સિયા ભવે. ૬. ધમો અહમ્મો આકાસ, કાલો પોગલ-જન્તવો; એસ લોગો તિ પત્નત્તો, જિPહિં વરદંસિહિં. ૭. ધમ્મો અહમ્મો આકાસ, દહૂં ઇક્કિક્કમાહિત્યં; અણન્તાણિ ય દવાણિ, કાલો પોગ્ગલ-જન્તવો. ગઇલખણો ઉ ધમ્મો, અહમ્મો ઠાણલખણો; ભાયણે સવદવ્વાણું, નહિં ઓગાહલખણ. ૯.
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________
- ૧૫૦ વત્તાલક્ષ્મણો કાલો, જીવો ઉવઓગલખણો; નાણેણ દંસણેણં ચ, સુહેણ ય દુહેણ ય. . ૧૦. નાણં ચ દંસણું ચેવ, ચરિત્ત ચ તવો તહા; વરિય ઉવઓગો ય, એય જીવસ્ય લખણું. ૧૧. સદ્દધયાર-ઉજ્જોઓ, પહા છાયાડડત તિ વા; વષ્ણ-રસ-ગબ્ધ-ફાસા, પોગ્ગલાણં તુ લખણું. ૧૨. એકજં ચ પુહત્ત ચ, સંખા સંડાણમેવ ય; સંજોગા ય વિભાગા ય, પwવાણં તુ લખણું. ૧૩. જવા-જીવા ય બન્ધો ય, પુણે પાવાડડસવા તહા; સંવરો નિર્જરા મોખો, સજોએ તહિયા નવ. ૧૪. તહિયાણં તુ ભાવાણું, સન્માવે ઉચએસણ; ભાવેણ સદ્દહત્તસ્ત, સમ્મત્ત તં વિવાહિય. ૧૫. નિસગ્ગવદેસરુઈ, આણારુઈ સુત-બીયરુઇમેવ; અભિગમ-વિOારરુઈ,કિરિયા-સંખેવ-ધમ્મરુઈ. ૧૬. ભૂયત્થણાહિગયા,જીવાડજીવાયપુણ પાવંચ; સહસમુઇયાડડસવસંવરોય,રોએઇઉનિસ્સગ્ગો.૧૭. જો જિણદિકે ભાવે, ચઉવિહે સદ્હાઈ સયમેવ; એમેય નડશહરિય, નિસગ્નરુઈત્તિ નાયબ્યો. ૧૮. એએ ચેવ હુ ભાવે, ઉવઈકે જો પરેણ સદ્દહઈ; છમિત્થણ જિPણ વ, ઉવએસઈ ત્તિ નાયબ્યો. ૧૯.
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૫૧
રાગો દોસો મોહો, અનાણે જર્સી અવગય હોઈ; આણાએ રોયતો, સો ખલુ આણારુઈ નામ. ૨૦. જો સુત્તમહિજ્જન્તો, સુએણ ઓગાહઈ ઉ સમ્માં; અંગેણ બાહિરેણ વા, સો સુત્તરુઈ ત્તિ નાયબ્યો. ૨૧. એગણ અણગાઈ પયાદે, જો પસરઈ ઉ સમ્માં; ઉદએ વ તેલ્લબિન્દુ, સો બીયરુઇ ત્તિ નાયબ્યો. ૨૨. સો હોઈ અભિગમરુઈ, સુયનાણું જેણ અત્થઓ દિä; એક્કારસ અંગાઈ, પઈણાં દિઢિવાઓ ય. ૨૩. દવ્યાણ સટ્વભાવા, સવ્વપમાણેહિં જસ્સ ઉવલદ્ધા; સવાહિં નયવિહિં ય, વિત્યારસુઈ ત્તિ નાયબ્યો. ૨૪. દંસણ-નાણ-ચરિત્ત, તવ-વિણએ સચ્ચસમિઈ-ગુત્તીસુ; જો કિરિયા-ભાવરુઈ, સો ખલુ કિરિયારુઈ નામ. ૨૫. અણભિગ્રહિયદિટ્ટી, સંખેવરુઈ ત્તિ હોઈ નાયવ્યો; અવિસારઓ પવયણે, અણભિગ્નેહિઓ ય સેમેસુ. ૨૬. જો અસ્થિકાયધર્મો, સુયધમ્મ ખલુ ચરિત્તધર્મો ચ; સદ્ધહઈ જિણાભિહિય, સો ધમરુઈ તિ નાયબ્યો. ર૭. પરમ–સંથવો વા, સુદિટ્ટપરમFસેવણા વાવિ; વાવન્ન-કુદંસણ-વજ્જણાય, સમ્મત્તસદ્ધહણા. ૨૮. નલ્થિ ચરિત્ત સમ્મત્ત વિહૂર્ણ, દંસણે ઉ ભઈયવં; સમ્મત્ત-ચરિત્તાઇ જુગવં, પુર્વ વ સમ્મત્ત.
૨૯.
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________
- ૧૫૨ નાદસણિસ્સ નાણું, નાણેણ વિણા ન હોત્તિ ચરણગુણા; અગુણિસ્મનસ્થિ મોખો, નOિઅમુક્કસ્સનિવ્વાણું. ૩૦. નિસંકિય-નિષ્ક્રખિય-નિબ્રિતિગિંછા અમૂઢદિટ્ટી ય; ઉવવૂહ-થિરીકરણે, વચ્છલ્લ-પભાવણે અટ્ટ. ૩૧. સામાઈયં પઢમં, છેવટ્ટાવણે ભવે બિતિયં; પરિહારવિસુદ્ધીયું, સુહુર્મ તત સંપરાય ચ. . ૩૨. અકસાયમહખાય, છમિત્થસ્સ જિણસ્સ વા; એયં ચરિત્તકર, ચારિત્ત હોઇ આહિય. ૩૩. તવો ય દુવિહો વત્તો, બાહિરડબ્લન્તરો તણા; બાહિરો છવિહો વત્તો, એવમભિંતરો તવો. નાણેણ જાણઈ ભાવે, દંસણણ ય સદ્દહે; ચરિતેણ ન ગિહાઈ, તવેણ પરિસુઝઈ. ૩૫. ખવેત્તા પુત્રકમ્માઈ, સંજમેણ તણ ય; સવદુખપટ્ટા, પક્કમન્તિ મહેસિણો. ૩૬.
|| ત્તિ બેમિ. II [ ઇઇ મોમ્બમગ્નગતી સમi (૨૮)] .
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૯
સમ્યક્ત્વ પરાક્રમ
‘ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર'નું આ અધ્યયન ખૂબ જ મહત્ત્વપૂર્ણ છે. એમાં ભગવંતે ૭૩ (તોતેર) તાત્ત્વિક પ્રશ્નોના જવાબ આપ્યા છે.
૧. સંવેગ. ૨. નિર્વેદ. 3. ધર્મશ્રદ્ધા. ૪. ગુરુ-સાધર્મિક શુશ્રુષણ. ૫. આલોચના. ૬. નિંદા. ૭. ગર્હા. ૮. સામાયિક. ૯. ચતુર્વિશતિ-સ્તવ૧૦. વંદન ૧૧. પ્રતિક્રમણ ૧૨. કાયોત્સર્ગ ૧૩. પ્રત્યાખ્યાન ૧૪. સ્તવસ્તુતિમંગલમ્ ૧૫. કાલપ્રત્યુપેક્ષણા ૧૬. પ્રાયશ્ચિત્તકરણ ૧૭. ક્ષામણા ૧૮. સ્વાધ્યાય ૧૯. વાચના ૨૦. પ્રતિકૃચ્છના ૨૧. પરાવર્તના ૨૨. અનુપ્રેક્ષા ૨૩. ધર્મકથા ૨૪. શ્રુત-આરાધના ૨૫. એકાગ્ર મનઃસંનિવેશના ૨૬. સંયમ ૨૭. ત૫ ૨૮. વ્યવદાન ૨૯. સુખશાય ૩૦. અપ્રતિબદ્ધતા ૩૧. આસનસેવના ૩૨. વિનિવર્તના 33. સંભોગ (પ્રત્યાખ્યાન) ૩૪. ઉપધિ (પ્રત્યાખ્યાન) ૩૫. આહાર (પ્રત્યાખ્યાન) ૩૬. કષાય (પ્રત્યાખ્યાન) ૩૭. યોગ (પ્રત્યાખ્યાન) ૩૮. શરીર(પ્રત્યાખ્યાન) ૩૯. સહાય(પ્રત્યાખ્યાન) ૪૦. ભક્ત (પ્રત્યાખ્યાન) ૪૧. સદ્ભાવ (પ્રત્યાખ્યાન) ૪૨. પ્રતિરૂપતા ૪૩, વૈયાવૃત્ય ૪૪. સર્વગુણ સંપન્નતા ૪૫. વીતરાગતા ૪૬. ક્ષાન્તિ ૪૭. મુક્તિ ૪૮. માર્દવ ૪૯. આર્જવ ૫૦. ભાવસત્ય ૫૧. કરણ સત્ય ૫૨. યોગસત્ય ૫૩. મનોગુપ્તતા ૫૪. વાગુપ્તતા ૫૫. કાયગુપ્તતા ૫૬. મનસમાધારણા ૫૭. વાામાધારણા ૫૮. કાયસમાધારણા ૫૯. જ્ઞાન સંપન્નતા ૬૦. દર્શન સંપન્નતા ૬૧. ચારિત્ર સંપન્નતા ૬૨. શ્રોત્રેન્દ્રિયનિગ્રહ ૬૩. ચક્ષુરિન્દ્રિનિયગ્રહ ૬૪. ઘ્રાણેન્દ્રિયનિગ્રહ ૬૫. જિવૅન્દ્રિયનિગ્રહ ૬૬. સ્પર્શનેન્દ્રિયનિગ્રહ ૬૭. ક્રોધવિજય ૬૮. માનવિજય ૬૯. માયાવિજય ૭૦. લોભવિજય ૭૧. પ્રેમહેષમિથ્યાદર્શન વિજય ૭૨. શૈલેશી ૭૩. અકર્મતા. આ છે ૭૩ વિષયો ! એક એક વિષય લઇને પ્રશ્ન અને ઉત્તર કરવામાં આવ્યા છે.
આવી રીતે આ અધ્યયનમાં ૭૬ આલાપક છે.
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૨૯I શ્રી સમ્યકત્વ પરાક્રમ અધ્યયન
| સુયં મે આઉસં! તેણ ભગવયા એવમખાય, ઈહ ખલુ સમ્મત્તપરક્કમે નામ અઝયણે સમણેણં ભગવયા મહાવીરેણું કાસવેણે પવેઇએ, જે સમ્મ સદ્દહિરા પત્તા રોય ઇત્તા ફાસઈત્તા પાલદત્તા તીરઇત્તા કિટ્ટઇત્તા સોહબત્તા આરાહઇત્તા આણાએ અણુપાલઈત્તા બહવે જીવા સિક્ઝત્તિ બુક્ઝત્તિ મુચ્ચત્તિ પરિનિવાયન્તિ સબદુખાણમન્ત કરેન્સિ. શા તસ્સ ણે અયમટ્ટે એવમાહિજ્જઈ, તે જહા-સંવેગે. ૧. નિવેએ. ૨. ધમ્મસદ્ધા. ૩. ગુરુસાહમ્પિયસુસૂસણયા. ૪. આલોયણયા. ૫. નિદણયા. ૬. ગરહણયા. ૭. સામાઇએ. ૮. ચઉવ્વીસત્યએ. ૯. વન્દP. ૧૦. પડિક્રમણે. ૧૧. કાઉસ્સગે. ૧૨. પચ્ચખાણે. ૧૩. થય-શુઈમંગલે. ૧૪. કાલપડિલેહણા. ૧૫. પાયચ્છિત્તકરણે. ૧૬. ખમાવણયા. ૧૭. સઝાએ. ૧૮. વાયણયા. ૧૯. પરિપુચ્છણયા. ૨૦. પરિપટ્ટણયા. ૨૧. અણુપેહા. ૨૨. ધમ્મકહા. ૨૩. સુયસ્સ આરાહણયા. ૨૪. એગગ્નમણસંનિવેસણયા. ૨૫. સંજમે. ૨૬. તવે. ર૭. વોયાણે. ૨૮. સુહસાએ.
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૫૪
૨૯. અપ્પડિબદ્ધયા. ૩૦. વિચિત્તસયણાસણસેવણયા. ૩૧. વિણિવટ્ટણયા. ૩૨. સંભોગપચ્ચક્ખાણે. ૩૩. ઉવહિપચ્ચક્ખાણે. ૩૪. આહાર-પચ્ચક્ખાણે. ૩૫. કસાયપચ્ચક્ખાણે. ૩૬. જોગપચ્ચક્ખાણે. ૩૭. સરીરપચ્ચક્ખાણે. ૩૮. સહાયપચ્ચક્ખાણે. ૩૯. ભત્તપચ્ચક્ખાણે. ૪૦. સભ્ભાવપચ્ચક્ખાણે. ૪૧. પિંડરૂવયા. ૪૨. વૈયાવચ્ચે. ૪૩. સવ્વગુણસંપુણ્યા. ૪૪. વીયરાગયા. ૪૫. ખત્તી. ૪૬. મુત્તી. ૪૭. મદ્દવે. ૪૮. અજ્જવે. ૪૯. ભાવસચ્ચે. ૫૦. કરણસચ્ચે. ૫૧. જોગસચ્ચે. ૫૨. મણગુત્તયા. ૫૩. વઇગુત્તયા. ૫૪. કાયગુત્તયા. ૫૫. મણસમાહારણયા. ૫૬. વઇસમાહારણયા. ૫૭. કાયસમાહારણયા. ૫૮. નાણસંપન્નયા. ૫૯. દંસણસંપન્નયા. ૬૦. ચરિત્તસંપન્નયા. ૬૧. સોઇન્દ્રિયનિગ્ગહે. ૬૨. ચચન્દ્રિયનિગ્ગહે. ૬૩. ઘાણિન્દ્રિયનિગ્ગહે. ૬૪. જિબ્મિન્દ્રિયનિગ્ગહે. ૬૫. ફાસિન્દ્રિયનિગ્ગહે. ૬૬. કોવિજએ. ૬૭. માણવિજએ. ૬૮. માયાવિજએ. ૬૯. લોહવિજએ. ૭૦. પેજ્જ-દોસ-મિચ્છા-Üસવિજએ. ૭૧. સેલેસી. ૭૨. અકમ્મયા. ૭૩. ॥૨॥
સંવેગેણં ભત્તે ! જીવે કિં જણયઇ ? સંવેગેણં અણુત્તર ધમ્મસસ્તું જણયઇ, અણુત્તરાએ ધમ્મસદ્ધાએ
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૫૫
સંવેગં હવ્વમાગચ્છઇ, અણત્તાણુબન્ધિકોહ-માણ-માયાલોભે ખવેઇ, કમ્મ ન બન્ધઇ, તપ્પચ્ચઇયં ચ ણં મિચ્છત્તવિસોહિં કારણ Ëસણારાહએ ભવઇ, દંસવિસોહીએ ય ણં વિસુદ્ધાએ અત્યંગઇએ તેણેવ ભવગ્ગહણેણં સિન્ડ્ઝઇ, સોહીએ ય ણં વિસુદ્ધાએ તä પુણો ભવન્ગહણં નાઇક્કમઇ. ૧. ॥૩॥
નિગ્વેએણં ભત્તે ! જીવે કિં જણયઇ ? નિલ્વેએણું દિવ્વ-માણુસ-તેરિચ્છિએસ કામભોગેતુ નિર્ધ્વયં હવ્વમાગચ્છઇ, સવ્વવિસએસ વિરજ્જઇ, સવિસએસ વિરજ્જુમાણે આરમ્ભપરિચ્ચાર્યં કરેઇ, આરમ્ભપરિચ્ચાર્યં કરેમાણે સંસારમગ્ગ વોચ્છિન્દઇ, સિદ્ધિમગ્ગ પડિવન્ને ય ભવઇ. ૨. ॥૪॥
ધમ્મસદ્ધાએ ણં ભત્તે જીવે કિં જણયઇ ? ધમ્મસદ્ધાએ ણં સાયાસોક્ષેસુ રજ્જુમાણે વિરજ્જઇ, આગારધમં ચ ણું ચયઇ, અણગારે ણં જીવે સારીરમાણસાણં દુખાણું છેયણ-ભેયણ-સંજોગાઈણ વોર્ચ્યુયં કરેઇ અવ્યાબારું ચ ણં સુહં નિવત્તેઇ. ૩. પ્॥
ગુરુસાહયિ-સુસૂસણયાએ ણં ભંતે ! જીવે કિં જણયઇ ? ગુરુસાહમ્મિય સુસૂસણયાએ ણં વિણયપડિવર્ત્તિ જણયઇ. વિણયપડિવન્ને ય ણં ભંતે ! જીવે
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧પ૬
અણચ્ચાસાયણસીલે નેરઇય-તિરિખજોણિય-મણુસ્સદેવદુર્ગીઈઓ નિરુમ્ભઇ, વણસંજલણ-ભત્તિ-બહુમાણયાએ મણુસ્સદેવસોન્ગઈઓ નિબન્ધઇ, સિદ્ધિ સોન્ગઈ ચ વિસોહેઈ, પરથાઈ ચ શું વિણયમૂલાઈ સવકજ્જાઈ સાહેઇ, અ ય બહવે જીવે વિણઈત્તા ભવઈ. ૪. iદ્દા
આલોયણાએ ણં ભત્તે જીવે કિં જણયાં ? આલોયણયાએ હું માયા-નિયાણ-મિચ્છાદરિસણસલાણ મોખમગ્ગવિગ્વાણું અસંતસંસારવદ્ધરાણ ઉદ્ધરણું કરેઇ, ઉજ્જાભાવં ચ જણયઈ, ઉ ભાવપડિવન્ને ય શું જીવે અમાઈ ઈથીય નપુંસગવેયં ચ ન બન્ધઇ, પુન્નબદ્ધ ચ ણે નિર્જરેઇ. ૫. IIછા
નિન્દણયાએ ભત્તે જીવે કિં જણયાં ? નિન્દણયાએ | પચ્છાણુતાવે જણયાં. પચ્છાણુતાવે વિરજ઼માણે કરણગુણસેઢિ પડિવર્જાઇ, કરણગુણ-સેઢીપડિવન્ને ય અણગારે મોહણિજ્જ કમ્મ ઉગ્યાએઈ. . Iટા
ગરહણયાએ ભત્તે ! જીવે કિં જણયછે ? ગરહણયાએ ણં અપુરેક્કારે જણયઈ. અપુરેક્કારગએ શું જીવે અપ્પસચૅહિંતો જોગેહિંતો નિયત્તેઇ, પસત્યેહિ ય પવત્ત, પત્થજોગપડિવન્ને ય શું અણગારે અણન્તઘાઈ પજ્જવે ખવેઈ. ૭. I
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૫૭
સામાઇએણે ભજો ! જીવે કિં જણયઈ?સામાઇએણે સાવજ્જજોગવિરએ જણયઈ. ૮. ૨૦
ચઉસત્યએણે ભજો ! જીવે કિં જણયાં ? ચઉવ્વીસત્યએણે દંસણવિસોહિં જણયોં. ૯. શા
વન્દણએણં ભત્તે ! જીવે કિં જણયછે ? વન્દણએણે નીયાગોયે કર્મો ખવેઈ, ઉચ્ચાગીય નિબધઈ, સોહઞ શ ણં અપ્પડિહયં આણાફલં નિવૉઇ, દાહિણભાવં ચ ણે જણયઈ ૧૦. શરા
- પડિક્કમણેણં ભત્તે ! જીવે કિં જણયઈ? પડિક્કમeણે વયછિદ્દાઇ પિહેઇ. પિહિયવયછિદં પુણ જીવે નિરુદ્ધાસવે અસબલચરિત્તે અક્સુ પવયણમાયાસુ ઉવઉત્તે અપુહરે સુપ્પણિહિએ વિહરઈ. ૧૧. શરૂા
કાઉસ્સગેણં ભત્તે ! જીવે કિં જણયઇ ? કાઉસ્મણે તીય પપ્પન્ન પાયચ્છિત્ત વિસોહેઇ. વિશુદ્ધપાયચ્છિત્તે ય જીવે નિવ્યહિયએ હરિયભરુ વ ભારવહે પસન્દઝાણવગએ સુહ સુહેણું વિહરઈ. ૧૨. ૨૪
પચ્ચક્ખાણેણં ભત્તે ! જીવે કિં જણયાં ? પચ્ચકખાણેણં આસવદારાઈ નિરુશ્મઈ. ૧૩. II
થય-થઇ મંગલેણે ભજો! જીવે કિં જણયછે ? થય થઈ મંગલેણે નાણદંસણ-ચરિત્તબહિલાભ જણયાં.
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૫૮ નાણદંસણચરિત્ત-બોહિલાભસંપ ણે જીવેઅન્તકિરિય કમ્પ-વિમાણાવવત્તિયં આરાહણે આરાયેઇ. ૧૪.
iદ્દા કાલપડિલેહણએ ભત્તે ! જીવે કિં જણયાં? કાલપડિલેહણએનાણાવરણિજ્જ કમ્પંખવેઇ. ૧૫. ૨૭
પાયચ્છિત્તકરણેણં ભત્તે ! જીવે કિં જણયાં ? પાયચ્છિત્તકરણેણં પાવકમ્મવિલોહિં જણયઇ. નિરઇયારે યાવિ ભવઈ. સમં ચ ણં પાયચ્છિત્ત પડિવજ્રમાણે મગ્ન ચ મગફલં ચ વિસોહેઇ, આયારં ચ આયારફલ ચ આરાહેઇ. ૧૬. ૨૮
ખમાવણયાએ ણં ભત્તે જીવે કિં જણાય છે ? ખાવણયાએ પલ્હાયણભાવ જણયઈ. પહાયણભાવમુવગએ ય સવ્વપાણભૂયજીવસત્તેસુ મેરીભાવંઉપ્પાએઇ, મેરીભાવમુવગએ યાવિ જીવે ભાવવિલોહિં કાઊણ નિલ્મએ ભવઈ. ૧૭. ૨૨
સક્ઝાએણે ભજો ! જીવે કિં જણયાં ? સક્ઝાએણે નાણાવરણિજ્જ કર્મો ખવેઇ. ૧૮. ૨૦ ના
વાયણાએ ણં ભત્તે!જીવે કિંજણયઈ?વાયણાએ શું નિક્કરે જણયઈ. સુયસ્સ ય અણા સાયણયાએ વટ્ટઇ, સુયસ્ત છું અણાસાયણયાએ વટ્ટમાણે તિત્થધમ્મ અવલમ્બઇ, તિત્થધમ્મ અવલમ્બમાણે મહાનિનજરે મહાપwવસાણે ભવઇ. ૧૯. મેરા
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૫૯
પડિપુચ્છણાએ ણં ભત્તે જીવે કિં જણયઇ? પડિપુચ્છણાએ ણં સુત્તત્વ-તદુભયાઇ વિસોહેઇ, ડંખામોહણિજ્યું કમ્મ વોચ્છિન્નઇ. ૨૦. ॥૨૨॥
પરિયટ્ટયાએ ણં ભત્તે ! જીવે કિં જણયઈ ? પરિયટ્ટણાએણં વંજણાઇ જણયઇ, વંજણલદ્ધિં ચ ઉપ્પાએઇ.
૨૧. ॥૨૩॥
,
અણુપ્તેહાએ ણં ભત્તે ! જીવે કિં જણયઇ ? અણુપ્તેહાએ ણં આઉયવજ્જાઓ સત્તકમ્મપગડીઓ ધણિયબન્ધણબદ્ધાઓ સિઢિલબન્ધણબદ્ધાઓ પકરેઇ, દીહકાલટ્ટિઇયાઓ હસ્સકાલક્રિઇયાઓ પકરેઇ, તિવ્વાણુભાવાઓ મન્દાણુભાવાઓ પકરેઇ, બહુપએસગ્ગાઓ અપ્પપએસગ્ગાઓપકરેઇ, આઉયં ચણું કમ્મસિય બન્ધઇ, સિય નો બન્ધઇ, અસ્સાયાવેયણિજ્યં ચ ણં કર્માં નો ભુજ્જો ભુજ્જો ઉવચિણાઇ, અણાઇયં ચ ણું અણવયગ્યું દીહમદ્ધ ચાઉરાં સંસારકન્નાર ખિપ્પામેવ વીઈવયઇ. ૨૨. ॥૨૪॥
ધમ્મકહાએણં ભત્તે!જીવેજિણયઇ?ધમ્મકહાએ ણું પવયણં પભાવેઇ,પવયણપભાવએ ણં જીવે આગમેસસ્સ ભદત્તાએ કર્માં નિબન્ધઇ. ૨૩. IIRI
સુયસ્સ આરાહણયાએ ણં ભત્તે ! જીવે કિં જણયઇ ? સુયસ્સ આરાહણયાએ અન્નાણું ખવેઇ, ન ય સંકિલિસ્ટઇ. ૨૪. ॥૨૬॥
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૬૦
એગગ્નમણસંનિવેસણયાએ ભત્તે ! જીવે કિં જણયાં? એગષ્ણમણ સન્નિવેસણયાએ ણે ચિત્તનિરોહ કરેઇ. ૨૫. ર૭ા
સંજમેણં ભત્તે ! જીવે કિં જણયઈ ? સંજમેણું અણહયાં જયાં ! ૨૬. ૨૮
- તવેણં ભત્તે ! જીવે કિં જણયાં? તવેણં વોયાણ જણયાં ! ૨૭. ૨૧
વોયાણેણં ભત્તે ! જીવે કિં જણયઈ ? વોયાણેણં અકિરિયં જણયઇ. અકિરિયાએ ભવિતા તઓ પચ્છા સિજઝઈ, બુજઝઈ મુચ્ચઈ પરિનિવાયઈ સવ્વદુકખાણમન્ત કરેઇ. ૨૮. રૂ|
સુહ સાએણે ભજો ! જીવે કિં જણયાં ? સુહાસાએણે અણુસુયત્ત જણયઈ ! અણુસુએ ણં જીવે અણુકમ્પએ અણુબ્બડે વિગયોગે ચરિત્તમોહણિજ્જ કમ્મ ખવેઇ. ૨૯. રૂા.
અપ્રતિબદ્ધયાએ ણં ભત્તે ! જીવે કિં જણયાં? અપડિબદ્ધયાએ ણે નિસંગતં જણયઇ. નિસ્ટંગતેણે જીવે એગે એગગ્નચિત્તે દિયા ય રા ય અસજમાણે અડિબદ્ધ યાવિ વિહરદ. ૩૦. રૂચા
વિવિત્તરાયણાસણયાએ ભત્તે ! જીવે કિં જણાયછે ? વિવિત્તમયણાસણયાએ શું ચરિત્તગુત્તિ
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૬૧
જણયઇ. ચરિત્તગુરૂ ય જીવે વિવિસ્તાહારે દઢચરિત્ત એગારએ મોકખભાવપડિવન્ને અટ્ટવિહંકમ્પગંઠિં નિફ્ફરેઇ. ૩૧. રૂરૂા
વિણિવટ્ટણયાએ ભત્તે ! જીવે કિં જણયાં? વિણિવટ્ટણયાએ પાવકમ્માણ અકરણયાએ અભૂક્રેઇ, પુવ્યબદ્ધાણ ય નિક્કરણયાએ તે નિયૉઇ, તઓ પચ્છા ચારિત સંસારકન્તાર વિઇવયાં. ૩૨. મારૂ
સંભોગપચ્ચકખાણેણં ભત્તે ! જીવે કિં જણયાં? સંભોગપચ્ચખાણેણં આલમ્બણાઈ ખવેઇ, નિરાલમ્બણસ્સ ય આયતક્રિયા જોગા ભવન્તિ, સએણે લાભેણે સંતુસ્સઈ, પરસ્સલાભ નો આસાએઈ, પરલાભ નો તક્રેઈ, નો પહેઈ, નો પત્થઇ, નો અભિલસઈ, પરસ્સલાભ અણસ્સાઓમાણે અતક્ટમાણે અપીહેમાણે અપન્થમાણે અણભિલસે માણે દોચ્ચે સુહસિજજ ઉવસંપજ્જિત્તાણું વિહરઇ. ૩૩. રૂક
વિહિપચ્ચખાણેણં ભત્તે ! જીવે કિં જણયાં? વિહિપચ્ચખાણેણં અપલિમન્ચે જણયઈ, નિરવહિએ
જીવે નિઝંખે ઉવહિમન્તરેણ ય ન સંકિલિસ્ટઈ. ૩૪. રૂદ્દા
આહારપચ્ચકખાણેણં ભત્તે ! જીવે કિં જણયઇ?
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________
- ૧૬૨
આહારપચ્ચકખાણેણં જીવિયાસંસપ્પઓગ વોશ્ચિંદઈ જીવિયાસંસપ્ટઓનં વોચ્છિદિત્તા જીવે આહારમન્તરેણું ન સંકિલિસ્સઈ. ૩૫. રૂછા
કસાયપચ્ચખાણેણં ભત્તે ! જીવે કિં જણયઈ? કસાયપચ્ચખાણેણં વીયરાગભાવ જણયાં, વીયરાગભાવપડિવન્ને વિ ય ણે જીવે સમસુહદુખે ભવઈ. ૩૬. રૂ૮
જોગપચ્ચકખાણેણં ભત્તે ! જીવે કિં જણlઈ! જોગપચ્ચકખાણેણં અજોગત્ત જણાઈ ! અજોગી છું જીવે નવં કમ્મ ન બધઈ, પુત્રંબદ્ધ ય નિર્જરેઈ. ૩૭. રૂા | સરીરપચ્ચકખાણેણં ભત્તે ! જીવે કિં જણlઈ? સરીરપચ્ચકખાણેણં સિદ્ધાઇસયગુણત્ત નિવ7ઇ, સિદ્ધાઇસયગુણસંપન્ને ય ણં જીવે લોગગ્નમુવગએ પરમસુહી ભવઈ. ૩૮. ૪૦ |
સહાયપચ્ચકખાણેણં ભત્તે ! કિં જણયાં ? સહાયપચ્ચકખાણેણં એગીભાવે જણયઈ, એગીભાવભૂએ ય ણં જીવે એગષ્મ ભાવમાણે અપ્પઝંઝે અપ્રકલહે અપ્પકસાએ અપ્પતુમંતુમે સંજમબહુલે સંવરબહુલે સમાહિએ યાવિ ભવઈ. ૩૯. ૪૨
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૬૩ ભરપચ્ચકખાણેણં ભત્તે ! જીવે કિં જણયાં? ભત્તપચ્ચકખાણેણં અeગાઈ ભવસયાઇ નિરુભઈ. ૪૦. ૪રા
- સન્માવપચ્ચકખાણેણં ભતે ! જીવે કિં જણયછે ? સભાવપચ્ચખાણેણં અનિયટ્ટેિ જણયાં ! અનિયટ્ટિ પડિવ ય અણગારે ચત્તારિ કેવલિમ્મસે ખવેઈ, જહા-વેયણિજ્જ આઉયં નામ ગોય, તઓ પચ્છા સિઝઈ બુજઝઈ મુચ્ચઈ પરિનિવાઈ સવદુખાણમાં કરેઇ. ૪૧. ૪રૂ | - પડિરૂવયાએ ભત્તે ! જીવે કિં જણયાં ? પડિરૂવયાએ ણં લાઘવિયં જણયઈ લહુભૂએ ય શું જીવે અપ્રમત્તે પાગડલિંગે પસFલિંગે વિસુદ્ધસમ્મત્તે સત્તસમિઇસમત્તે સવ્વપાણ-ભૂય-જીવ-સન્વેસુ વીસસણિજ્જર્વે અપ્પડિલેહે જિઇન્ટિએ વિલિતવ-સમિઈસમન્નાગએ યાવિ ભવઈ. ૪૨. I૪૪
વેયાવચ્ચેણં ભત્તે ! જીવે કિં જણયછે ? વેયાવચ્ચેણે તિર્થીયરનામગોય કર્મ નિબન્ધઇ.૪૩. કા.
સવગુણસંપન્નયાએ ણં ભત્તે ! જીવે કિં જણlઇ? સવગુણસંપન્નયાએ ણે અપુણરાવત્તિ જણયઇ. અપુણરા
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૬૪
વત્તિ પત્તએ ણં જીવે સારીર-માણસાણે દુખાણું નો ભાગી ભવાઈ. ૪૪. ઇદ્દા
વીયરાગયાએ ભત્તે ! જીવે કિં જણયાં ? વીયરાગાયાએ હું નેહાણુબધુણાણિ તહાણુબધણાણિ ય વોચ્છિન્દઇ, મણુસુ સદ્દ-ફરિસ-રસ-રૂવ-ગધેસુ ચેવ વિરજ્જઈ. ૪૫. ૪૭
ખતીએ ભતે ! જીવે કિં જણયાં ? ખન્તીએ શું પરીસહે જિણઈ. ૪૬. I૪૮ | મુત્તીએ ભત્તે ! જીવે કિં જણયઈ ? મુત્તીએ
અકિંચણે જણયઈ ! અકિંચણે ય જીવે અત્યલોલાણું પુરિસાણં અપ–ણિજે ભવઈ. ૪૭. ૪૬ છે.
- અજ્જવયાએ ભત્તે ! જીવે કિં જણયાં ? અજ્જવયાએ કાઉન્ફયય ભાવુજુયય ભાસુજ્યય અવિસંવાયણે જણયાં. અવિસંવાયણ સંપન્નાયાએ શું જીવે ધમ્મસ્મ આરાહએ ભવઈ. ૪૮. પ૦
મદવયાએ ણં ભત્તે ! જીવે કિં જણયાં ? મદવયાએ શું મિઉમદવસંપન્ન અટ્ટ મયટ્ટાણાઇ નિફ્ટવેઇ. ૪૯. પI
ભાવસચ્ચેણં ભત્તે ! જીવે કિં જણયાં ? ભાવસએણે ભાવવિમોહિં જણયઇ. ભાવવિસોહીએ
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૬૫
વટ્ટમાણે જીવે અરિહન્તપન્નત્તસ્ય ધમ્મસ્સ આરાહણયાએ અભુટેઇ. અરહંતપન્નત્તસ્ય ધમ્મસ્મ આરાહણયાએ અભુદ્રિત્તા પરલોગ ધમ્મસ્મ આરાહએ ભવઈ. ૫૦. કરો
કરણસચ્ચેણં ભત્તે ! જીવે કિં જણાય છે ? કરણસચ્ચેણે કરણસત્તિ જણયઈ. કરણસચ્ચે વટ્ટમાણો જીવો જહાવાઈ તહકારી યાવિ ભવઇ. ૧૧. રૂા.
જોગસચ્ચેણં ભત્તે ! જીવે કિં જણયાં ? જોગસએણે જોગે વિસોહેઇ. પર. આઝા.
મણગુત્તયાએ ! ણં ભત્તે ! જીવે કિં જણયાં? મણગુત્તયાએ ણે જીવે એગર્ગે જણયઇ. એગગ્નચિત્તે ણે જીવે મણગુત્તે સંજમારાહએ ભવઈ. પ૩. પવછે. - વાંગુત્તયાએ ભત્તે ! જીવે કિં જણયાં ? વાંગુત્તયાએ શું નિવિકાર જણયઇ. નિવિકારે છું જીવે વાંગુત્તે અઝપ્પજોગસાહણજીત્તે યાવિ ભવઈ. ૫૪. પદ્દા
કાયગુત્તયાએ ણે ભજો ! જીવે કિં જણયાં ? કાયગુત્તયાએ ણે સંવરે જણયાં. સંવરેણે કાયગુરૂ પુણો પાવાસવનિરોહ કરેઇ. ૫૫. કા.
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૬૬
મણસમાહારણયાએ ણં ભત્તે ! જીવે કિં જણયઈ ? મણસમાહારણયાએ ણે એગર્ગે જણયઈ ! એગર્ગે જણઈત્તા નાણપwવે જણયઈ. નાણપજવે જણઈત્તા સમ્મત્ત વિસોહેઈ મિચ્છરં ચ નિજ્જરેઇ. પ૬. ૧૮
વાઇસમાહારણયાએ ભત્તે ! જીવે કિં જણયઈ ? વાંસમાહરણયાએ શું વાંસાહારણદંસણપક્સવેવિસોહેઇ, વાંસાહારણદંસણપજ્જવે વિસો-હિત્તા સુલભબોહિયાં નિવ્રૉઇ, દુલ્લભબોહિયાં નિક્કરેઈ. પ૭. I?
કાયસમાહરણયાએ ભત્તે! જીવે કિંજણયઈ? કાયસમાહારણયાએ | ચરિત્તપજવે વિસોહેઇ. ચરિત્તપવન્જવે વિસોહિત્તા અહખાયચરિત્ત વિસોહેઇ, અહખાય ચરિત્તવિસાહિત્તા ચત્તારિ કેવલિકમ્મસે ખઈ, તઓ પચ્છા સિઝઈ બુઝઈ મુચ્ચઈ પરિનિવાઈ સવદુખાણમાં કરેઇ. ૫૮. I૬૦
નાણસંપન્નયાએ ણં ભત્તે ! જીવે કિં જણયઈ? નાણસંપન્નયાએ ણે જીવે સવ્વભાવાભિગમ જણયઈ. નાણાસંપન્ન ણં જીવે ચારિતે સંસારકત્તારે ન વિણસ્સઇ.
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૬૭
“ જહા સૂઈ સસુત્તા, પડિયાવિ ન વિણસ્સઇ; તહા જીવે સસુત્તે, સંસારે ન વિણસ્સઇ. (૧) નાણ-વિણય-તવ-ચરિત્તજોગે સંપાઉણઇ, સસમય-પરસમય સંઘાયણિજ્યું ભવઇ. ૫૯. IF I
દંસણસંપન્નયાએ ણં ભત્તે ! જીવે કિં જણયઇ? સણસંપન્નયાએ ભવમિચ્છત્તછેયાં કરેઇ, પરં ન વિજ્ઝાયઇ અણુત્તરેણું નાણ-દસણેણં અપ્પાણું સંજોએમાણે સમ્મ ભાવેમાણે વિહરઇ. ૬૦. I॥૬॥
ચરિત્તસંપન્નયાએ ણં ભત્તે ! જીવે કિં જણયઇ? ચરિત્તસંપન્નયાએ સેલેસીભાવં જણયઇ, સેલેસિં પડિવશે અણગારે ચત્તારિ કેવલિકમ્મસે ખવેઇ, તઓ પચ્છા સિજ્જ્ઞઇ બુઝ્ઝઇ મુચ્ચઇ પરિનિવાઇ સદુસ્ખાણમાં કરેઇ. ૬૧. I૬॥
સોઈન્દ્રિયનિગ્ગહેણં ભત્તે ! જીવે કિં જણયઇ? સોઇન્દ્રિય-નિગ્ગહેણં મણુન્નામણુñસુ સદ્દેસુ રાગ-દોસનિગ્ગહું જણયઇ. તપ્પચ્ચઇયં ચ કમ્મન બન્ધઇ, પુર્વીબદ્ધ ચ નિજ્જરેઈ. ૬૨. I૬૪॥
િિન્દ્રયનિગ્ગહેણં ભત્તે ! જીવે કિં જણયઇ? ચન્દિય-નિગ્ગહેણું મણુન્નામણુન્નેસુ રૂવેસુ રાગ-દોસ
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૬૮
નિગ્નહે જણયાં. તપ્પચ્ચય કર્મો ન બન્ધઈ, પુત્રબદ્ધ ચ નિજ્જરેઇ. ૬૩. llધવા
ઘાણિદિએનિગ્નહેણં ભત્તે! જીવે કિં જણયઈ? ઘાણિન્ડિય-
નિગહેણ મણુન્નામણુસુ ગધેસુ રાગદોસનિગ્નેહંજણયાં. તપ્પચ્ચઈયંકમૅનબધઈ,પુલ્વબદ્ધ ચ નિજરેઇ. ૬૪. દ્દિદ્દા
જિભિન્દ્રિયનિગહેણં ભત્તે ! જીવે કિં જણયઈ? જિન્મિદિય-
નિગ્નહેણ મણુનામણુસુ રસેસુ રાગ-દોસનિગ્નહે જણયઈ. તપશ્ચર્યા કર્મો ન બધઈ, પુવૅબદ્ધ ચ નિજ્જરેઇ. ૬૫. hદ્દા
ફાસિન્દ્રિયનિગ્નહેણં ભત્તે! જીવે કિં જણય? ફાસિન્દ્રિયનિગ્નહેણું મણુન્નામણુસુ ફાસેતુ રાગ-દોસનિષ્ણ જણયાં. તપ્પશ્ચય કર્મો ન બધઈ, પુત્રબદ્ધ ચ નિફ્ફરેઇ. ૬૬. I૬૮
કોહવિજએણે ભને! જીવે કિં જણાયઈ? કોહવિજએણે ખન્તિ જણયઈ. કોહવેયણિજ્જ કર્મ ન બન્ધઈ, પુન્નબદ્ધ ચ નિજરેઇ. ૬૭. દિશા
માણવિજએણે ભજો ! જીવે કિં જણયઈ? માણવિજએણે મદવે જણયઇ, માણવેયણિજ્જ કર્મ ન બધઇ, પુલ્વબદ્ધ ચ નિજરેઇ. ૬૮. ૭૦||
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૬૯
માયાવિજએણં ભત્તે! જીવે કિં જણયાં ? માયાવિજએણે અજ્જવં જણયઈ. માયાવયણિજ્જ કર્મો ન બધઈ, પુવૅબદ્ધ ચ નિફ્ફરેઇ. ૬૯. II૭.
લોભવિજએણે ભજો ! જીવે કિં જણાય? લોભવિજએણે સંતોસીભાવે જણયઇ. લોભવેયણિજ્જ કમ્મ ન બન્ધઇ, પુત્રંબદ્ધ ચ નિજ્જરેઇ. ૭૦. Iકરો પિસ્જદોસ-
મિચ્છાદંસણવિજએણે ભજો ! જીવે કિં જણયછે ? પિસ્જદોસ-
મિચ્છાદંસણ વિજએણે નાણદંસણચરિત્તારાહણયાએ અભુઇ, અટ્ટવિહસ્સ કમ્મસ્સ કમ્મગઠિવિમોયણયાએ તપૂઢમયાએ જહાણુપુત્રિં અઠ્ઠાવીસઇવિહં મોહણિજ્જ કર્મ ઉગ્યાએઇ, પંચવિહં નાણાવરણિજ્જ, નવવિહં દંસણાવરણિજ્જ, પંચવિહે અન્તરાય એએ તિત્રિ વિ કમૅસે જુગવં ખવેઇ, તઓ પચ્છા અણુત્તર અસંત કસિણ પડિપુર્ણ નિરાવરણે વિતિમિર વિશુદ્ધ લોગાલોગપ્રભાસગં કેવલવર નાણદંસણું સમુપ્પાડેઈ, જાવ સજોગી ભવઈ, તાવ ય ઇરિયાવહિયં કર્મે બધઈ સુહફરિસં દુસમયદ્ગિઈયું, તે પઢમસમએ બદ્ધ, બિયસમએ વેઇમં, તઈયસમયે નિર્જાિણે, બદ્ધ, પુઠું ઉદરિયે વેઇયં નિર્જાિણે સેયાલે અકર્મો ચાવિ ભવઇ. ૭૧. If૭રૂા.
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૭૦
અહાઉયં પાલઇત્તા અન્તોમુહુત્તદ્વાવસેસાઉએ જોગનિરોહં કરેમાણે સુહુમકિરિયું અપ્પડિવાઇ સુક્કઝાણું ઝાયમાણે તપ્પઢમયાએ મણજોગં નિરુઇ, વઇજોગં નિરુમ્ભઇ, કાયજોગં નિરુમ્ભઇ, આણાપાણુનિરો કરેઇ, ઈસિપંચÇસક્ષરુચ્ચારણદ્વાએ ય ણં અણગારે સમુચ્છિન્નકિરિયું અણિયક્રિં સુક્કઝાણું ઝિયાયમાણે વૈયણિજ્યું આઉથં નામ ગોયં ચ એએ ચત્તારિ કમ્મસે જુગવં ખવેઇ. ૭૨. I૭૪
તઓ ઓરાલિય-કમ્માઇ ચ સાહિઁ વિપ્પજહણાહિઁ વિપ્પજહિત્તા ઉજુસેઢિપત્તે અફુસમાણગઈ ઉર્દૂ એગસમએણે અવિગ્ગહેણું તત્વ ગન્ના સાગારોવઉત્તે સિજ્જ્ઞઇ બુજ્સઇ મુચ્ચઇ પરિનિવાઇ સવ્વદુખાણું મંત કરેઇ. ૭૩. llll -
એસ ખલુ સમ્મત્તપરક્કમમ્સ અઝયણસ્સ અટ્ટે સમણેણં ભગવયા મહાવીરેણું આવિએ પન્નવિએ પરૂવિએ દંસિએ નિર્દેસિએ ઉવદંસિએ. ૭૪. ||૭||
॥ ત્તિ બેમિ. ॥
[ ઇઇ સમ્મત્તપરક્કમં સમત્તે (૨૯) ]
છે.
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩૦.
આ અધ્યયનમાં બાહ્ય તપ અને તપોમાર્ગગતિ
આવ્યંતર તપના વિષયમાં વિસ્તારથી સમજાવવામાં આવ્યું છે. બાહ્ય તપના છ પ્રકારોમાં પહેલો પ્રકાર અનાશન'
છે. અનશન બે પ્રકારના કહ્યા છે. ૧. ઇતરકાલીન અને ૨. મરણકાલીન. : -
. ઇત્વર અનશનના બે પ્રકાર (૧) સાવકાંક્ષ અને (૨) નિરવકાંક્ષ
: ઇત્વર અનશન રૂપ તપના છ પ્રકાર બતાવ્યા છે.
૧. શ્રેણીત૫ ૨. પ્રતરતા ૩. ઘનતપ ૪. વર્ગતપ પ. વર્ગ-વર્ગ તપ અને ૬. પ્રકીર્ણતપ..
v મૃત્યકાલીન અનશનના બે પ્રકાર બતાવ્યા છે? સવિચાર અને અવિચાર.
ભક્ત પ્રત્યાખ્યાન' અને “ગિની મરણ” એ સર્વિચાર અનાશન છે.
I પાદપોપગમન-અનશન એ અવિચાર અનશન છે. ઉણોદરી, વૃત્તિસંક્ષેપ, રસત્યાગ, કાયકલેશ, સલીનતા વગેરે બતાવ્યા છે.
આવ્યંતર તપના છ પ્રકાર ટુંકમાં બતાવ્યા છે. ૩૭ ગાથાઓનું આ અધ્યયન છે.
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩૦
|
શ્રી તપોમાર્ગીય અધ્યયન
જહા ઉ પાવર્ગ કમ્મ, રાગ-દોસસમજ્જિયં; ખવેતિ તવસા ભિખ્ખું, તમેગગ્ગમણો સુણ. ૧. પાણિવાહ-મુસાવાયા, અદમેહુણપરિગ્રહ વિરઓ; રાઈભોયણ-વિરઓ, જીવો ભવઇ અણાસવો. ૨. પંચસમિઓ તિગુત્તો, અકસાઓ જિઇન્ટિઓ; અગારવો ય નિસ્સલ્લો, જીવો ભવઈ અણાસવો. ૩. એએસિં તુ વિવચ્ચાસે, રાગ-દોસ-સમજ્જિયં; ખવેઈ તે જહા ભિખૂ, મે એગમણો સુણ. ૪. જહા મહાતલાશમ્સ, સન્નિરુદ્ધ જલાગમે; ઉસિંચણાએ તવણાએ, કમેણે સોસણા ભવે. ૫. એવં તુ સંજયસ્સાવિ, પાવક...નિરાસવે; ભવકોડસંચિય કર્મ, નવસા નિરિજઈ. ૬. સો તો દુવિહો વત્તો, બાહિરડલ્મન્તરો તહા; બાહિરો છવિયો વૃત્તો, એવમલ્મન્તરો તવો. ૭. અણસણમૂણીયરિયા, ભિખાયરિયા ય રસપરિચ્ચાઓ; કાયકિયેસો સંલણયા, ય બન્ઝો તવો હોઈ. ૮. ઇત્તરિય મરણકાલા ય, અણસણા દુવિહા ભવે; ઇત્તરિય સાવકંપા, નિરવકંખા ઉ બિઇજ્જિયા. ૯.
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૭૨
જો સો ઇત્તરિયતવો, સો સમાસણ છવિહો; સેઢિતવો પયરતવો, ઘણો ય તહ હોઈ વગો ય. ૧૦. તો ય વચ્ચવગો ઉં, પંચમો છઠ્ઠઓ પઇન્નતવો; મણઈચ્છિય-ચિત્તત્વો, નાયબ્યો હોઈ ઈત્તરિઓ. ૧૧. જા સા અણસણા મરણે, દુવિહા સા વિવાહિયા; સહિયારાઅવિયારા, કાયચેઢુ પઈ ભવે. ૧૨. અહવા સપ્પરિકમ્મા અપરિકમ્મા ય આહિયા; નીહારિમનીહારી, આહારવ્હેઓ ય દોસુ વિ. ૧૩.
ઓમોયરણે પંચહા, સમાસણ વિવાહિયં; દવ્યઓ ખેત્ત-કાલેણ, ભાવેણે પજ્જવહિં ય. ૧૪. જો જસ્સ ઉ આહારો, તત્તો મં તુ જો કરે; જહન્નેeગસિત્થાઈ, એવં દબૅણ ઊ ભવે. ૧૫. ગામે નગરે તહ રાયહાણિ-નિગમે ય આગરે પલ્લી; ખેડે કબ્બડ-દોણમુહ-પટ્ટણ-મડમ્બ-સંબાહે. ૧૬. આસમાએ વિહારે, સન્નિવેસે સમાય-ઘોસે ય; થલિ સેણા-ખધારે, સત્યે સંવટ્ટ-કોટે ય. ૧૭. વાડેસુ વ રચ્છાસુ વ, ઘરેણુ વા એવમેન્દ્રિય ખેતં; કમ્પઈ ઉ એવમાઈ, એવં ખેQણ ઊ ભવે. ૧૮. પેડા ય અદ્ધપેડા, ગોમુત્તિ-પતંગવીહિયા ચેવ; સબુક્કાવટ્ટાયયગતું, પચ્ચાગયા છટ્ટા. ૧૯.
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૭૩ દિવસસ પોરિસર્ણ, ચહિં પિ ઉ જત્તિઓ ભવે કાલો; એવં ચરમાણો ખલ, કાલોમાણે મુર્ણયળં. ૨૦. અહવા તઇયાએ પોરિસીએ, ઊણાએ ઘાસમેસન્તો; ચઉભાગૂણાએ વા, એવં કાલેણ ઊ ભવે. ૨૧. ઈથી વા પુરિસો વા, અલંકિઓ વાડણલંકિઓ વા વિ; અન્નતરવયત્નો વા, અન્નતરેણું વ વત્થણ, ૨૨. અનેણ વિસેમેણં, વણેણં ભાવમણુમુત્તે ઉ; એવં ચરમાણો ખલુ, ભાવોમાણે મુર્ણયહૂં. ર૩. દÒ ખેતે કાલે, ભાવમ્પિ ય આહિયા ઉ જે ભાવા; એએહિં ઓમચરઓ, પક્શવચરઓ ભવે ભિખૂ. ૨૪. અટ્ટવિહગોયરગૅ તુ, તહાં સરેવ એસણા; અભિગ્ગહા ય જે અન્ન, ભિખાયરિયમાહિયા. ૨૫. ખીર-દહિ-સપ્રિમાઈ, પણીયં પાણ-ભોયણું; પરિવજ્રણે રસાણં તુ, ભણિય રસવિવજ્જë. ૨૬. ઠાણા વીરાસણાઈયા, જીવસ્ય ઉ સુહાવહા; ઉગા જહા ધરિજ્જન્તિ, કાયકિયેસં તમાહિä. ર૭. એગજમણાવાએ, ઈન્દી-પસુવિવજ્જિએ; સયણાસણસેવણયા, વિવિત્તસયણાસણ. વિનિયણાસણ,
૨૮ એસો બાહિરગતવો, સમાસણ વિવાહિઓ; અલ્પત્તર તવં એરો, વેચ્છામિ અણુપુāસો. ૨૯.
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૭૪ પાયચ્છિત્ત વિણઓ, વૈયાવચ્ચે તહેવ સઝાઓ; ઝાણં ચ વિઉસ્સગ્ગો, એસો અલ્પત્તરો તવો. ૩૦. આલોયણારિહાદીયં, પાયચ્છિત્ત તુ દસવિલં; જે ભિખૂ વહઈ સમ્મ, પાયચ્છિત્ત તમાહિય. ૩૧. અભુટ્ટાણે અંજલિકરણ, તહેવાસણદાયખું; ગુરુભક્તિભાવ સુસૂસા, વિણઓ એસ વિવાહિઓ. ૩૨. આયરિયમાઈએ, વેયાવચ્ચમિ દસવિહે; આસવર્ણ જહાથામ, વેયાવચ્ચે તમાહિયે. ૩૩. વાયણા પુચ્છેણા ચેવ, તહેવ પરિયડ્રણા; અણુપેહા ધમ્મકહા, સજઝાઓ પંચહા ભવે. ૩૪. અટ્ટ-રોદ્દાણિ વજેરા, ઝાએજ્જા સુસમાહિએ; ધમ-સુકાઈ ઝાણાઇ, ઝાણું તં તુ બુહા-વએ. ૩૫. સયણાસણઠાણે વા, જે ઉ ભિખૂ ન વાવરે; કાયસ્સ વિઉસ્સગ્ગો, છઠ્ઠો સૌ પરિકિત્તિઓ. ૩૬. એયં તવ તુ દુવિહં, જે સમં આયરે મુણી; સે ખિડું સવ્યસંસારા, વિપ્રમુચ્ચઈ પંડિએ. ૩૭.
| | ત્તિ બેમિ. |
[ Uઈ તવમગ્ગદર્જ સમત્ત (૩૦) ]
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________
આ અધ્યયનના દરેક શ્લોકનું ૩૧ , ૧ ચોથું ચરણચરણવિધિ ) “સે ન છ મંડલ્લે !' અર્થાત્
A “એ સાધુ સંસારમંડલમાં નથી રહેતો”
એવું આવે છે. કેવો સાધુ સંસારના ચારગતિરૂપ મંડલમાં નથી રહેતો એનું વિસ્તૃત વિવેચન આ અધ્યયનમાં મળે છે. માત્ર એકવીશ શ્લોકોમાં કેટલું યે કહી નાખ્યું છે.
જે સાધુ| રાગદ્વેષ રૂપ પાપનો તિરસ્કાર કરે છે,
ત્રણ દંડ, ત્રણ ગારવ, ત્રણ શલ્યોનો ત્યાગ કરે છે. 1 ઉપસર્ગો સહન કરે છે.
. ચાર વિકથા, ચાર કષાય, ચાર સંજ્ઞા અને બે અશુભ ધ્યાનનો ત્યાગ કરે છે.
v પાંચ મહાવ્રતોમાં, પાંચ સમિતિના પાલનમાં રત રહે છે અને પાંચ વિષયોમાં મધ્યસ્થ રહે છે. પાંચ ક્રિયાઓનો ત્યાગ કરે છે.
અશુભ લેશ્યાનો વિરોધ કરે છે. શુભ લેગ્યામાં રહે છે અને છ જવનિકાયની રક્ષા કરે છે.
જે સાત ભયોને જીતે છે, સાત પિડેષણાનું પાલન કરે છે.
- આઠ મદનો ત્યાગ કરે છે, બ્રહ્મચર્યની ૯ ગુપ્તિનું પાલન કરે છે. ક્ષમાદિ દશવિધ સાધુધર્મનું પાલન કરે છે.
શ્રાવકની અગિયાર પ્રતિમા અને સાધુની બાર પ્રતિમામાં જે પ્રયન કરે છે.
તે સંસારમંડલમાં નથી રહેતો. ઇત્યાદિ...
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩૧
શ્રી ચરણવિધિ અધ્યયન
-
જે
ચરણવિહિં પવખામિ, જીવસ્ય ઉ સુહાવહં; જં ચરિત્તા બહૂ જીવા, તિણા સંસારસાગર. એગઓ વિરઇ મુજ્જા, એગઓ પવત્તણું; અસંજમે નિયત્તિ ચ, સંજમે ય પવરણ. રાગ-દોસે ય દો પાવે, પાવક—-પવત્તણે; જે ભિખૂ ભાઈ નિચ્ચે, સે ન અચ્છાઈ મંડલે. ૩. દંડાણ ગાવાણં ચ, સલ્લાણં ચ તિયં તિયં; જે ભિખું ચયઈ નિચ્ચે, સે ન અચ્છાઇ મંડલે. ૪. દિવ્યે ય ઉવસગ્ગ, તહા તેરિચ્છ-માણસે; જે ભિખૂ સહઈ નિર્ચ, સે ન અચ્છઇ-મણ્ડલે. પ. વિગહા-કસાય-સન્નાણું, ઝાણાણં ચ દુયં તહા; જે ભિખ્ખું વજ્જએ નિચ્ચે, સે ન અચ્છાં મડલે. ૬. વએસુ ઇન્દિયત્વેસુ, સમિતીસુ કિરિયાસુ ય; જે ભિખૂ જઈ નિર્ચ, સે ન અચ્છાઈ મણ્ડલે. ૭. લેસાસુ સુ કાએસૂ, છક્કે આહારકારણે; જે ભિખૂ જઈ નિચ્ચે, સે ન અચ્છાઈ મણ્ડલે. ૮. પિડોગહપડિમાસૂ, ભયટ્ટાણેસુ સાસુ જે ભિખૂ જઈ નિચ્ચે, સે ન અચ્છાઈ મડલે. ૯.
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________
- ૧૭૬ મએસ બસ્મગુત્તીસુ, ભિખૂધમ્મમિ દસવિહે; જે ભિખૂ જઈ નિર્ચા, સે ન અચ્છાઈ મણ્ડલે.૧૦. ઉવાસગાણ પડિમાસુ, ભિખૂણે પડિમાસુ ય; જે ભિખૂ જઈ નિર્ચ, સે ન અચ્છાઈ મણ્ડલે.૧૧. કિરિયાસુ ભૂયગામેસુ, પરમાહમિએસ ય; જે ભિખૂ જઈ નિર્ચા, સે ન અચ્છાં મંડલે. ૧૨. ગાહાસોલસએહિં, તહા અસંમમ્મિ ય; જે ભિખૂ જઈ નિર્ચ, સે ન અચ્છાઈ મંડલે. ૧૩. બહ્મમ્મિ નાયજઝયણેસુ, ઠાસુ અસમાહિએ; જો ભિખૂ જયઈ નિર્ચ, સે ન અચ્છાઈ મંડલે. ૧૪. એકવીસાએ સબલેસું, બાવીસાએ પરીસહે; જે ભિષ્મ જયઈ નિચ્ચે, સે ન અચ્છાં મંડલે. ૧૫. તેવીસઈ સૂયગડે, રૂવાહિએસુ સુસુ ય; જો ભિમુખ જઈ નિચ્ચે, સે ન અચ્છઈ મંડલે. ૧૬. પણવીસાભાવસાહિં, ઉસેસુ દસાદિ; જે ભિખૂ જયેઈ નિચ્ચે, સે ન અચ્છઇ મંડલે. ૧૭. અણગારગુણહિં ચ, પકધ્વમિ તહેવ ઉ; જે ભિખૂ જયઈ નિચ્ચે, સે ન અચ્છાં મંડલે. ૧૮. પાવસુયપસંગેસુ, મોહટ્ટાણેસુ ચેવ ય; જે ભિખૂ જઈ નિચ્ચે, સે ન અચ્છઇ મંડલે. ૧૯.
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૭૭
સિદ્ધાઈગુણ-જોગેસુ, તેત્તીસા-સાયણાસુ ય; જો ભિષ્મ જયઈ નિચ્ચે, સે ન અચ્છ મંડલે. ૨૦. ઇઇ એએસુ ઠાણેસ, જે ભિખૂ જઈ સયા; ખિપ્પ સે સવસંસારા, વિપ્રમુચ્ચઈ પંડિએ. ૨૧.
| | ત્તિ બેમિ. | [ Uઈ ચરણવિધિ સમત્ત (૩૧) ]
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________
ગુરુ સેવા. કદાપિ નિષ્ફળ જતી નથી.
ક્રોધ એ...ટ...લે. મનોબળનું મીંડું
નમ્રતા એ જીવનની કવિતા છે.
જ્યાં વિનય ત્યાં વિજય
||
શંકા એ ધીમું ઝેર છે.
સંકટના કંટક વચ્ચે જ
જીવન-ગુલાબ ખિલે છે.
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩૨
આ અધ્યયનમાં, શ્રમણોએ કેવા
કેવા પ્રમાદોનો ત્યાગ કરવો જોઈએ (પ્રમાદસ્થાના
અને રાગ-દ્વેષ-મોહને મૂળમાંથી ઉખાડી કાઢવા માટે કેવા કેવા ઉપાયો કરવા
જોઈએ એ વિસ્તારથી બતાવ્યું છે. - સૌથી પહેલાં તો બ્રહ્માચર્ય પાલનની બાબતમાં કહેવામાં આવ્યું છે.
v કામ ભોગોનું દારૂણ પરિણામ બતાવ્યું છે. .. રાગદ્વેષથી મુક્ત બની સમાધિ પ્રાપ્ત કરવાનું કહેવામાં આવ્યું છે.
. ચક્ષુરિન્દ્રિયના દોષોથી બચવું જોઇએ. રૂપના મોહને પ્રમાદ કહ્યો છે.
- શ્રવણેન્દ્રિયના દોષો બતાવ્યા છે. શબ્દના રાગદ્વેષથી બચવાનો ઉપદેશ આપવામાં આવ્યો છે.
ધ્રાણેન્દ્રિયના દોષો બતાવી, સુગંધ-દુર્ગધના રાગદ્વેષથી બચવાનું કહેવામાં આવ્યું છે.
i રસનેન્દ્રિયના દોષો બતાવી મધુરાદિ રસોના રાગદ્વેષથી બચવાનો ઉપદેશ આપવામાં આવ્યો છે.
સ્પર્શનેન્દ્રિયનો દોષ બતાવી અનુકૂળ-પ્રતિકૂળ સ્પર્શના રાગદ્વેષથી બચવાનું કહ્યું છે.
પ મનના અશુભ ભાવોથી મુક્ત થવાની વિસ્તારપૂર્વક પ્રેરણા આપવામાં આવી છે. આ રીતે ૧૧૧
શ્લોકોમાં વિષય-કષાય રૂપ પ્રમાદના વિવિધ સ્થાનોથી સાધુ-સાધ્વીને દૂર રહેવાનો ઉપદેશ કરાયો છે.
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________
હર
| શ્રી પ્રમાદસ્થાનીય અધ્યયન
અચ્ચત્તકાલસ્સ સમૂલગસ્ટ, સબસ્સદુખસ્સઉ જોપમોખો;
ભાસઓ એ પડિપુણચિત્તા !,, સુણેહ એગન્તહિયં હિયë. ૧. નાણસ્સ સબસ્સ પગાસણાએ, અન્નાણ-મોહમ્સ વિવજ્જણાએ; રાગસ્સ દોસસ્સ ય સંખએણં, એગાસીફખ સમુવેઈ મોખ. ૨. તસેસ મગ્ગો ગુરુ-વિદ્ધસેવા, વિવજ્જણા બાલજણસ્સ દૂરા; સર્જઝાય એગન્તનિસેવણા ય, સુત્તત્વ સંચિંતણયા ધિતી ય. ૩. આહારમિચ્છે મિતમેસણિર્જ, સહાયમિચ્છે નિઉણટ્ટબુદ્ધિ; નિકેયમિચ્છજજ વિવેગજોન્ગ, સમાહિકામે સમણે તવસ્સી. ૪. ન વા લભેજ્જા નિર્ણિ સહાય, ગુણાહિયં વા ગુણતો સમં વાં;
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________
- ૧૮૦ એક્કો વિ પાવાઈ વિવજયન્તો, વિહરેન્જ કામેસુ અસક્કમાણો. ૫. જહા ય અંડપ્પભવા બલાગા, અંડે બલાગપ્પભવ જહા ય; એમેવ મોહાયતણે ખુ તહે, મોહં ચ તણહાયતણે વયતિ. ૬. રાગો ય દોસો વિ ય કમ્પબીયું, કમ્મ ચ મોહપ્પભવં વદન્તિ; કમં ચ જાઈ-મરણસ્સ મૂલ, દુખ ચ જાઈ-મરણ વયન્તિ. ૭. દુખ હયં જસ્સ ન હોઈ મોહો, મોહો હો જસ્સ ન હોઈ તહા; તહા હયા જસ્સ ન હોઈ લોડો, લોહો હો જસ્મ ન કિંચણાઈ. ૮. રાગ ચ દોસ ચ તહેવ મોહં, ઉદ્ધતુ કામણ સમૂલજાલં; જે જે ઉવાયા પડિવર્જિયવ્યા, તે કિરસ્લિામિ અહાણુપુલ્ડિં. ૯. રસા પગાર્મ ન નિસેવિયવ્યા, પાયું રસા દિત્તિકરા નરાણ;
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૮૧
દિવં ચ કામા સમભિદ્વત્તિ, દુમ કહા સાદુહલ વ પખી. ૧૦. જહા દવગી પઉરિધણે વણે, સમારુઓ નોવસમં ઉવે છે; એવિન્દ્રિયમ્મીવિડગામભોઈણો, ન બન્મચારિસ્સ હિયાય કસ્ટઈ. ૧૧. વિવિત્તસેજકાસણજનિયાણું,
માસણાણે દમિઇન્દિયાશં; ન રાગસ ધરિસેઇ ચિત્ત, પરાઇઓ વાહિરિ વોસહેહિં. ૧૨. જહા વિરાલાવસહસ્સ મૂલે, ન મૂસગાણં વસહી પસસ્થા; એમેવ ઈન્જીનિલયસ્સ મજઝે, ન બન્મચારિસ્સ ખમો નિવાસો. ૧૩. ન રૂવ-લાવણ-વિલાસ-હાસ, ન જંપિયંઇગિય પેહિયં વા; ઇOીણ ચિત્તસિ નિવેસઇત્તા, દઠું વવસે સમણે તવસ્સી. ૧૪. અદંસણ ચેવ અપત્થણે ચ, અચિત્ત ચેવ અકિરણે ચ;
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૮૨ ઇથીજણસ્મારિયઝાણજોગું, હિયં સયા બહ્મચરે રયાણ. ૧૫. કામં તુ દેવીહિં વિ ભૂસિયહિં, ન ચાઇયા ખોભઈતું તિગુતા; તહા વિ એગન્તહિયં તિ નચ્યા, વિવિત્તવાસો મુણિણ પસત્યો. ૧૬. મોખાભિમંખિસ્સવિ માણવલ્સ, સંસારભી રુમ્સ ઠિયસ્ય ધમે; નેયારિસ દુત્તરમન્થિ લોએ, જહિત્યિઓ બાલમોહરાઓ. ૧૭. એએ ય સંગે સમાઇક્રમિત્તા, સુહુત્તરા ચેવ ભવન્તિ સેસા; જહા મહાસાગરમુત્તરિત્તા, નદી ભવે અવિ ગંગાસમાણા. ૧૮. કામાણુગિદ્ધિપ્પભવ ખુ દુખ, સવ્યસ્સ લોગસ્સ સદેવગસ્સ; જે કાઈયં માણસિયં ચ કિંચિ, તસંતાં ગચ્છઈ વીયરાગો. ૧૯. જહા વ કિમ્પાગફલા મણોરમા, રસેશ વણેણ ય ભુજમાણા;
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૮૩
તે ખુદ્દએ જીવિએ પચ્ચમાણા, એઓવમા કામગુણા વિવાગે. ૨૦. જે ઇન્દ્રિયાણં વિસયા મણુશા, ન તેસુ ભાવં નિસિ૨ે કયાઇ; ન યામણુન્નેસુ માં પિ કુજ્જા, સમાહિકામે સમણે તવસ્સી. ૨૧.
ચક્ષુસ્સ રૂવં ગહણું વયન્તિ, તં રાગહેઉં તુ મણુશમાહુ; તું દોસહેઉં અમણુશમાહુ, સમો ઉ જો તેસુ સ વીયરાગો. ૨૨. રૂવસ ચખ્ખું ગહણું વયન્તિ, ચ′′સ્સ રૂવં ગહણું વયન્તિ; રાગસ હેઉં સમણુશમાહુ, દોસસ્સ હેઉં અમણુશમાડું. ૨૩. રૂવેસુ જો ગેહિમુવેઇ તિવૃં, અકાલિયં પાવઈ સે વિણાસં; રાગાઉરે સે જહ વા પયંગે, આલોગલોલે સમુવેઇ મચ્યું. ૨૪. જે યાવિ દોરું સમુવેઇ તિવૃં, તસિંખણે સે ઉ ઉવેઇ દુખ્ખું;
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૮૪
દુદ્દન્તદોસેણ સએણ જન્ત્, ન કિંચિ રૂવં અવરઝઈ સે. ૨૫. એગન્તરત્તો રુઇરંસિ રૂવે, અતાલિસે સે કુણઈ પઓસં; દુમ્બસ્સ સંપીલમુવેઇ બાલે, ન લિપ્પઈ તેણ મુણી વિરાગે. ૨૬. રૂવાણુગાસાણુગએ ય જીવે, ચરાચરે હિંસઇણેગરૂવે; ચિત્તેહિં તે પરિતાવેઇ બાલે, પીલેઇ અન્નક્રૃગુરૂ કિલિટ્ટે. ૨૭. રૂવાણુવાએ ણ પરિગ્ગહેણ, ઉષ્માયણે રક્ખણ-સન્નિઓગે; વએ વિઓગે ય કહિં સુ ં સે, સોગકાલે ય અતિત્તિલાભે ? ૨૮. રૂવે અતિત્તે ય પરિગ્ગહમ્મિ, સત્તોવસત્તો ન ઉવેઇ તુષ્ટિ; અતુદ્ધિદોસેણ દુહી પરમ્સ, લોભાવિલે આયયઈ અદનં. ૨૯. તણ્ડાભિભૂયસ્સ અદત્તહારિણો, રૂવે અતિત્તસ્સ પરિગ્ગહે ય;
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૮૫
માયામુસં વãઇ લોભદોસા, તત્થાવિ દુસ્ખા ન વિમુચ્ચઈ સે. ૩૦. મોસમ્સ પચ્છા ય પુરત્નઓ ય, પઓગકાલે ય દુહી દુરન્તે; એવું અદત્તાણિ સમાયયન્તો, રૂવે અતિત્તો દુહિઓ અણિસ્સો. ૩૧. રૂવાણુરત્તસ્સ ન૨સ્સ એવું, કત્તો સુહં હોજ્જ કયાઇ કિંચિ ?; તત્વોવભોગે વિ કિલેસદુખં. નિત્તએ જસ્ટ કએ ણ દુખ્ખું. ૩૨. એમેવ રૂમ્મિ ગઓ પઓસં, ઉવેઈ દુોઘપરંપરાઓ; પદુદ્ઘચિત્તો ય ચિણાઈ કમ્મ, જં સે પુણો હોઇ દુ ં વિવાગે. ૩૩. રૂવે વિરત્તો મણુઓ વિસોગો, એએણ દુખોઘપરંપરેણ; ન લિપ્પઈ ભવમઝે વિ સન્તો, જલેણ વા પુખરણીપલાસં. ૩૪. સોયમ્સ સદ્દે ગહણું વયન્તિ, તં રાગહેઉં તુ મણુશમાહુ;
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૮૬
તું દોસહેઉં અમણુશમાહુ, સમો ય જો તેસુ સ વીયરાગો. ૩૫. સદ્દસ્ય સોયં ગહણું વયન્તિ, સોયમ્સ સદં ગહણું વયન્તિ; રાગસ હેઉં સમણુશમા, દોસસ્સ હેઉં અમણુશમાહુ. ૩૬. સદ્દેસુ જો ગેહિમુવેઇ તિવૃં, અકાલિયં પાવઇ સે વિણાસં; રાગાઉરે રિમિએ વ્વ મુદ્દે, સદ્દે અતિત્તે સમુવેઇ મળ્યું. ૩૭. જે યાવિ દોસં સમુવેઇ તિવૃં, તસિં ખણે સે ઉ ઉવેઇ દુખ્ખું; દુદન્તદોસેણ સએણ જન્ત્, ન કિંચિ સĚ અવરજ્જ્ઞઇ સે. ૩૮. એગન્તરત્તો રુઇરંસિ સદ્દે, અતાલિસે સે કુણઈ પઓસં; દુલ્ખસ્સ સમ્પીલમુવેઇ બાલે, ન લિપ્પઈ તેણ મુણી વિરાગે. ૩૯. સદ્દાણુગાસાણુગએ ય જીવે, ચરાચરે હિંસઇણેગરૂવે;
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૮૭
ચિત્તેહિં તે પરિતાવેઇ બાલે, પીલેઈ અન્નદૃગુરૂ કિલિબ્રે. ૪૦. સદ્દાણુવાએ ણ પરિગ્રહણ, ઉષ્માયણે રકખણ-સન્નિઓગે; વએ વિગે ય કહિં સુહ સે, સંભોગકાલે ય અતિરિલાભે ? ૪૧. સ અતિરે ય પરિગહમિ, સત્તોવસત્તો ન ઉવે છે તુઝુિં; અતુઢિદોસણ દુહી પરમ્સ, લોભાવિલે આયયઈ અદત્ત. ૪૨. તહાભિભૂયસ્સ અદત્તહારિણો, સ અતિરસ્ય પરિગ્રહ ય; માયામુસં વઈ લોભદોસા, તત્કાવિ દુખા ન વિમુચ્ચઈ સે. ૪૩. મોસમ્સ પચ્છા ય પુર–ઓ ય, પઓગકાલે ય દુહી દુર તે; એવું અદત્તાણિ સમાયયક્તો, સ અતિત્તો દુહિઓ અણિસ્સો.૪૪. સદ્દાણુરત્તસ્સ નરસ એવું, કરો સુહ હોજ્જ કયાઇ કિંચિ?;
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________
* ૧૮૮ તત્થોવભોગે વિ કિલે દુખ, નિવ્રુત્તએ જસ્ટ કએ ણ દુખ. ૪૫. એમેવ સદ્દષ્મિ ગઓ પઓસ, ઉવેઈ દુખોઘપરંપરાઓ; પદુદ્દચિત્તો ય ચિણાઈ કર્મ, જે સે પુણો હોઈ દુહં વિવાગે. ૪૬. સદ્દે વિરત્તો મણુઓ વિલોગો, એ એણે દુખોઘપરંપરણ; ન લિuઈ ભવમઝ વિ સન્તો, જલેણ વા પુખરિણીપલાસ. ૪૭. ઘાણસ્સ ગધું ગહણે વયનિત, તે રાગહેલું તુ મણુશમાહુ; તે દોસહેલું અમણુશમાહુ, સમો ય જો તે સુ સ વીયરાગો. ૪૮. ગન્ધસ ઘાણે ગહણે વયક્તિ, ઘાણસ્સ ગન્ધ ગહણે વયન્તિ; રાગસ્સ હેલું સમણુશમાહુ, દોસમ્સ હેલું અમણુશમાહુ. ૪૯. ગધેસુ જો ગેહિમુવેઈ તિબં, અકાલિય પાવઇ સે વિણાસં;
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૮૯
રાગાઉ ઓસહિગન્ધગિદ્ધે, સપ્ટે બિલાઓ વિવ નિક્ષમત્તે. ૫૦. જે યાવિ દોરું સમુવેઇ તિવૃં, તસ્સુિં ખણે સે ઉ ઉવેઇ દુખ્ખું; દુદ્દન્તદોસેણ સએણ જન્તે, ન કિંચિ ગન્ધ અવરઋઈ સે. ૫૧. એગન્તરત્તો રુઇસિ ગન્ધે, અતાલિસે સે કુણઈ પઓસં; દુખસ્સ સંપીલમુવેઇ બાલે, ન લિપ્પઈ તેણ મુણી વિરાગે. ૫૨. ગન્ધાણુગાસાણુગએ ય જીવે, ચરાચરે હિંસઇણેગરૂવે; ચિત્તેહિં તે પરિતાવેઇ બાલે, પીલેઇ અત્તżગુરૂ કિલિટ્ટે. ૫૩. ગન્ધાણુવાએ ણ પરિગ્ગહેણ, ઉપ્પાયણે રક્ષણ-સશિઓગે; વએ વિઓગે ય કહિં સુ ં સે, સંભોગકાલે ય અતિત્તિલાભે? ૫૪. ગન્ધે અતિન્ને ય પરિગ્ગહમ્મિ, સત્તોવસત્તો ન ઉવેઇ તુદ્ધિ,
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૯૦
અતુઢિદોસણ દુહી પરમ્સ, લોભાવિલે આયયઈ અદત્ત. ૧૫. તહાભિભૂયસ્સ અદત્તહારિણી, ગધે અતિરસ્ય પરિગ્રહે ય; માયામુએ વઢઈ લોભદોસા તત્કાવિ દુખા ન વિમુચ્ચાઈ સે. પ૬. મોસમ્સ પચ્છા ય પુરWઓ ય, પઓગકાલે ય દુહી દુરને; એવં અદત્તાણિ સમાયયનનો, ગળે અતિત્તો દુહિઓ અખિસ્સો. પ૭. ગધાણરામ્સ નરસ્ત એવું, કત્તો સુહ હોજ્જ કયાઇ કિંચિ?; તત્વોવભોગે વિ કિલેસદુમુખ, નિવાએ જસ્ટ કએ ણ દુકુખ. ૫૮. એમેવ ગધર્મિ ગઓ પસં, ઉવેઈ દુખોઘપરંપરાઓ; પદુઢચિત્તો ય ચિણાઈ કર્મ, જં સે પુણો હોઈ દુહ વિવાગે. ૫૯. ગળે વિરત્તો મણુઓ વિલોગો, એ એ દુકુખોઘપરંપરણ;
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૯૧
ન લિપ્પઈ ભવમજ્યે વિ સન્તો, જલેણ વા પુખરણીપલાસં. ૬૦. જિખ્માએ રસ ગહણું વયન્તિ, તં રાગહેઉં તુ મણુશમાહુ; તું દોસહેઉં અમણુશમાહુ, સમો ય જો તેસુ સ વીયરાગો. ૬૧. રસસ્સ જિખ્ખું ગહણું વયંતિ, જિજ્માએ રસું ગહણું વયન્તિ; રાગસ હેઉં સમણુશમાહુ, દોસસ્સ હેઉં અમણુશમાહુ. ૬૨. ૨સેસુ જો ગેહિમુવેઇ તિવૃં, અકાલિયં પાવઇ સે વિણાસં; રાગાઉફે ડિસવિભિન્નકાએ, મચ્છે જહા આમિસભોગગિદ્ધે. ૬૩. જે યાવિ દોરું સમુવેઇ તિવૃં, તસિં ખણે સે ઉ ઉવેઈ દુખ્ખું; દુદંતદોસેણ સએણ જન્ત્, રસં ન કિંચી અવરઋઈ સે. ૬૪. એગન્તરો રુઇરે રસમ્મિ, અતાલિસે સે કુણઈ પઓસં;
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________
- ૧૯૨ દુખસ્સ સંપીલમુવેઈ બાલે, ન લિLઈ તેણ મુણી વિરાગે. ૬૫. રસાણુગાસાણુગએ ય જીવે, ચરાચરે હિંસઈ ણે ગરૂવે; ચિત્તેહિં તે પરિતાવેઈ બાલે, પીલેઈ અરઢગુરૂ કિલિબ્રે. ૬૬. રસાણુવાએ ણ પરિગ્રહણ, ઉધ્યાયણે રમુખણ-સન્નિઓગે; વએ વિઓગે ય કહિં સુહ સે, સંભોગકાલે ય અતિરિલાભે? ૬૭. રસે અતિરે ય પરિગ્રહગ્નિ, સરોવસત્તો ન ઉવેઈ તુઝુિં; અતુઢિદોસણ દુહી પરમ્સ, લોભાવિલે આયયઈ અદd. ૬૮. તહાભિભૂયસ્ય અદત્તહારિણી, રસે અતિરસ્સ પરિગહે ય; માયામુસં વઈ લોભદોસા, તત્કાવિ દુખા ન વિમુચ્ચઈ સે. ૬૯. મોસમ્સ પચ્છા ય પુરFઓ ય, પઓગકાલે ય દુહી દુર તે;
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૯૩
એવં અદત્તાણિ સમાયયન્તો, ૨સે અતિત્તો દુહિઓ અણિસ્સો. ૭૦. ૨સાણુ૨ત્તસ્સ નરસ્સ એવું, કત્તો સુહં હોજ્જ કયાઇ કિંચિ ?; તત્થોવભોગે વિ કિલેસદુખ્ખું, નિવ્વત્તએ જસ્ટ કએ ણ દુખ્ખું., ૭૧. એમેવ ૨સમ્મિ ગઓ પઓસં, ઉવેઇ દુખોઘપરંપરાઓ; પદુદ્ઘચિત્તો ય ચિણાઇ કમ્મ, જં સે પુણો હોઇ દું વિવાગે. ૭૨. ૨સે વિ૨ત્તો મણુઓ વિસોગો, એએણ દુસ્ખોઘપરંપરેણ; ન લિપ્પઈ ભવમઝે વિ સન્તો, જલેણ વા પુક્ખરિણીપલાસં. ૭૩. કાયસ્સ ફાર્સ ગહણું વયન્તિ, તં રાગહેઉં તુ મણુશમાહુ; તું દોસહેઉં અમણુશમાહુ, સમો ય જો તેસુ સ વીય૨ાગો. ૭૪. ફાસસ્સ કાયં ગહણું વયન્તિ, કાયસ્સ ફાર્સ ગહણં વયંતિ;
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________
રાગસ્સ હેલું સમણુશમાહુ, દોસમ્સ હેલું અમણુશમાહ. ૭૫. ફાસે સુ જો ગેહિમુવેઈ તિવ્યું, અકાલિય પાવઈ સે વિણાસં; રાગાઉરે સીયજલાવશે, ગાહગ્ગહીએ મહિસે વ રન્ને. ૭૬. જે યાવિ દોસ સમુવેઈ તિવ્યું, તસિં ખણે સે ઉ ઉવેઈ દુખ; દુદન્તુદોસણ સએણ જન્તુ, ન કિંચિ ફાસં અવરઝઈ સે. ૭૭. એ ગતરત્તો રૂઇરંસિ ફાસે, અતાલિસે સે કુણઈ પઓસં; દુખસ્સ સંપીલમુવેઈ બાલે, ન લિપ્પઈ તેણ મુણી વિરાગે. ૭૮. ફાસાણુગાસાણુગએ ય જીવે, ચરાચરે હિંસઈમેગરૂવે; ચિત્તેહિં તે પરિતાવેઈ બાલે, પીલે છે અનકૅગુરૂ કિલિફ્ટ. ૭૯. ફાસાણુવાએ ણ પરિગ્રહણ, ઉષ્માયણે રખણ-સક્રિઓગે;
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૯૫
વએ વિઓગે ય કહિં સુહ સે, સંભોગકાલે ય અતિત્તિલાભે? ૮૦. ફાસે અતિરે ય પરિગ્રહસ્મિ, સત્તોવસતો ન ઉવેઈ તુટિં; અતુઢિદોસણ દુહી પરમ્સ, લોભાવિલે આયયઈ અદત્ત. ૮૧. તહાભિભૂયસ્સ અદત્ત-હારિણી, ફાસે અતિત્તસ્સ પરિગ્રહ ય; માયામુસં વઈ લોભદોસા, તત્કાવિ દુખા ન વિમુચ્ચઈ સે. ૮૨. મોસમ્સ પચ્છા ય પુરWઓ ય, પઓગકાલે ય દુહી દુરતે; એવં અદત્તાણિ સમાયયક્તો, ફાસે અતિ દુહિઓ અણિસ્સો. ૮૩. ફાસાણુરત્તસ્સ નરમ્સ એવં, કત્તો સુહ હોજ્જ કયાઈ કિંચિ; તત્વોપભોગે વિ કિલે દુકુખ, નિબત્તએ જસ્મ કએ ણ દુકુખ. ૮૪. એમેવ ફાસમિ ગઓ પઓ, ઉવે ઈ દુકુખોઘપરંપરાઓ;
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૯૬
પદુદ્ઘચિત્તો ય ચિણાઇ કર્માં, જં સે પુણો હોઇ દુ ં વિવાગે. ૮૫. ફાસે વિરત્તો મણુઓ વિસોગો, એએણ દુખોઘપરંપરણ; ન લિપ્પઈ ભવમજ્યે વિ સન્તો, જલેણ વા પુક્ષ્મરણીપલાસં. ૮૬. મણસ્સ ભાવે ગહણું વયન્તિ, તં રાગહેઉં તુ મણુશમાહુ; તું દોસહેઉં અમણુશમાહુ, સમો ય જો તેસુ સ વીયરાગો. ૮૭. મણસ્સ ભાવ ગહણું વયન્તિ, ભાવમ્સ મણં ગહણું વયન્તિ; રાગસ હેઉં સમણુશમાહુ, દોસમ્સ હેઉં અમણુશમાહુ. ૮૮. ભાવેસુ જો ગેહિમુવેઇ તિવૃં, અકાલિયં પાવઇ સે વિણાસં; રાગાઉફે કામગુણેસુ ગિદ્ધે, કરેણુમગ્ગાઽવહિએ ગએ વા. ૮૯. જે યાવિ દોસં સમુવેઇ તિવૃં, તસ્સુિં ખણે સે ઉ ઉવેઇ દુખ્ખું;
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૯૭
દુદ્દન્તદોસેણ સએણ જન્ત્, ન કિંચિ ભાવ અવરઈ સે. ૯૦ એગન્તરત્નો રુઇસિ ભાવે, અતાલિસે સે કુર્ણઈ પઓસં; દુખ્સ્સ સંપીલમુવેઇ બાલે, ન લિપ્પઈ તેણ મુણી વિરાગે. ૯૧. ભાવાણુગાસાણુગએ ય જીવે, ચરાચરે હિંસઇણેગરૂવે; ચિત્તેહિં તે પરિતાવેઇ બાલે, પીલેઇ અટ્ટગુરૂ કિલિટ્ટે. ૯૨. ભાવાણુવાએ ણ પરિગ્ગહેણ, ઉષ્માયણે રક્ષણ-સન્નિઓગે; વએ વિઓગે ય કહિં સુ ં સે, સંભોગકાલે ય અતિત્તિલાભે ? ૯૩. ભાવે અતિત્તે ય પરિગ્ગહમ્મિ, સત્તોવસત્તો ન ઉવેઇ તુËિ; અતુદ્ધિદોસેણ દુહી પરમ્સ, લોભાવિલે આયયઈ અદનં. ૯૪. તણ્ડાભિભૂયસ્સ અદત્તહારિણો, ભાવે અતિત્તસ્સ પરિગ્ગહે ય;
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૯૮ માયામુસં વઈ લોભ દોસા, તત્કાવિ દુખા ન વિમુચ્ચઈ એ. ૯૫. મોસમ્સ પચ્છા ય પુરFઓ ય, પઓગકાલે ય દુહી દુર તે; એવું અદત્તાણિ સમાયયન્તો, ભાવે અતિત્તો દુહિઓ અણિસ્સો. ૯૬. ભાવાણુરત્તસ્સ નરસ્ત એવું, કરો સુહ હોજ્જ કયાઈ કિંચિ?; તત્વોવભોગે વિ કિલે દુખ નિબત્તએ જસ્ટ કએ ણ દુખ. ૯૭. એમેવ ભાવમ્મિ ગઓ પઓસ, ઉવેઈ દુખોઘપરંપરાઓ; પદુકૃચિત્તો ય ચિણાઈ કર્મ, જે સે પુણો હોઈ દુહ વિવાગે. ૯૮. ભાવે વિરત્તો મણુઓ વિલોગો, એ એણ દુખોઘપરંપરણ; ન લિઈ ભવમઝેવિ સન્તો, જલેણ વા પુખરિણીપલાસ. ૯૯. એવિદિયત્થા ય મણસ્સ અત્યા, દુર્બસ્સહેલુંમણુયસ્સરાગિણો;
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૯૯
તે ચેવ થોવં પિ કયાઇ દુર્ખ,
ન વીયરાગસ્સ કરેન્તિ કિંચિ. ૧૦૦,
ન કામભોગા સમય ઉવેન્તિ, ન યાવિ ભોગા વિગઇ ઉવેન્તિ; જે તપ્પદોસી ય પરિગ્ગહી ય, સો તેસુ મોહા વિગઇ ઉવેતિ. ૧૦૧. કોહં ચ માણં ચ તહેવ માયું, લોભં દુગું ં અરઇ રઇ ચ; હાસં ભયં સોગ-પુમિન્થિવેય, નપુંસવેયં વિવિહે ય ભાવે. ૧૦૨. આવજ્જઈ એવમણેગરૂવે, એવંવિહે કામગુણેસુ સત્તો; અન્ને ય એયપ્પભવે વિસેસે, કારુણ્યદીણે હિરિમે વઇસ્સે. ૧૦૩. કર્ષ્યા ન ઇચ્છેજ્જ સહાયલિઝૂ, પચ્છાણુતાવેણ તવષ્પભાવ; એવં વિકારે અમિયપ્પકારે, આવજ્જઈ ઇન્દ્રિયચોરવસ્સે. ૧૦૪. તઓ સે જાયન્તિ પઓયણાઇ, નિમજ્જિઉં મોહમહણવમ્મિ;
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________
- ૨૦૦ સુહસિણો દુખવિણોયણટ્ટા, તપ્પચ્ચર્ય ઉજ્જમએ ય રાગી. ૧૦૫. વિરજ઼માણસ્સ ય ઇન્દ્રિયસ્થા, સદાઇયા તાવઈયપ્પયારા; ન તસ્મ સવ્વ વિ મણુન્નય વા, નિવ્રુત્તયતી અમણુન્નય વા. ૧૦૬. એવં સસંકષ્પવિકલ્પણાસું, સંજાયતી સમયમુવટ્ટિયમ્સ; અર્થે ય સંકષ્પયતો તઓ સે, પહયએ કામગુણે સુ તહા. ૧૦૭. સ વીયરાગો કસવ્યકિડ્યો, ખવેઈ નાણાવરણ ખણણ; તહેવ જે દંસણમાવરે, જં ચત્તરાયં પકરેઈ કમ્મ. ૧૦૮. સવૅ તઓ જાણઈ પાસઈ ય, અમોહણે હોઇ નિરન્તરાએ; અણાસવે ઝાણસમાહિત્ત, આઉફખએ મોખમુતિ સુદ્ધ. ૧૦૯. સો તસ્મ સવ્યસ્સ દુહસ્સ મુક્કો, જે બાહઈ સયયં જતુમે યં;
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૦૧ દીહામય વિધ્વમુક્કો પસન્થો; તો હોઈ અચ્ચત્તસુહી કયત્નો. ૧૧૦. અણાઈ કાલપ્પભવમ્સ એસો, સવસ્ય દુખસ્સ પમોખમો; વિયાદિઓ સમુ9ચ્ચ સત્તા, કમેણ અચ્ચત્તસુહી ભવત્તિ. ૧૧૧.
| | તિ બેમિ. !
[ ઈઇ પમાયટ્ટાણે સમત્ત (૩૨) ]
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________
ఉతడదీదీదీదీదీదీదీదీదీదీదీ 8 (મનને પગ હોત તો...
“થતું કેવું સારું, અગર મનને હોત પગ તો ?,
કદિ તો થાકીને ભટકી ભટકી જાત અટકી.”
ચિત્તને (મનને) પગ નથી ને છતાં એ જ્યાં ત્યાં ભટકતું જ રહે છે,
વગર થાકચે
અને
વગર અટકળે.
&
&&&&&&&
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩૩ કર્મપ્રકૃતિ
આ અધ્યયનમાં આઠ કર્મના નામ, એમના ઉત્તર-ભેદ [નામકર્મના ભેદ નથી બતાવ્યા] અને કર્મોની જઘન્ય-ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ બતાવી છે. સામાન્ય રૂપે પ્રદેશ, ક્ષેત્ર, કાળ અને ભાવની વાત પણ કરવામાં આવી છે.
પરીસ ગાણાનું આ અધ્યયન છે.
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩૩
કર્મપ્રકૃતિ અધ્યયન
في
ه
ه
ه
અઢ઼ કમ્માઇ વાચ્છામિ, આણુપુસ્વિં જહક્કમં; જેહિં બદ્ધ અયં જીવે, સંસારે પરિવત્તઈ. નાણસ્સાવરણિજ્જ, દરિસણાવરણે તહા; વેયણિજ્જ તહા મોહ, આઉકર્મો તહેવ ય. નામકર્મા ચ ગોયં ચ, અત્તરાયં તહેવ ય; એવમેતાઈ કમ્પાઈ, અફેવ ઉ સમાસઓ. નાણાવરણે પંચવિહં, સુય આભિનિબોહિયં;
ઓહનાણું તઈયં, મણનાણું ચ કેવલ. નિદ્દા તહેવ પહેલા, નિદ્દાનિદ્દા ય પલપલા ય; તત્તો ય થીણગિદ્ધી ઉં, પંચમા હોઈ નાયવા. ૫. ચખુ-મચખૂ-ઓહિસ્સ, દરિસણે કેવલે ય આવરણે; એવં તુ નવવિકખં, નાયબ્બે દરિસણાવરણ. . વેણીયં પિ ય દુવિહં, સાયમસાયં ચ આહિયં; સાયસ્સ ઉ બહૂ ભૈયા, એમેવ અસાયસ્સ વિ. મોહણિજ્જ પિ દુવિહં, દંસણે ચરણે તહા; દંસણે તિવિહં વૃત્ત, ચરણે દુવિહં ભવે. ૮. સમ્મત્ત ચેવ મિચ્છત્ત, સમ્મામિચ્છત્તમેવ ય; એયાઓ તિત્રિ પગડીઓ, મોહણિજ્જર્સી સણ. ૯.
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૦૪
ચરિત્તમોહણ કમ્મ, દુવિણં તુ વિયાહિયં; કસાય-વેયણિર્જ ચ, નોકસાયં તહેવ ય. સોલસવિહભેએણે. કમં તુ કસાયજં; સત્તવિહ નવવિહં વા, કર્મો નોકસાયજં. નેરઇય-તિરિખાઉં, મણુસ્સાઉં તહેવ ય; દેવાઉયં ચઉત્થ તુ, આજે કમ્મ ચઉવિહં. નામ કમં ચ દુવિહં, સુહંઅસુહ ચ આહિય; સુહસ્સ ઉબહૂ ભૈયા, એમેવ અસુહસ્સ વી. ગોયં કર્મે દુવિહં, ઉચ્ચ નીયં ચ આહિયં; ઉચ્ચ અટ્ટવિહં હોઈ, એવં નીયં પિ આહિય. ૧૪. દાણે લાભે ય ભોગે ય, ઉવભોગે વરિએ તણા; પંચવિહેમન્તરાય, સમાસણ વિવાહિય. એયાઓ મૂલપગડીઓ, ઉત્તરાઓ ય આહિયા; પએસગ્ગ ખેત્તકાલે ય, ભાવં ચાદુત્તર સુણ. સવૅસિં ચેવ કમ્માણ, પએસગ્ગ અણજોગં; ગંઠિગસરાઈ, અન્તો સિદ્ધાણ આહિય. સવજીવાણ કર્મો તુ, સંગહે છદ્ધિસાગય; સવેસુ વિ પએસેસુ, સવૅ સવેણ બદ્ધગં. ઉદહિસરિસનામાર્ણ, તીસતિ કોડિકોડીઓ; ઉક્કોસિયા હોઈ ઠિઈ, અન્તોમુહુર્ત જહત્રિયા. ૧૯.
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૦૫ આવરણિજ્જાણ દોહં પિ, વેયણિજ્જ તહેવ ય; અન્તરાએ ય કર્મોમ્પિ, ઠિઈ એસા વિયાહિયા. ૨૦. ઉદહિસરિસનામાણે, સત્તર કોડિકોડીઓ; મોહણિજ્જલ્સ ક્રિોસા, અન્તોમુહુર્ત જહનિયા. ૨૧. તેdીસ સાગરોપમ, ઉક્કોસણ વિયાદિયા; ઠિઈ ઉ આઉકમ્મસ્ટ, અન્તોમુહુર્ત જહત્રિયા. ૨૨. ઉદહિસરનામાણે, વિંસતિ કોડિકોડીઓ; નામ-ગોયાણ ઉક્કોસા, અટ્ટમુકુત્તા જહત્રિયા. ૨ સિદ્ધાણડણન્તભાગો, અણુભાગા ભવન્તિ ઉ; સલ્વેસુ વિ પએસગ્ગ, સવ્વજીવેસડઇચ્છિયું. ૨ તખ્તા એએસિં કમ્માણ, અણુભાગે વિયાણિયા; એએસિં સંવરે ચેવ, ખવણે ય જએ બુહે. ૨૫.
ત્તિ બેમિ. II
૨૪,
[ઇઇ કમ્મપગડી સમત્તા (૩૩)]
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________
ક્રિ
. ચિત્તશાંતિનો ઉપાય
黑膠
HE
RE
ચિત્તની ચોકી કરવાનું અને એનો પીછો પકડવાનું
ચિત્તની ચોકી એટલા માટે કરવાની છે કે
એ
મેલી વાસનાઓની ધૂળમાં આળોટવા ન માંડે, અને
એનો પીછો એટલા માટે પકડવાનો છે કે ક્યાંક એ આપણને થાપ આપીને
ગંદી વૃત્તિઓના ખાબોચિયામાં ગબડી ન પડે.
ਤੋਂ ਤੋਂ ਤੋਂ
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩૪
વેશ્યા
અધ્યયનમાં કૃષ્ણ, નીલ, કાપોત, તેજો, પદ્મ અને શુકલ લેશ્યાની બાબતમાં ભગવંતે વિસ્તારથી વિવેચન કર્યું છે. છ લેશ્યાઓનું છ દ્વારથી વિવેચન કર્યું છે.
૧. નામદ્વાર
૨. વર્ણદ્વાર 3. પરિણામસ્કાર
૪. લક્ષણહાર
૫. સ્થાનહાર
૬. સ્થિતિર
આ આધ્યયનમાં
ન ગણાઓ છે..
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩૪
લેશ્યા અધ્યયન
લેસજ્ઝયણ પવાશ્ચિમ, આણુપુર્વ્યિ જહક્કમં; છš પિ કમ્પલેસાણં, અણુભાવે સુહેણ મે. નામાઇ વણ-૨સ-ગન્ધ-ફાસ-પરિણામ-લક્ષ્મણે; ઠાણું ઠિઇ ગઇ ચાઉં, લેસાણં તુ સુણેહ મે.[દારગાહા] ૨. કિશ્તા નીલા ય કાઊ ય, તેઊ પમ્હા તહેવ ય; સુક્કલેસા ય છટ્ઠા ઉ, નામાઇ તુ જહક્કમં. [દાર-૧] ૩. જીમૂતનિદ્ધસંકાસા ગવલ-રિટ્ટગસન્નિભા;
૧.
ખંજંજણ નયણનિભા, કિલ્હલેસા ઉ વર્ણીઓ. નીલાસોગસંકાસા, ચાસપિંછસમપ્રભા; વેરુલિયનિદ્ધસંકાસા, નીલલેસા ઉ વણઓ. અયસીપુસંકાસા, કોઇલચ્છદ-સન્નિભા; પારેવયગીવનિભા, કાઉલેસા ઉ વણઓ. હિંગુલુયધાઉસંકાસા, તરુણાઇચ્ચસન્નિભા; સુયતુંડ-પઈવનિભા, તેઉલેસા ઉ વણઓ. હરિયાલભેયસંકાસા, હલિદ્દાર્ભય-સન્નિભા; સણાસણકુસુમનિભા, પમ્હલેસા ઉ વણઓ. સંખંક-કુન્દસંકાસા, ખીરપૂરસમપ્પભા; રયય-હારસંકાસા, સુક્કલેસા ઉ વણઓ. [દારં-૨] ૯.
૪.
૫.
૬.
૮.
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૦૮
જહ કહુયતુમ્બગરસો, નિમ્બરસો કડુરોહિણિરસો વા; એરો વિ અણજોગુણો, રસો કિણહાએ નાયવ્યો. ૧૦. જહતિગડુગસ્સ યરસો,
તિખો જહહસ્થિપિપ્પલીએ વા; એત્તો વિ અણજોગુણો, રસો ઉ નીલાએ નાયવ્યો. ૧૧. જહ તરુણઅમ્બગ-રસો વરકવિટ્ટસ્ટ વા વિ જારિસઓ; એત્તો વિ અણજોગુણો, રસો ઉકાઊએ નાયબ્યો. ૧૨. જહપરિણયમ્બગરસો, પક્કકવિટ્ટમ્સ વા વિ જારિસઓ; એત્તો વિ અણજોગુણો, રસો ઉ ઊએ નાયબ્યો. ૧૩. વરવારુણીએ વરસો,વિવિહાણ વ આસવાણ જારિસઓ; મહુ-મરગસ વ રસો, એત્તો પપ્પાએ પરએણે. ૧૪. ખજૂર-મુદિયરસો, ખીરરસો ખણ્ડ-સક્કરરસો વા; એરોવિઅણજોગુણો,રસોઉસુક્કાએનાયવ્યો.(દા.૩)૧૫. જહ ગોમડલ્સગન્ધો, સુણગમડસ્સવ જહાઅહિડમ્સ; એત્તો વિ અણજોગુણો, લેસાણં અપ્પસત્થાણું. ૧૬. જહ સુરહિકુસુમગન્ધો, ગધેવાસાણ પિસ્સમાણા; એત્તોવિઅણજોગુણો,પસન્થલેસાણતિëપિ.(દાર૪)૧૭. જહકરચયસ્તફાસો,ગોજિભાએયસાગપત્તાણ; એતો વિ અણજોગુણો, લેસાણે અપ્પસત્થાણું. ૧૮. જહ બૂરસ્સ વ ફાસો, નવણીયમ્સ વ સિરીસકુસુમાણે; એત્તોવિઅણજોગુણો,પસન્થલેસાણતિëપિ.(દા.૫)૧૯.
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૦૯ તિવિહો વ નવવિહો વા, સત્તાવીસUવિહેક્રસીઓ વા; દુઓ તેયાલો વા, લેસાણું હોઇ પરિણામો. (દા.૯) ૨૦. પંચાસવપ્નવત્તો, તિહિં અનુત્તો છસ્ અવિરઓ ય; તિવ્રારંભપરિણઓ, ખુદ્દો સાહસિઓ નરો. ૨૧. નિદ્ધધસ-પરિણામો, નિસંસો અજિઇન્ટિઓ; એય જોગસમાઉત્તો, કિહલેસ તુ પરિણમે. ઇસા-અમરિસ-અતવો, અવિજ્જ-માયા અહરિયા; ગિદ્ધીપઓસેય સઢે,પત્તરસલોલુએ.ર૩. સાયવેસએય. આરંભાઓ અવિરઓ,ખુદ્દો સાહસિઓનરો; એયજોગ સમાઉન્તો, નીલલેસ તુ પરિણમે. વકે વંકસમાયારે, નિયડિલ્લે અણજુએ; પલિઉંચગ ઓવહિએ, મિચ્છદિટ્ટી અણારિએ. ર૫. ઉફાલગ-દુઠ્ઠવાઈ ય, તેણે યાવિ ય મચ્છરી; એયજોગસમાઉત્તો, કાઉલેસ તુ પરિણમે. નીયાવતી અચવલે, અમાઈ અકુતૂહલે; વિણીયવિણએ દત્તે, જોગર્વ ઉવહાણવું. પિયધમ્મ દઢધમે, વજ્જભીરૂ હિએસએ; એય જોગસમાઉન્તો, તેઉલેસ તુ પરિણમે. પણુકોહ-માણે ય, માયા લોભે ય પયણુએ; પસન્નચિત્તે દન્તપ્પા, જોગવં ઉવહાણવું.
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૧૦
તહા પયણુવાઈ ય, ઉવસન્તે જિઇન્દિએ; એયજોગસમાઉત્તો, પમ્પલેસં તુ પરિણમે. અટ્ટ-રોદ્દાણિ વજ્જત્તા, ધમ્મ-સુક્કાણિ સાહએ; પસન્નચિત્તે દન્તપ્પા, સમિએ ગુત્તે ય ગુત્તિસુ. સરાગે વીયરાગે વા, ઉવસન્તે જિઇન્દિએ; એયજોગસમાઉત્તો, સુક્કલેસં તુ પરિણમે. (દારં-૭) ૩૨. અસંખેજ્જાણોસપ્પિણીણ, ઉસપ્પિણીણ જે સમયા; સંખાઈયા લોગા, લેસાણ હવત્તિ ઠાણાઇ. (દારં-૮) ૩૩. મુહુત્તË તુ જહન્ના, તેત્તીસા સાગરા મુહુત્તઽહિયા; ઉક્કોસા હોઇ ઠિતી, નાયવ્વા કિણ્ઠલેસાએ. મુહુત્તદ્વં તુ જહન્ના, દસ ઉદહી પલિયમસંખભાગમખ્મહિયા; ઉક્કોસા હોઇ ઠિઈ, નાયવ્વા નીલલેસાએ. મુહુત્તભ્રં તુ જહન્ના,તિષ્ણુદહી પલિયમસંખભાગમખ્મહિયા; ઉક્કોસા હોઇ ઇિ, નાયવ્વા કાઉલેસાએ. મુહુત્તËતુજહન્ના,દોણુદહી પલિયમસંખભાગમહિયા; ઉક્કોસા હોઇ ઠિઇ, નાયવ્વા તેઉલેસાએ.
૩૦.
૩૧.
૩૪.
૩૫.
૩૬.
૩૭.
મુર્હુત્તભ્રં તુ જહન્ના, દસ ઉદહી ય હુંતિ મુહુત્તમબ્બહિયા; ઉક્કોસા હોઇ ઠિઇ, નાયવ્વા પમ્પલેસાએ. મુહુત્તભ્રં તુ જહન્ના, તેત્તીસં સાગરા મુહુત્તઽહિયા; ઉક્કોસા હોઇ ઠિઈ, નાયવ્વા સુક્કલેસાએ.
૩૮.
૩૯.
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________
૪૧ .
એસા ખલુ લેસાણં, ઓહેણ ઠિઈ ઉ વણિયા હોઇ; ચઉસુવિ ગઈસુ એત્તો, લેસાણઠિર્તિતુવોચ્છામિ. ૪૦. દસ વાસસહસ્સાઇ, કાઊએ ઠિઈ જહન્નિયા હોઇ; તિષ્ણુદહી પલિયં, અરસંખભાગ ચ ઉક્કોસા. તિષ્ણુદહી પલિયમસંખભાગો જહન્ન નીલઠેિઈ; દસઉદહી પલિયમસંખભાગ ચ ઉક્કોસા., દસઉદહી પલિયમસંખભાગ જહન્નિયા હોઇ; તેત્તીસસાગરાઇ, ઉક્કોસા હોઇ કિલ્હાએ. એસા નેરઇયાણું, લેસાણ ઠિઈ ઉ વણિયા હોઇ; તેણ પર વોચ્છામી, તિરિય-મણુસ્સાણ દેવાણં. અન્તોમુહુત્તમદં, લેસાણ ઠિઈ જહિં જહિં જા ઉ; તિરિયાણં ચ નરાણ વા, વજ્જત્તા કેવલ લેસ. મુહુત્તભ્રં તુ જહન્ના, ઉક્કોસા હોઇ પુર્વાકોડી ઉ; નવહિં વરિસેહિં ઊણા, નાયવ્વા સુક્કલેસાએ. એસા તિરિય-નરાણં, લેસાણ ઠિઈ ઉ વણિયા હોઇ; તેણ પર વોચ્છામી, લેસાણ ઠિતી ઉ દેવાણં. દસ વાસસહસ્સાઇ, કિણ્ણાએ ઠિતી જહન્નિયા હોઇ; પલિયમસંખેજ્ડઇમો, ઉક્કોસા હોઇ કિલ્હાએ. જા કિણ્ણાએ ઠિતી ખલુ ઉક્કોસા, સા ઉ સમયમભંહિયા; જહન્નેણું નીલાએ, પલિયમસંખં ચ ઉક્કોસા.
૪૬.
૪૭.
૪૮
૪૨.
૪૩.
૪૪.
૪૫.
૪૯.
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________
જા નીલાએ ઠિઈ ખલુ ઉક્કોસા, સા ઉ સમયમલ્મદિયા; જહનેણે કાઉએ, પલિયમસંખે ચ ઉક્કોસા. ૫૦. તેણ પર વોચ્છામી, તેઊલેસા જહા સુરગણાણ; ભવણવઈ-વાણમજોર, જોઇસ વેમાણિયાણું ચ. ૫૧. પલિઓવમં જહન્ન, ઉક્કોસા સાગરા ઉ દોડદિયા; પલિયમસંખેજેણં, હોઈ ભાગેણ તેઊએ. પર. દસ વાસસહસ્સાઇ, તેઊએ ઠિઈ જહનિયા હોઇ; દોનુદી પલિઓવમ, અસંખભાગ ચ ઉક્કોસા. પ૩. જા તેજએ ઠિતી ખલુ ઉક્કોસા, સા ઉ સમયમલ્મહિયા; જહનેણે પહાએ, દસ મુહુરંડવિયાઈ ઉક્કોસા. જા પમ્હાએ ઠિઈ ખલુ ઉક્કોસા, સા ઉ સમયમભૂહિયા; જહનેણે સુક્કાએ, તેરસ મુહુરમઝ્મદિયા. (દારં-૯) કિહા નીલા કાઊ, તિનિ વિ એયાઓ અહમ્પલેસાઓ; એયહિં તિહિ વિ જીવો, દોગઇ ઉવવજ્જઈ.
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________
તેઊ પપ્પા સુકા, તિનિવિ એયાઓ ધમ્પલેસાઓ; એયાહિતિહિં વિજીવો, સોગઇ ઉવવજ્જઈ.(દા.૧૦)પ૭. લેસાહિં સવાહિં, પઢમે સમયમિ પરિણયહિં તુ; નહુકસ્સઈ ઉવવાઓ,પરે ભવે હોઇ જીવસ્સ. ૫૮. લેસાહિં સવાહિં, ચરમે સમયમિ પરિણયહિં તુ; નહુકસ્સઈ ઉવવાઓ,પરે ભવેહવઇ જીવસ્સ. ૫૯. અન્તોમુહુરષ્મિ ગએ, અત્તમુહુરર્મિ સેસએ ચેવ; લેસાહિં પરિણયાહિં,જીવા ગચ્છત્તિ પરલોગ.(દા.૧૧)૬૦. તષ્ઠા એયાસિ લેસાણં, અણુભાવ વિવાણિયા; અપ્રસન્થાઓ વજેરા, પત્થાઓડહિઢિએ.
ત્તિ બેમિ. II [ Uઈ લેસડઝયણે સમત્ત (૩૪) ]
૬૧.
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________
666666666555555
MAL (LIFE)
6666666666666卐
5
Ellis Ele... જીવન એક ચિંતન છે. e...
જીવન સરિતાની ધારાની જેમ અસ્થિર છે.
see...
જીવન એક કાવ્ય છે. #igfile... જીવન એક યુદ્ધ છે.
જીવન એ
અમરતાનો શૈશવકાળ છે. જીવન એ બીજું કશું નથી પરંતુ
થોડીક ઘડીઓ માટે મૃત્યુને
ટાળવાનું સાધન છે.
美酱酱
蛋蛋蛋蛋蛋
筆
蛋蛋蛋蛋蛋卐卐卐卐卐
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩૫
અણગારમાર્ગ ગતિ
ગૃહવાસનો ત્યાગ કરી પ્રવ્રજ્યા ગ્રહણ કરનારા મુનિનું શ્રમણ જીવન કેવું હોવું જોઇએ એ વિષે કેટલીક મહત્ત્વપૂર્ણ વાતો ભગવંતે અધ્યયનની ૨૧ ગાથાઓમાં કરી છે.
આ
= ભવબંધનના કારણભૂત સંગનો ત્યાગ કરવો. – હિંસા, અસત્ય, ચોરી, અબ્રહ્મસેવન, કામ અને લોભનો ત્યાગ કરવો.
B
= કામરાગ પોષે એવા ઉપાશ્રયમાં રહેવું નહિ. સ્મશાન, ખાલી ઘર કે વૃક્ષની નીચે રહેવું અથવા સ્ત્રી વગેરે ન હોય એવા મકાનમાં રહેવું મુનિએ પોતે ઘર બનાવવું નહી, બીજાઓ પાસે બનાવડાવવું નહિ કે તેની અનુમોદના પણ કરવી નહિ. કારણ કે એમાં ત્રસ-સ્થાવર જીવોની હિંસા થાય છે.
·
= મુનિ પોતે આહાર પાણી રાંધે નહિ કે રાંધનારની અનુમોદના ના કરે કારણ કે રાંધવાની ક્રિયામાં જીવહિંસા થાય છે.
સોના ચાંદીની મનમાં પણ ઇચ્છા કરે નહિ, કારણ કે એ સોનું અને માટીને સરખા દેખે છે. # એ કશું વેચતો નથી, કશું ખરીદતો નથી. = ભિક્ષાવૃત્તિથી જીવન નભાવે છે.
= માત્ર સંયમપાલન ખાતર જ એ ભોજન કરે છે. निमम्मो निरहंकारो वीअरागो अणासवो । संपत्तो केवल नाणं सासयं परिणिव्वुए ॥
નિર્મમ, નિરહંકારી, વીતરાગ, કર્માશ્રવ વિનાનો, કેવલજ્ઞાની, કર્મમુક્ત થઈને એ પરિનિર્વાણ પદને પામે છે.
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩૫
આ અણગારમાગીય અધ્યયન
સુહેણ મે એગગમણા, મગ્ન બુદ્ધેહિ દેસિયે; જમાયરન્તો ભિખૂ, દુખાણજોકરો ભવે. ૧. ગિહવાસ પરિજ્જ, પવજ્જામાસિઓ મુણી; ઇમે સંગે વિયાણજ્જા, જેહિં સજ્જન્તિ માણવા. ૨. તહેવ હિંસ અલિય, ચોર્જ અલ્બભસેવણું; ઇચ્છાકામં ચ લોભ ચ, સંજઓ પરિવજ્જએ. ૩. મોહરં ચિત્તઘર, મલ્લ-ધૂવેણ વાસિય; સકવાડ પંડરુલ્લોય, મણસા વિ ન પત્યએ. ૪. ઇન્દિયાણિ ઉ ભિખુલ્સ, તારિસન્મિ ઉવસ્સએ; દુક્કરાઇ નિવારેઉં, કામરાગવિવઢણે. સુસાણે સુન્નગારે વા, રફખમૂલે વ એગગો; પરિકે પરકડે વા, વાસં તત્થડભિરોયએ. ૬. ફાસુયમિ અણાબાહે, ઇન્જીહિં અભિદુએ; તત્થ સંકષ્પએ વાસ, ભિખૂ પરમસંજએ. ૭. ન સયં ગિહાઈ કુવૅજ્જા, નેવ અન્નેહિં કારએ; ગિહકમ્મસમારમ્ભ, ભૂયાણ દિસ્સએ વહો. ૮.
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૧૬ તસાણે થાવરાણે ચ, સુહુમાણે બાયરાણ ય; તખ્તા ગિહસમારંભ, સંજઓ પરિવજ્જએ. તહેવ ભત્ત-પાણેસુ, પયણે પયાવણેસુ ય; પાણ-ભૂયદયટ્ટાએ, ન પએ ન પયાવએ. જલ-ધન્નનિસ્સિયા, જીવા પુઢવી-કનિસ્સિયા; હમ્પત્તિ ભત્ત-પાણેસ, તલ્હા ભિષ્મ ન પયાવએ. ૧૧. વિસખે સવ્વઓ ધારે, બહુપાણવિણાસણે; નલ્થિ જોઇસમે સત્યે, તન્હા જોઈ ન દીવએ. ૧૨. હિરણે જાયરૂવં ચ, મણસા વિ ન પથએ; સમલેઠું-કંચણે ભિખૂ, વિરએ કય-વિક્કએ. ૧૩. કિણન્તો કઈ હોઈ, વિક્કિણત્તો ય વાણિઓ, કય-વિક્કયમ્મિ વકૃત્તો, ભિખૂહોઈ ન તારિસો. ૧૪. ભિખિયવૃં ને કેયબ્ય, ભિખુણા ભિક્ષ્મવિત્તિણા; કય-વિક્કઓ મહાદોરો, ભિખાવિત્તી સુહાવહા.૧૫. સમુયાણં ઉછમેસેજા, જહાસુરમણિન્દ્રિયં; લાભાલાભમિ સંતુટ્ટ, પિંડવાયું ચરે મુણી. ૧૬. અલોલે ન રસે ગિદ્ધ, જિભાદને અમુચ્છિીએ; નરસટ્ટાએ ભુંજેજ્જા, જાવણટ્ટા મહામુણી. અચ્ચર્ણ રયણે ચેવ, વન્દë પૂર્ણ તહા; ઈઠી-સક્કાર-સમાણે, મણસા વિ ન પત્યએ.
- ૧૭.
૧૮.
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૧૭
સુક્કઝાણું ઝિયાએજ્જા, અનિયાણે અકિંચણે; વોસટ્ટકાએ વિહરેજ્જા જાવ કાલમ્સ પ૪ઓ. ૧૯. નિTMહિઊણ આહાર, કાલધમ્મે ઉવવિટ્ટુએ; ચઇઊણ માણુસં બોન્દેિ, પહૂ દુક્ષા વિમુચ્ચઈ. ૨૦. નિમ્મમો નિર ંકારો, વીયરાગો અણાસવો; સંપત્તો કેવલ નાણું, સાસયં પરિનિવૃડે. ૨૧. II ત્તિ બેમિ. II
[ઇઇ અણગારમ સમi(૩૫)]
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________
શાસનસમ્રાટ પૂજ્યપાદ આચાર્ય મહારાજાધિરાજ
શ્રી વિજયનેમિસૂરીશ્વરજી મ.સા.ના • સંયમજીવનનોપયોગી ટંકશાળીવચનામૃત
૦ તમે ધર્મ પમાડીને આવશો તો હું રાજી થઇશ પરંતુ અધર્મ પમાડીને નહિ આવો તો વધુ ખુશી થઈશ. મારું નામ ધરાવતો સાધુ મૂર્ખ ન રહેવો જોઇએ. • અમારા જીવતા અમારા તીર્થોને લઇ જનાર કોણ છે? શું અમે મરી પરવાર્યા છીએ? ભૂખે મારું ભોંય સુંવાડું, માથામાં પાડું ટાલ, એમ કરતા જો નવિ ચૂકે, તો પછી કરી દઉં ન્યાલ.
-પૂજ્યપાદ ગુરુદેવ શ્રીવિજયમે પ્રભસૂરીશ્વરજી
મ.સા.ના સ્વ-મુખેથી સાંભળેલ..
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩૬ જીવાજીવ વિભક્તિ
આ અધ્યયનમાં સૌથી પહેલાં
દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, કાળ અને ભાવના માધ્યમથી અજીવ તત્ત્વની પ્રરૂપણા કરવામાં આવી છે.
# એ પછી જીવ તત્ત્વની વિસ્તૃત જાણકારી આપવામાં આવી છે.
= અજીવ તત્ત્વના વિવેચનમાં ૧. સ્કંધ, ૨. દેશ, ૩. પ્રદેશ અને ૪. પરમાણુના વિષયમાં વિશદ બોધ કરવામાં આવ્યો છે.
– વર્ણ, ગંધ, રસ અને સ્પર્શથી પરિણમતા સ્કંધાદિના પ્રકાર (ભેદ) બતાવવામાં આવ્યા છે.
= સંસ્થાન [આકાર]થી પરિણમિત સ્કંધાદિના પ્રકાર પણ બતાવવામાં આવ્યા છે.
જીવ તત્ત્વ વિસ્તારથી બતાવ્યા પછી દ્રવ્ય સંલેખના અને ભાવ સંલેખનાનું સંક્ષિપ્ત સ્વરૂપ બતાવવામાં આવ્યું છે.
– તે પછી કદર્પભાવના, આભિયોગ્ય ભાવના, કિલ્વિષ ભાવના, મોહ ભાવના અને આસુરી ભાવના આ પાંચ ભાવનાઓને દુર્ગતિના હેતુરૂપ બતાવવામાં આવી છે. ભાવનાઓનું સ્વરૂપ પણ બતાવવામાં આવ્યું છે. અ અધ્યયનમાં ૨૬૬ ગાથાઓ છે.
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૧૯
૩૬ શ્રી જીવાજીવવિભક્તિ અધ્યયન
જીવાજીવવિભક્ત્તિ, સુણેહ મે એગમણા ઇઓ; જં જાણિઊણ ભિજ્જૂ, સમ્મ જયઇ સંજમે. જીવા ચેવ અજીવા ય, એસ લોએ વિયાહિએ; અજીવદેસમાગાસે, અલોએ સે વિયાહિએ. દવ્યઓ ખેત્તઓ ચેવ, કાલઓ ભાવઓ તહા; પરૂવણા તેસિ ભવે, જીવાણમજીવાણ ય. રૂવિણો ચેવડરૂવી ય, અજીવા વિહા ભવે; અરૂવી દસહા વુત્તા, રૂવિણો વિ ચઉન્વિહા. ધમ્મત્વિકાએ તદ્દેસે, તપ્પદેસે ય આહિએ; અધમ્મે તસ્ય દેસે ય, તપ્પદેસે ય આહિએ. આગાસે તસ્ય દેસે ય, તપ્પએસે ય આહિએ; અહ્વાસમએ ચેવ, અરૂવી દસહા ભવે. ધમ્માધમ્મૂ ય દો વેએ, લોગમેત્તા વિયાહિયા; લોગાલોગે ય આકાસે, સમએ સમયખેત્તિએ.
ધમ્માધમ્માગાસા, તિન્નિવિ એએ અણાદિયા; અપજ્જવસિયા ચેવ, સવ્વદ્રં તુ વિયાહિયા.
૧.
૩.
૪.
૫.
૬.
૭.
૮.
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૨૦ સમએ વિ સત્તાં પપ્પ, એવમેવ વિમાહિએ; આએસ પપ્પ સાઈએ, અપજ્જવસિએ વિય. ખધા ય ખબ્ધદેસા ય, તપ્પએસા તહેવ ય; પરમાણુણો ય બોધવ્યા, રવિણો ય ચઉવિહા. ૧૦. એગQણ પુહરેણ, ખન્ધા ય પરમાણુણો; લોએગદેસે લોએ ય, ભઈયવ્યા તે ઉ ખેત્તઓ. (સુહુમા સવ્વલોગમ્પિ લોગરેસે ય બાયરા; એત્તો કાલવિભાગ તુ, તેસિં વોર્લ્ડ ચઉવિહં?) ૧૧. સંતો પપ્પ તેડણાઈ, અપજ્જવસિયા વિ ય; ઠિઈ પડુચ્ચ સાદીયા, સપwવસિયા વિ . ૧૨. અસંખકાલમુક્કોસા, એક્કે સમય જતસિયા; અજીવાણ ય રૂવર્ણ, ઠિતી એસા વિયોહિયા. ૧૩. અણન્તકાલમુક્કોસ, એકં સમય જહન્નયં; અજીવાણ ય રૂવર્ણ, અંતરેય વિયાહિય. ૧૪. વણઓ ગધઓ ચેવ, રસઓ ફાસઓ તહા; સંડાણઓ ય વિષેઓ, પરિણામો તેસિ પંચહા. ૧૫. વણઓ પરિણયા જે ઉં, પંચહા તે પકિત્તિયા; કિહા નીલા ય લોહિયા, હાલિદ્દા સુક્કિલા તા.૧૬. ગબ્ધઓ પરિણયા જે ઉં, દુવિહા તે વિયાહિયા; સુષ્મિગધપરિણામો, દુર્ભિગધા તહેવ ય. ૧૭.
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨ ૨૧
રસઓ પરિણયા જે ઉં, પંચહા તે પકિત્તિયા; તિત્ત-કડુય-કસાયા, અમ્બિલા મહુરા તા. ૧૮. ફાસઓ પરિણયા જે ઉં, અટ્ટહા તે પકિત્તિયા; કખડા મઉયા ચેવ, ગયા લહુયા તહા.' સીયા ઉણહા ય નિદ્રા ય, તા લુખા ય આહિયા; ઈઈ ફાસપરિણયા એએ, પુગ્ગલા સમુદાહિયા. ૨૦. iઠાણ પરિણયા જે ઉ, પંચહા તે પકિત્તિયા; પરિમંડલા ય વટ્ટા, તંસા ચરિંસમાયયા. વણઓ જે ભવે કિહે, ભઇએ સે ઉ ગધઓ; રસઓ ફાસઓ ચેવ, ભાઇએ સંઠાણઓ વિ . ૨૨ વણઓ જે ભવે નીલે, ભઈએ સે ઉ ગબ્ધઓ; રસઓ ફાસઓ ચેવ, ભાઇએ સંઠાણઓ વિ . ૨૩. વષ્ણુઓ લોહિએ જે ઉ, ભઈએ સે ગન્ધઓ; રસઓ ફાસઓ ચેવ, ભઈએ સંઠાણઓ વિ ય. ૨૪ વણઓ પીયએ જે ઉ, ભઈએ સે ઉ ગધઓ; રસઓ ફાસઓ ચેવ, ભઇએ સંડાણઓ વિ ય. ૨૫ વણઓ સુફિકલે જે ઉં, ભઈએ સે ઉ ગબ્ધઓ; રસઓ ફાસઓ ચેવ, ભાઈએ સંઠાણઓ વિ . ૨૬. ગન્ધઓ જે ભવે સુબ્બી, ભઇએ સે ઉ વણઓ; રસઓ ફાસો ચેવ, ભાઇએ સંઠાણઓ વિ ય. ૨૭.
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________
- ૨૨૨ ગન્ધઓ જે ભવે દુલ્મી, ભઈએ સે ઉ વણઓ; રસઓ ફાસો ચેવ, ભઈએ સંડાણઓ વિ . ૨૮. રસઓ તિત્તએ જે ઉ, ભઈએ સે ઉ વણઓ; રસઓ ફાસઓ ચેવ, ભઇએ સંડાણઓ વિ . ૨ રસઓ કડુએ જે ઉ, ભઈએ સે ઉ વણઓ; ગધઓ ફાસઓ ચેવ, ભઈએ સંઠાણઓ વિ ય. ૩૦. રસઓ કસાએ જે ઉં, ભઈએ સે ઉ વણઓ; ગંધઓ ફાસો ચેવ, ભઈએ સંઠાંણઓ વિ ય. ૩૧. રસઓ અંબિલે જે ઉ, ભઈએ સે ઉં, વર્ણાઓ; ગન્ધઓ ફાસઓ ચેવ, ભાઇએ સંઠાણઓ વિ . ૩૨. રસઓ મહુરએ જે ઉ, ભઈએ સે ઉ વણઓ; ગધઓ ફાસઓ ચેવ, ભઇએ સંડાણઓ વિ . ૩૩. ફાસ કખડે જે ઉ, ભઈએ સે ઉ વણઓ, ગધેઓ રસઓ ચેવ, ભઈએ સંડાણઓ વિ . ૩૪. ફાસઓ મઉએ જે ઉં, ભઈએ સે ઉ વષ્ણુઓ; ગધઓ રસઓ ચેવ, ભઈએ સંઠાણઓ વિ . ૩૫. ફાસઓ ગરુએ જે ઉં, ભઈએ સે ઉ વણઓ, ગધઓ રસઓ ચેવ, ભઈએ સંઠાણઓ વિ ય. ૩૬. ફાસઓ લહુએ જે ઉ, ભઇએ સે ઉ વણઓ; ગબ્ધઓ રસઓ ચેવ, ભઇએ સંઠાણઓ વિ ય. ૩૭.
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૨૩
ફાસઓ સીયએ જે ઉ, ભઇએ સે ઉ વર્ણીઓ; ગન્ધઓ રસઓ ચેવ, ભઇએ સંઠાણઓ વિ ય. ફાસઓ ઉણ્ડએ જે ઉ, ભઇએ સે ઉ વણઓ; ગન્ધઓ રસઓ ચેવ, ભઇએ સંઠાણઓ વિ ય. ફાસઓ નિદ્ધએ જે ઉ, ભઇએ સે ઉ વણઓ; ગન્ધઓ રસઓ ચેવ, ભઇએ સંઠાણઓ વિ ય. ફાસઓ લુખ્ખએ જે ઉ, ભઇએ સે ઉ વણઓ; ગન્ધઓ ૨સઓ ચેવ, ભઇએ સંઠાણઓ વિ ય. પરિમંડલસંઠાણે, ભઇએ સે ઉ વણઓ; ગન્ધઓ રસઓ ચેવ, ભઇએ ફાસઓ વિ ય. સંઠાણઓ ભવે વટ્ટે, ભઇએ સે ઉ વણઓ; ગન્ધઓ રસઓ ચેવ, ભઇએ ફાસઓ વિ ય. સંઠાણઓ ભવે તંસે, ભઇએ સે ઉ વણઓ; ગન્ધઓ રસઓ ચેવ, ભઇએ ફાસઓ વિ ય. સંઠાણઓ ય ચઉરસે, ભઇએ સે ઉ વર્ણીઓ; ગન્ધઓ રસઓ ચેવ, ભઇએ ફાસઓ વિ ય. જે આયયસંઠાણે, ભઇએ સે ઉ વર્ણીઓ; ગન્ધઓ રસઓ ચેવ, ભઇએ ફાસઓ વિ ય. એસા અજીવવિભત્તી, સમાસેણ વિયાહિયા; એત્તો જીવ વિભત્તિ, વોચ્છામિ અણુપુર્વીસો.
૩૮.
૩૯.
૪૦.
૪૧.
૪૨.
૪૩.
૪૪.
૪૫.
૪૬.
૪૭.
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૨૪
સંસારત્યા ય સિદ્ધા ય, દુવિહા જીવા વિવાહિયા; સિદ્ધા ભેગવિહા વત્તા, મે કિત્તઓ સુણ. ૪૮. ઇOી-પુરિસસિદ્ધા ય, તહેવ ય નપુંસગા; સલિંગે અન્નલિંગે ય, ગિહિલિંગે તહેવ ય. ૪૯. ઉક્કોસોગાહણાએ ય, જહન્ન-મક્ઝિમાએ ય; ઉઠું અહેય તિરિયં ચ, સમુદ્દમિ જલમ્પિ ય. ૫૦. દસ ય નપુંસએ મું, વસતિ ઇન્થિયાસુ ય; પુરિસેસુ ય અદ્ભસયં, સમએણેગણ સિઝઈ. ૫૧ ચત્તારિ ય ગિહલિંગ, અન્નલિંગે દસેવ ય; સલિંગણ ય અદ્ભસયં, સમએણેગણ સિઝઈ. ૫ ઉક્કોસોગાણાએ ઉ, સિઝન્સે જુગવંદુવે; ચત્તારિ જહન્નાએ, જવ મગ્ન ડટ્ટેત્તર સયં; ૫૩. ચઉઠ્ઠલોગે ય દુવે સમુ, તઓ જલે વીસમો તહેવ; સયં ચ અદ્રુત્તર તિરિયલોએ, સમએણેગેણ ઉ સિઝઈ ધુવં.
૫૪. કહિં પડિહયા સિદ્ધા? કહિં સિદ્ધા પઇક્રિયા ? કહિં બોન્ટિં ચઇત્તાણું, કલ્થ ગલૂણ સિઝઈ? પપ. અલોએ પડિહયા સિદ્ધા, લોયર્ગે ય પઇક્રિયા; ઈહિં બોન્ટિં ચઇત્તાણું, તત્ય ગઝૂણ સિઝઈ. પ૬.
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૨૫
બારસહિં જાયણેહિં, સવ્વટ્ટસ્સવરિં ભવે; ઈસિપધ્મારનામા, પુઢવી છત્તસંઠિયા. પણયાલસયસહસ્સા, જોયણાણું તુ આયયા; તાવઇયં ચેવ વિત્થિણા, તિગુણો તસ્કેવ પરિ૨ઓ. ૫૮. અટ્ઠજોયણબાહલ્લા, સા મમ્મિ વિયાહિયા; પરિહાયન્તી ચરિમત્તે, મચ્છિય પત્તાઓ તણુયરી. ૫૯. અજ્જુણસુવણગમઈ, સા પુઢવી નિમ્મલા સહાવેણ; ઉત્તાણગછત્તયસંઠિયા ય, ભણિયા જિણવરેહિં.
સંખંક-કુંદસંકાસા, પંડરા નિમ્મલા સુભા; સીયાએ જોયણે તત્તો, લોયન્તો ઉ વિયાહિઓ. જોયણસ્સ ઉ જો તત્વ, કોસો ઉવરિમો ભવે; તસ્સ કોસસ્સ છજ્માએ, સિદ્ધાણોગાહણા ભવે. ૬૨. તત્વ સિદ્ધા મહાભાગા, લોયન્ગમ્મિ પઇટ્ટિયા; ભવપવંચઉમુક્કા, સિદ્ધિં વરગઇ ગયા.
ઉસ્સેહો જસ્સ જો હોઇ, ભવમ્મિ ચરિમમ્મિ ઉ; તિભાગહીણા તત્તો ય, સિદ્ધાણોગાહણા ભવે. એગત્તેણ સાદીયા, અપજ્જવસિયા વિ ય; પુહત્તેણ અણાદીયા, અપજ્જવસિયા વિ ય. અરૂવિણો જીવઘણા, નાણ-દંસણસન્નિયા; અતુલ સુહ સંપત્તા, ઉવમા જસ્સ નદ્ઘિ ઉ.
૫૭.
૬૦.
૬૧.
૬૩.
૬૪.
૬૫.
૬૬.
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૨૬
',
લોએગદેસે તે સવ્વુ, નાણ-દંસણસન્નિયા; સંસારપારનિત્થિણા, સિદ્ધિં વરગઇ ગયા. સંસારત્થા ઉ જે જીવા, દુવિહા તે વિયાહિયા; તસા ય થાવરા ચેવ, થાવરા તિવિહા તહિં. પુઢવી-આઉજીવા ય, તહેવ ય વણસ્સઈ; ઇચ્ચત્તે થાવરા તિવિહા, તેસિં ભેએ સુણેહ મે. દુવિહા પુઢવિજીવા ઉ, સુહુમા બાયરા તહા; પજ્જત્તમપજ્જત્તા, એવમેએ દુહા પુણો. બાયરા જે ઉ પજ્જત્તા, દુવિહા તે વિયાહિયા; સણ્ણા ખરા ય બોદ્ધા, સન્હા સત્તવિહા નહિં કિલ્હા નીલા ય રુહિરા ય, હાલિદ્દા સુક્કિલા તહા; પંડૂ પણગમટ્ટીયા, ખરા છત્તીસઈવિહા.
૭૧.
૭૨.
૬૭.
૬૮.
૬૯.
૭૦.
પુઢવી ય સક્કરા વાલુયા ય, ઉવલે સિલા ય લોસે; અય-તંબ તઉય સીસગ-રુપ્પ-સુવણે ય વઇરે ય. ૭૩. હરિયાલે હિંગુલુએ, મણોસિલા, સાસગંજણ-પવાલે; અપડલ-ડબ્બવાલુય, બાદરકાએ મણિવિહાણે. ૭૪. ગોમેજ્જએ ય રુસએ, અંકે ફલિહે ય લોહિય ય; મરગય-મસારગલ્લે, ભુય-મોયગ-ઇન્દ્રનીલે ય. ૭૫. ચન્દણ-ગેરુય-હંસગબ્મ, પુલએ સોગન્ધિએ ય બોદ્ધવે; ચન્દપ્પભ વેરુલિએ, જલકત્તે સૂરકત્તે ય.
૭૬.
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨ ૨૭
એએ ખરપુઢવીએ, ભયા છત્તીસમાદિયા; એગવિહમનાણત્તા, સુહુમા તત્વ વિયાહિયા. ૭૭. સુહુમા સવલોગમ્પિ, લોગદેસે ય બાયરા; એત્તો કાલવિભાગ તુ, વોટ્ઝ તેસિં ચઉવિહં. ૭૮ સંતઈ પપ્પડખાદીયા, અપજ્જવસિયા વિ ય; ઠિઈ પડુચ્ચ સાઈયા, સપજ્જવસિયા વિ ય. બાવીસસહસ્સાઈ, વાસાણુક્કોસિયા ભવે; આઉઠિઈ પુઢવીણ, અન્તોમુહુર્ત જહત્રિયા. અસંખકાલમુક્કોસા, અન્તોમુહુાં જહત્રિયા; કાયઠિઈ પુઢવીણે, કાર્ય તુ અમુંચઓ. અણન્તકાલમુક્કોસ, અન્તોમુહુરં જહન્નયં; વિજઢમ્પિ સએ કાએ, પુઢવિજીવાણ અન્તર. ૮ એએસિં વણઓ ચેવ, ગધઓ રસ-ફાસઓ; iઠાણાદેસઓ વા વિ, વિહાણાઇ સહસ્સસો. ૮૩ દુવિહા આઉજીવા ઉ, સુહુમા બાયરા તહા; " પક્ઝામપજ્જત્તા, એવમેએ દુહા પુણો. બાદરા જે ઉપક્વત્તા, પંચહા તે પકિત્તિયા; સુદ્ધોદીએ ય ઉસે, હરતણુ મહિયા હિમે. એગવિહમણાસત્તા, સુહુમા તત્વ વિયાદિયા; સુહુમા સબલોગમ્પિ, લોગદેસે ય બાયરી.
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૨૮ સજોઈ પપ્પડણાદીયા, અપજ્જવસિયા વિ ય; ઠિઈ પડુચ્ચ સાદીયા, સપwવસિયા વિય. ૮૭. સત્તેવ સહસ્સાઈ, વાસાણુક્કોસિયા ભવે; આઉઠિતી આઊણ, અન્તોમુહુર્ત જહશિયા. અસંખકાલમુક્કોસા, અન્તોમુહુર્ત જહશિયા; કાયઠિતી આઊણે, તે કાર્ય તુ અમુચઓ. અણન્તકાલમુક્કોસ, અન્તોમુહુર્ત જહન્નયં; વિજઢમિ સએ કાએ, આઉજવાણ અત્તર. એએસિં વણઓ ચેવ, ગધઓ રસ-ફાસ; સંઠાણાદેસઓ વા વિ, વિહાણાઈ સહસ્સસો. દુવિહા વણસ્સઈજીવા, સુહુમા બાયરા તણા; પwત્તમપwત્તા, એવમેએ દુહા પુણો.
૯૨. બાયરા જે ઉપજ્જત્તા, દુવિહા તે વિવાહિયા; સાહારણસરીર ય, પરેગા ય તહેવ ય. ૯૩. પૉયસરીરા ઉ ોગહા, તે પકિત્તિયા; રખા ગુચ્છા ય ગુમ્મા ય, લયા વલ્લી તણા તા. ૯૪. વલય પવ્યયા કુહણા, જલરુહા ઓસહી તણા; હરિયકાયા ય બોદ્ધવા, પત્તેયા ઇતિ આહિયા. ૯૫. સાહારણસરીરા ઉ, Bગહા તે પકિત્તિયા; આલુએ મૂલએ ચેવ, સિંગબેરે તહેવ ય.
૯૬,
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૨૯
હિરિલી સિરિલી સિસ્સિરિલી, જાવઈ કેયકન્ધલી; પલંડુ-લસણકન્હે ય, કન્દલી ય કુહુવએ. લોહિ ણીહૂ ય થીહૂ ય, તુહગા ય તહેવ ય; કણ્ડે ય વજ્જકંદે ય, કંદે સૂરણએ તહા. અસ્સકણી ય બોદ્ધવ્યા, સીહકણી તહેવ ય; મુસુંઢી ય હિલદ્દા ય, ણેગહા એવમાયઓ. એગવિહમણાણત્તા, સુહુમા તત્વ વિયાહિયા; સુહુમા સવ્વલોગમ્મિ, લોગદેસે ય બાયરા. સંતઇ પપ્પડણાઇયા, અપજ્જવસિયા વિ ય; ઠિતું પડુચ્ચ સાદીયા, સપજ્જવસિયા વિ ય. દસ ચેવ સહસ્સાઇ, વાસાણુક્કોસિયા ભવે; વણપ્તઈણ આઉં તુ, અંતોમુહુર્ત્ત જહન્નયં. અણન્તકાલમુક્કોર્સ, અન્તોમુહુર્ત્ત જહન્નયં; કાઠિઈ પણગાણું, તં કાયં તુ અમુંચઓ. અસંખકાલમુક્કોસ, અન્તોમુહુર્ત્ત જહન્નયં; વિજઢમ્મિ સએ કાએ, પણગજીવાણ અત્તર. એએસિં વણઓ ચેવ, ગન્ધઓ રસ-ફાસઓ; સંઠાણાદેસઓ વા વિ, વિહાણાઇ સહસ્સસો. ઇચ્ચેએ થાવરા તિવિહા, સમાસેણ વિયાહિયા; એત્તો ઉ તસે તિવિહે, વોચ્છામિ અણુપુવ્વસો. ૧૦૬.
૯૭.
૯૮.
૯૯.
૧૦૦.
૧૦૧.
૧૦૨.
૧૦૩.
૧૦૪.
૧૦૫.
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૩) તેઊ વાઊ ય બોધવ્યા, ઓરાલા ય તસા તહા; ઇએએ તસા તિવિહા, તેસિં ભેએ સુણહ મે. ૧૦૭. દુવિહા તેજીવા ઉ, સુહુમા બાયરા તહા; પક્ઝામપજ્જતા, એવમેએ દુહા પુણો. ૧૦૮. બાયરા જે ઉ પક્ઝા , સેગહ તે વિયાતિયા બંગાલે મુમ્મરે અગણી, અચ્ચી જાલા તહેવ ય. ૧૦૯. ઉક્કા વિજૂ ય બોધવા, રેગડા એવમાયઓ; એગવિહમનાણત્તા, સુહુમા તે વિવાહિયા. ૧૧૦. સુહુમા સવલોગમિ, લોગદેસે ય બાયરા; એત્તો કાલવિભાગ તુ, તેસિં વોટ્ઝ ચઉવિહં. ૧૧૧. સંતઈ પuડણાઈયા, અપજવસિયા વિ ય; ઠિઈ પડુચ્ચ સાઈયા, સમજ્જવસિયા વિ . ૧૧૨ તિષ્ણવ અહોરા, ઉક્કોસણ વિયાહિયા; આઉઠિતી તેઊણ, અન્તોમુહુર્ત જહશિયા. ૧૧૩. અસંખકાલમુક્કોસ, અન્તોમુહુર્ત જહન્નયં; કાઠિઈ તેઊણે, તે કાર્ય તુ અમુંચઓ. ૧૧૪. અણન્તકાલમુક્કોસ, અન્તોમુહુર્ત જહન્નયં; વિજઢમિ એ કાએ, તેઉજીવાણ અત્તર. ૧૧૫. એએસિં વણઓ ચેવ, ગધઓ રસ-ફાસઓ; iઠાણાદેસઓ વા વિ, વિહાણાઇ સહસ્સસો. ૧૧૬.
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૩૧
દુવિહા વાઉજીવા ઉ, સુહુમા બાયરા તણા; પક્ઝામપજ્જતા, એવમેએ દુહા પુણો. ૧૧૭. બાયરા જે ઉપજ્જા , પંચહા તે પકિત્તિયા; ઉક્કલિયા મંડલિયા, ઘણ-ગુંજા-સુદ્ધવાયા ય. ૧૧૮. સંવટ્ટગવાએ ય, રેગડા એવમાય; એગવિહમણાસત્તા, સુહુમા તત્વ વિવાહિયા. ૧૧૯. સુહુમા સવ્વલોગમિ, લોગદેસે ય બાયરા; એત્તો કાલવિભાગ તુ, તેસિ વોક્કે ચઉવિહં. ૧૨૦. સજોઈ પપ્પડણાઈયા, અપજ્જવસિયા વિ ય; ઠિઈ પડુચ્ચ સાઈયા, સરજ્જવસિયા વિ ય. ૧૨૧. તિન્નેવ સહસ્સાઈ, વાસાણુક્કોસિયા ભવે; આઉઠિઈ વાઊણ, અન્તોમુહુર્ત જહશિયા. ૧૨૨. અસંખકાલમુક્કોસ, અન્તોમુહુર્ત જહન્નયં; કાયઠિઈ વાઊણં, તે કાર્ય તુ અમુંચઓ. ૧ ર૩. અણન્તકાલમુક્કોસ, અન્તોમુહુર્ત જહન્નયં; વિજઢમિ એ કાએ, વાઉજીવાણ અન્તર. ૧૨૪. એએસિં વણઓ ચેવ, ગધેઓ રસ-ફાસઓ; સંઠાણાદેસઓ વા વિ, વિહાણાઇ સહસ્સસો. ૧૨૫. ઓરાલા તસા જે ઉં, ચઉહા તે પકિરિયા; બેઇન્ટિય-તે ઇન્દ્રિય, ચઉરો પચિદિયા ચેવ. ૧૨૬.
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૩૨
બેઇન્દિયા ઉ જે જીવા, દુવિહા તે પકિત્તિયા; પજ્જત્તમપજ્જત્તા, તેસિં ભેએ સુણેહ મે. કિમિણો સોમંગલા ચેવ, અલસા માઇવાહયા; વાસીમુહા ય સિપ્પીયા, સંખા સંખણગા તહા. ૧૨૮. ઘલ્લોયા અણુલ્લયા ચેવ, તહેવ ય વરાડગા; જલૂગા જાલગા ચેવ, ચન્દેણા ય તહેવ ય. ઇઇ બેઇન્દયા એએ-ડણેગહા એવમાદઓ; લોએગદેસે તે સવ્વુ, ન સવ્વસ્થ વિયાહિયા. સંતઇ પપ્પડણાઈયા, અપજ્જવસિયા વિ ય; ઠિતું પડુચ્ચ સાઈયા, સપજ્જવસિયા વિ ય. વાસાઇ બારસેવ ઉ, ઉક્કોસેણ વિયાહિયા; બેઇન્દ્રિયઆઉઠિઈ, અન્તોમુહુર્ત્ત જહશિયા. સંખેજ્જકાલમુક્કોસા, અન્તોમુહુાં જહશિયા; બેઇન્દ્રિયકાયઠિઈ, તેં કાયં તુ અમુંચઓ. અણન્તકાલમુક્કોર્સ, અન્તોમુહુર્ત્ત જહન્નયં; બેઇન્દ્રિયજીવાણું, અન્તરેયં વિયાહિયં. એએસિં વણઓ ચેવ, ગન્ધઓ રસ-ફાસઓ; સંઠાણાદેસઓ વા વિ, વિહાણાઇ સહસ્સસો. ૧૩૫. તેઇન્દિયા ઉ જીવા, વિહા તે પકિત્તિયા; પજ્જત્તમપજ્જત્તા, તેસિં ભેએ સુણેહ મે.
૧૨૭.
૧૨૯.
૧૩૦.
૧૩૧.
૧૩૨.
૧૩૩.
૧૩૪.
૧૩૬.
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨ 33
કુન્યૂ પિવીલિઉદ્દેસા, ઉક્કલુદ્દહિયા તહા; તણહાર કટ્ટહારા ય, માલૂગા પત્તહારગા. ૧૩૭. કપ્પાસક્ટ્રિમિંજા ય, તિ દુગા તીસમિંજગા; સતાવરી ય ગુમ્મી ય, બોદ્ધબ્બા ઈન્દગાઇયા. ૧૩૮. ઇન્દગોવગમાઈયા, ભેગડા એવામાયઓ; લોએગદેસે તે સર્વે, ન સવ્વસ્થ વિવાહિયા. ૧૩૯. સંતઈ પપ્પડણાઈયા, અપજ્જવસિયા વિ ય; ઠિઈ પડુચ્ચ સાઈયા, સપજ્જવસિયા વિ ય.
૧૪). એગૂણપન્નડહોચત્તા, ઉક્કોસણ વિયાદિયા; તેઇન્ટિઆઉ ઠિઈ, અન્તોમુહુર્ત જહત્રિયા. સંખેર્જકાલમુક્કોસ, અન્તોમુહુર્ત જહન્નયં; તેઈન્દયકાઠિઈ, તું કાર્ય તુ અમુચઓ. અણન્તકાલમુક્કોસ અન્તોમુહુર્ત જહન્નયં; તેઇન્ડિયજીવાણું, અંતરેયં વિયાહિય. ૧૪૩. એએસિં વણઓ ચેવ, ગન્ધઓ રસ-ફાસઓ; iઠાણાદેસઓ વા વિ, વિહાણાઇ સહસ્સસો. ૧૪૪. ચઉરિદિયા ઉ જે જીવા, દુવહિ તે પકિરિયા; પજ્જત્તમપજ્જત્તા, તેસિં ભેએ સુણેહ મે. ૧૪૫. અન્ડિયા પોરિયા ચેવ, મઠ્ઠિયા મસગા તહા; ભમરે કિડપયંગે ય, ઢેકુણે કુક્ડે તહ. ૧૪૬.
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________
* ૨૩૪ કુકકુડે સિંગિરીડી ય, નન્દાવતે ય વિંછિએ; ડોલે ભિંગારી ય, પિરિલી અચ્છિવહએ.
૧૪૭. અશ્કિલે માહએ, અચ્છિરોડએ વિચિત્તે ચિત્તપત્તએ; ઓહિંજલિયા જલકારી ય, નીયા તવગાઇયા. ૧૪૮. ઈઈ ચઉરિદિયા, એએ હેગડા એવમાયઓ; લોગસ્સ એગદેસમિ, તે સવૅ પરિકિત્તિયા. ૧૪૯. સંતઈ પપ્પડાઈયા, અપજ્જવસિયા વિ ય; ઠિઈ પચ્ચ સાઈયા, સરજ્જવસિયા વિ . ૧૫૦. છચ્ચેવ ય માસા ઊ, ઉક્કોસણ વિયાદિયા; ચઉરિદિયઆઉઠિઈ, અન્તોમુહુર્ત જહત્રિયા. ૧૫૧. સંખેર્જકાલમુક્કોસ, અન્તોમુહુર્ત જહત્રિયા; ચઉરિદિયકાયઠિઈ, તે કાર્ય તુ અમુંચઓ.
૧પ૨. અણન્તકાલમુક્કોસ, અન્તોમુહુરં જહન્નયં; ચઉરિદિયજીવાણું, અન્તરેય વિયાહિયં. ૧૫૩. એએસિં વણઓ ચેવ, ગધેઓ રસ-ફાસઓ; iઠાણાદેસઓ વા વિ, વિહાણા સહસ્સસો. ૧૫૪. પંચિદિયા ઉ જે જીવા, ચઉહા તે વિયાદિયા; નેરઈય તિરિખા ય, મણુયા દેવા ય આહિયા. ૧૫૫. નેરઇયા સત્તવિહા, પુઢવીસૂ સત્તસૂ ભરે; રયણાભ સક્કરાભા, વાલુયાભા ય આહિયા. ૧પ૬.
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૩૫
પંકાભા ધૂમાભા, તમા તમતમાં તહા; ઇઇ નેરઈયા એએ, સત્તા પરિકિત્તિયા. ૧૫૭. લોગસ્સ એગદેસમિ, તે સવ્વ ઉ વિયાહિયા; એત્તો કાલવિભાગ તુ, તેસિં વર્લ્ડ ચઉવિહં. ૧૫૮. સંતો પપ્પડણાઈયા, અપજ્જવસિયા વિ ય; ઠિઈ પડુચ્ચ સાઈયા, સમજ્જવસિયા વિ . ૧પ૯. સાગરોવમમેગે તુ, ઉક્કોસણ વિયાહિયા; પઢમાએ, જહન્નેણું દસવાસસહસ્સિયા. ૧૬૦. તિષ્ણવ સાગરા ઊ, ઉક્કોસણ વિયાહિયા; દોચ્ચાએ, જહન્નેણે એગ તૂ સાગરોવમં. ૧૬ ૧. સત્તેવ સાગરા ઊ, ઉક્કોસણ વિયાહિયા; તઇયાએ, જહન્નણં તિન્નેવ સાગરોવમા. - ૧૬ ૨. દસ સાગરોપમા ઊ, ઉકોલેણ વિયાહિયા; ચઉત્થીએ, જહન્નેણે સર્વ ઉ સાગરોપમા. ૧૬૩. સત્તરસ સાગરા ઊ, ઉક્કોસણ વિયાહિયા; પંચમાએ, જહણ દસ ચેવ ઉ સાગરોપમા. ૧૬૪. બાવીસ સાગરા ઊ, ઉક્કોસણ વિયાહિયા; છઠ્ઠીએ, જહન્નેણે સત્તરસ સાગરોપમા.
૧૬૫. તેરીસ સાગરા ઊ, ઉક્કોસણ વિયાહિયા; સત્તમાએ, જહન્નેણ બાવીસ સાગરોવમા. ૧૬૬.
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૩૬
જા ચેવ ય આઉઠિઈ, નેરઇયાણં વિયાહિયા; સા તેસિં કાયઠિઈ, જહન્નુક્કોસિયા ભવે. અણન્તકાલમુક્કોસ, અન્તોમુહુર્ત્ત જહન્નયં; વિજઢમ્મિ સએ કાએ, નેરઇયાણું તુ અન્તર. એએસિં વણુઓ ચેવ, ગન્ધઓ રસ-ફાસઓ; સંઠાણાદેસઓ વા વિ, વિહાણાઇ સહસ્સસો. પંચિન્દ્રિયતિરિક્ખા ઊ, દુવિહા તે વિયાહિયા; સમ્મેચ્છિમતિરિક્ખા ઊ, ગજ્મવક્રંતિયા તહા. ૧૭૦. દુવિહા તે ભવે તિવિહા, જલયરા થલયરા તહા; ખહયરા ય બોદ્ધવ્યા, તેસિં ભેએ સુણેહ મે.
૧૬૭.
૧૬૮.
૧૬.
૧૭૧.
મચ્છા ય કચ્છભા યા, ગાહા ય મગરા તહા; સુંસુમારા ય બોદ્ધવ્યા, પંચહા જલયરાડઽહિયા. ૧૭૨. લોએગદેસે તે સવ્વુ, ન સવ્વસ્થ વિયાહિયા; એત્તો કાલવિભાગ ત, તેસિં વોચ્ચું ચઉવિહં. ૧૭૩. સંતઇ પપ્પઙણાઈયા, અપ્પજ્જવસિયા વિ ય; ઠિતું
પડુચ્ચ સાઈયા, સપજ્જવસિયા વિ ય. ૧૭૪. એગા ય પુવ્વકોડી ઊ, ઉક્કોણ વિયાહિયા; આઉઠિઈ જલયરાણું, અન્તોમુહુર્ત્ત જહન્નિયા. ૧૭૫. પુર્વીકોડીપુહુર્ત્ત તુ, ઉક્કોસેણ વિયાહિયા, કાયઠિઈ જલયરાણું, અન્તોમુહુર્ત્ત જહન્નિયા.
૧૭૬.
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૩૭ અણન્તકાલમુક્કોસ, અન્તોમુહુર્ત જહન્નયં; વિજઢમિ સએ કાએ, જલયરાણં તુ અન્તર. ૧૭૭. એએસિં વણઓ ચેવ, ગંધઓ રસ-ફાસઓ, iઠાણાદેસઓ વા વિ, વિહાણાઇ સહસ્સસો. ૧૭ ચઉપ્પયા ય પરિસપ્પા, દુવિહા થલયરા ભવે; ચપ્રિયા ચઉવિહા ઉ, તે મે કિત્તઓ સુણ. ૧૭૯. એગપુરા દુખુરા ચેવ, ગંડીપય સણપ્પયા; હયમાઈ-ગોણમાઈ ગયમાઈસીહમાણો. ૧૮૦. ભુરગ-પરિસપ્પા ય, પરિસપ્પા દુવિહા ભવે; ગોહાઈ અહિમાઈયા, એક્ઝક્કા મેગહા ભવે. ૧૮૧. લોએગદેસે તે સÒ, ન સવ્વસ્થ વિયાદિયા; એત્તો કાલવિભાગ તુ, તેસિં વોર્જી ચઉવિહં. ૧૮૨. સંતઈ પપ્પડણાઈયા, અપજ્જવસિયા વિ ય; ઠિઈ પડુ સાઈયા, સાવસિયા વિ . ૧૮૩. પલિઓવમા ઉ તિત્રિ ઉં, ઉક્કોસણ વિવાહિયા; આઉઠિઈ થલયરાણે, અત્તોમુહુર્ત જહત્રિયા. ૧૮૪. પલિઓવમા ઉ તિત્રિ, ઉક્કોસણ વિયાહિયા; પુવકોડી પુડુત્તેણં, સંતોમુહુર્તા જહત્રિયા. ૧૮૫. કાઠિઈ થલયરાણે, અત્તર તેસિમ ભવે; કાલઅણન્તમુક્કોસ, અન્તોમુહુરં જહન્નયં.. ૧૮૬.
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૩૮
એએસિં વણઓ ચેવ, ગંધઓ રસ-ફાસઓ; સંઠાણા દેસઓ વા વિ, વિહાણાઇ સહસ્સસો. ૧૮૭. ચમ્મે ઉ લોમપી ય, તઇયા સમુર્ગાપક્ષી ય; વિતતપક્ષી ય બોદ્ધવ્યા, પક્ષિણો ય ચઉન્વિહા. ૧૮૮. લોએગદેસે તે સવ્વુ, ન સવ્વસ્થ વિયાહિયા; એત્તો કાલવિભાગ ત. તેસિં વો ં ચઉવિહં. ૧૮૯. સંતઇ પપ્પડણાઈયા, અપજ્જવસિયા વિ ય; હિતું પડુચ્ચ સાઈયા, સપજ્જવસિયા વિ ય. પલિઓવમસ્સ ભાગો, અસંખેજ્ડઇમો ભવે; આઉઠિઈ ખહયરાણું, અન્તોમુહુર્ત્ત જહશિયા. ૧૯૧. અસંખભાગો પલિયમ્સ, ઉક્કોસેણ ઉ સાહિઓ; પુવ્યકોડિપુષુત્તેણં, અન્તોમુહુર્ત્ત જહશિયા. કાય ઠિઈ ખહયરાણું, અન્તર તેસિમં ભવે; કાલં અણુન્તમુક્કોસ, અન્તોમુહુર્ત્ત જહન્નયં; એએસિં વણઓ ચેવ, ગન્ધઓ રસ-ફાસઓ; સંઠાણાદેસઓ વા વિ, વિહાણાઇ સહસ્સસો. મણુયા દુવિહભેયા ઉ, તે મે કિત્તયઓ સુણ; સંમુચ્છિમા ય મણુયા, ગખ્મવક્કન્તિયા તહા. ૧૯૫. ગબ્બવક્રન્તિયા જે ઉ, તિવિહા તે વિયાહિયા;
અકર્મી-કમ્મભૂમા ય, અન્તરદ્દીવયા તહા.
૧૯૦.
૧૯૨.
૧૯૩.
૧૯૪.
૧૯૬.
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૩૯ પન્નરસ-તીરાઇવિહા, ભેયા અવસઈ; સંખા ઉ કમસો તેસિં, ઇઇ એસા વિવાહિયા. ૧૯૭. સમુચ્છિમાણ એસેવ, ભેઓ હોઈ આહિઓ; લોગસ્સ એગદેસમ્મિ, તે સવૅ વિ વિવાહિયા. ૧૯૮. સંત પuડણાઈયા, અપજ્જવસિયા વિ ય; ઠિઈ પડુચ્ચ સાઈયા, સપજ્જવસિયા વિ . ૧૯૯. પલિઓવમાઇ તિત્રિ ઉં, ઉક્કોસણ વિયાહિયા; આઉઠિઈ મણયાણ, અન્તોમુહુર્ત જહશિયા. ૨૦૦. પલિઓવમાઇ તિણિ ઉ, ઉક્કોસણ વિદ્યાહિયા; પુવકોડિપુપુત્તેણં, અન્તોમુહુર્ત જહત્રિયા. ૨૦૧. કાયઠિઈ મણયાણું, અત્તર તેસિમ ભવે; અણન્તકાલમુક્કોસ, અન્તોમુહુરં જહન્નયં. ૨૦૨. એએસિં વણઓ ચેવ, ગન્ધઓ રસ-ફાસઓ; iઠાણાદેસઓ વા વિ, વિહાણાઈ સહસ્સસો. ૨૦૩. દેવા ચઉવિહા ધુત્તા, તે મે કિત્તઓ સુણ; ભોમેન્જ વાણમજોર, જોઇસ વેમાણિયા તા. ૨૦૪. દસહ ઉ ભણવાસી, અટ્ટહા વણચારિણી; પંચવિહા જોઇસિયા, દુવિહા વેમાણિયા તહા. ૨૦૫. અસુરા નાગસુવણા, વિજ્ર અગ્ની ય આહિયા; દીવોદહિ દિસા વાયા, થણિયા ભવણવાસિણો. ૨૦૬.
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૪૦
પિસાય ભૂય જક્ષા ય, ૨ક્ષસા કિન્નરા ય કિંપુરિસા; મહોરગા ય ગન્ધવા, અટ્ટવિહા વાણમારા.
૨૦૭.
ચન્દા સૂરા ય નક્ષતા, ગહા તારાગણા તહા; દિસા વિચારિણો ચેવ, પંચહા જોઇસાલયા. વેમાણિયા ઉ જે દેવા, દુવિહા તે વિયાહિયા; કપ્પોવગા ય બોદ્ધત્વા, કપ્પાઈયા તહેવ ય. કપ્પોવગા બારસહા, સોહમ્મીસાણગા તહા; સણુંકુમારા માહિંદા, ખંભલોગા ય લંતગા. મહાસુક્કા સહસ્સારા, આણયા પાણયા તહા; આરણા અચ્ચુયા ચેવ, ઇઇ કપ્પોવગા સુરા. કપ્પાઈયા ઉ જે દેવા, દુવિહા તે વિયાહિયા; ગેવેાડણુત્તરા ચેવ, ગેવેજ્જા નવવિહા તહિં. ૨૧૨. હેટ્ટિમાહેટ્ટિમા ચેવ, હેટ્ટિમા મમિા તહા; હેટ્ટિમા ઉરિમા ચેવ, મઝિમા હેટ્ટિમા તહા. ૨૧૩. મઝિમા મઝિમા ચેવ, મઝિમા ઉરિમા તહા; ઉરિમા હેટ્ટિમા ચેવ, ઉવરિમા મિઝમા તહા. ૨૧૪. ઉરિમા ઉરિમા ચેવ, ઇઇ ગેવેજ્જગા સુરા; વિજયા વેજયન્તા ય, જયન્તા અપરાજિયા.
સવ્વટ્ટસિદ્ધગા ચેવ, પંચહાડણુત્તરા સુરા; ઇઇ વેમાણિયા, એએડણેગહા એવમાદઓ.
૨૦૮.
૨૦૯.
૨૧૦.
૨૧૧.
૨૧૫.
૨૧૬.
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૪૧
લોગસ્સ એગદેસમ્મિ, તે સવ્વ પરિકિત્તિયા; એત્તો કાલવિભાગ તુ, તેસિં વોથ્થું ચઉવિહં. સંતઇ પપ્પડણાઈયા, અપજ્જવસિયા વિ ય; ઠિઇ પડુચ્ચ સાઈયા, સપજ્જવસિયા વિ ય. સાહીયં સાગર એક્કે, ઉક્કોસેણ ઠિઈ ભવે; ભોમેજ્જાણ, જહન્નેણં દસવાસસહસ્સિયા. પલિઓવમમેગં તુ, ઉક્કોસેણ ઠિઈ ભવે; વન્તરાણું, જહન્નેણં દસવાસસહસ્તિયા.
પલિઓવમં તુ એગં, વાસલક્ષ્મણ સાહિયં; પલિઓવમટ્ઠભાગો, જોઇસેસુ જહન્નિયા. દો ચેવ સાગરાઇ, ઉક્કોસેણ વિયાહિયા; સોહમ્મમ્મિ, જહન્નેણં એગં ત પલિઓવમં. સાગરા સાહિયા દોણિ, ઉક્કોસેણ વિયાહિયા; ઈસાણન્મિ, જહન્નેણં સાહિયં પલિઓવમં. સાગરાણિ ય સત્તવ, ઉક્કોસેણ ઠિતી ભવે; સણુંકુમારે, જહન્નેણં દોન્નિ ઊ સાગરોવમા. સાહિયા સાગરા સત્ત, ઉક્કોસેણ ઠિઈ ભવે; માહિન્દમ્મિ, જહન્નેણં સાહિયા દોન્નિ સાગરા, દસ ચેવ સાગરાઇ, ઉક્કોસેણ ઠિઈ ભવે; બમ્ભલોએ, જહન્નેણં સત્ત ઊ સાગરોવમા.
૨૧૭.
૨૧૮.
૨૧૯.
૨૨૦.
૨૨૧.
૨૨૨.
૨૨૩.
૨૨૪.
૨૨૫.
૨૨૬.
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________
-
૨૪ર
ચોદસ ઉ સાગરાઈ, ઉક્કોસણ ઠિતી ભવે; લજોગમિ, જહન્નેણે દસ ઊ સાગરોપમા. ૨૨૭. સત્તરસ સાગરાઇ, ઉક્કોસણ ઠિતી ભવે; મહાસુકે, જહન્નણં ચોદસ સાગરોપમા. ૨૨૮. અટ્ટાર સાગરાઈ, ઉક્કોસણ ઠિતી ભવે; સહસ્સારે, જહણ સત્તરસ સાગરોપમા. ૨૨૯. સાગરા અઊણવીસ તુ, ઉક્કોસણ ઠિતી ભવે; આણયમિ, જહaણે અટ્ટારસ સાગરોવમા. ૨૩૦. વીસ તુ સાગરાઈ, ઉક્કોસણ ઠિતી ભવે; પાણયમિ, જહનેણે સાગરા અઉણવીસઈ. ૨ સાગરા એક્કવીસ તુ, ઉક્કોસણ ઠિતી ભવે; આરણશ્મિ, જહણે વસઈ સાગરોપમા.
૨૩૨. બાવીસ સાગરાઈ, ઉક્કોસણ ઠિતી ભવે; અગ્ટયમિ, જહન્નેણે સાગરા એક્કસઈ. ૨૩૩. તેવીસ સાગરાઇ, ઉક્કોસણ ઠિઈ ભવે; પઢમમિ, જહણે બાવીસ સાગરોપમા. ર૩૪. ચઉવીસ સાગરાઈ, ઉક્કોસણ ઠિઈ ભવે; બિઇયમિ, જહન્નેણે તેવીસ, સાગરોવમા. ૨૩૫. પણવીસ સાગરાઈ, ઉક્કોસણ ઠિઈ ભવે; તઈયમિ, જહન્નેણે ચઉવસં સાગરોપમા. ૨૩૬.
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૪૩
છવ્વીસ સાગરાઇ, ઉક્કોસેણ દિઈ ભવે; ચઉત્કમ્મિ, જહન્નેણં સાગરા પણુવીસઇ. સાગરા સત્તવીસં તુ, ઉક્કોસેણ ઠિતી ભવે; પંચમમ્મિ, જહન્નેણં સાગરા ઉ છવીસઇ.
સાગરા અઢવીસં તુ, ઉક્કોસેણ ઠિતી ભવે; છટ્ઠમ્મિ, જહન્નેણં સાગરા સત્તવીસઇ.
૨૩૭.
૨૩૮.
૨૩૯.
સાગરા અઉણતીસં તુ, ઉક્કોસેણ ઠિતી ભવે; સત્તમમ્મિ, જહન્નેણં સાગરા અઢવીસઇ. તીસં તુ સાગરાઇ, ઉક્કોસેણ ઠિતી ભવે; અટ્ટમમ્મિ, જહન્નેણં સાગરા અઉણતીસઇ. સાગરા એક્કતીસં તુ, ઉક્કોસેણ ઠિતી ભવે નવમમ્મિ, જહન્નેણ તીસઇ સાગરોવમા. તિત્તીસ સાગરાઇ, ઉક્કોસેણ ઠિતી ભવે; ચઉસું પિ વિજયાઈસું, જહન્નેણં એગતીસઇ. અજહન્નમણુક્કોસં, તિત્તીસં સાગરોવમા; મહાવિમાણ સવ્વટ્ટે, ઠિતી એસા વિયાહિયા. જા ચેવ ય આઉઠિઈ, દેવાણં તુ વિયાહિયા; સા તેસિં કાયઠિઈ, જહન્નમુક્કોસિયા ભવે. અણન્તકાલમુક્કોસ, અન્તોમુહુર્ત્ત જહન્નયં; વિજઢમ્મિ સએ કાએ, દેવાણં હોજ્જ અત્તર. ૨૪૬.
૨૪૦.
૨૪૧.
૨૪૨.
૨૪૩.
૨૪૪.
૨૪૫.
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________
- ૨૪૪ એએસિં વણઓ ચેવ, ગન્ધઓ રસ-ફાસ; iઠાણાઓ વા વિ, વિહાણાઇ સહસ્સસો. ર૪૭. સંસારત્થા ય સિદ્ધ ય, ઇતિ જીવા વિયાહિયા; રૂવિણો ચેવડરૂવી ય, અજીવા દુવિહા વિ ય. ૨૪૮. ઇતિ જીવમજીવે ય, સોચ્ચા સદ્દહિઊણ ય; સવ્વનયાણ અણુમએ, રમજ્જા સંજમે મુણી. ર૪૯. તઓ બહૂણિ વાસાણિ, સામણમણુપાલિયા; ઇમેણ કમજોએણ, અપ્રાણ સંલિ મુણી. ૨૫0. બારસેવ ઉ વાસાઈ, સુલેહુક્કોસિયા ભવે; સંવચ્છર મઝિમિયા, છમ્માસે ય જહત્રિયા. ૨૫૧. પઢમે વાતચીક્કમ્મિ, વિગઈ-
નિજૂહ કરે; બિતિએ વાસચઉક્કમિ, વિચિત્ત તુ તવ ચરે. ર૫ર. એગન્તરમાયામ, કટુ સંવચ્છરે દુવે; તઓ સંવચ્છરડદ્ધ તુ, નાડઇવિગિટ્ટુ તવ ચરે. રપ૩. તઓ સંવચ્છરડદ્ધ તુ, વિગિટ્ટુ તુ તવં ચરે; પરિમિયં ચેવ આયામ, તમેિ સંવચ્છરે કરે. રપ૪. કોડી સહિયાયામ ક સંવચ્છરે મુણી; માસડદ્ધમાસિએણે તુ, આહારેણં તવ ચરે. ૨૫૫. કન્દપ્પમાભિઓગ, કિબ્લિસિયં મોહમાસુd ચ; એયાઓ દોગ્ગઈઓ, કરણમિવિરાહિયા હોત્તિ.૨૫૬.
Sા કરે;
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૪૫
મિચ્છાદંસણરત્તા, નિયાણા હુ હિંસગા; ઇય જે મરત્તિ જીવા, તેસિં પણ દુલહા બોહી. ૨૫૭. સમ્મદંસણરત્તા, અનિયાણા સુક્કલેસમોગાઢા; ઈય જે મરત્તિ જીવા, સુલભા તેસિં ભવે બોહી. ૨૫૮. મિચ્છદંસણરત્તા, સનિયાણા, કિણહલેસમોગાઢા; ઇય જે મરંતિ જીવા, તેસિં પુણ દુલહા બોહી. ૨૫૯. જિણવયણે અણુરત્તા, જિણવયણે જે કરેન્તિ ભાવેણં, અમલા અસંમિલિટ્ટા, તે હોત્તિ પરિત્તસંસારી. ૨૬૦. બાલમરણાણિ બહુસો, અકામમરણાણિ ચેવ ય બહૂણિ; મરિહિત્તિ તે વરાયા, જિણવયણે જે ન યાત્તિ. ૨૬૧. બહુઆગમવિનાણા, સમાહિઉપ્પાયગા ય ગુણગાહી; એએણ કારણેણં, અરિહા આલોયણ સોઉ. ૨૬૨. કન્દપ્પ-કોન્ક્રયાઈ, તહ સીલ-સહાવ-હસણ-વિકતાહિં; વિમ્હાવિન્તો ય પર, કન્દપ્લે ભાવણે કુણઈ. ર૬૩. મત્તાજોગ કાઉં, ભૂઈકમં ચ જે પઉંજત્તિ, સાય-રસ-ઇઢિહેલું, અભિઓગં ભાવણે કુણઈ. ૨૬૪. નાણસ્સ કેવલણ, ધમ્માયરિયસ્સ સંઘ-સાહૂણં; માઈ અવર્ણવાઈ, કિમ્બિસિયં ભાવણે કુણઈ.૨૬૫.
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________
- ૨૪૬ અણુબદ્ધરોપસરો, તહ ય નિમિત્તમેિ હોઈ પડિલેવી; એએહિં કારણેહિં, આસુરિયું ભાવણે કુણઈ. ર૬૬. સત્યગ્ગહણ વિસભખણ ચ, જલણં ચ જલપસો ય; અણાયારભંડસેવા, જમણ-મરણાણિ બંધત્તિ. ૨૬૭. ઇતિ પાદુકરે બુદ્ધ, નાયએ પરિનિબુએ; છત્તીસં ઉત્તરડજઝાએ, ભવસિદ્ધિયસમ્મએ. ૨૬૮.
ત્તિ બેમિ..
[ ઇ જીવાજીવવિભરી અઝયણે સમત્ત (૩૬)] સિરિઉત્તર×યણ સુયખંધો સમરો
• સિરિઉત્તરઝયણાણિ સમ્મત્તાણિ
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ (વસવસો આર્કાઇ...!) પ્રસ્તુત પુસ્તક પ્રાતઃસ્મરણીય પરોપકારપરાયણ | ગચ્છાધિપતિ પૂજ્યપાદ આચાર્ય ભગવંત શ્રી વિજયભેરુપ્રભસૂરીશ્વરજી મ. સા. हयातीभां प्रगट हरवानी प्रण लावना परिपार्श ન થઇ તેનો હૈયામાં ખૂબ જ ‘વસવસો રહી | ગયો છે. परंतु पूश्यपाद गुस्टेवना વિ. સં. 2050 જેઠ સુદ 12 સોમવાર તા. 20-6-1994 स्वर्गारोहश आह સાર્દુ તૃતીય વાર્ષિક પુણ્યતિથિ નિમિત્તે प्रगट उरता અતીત ‘આનંદ’ અનુભવીએ છીએ. પૂજ્યપાદ ગુર્દેવશ્રીના દિવ્ય આશીર્વાદ...અદશ્ય કૃપાથી ‘પંચપ્રસ્થાનમય શ્રી સૂરિમંત્ર આરાઘના સંપાદક પૂજયશ્રીને નિર્વિને પરિપૂર્ણ થયેલ..... (વિ. સં. 2053, વૈ. સુદ 9 થી આસો વદ 0)) સુધી) ભરત ગ્રાફિકસ, ન્યુમાર્કેટ, પાંજરાપોળ, રિલીફ રોડ, અમદાવાદ-૧. ફોનઃ 380964