Book Title: Tattvik Lekh Sangraha Author(s): Vijaykastursuri Publisher: Jain Dharm Prasarak Sabhba Catalog link: https://jainqq.org/explore/023331/1 JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLYPage #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tAtvika lekhasaMgraha [ 25 lekhono saMgraha ] ==; lekha ka = AcAryazrI vijaya kastUrasUrijI mahArAja -: prakRlhya : zrI jaina dharma prasAraka sabhA bhAvanaga2. Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ni | IIIIIti tAtvika lekhasaMgraha [ pacIza lekhono saMgraha ] lekhaka : AcArya zrI vijayakaratUrasUrijI mahArAja prakAzaka : zrI jaina dharma prasAraka sabhA bhAvanagara IIIlllllliApA vIra saM. 2476 ] [ vi. saM. 2006 mUlya rUA. be FilmIilI/AnwIIIIII IIIIIIkAIIII Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamavRtio prata 1000 mudraka - zrI mahedaya prinTIMga presa, bhAvanagara. . | Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ S 30 41 viSayAnukrama naMbara viSaya 1 dehAdhyAsIne .. . 2 bedhasudhA sarvottama atithi ja sevAdharma . .. 5 dhananI mahattavatA zA mATe ? 6 tyAgathI sukha... 7 dharmAdharmamImAMsA , 8 prabhu pratyakSa che 9 bhogamImAMsA ' . 10 prabhudarzana * * 11 AtmA dehavyApI zAmATe ? 12 satkAryavAda 13 nizcaya ane vyavahAra 14 vizvavyApaka padArtho 15 saMbadhaMmImAMsA 16 tAtvika vicAraNA .. 17 paryuSaNa ... 18 prAdhyAprAyamImAMsA .. 19 zrI mahAvIra prabhune satyAgraha 20 nechavamImAMsA 21 AtmAnI oLakhANa .. 22 zrI mahAvIra prabhunI ahiMsA 23 syAdvAda-rahasya ... 24 karma-prakRti * * 25 akSaraanakSaramImAMsA . 81 122 134 150 15 - 175 - 181 203 211 218 228 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ni vedana. * rAgAdvA dveSAdvA mohAdvA vAkyamucyate hyanRtam / yasya tu naite doSAstasyAnRtakAraNaM kiM syAt // 1 // saMsAramAM ja rAgathI, dveSathI ane moha-ajJAnathI asahya bole che. arthAt jUThuM bolavAnA rAgAdi traNa kAraNe che. jemanAmAM A traNe kAraNe nathI temane asatya balavAnuM bIjuM kAMI paNa kAraNa hatuM nathI. rAga, dveSa tathA meha e traNe de che ane te AtmAmAM vikRtabhAva-vibhAvanA utpAdaka che. jyAM sudhI AmAnI vibhAva dazA hoya che tyAM sudhI AtmAnuM jANavuM- jaNAvavuM, samajavuM-samajAvavuM tAvika hetuM nathI, tethI temAM satyAMza hotA nathI.(AtmA satya che ane jJAna-darzana-cAritra tene svabhAva che, arthAt jJAnAdisvarUpa AtmA che te svasvarUpathI bhraSTa thato nathI; kAraNa ke jJAnAdisvarUpane nAza thAya te AtmAne paNa nAza thavAne prasaMge upasthita thAya mATe vibhAva eTale svarUpanAza nahi. paNa rAgAdi doSanA AvaraNathI virUpa AbhAsa the atAtvika jANavuM-jaNAvavuM, jemake-kariyAtuM athavA mIThuM bhaLelI sAkara pitAnA miThAza svabhAvane choDatI nathI paNa kaDavAza athavA te khArAzarUpa deSanA saMsargane laIne mIThI lAgatI nathI, paNa bhinna svAdavALI lAge che. sarvathA mIThIye nahi tema sarvathA kaDavI ke khArI Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ P pUjyapAda pAkha kezarI A cA . ma hA rA ja zrI bhasUrI zvarajI mahArAja vi ja ya va lla 36 _____ Page #7 -------------------------------------------------------------------------- Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [4] paNa nahi, paNa vicitra svAdavALI jaNAya che, ane tethI sAkaramAM miThAza hAvA chatAM paNa te miSTAnna khanAvI zakatI nathI; tevI ja rIte rAgAdi doSamizrita AtmAmAM samyagjJAnAdi hAvA chatAM paNa te tAttvika jANavA-jaNAvavA Adinu kArya karI zakatA nathI, paNu jyAre rAgAdi dveSa! dUra thavAthI zuddha thAya che tyAre te samyagajJAnAdi kAryanA sAdhaka ane che. rAga, dveSa, meharUpa dASAnA kSaya eTale ke zuddha AtmasvarUpanA AvAraka cAra ghAtI karmAMnA kSaya thavAthI AtmA vItarAga ane che. ane tethI tenu zuddhAtmasvarUpa kevaLajJAna pragaTe che, pachI te sarvajJa kahevAya che. AvA sa`ga deva zrI mahAvIra prabhue carAcara jagatanuM tAttvika svarUpa jANavAne ane te sAcI rIte jANIne samyagajJAnadvArA Atmazuddhi karIne vaigalika prapa'ceAthI mukti meLavavAne mATe dravya, caraNakaraNa, gaNita ane dharmakathA ema cAra anuyAgAnI athI prarUpaNA karI, jene gaNudhara labdhisapanna gautama Adi mahApuruSAe bhavya jIveAnI tattvajijJAsAnI saraLatA mATe sUtrasakalanA karI, jaMtA avalaMbanathI aneka bhavya jIveA tAttvika jJAna meLavIne AtmavikAsI anyA che, mane che ane manaze. dravya, caraNakaraNa, gaNita tathA dharma kathArUpa cAra anuyAgamAMthI dravyAnuyAgane pradhAnatA ApavAmAM AvI che. sarvathA dravyAnuyAgazUnya caraNakaraNAdi traNa anuyAga prAya: AtmAnI zuddhinA sAdhaka banI zakatA nathI; kAraNa ke jIva dravya tathA ajIva dravyanI sAcI eLakhANu sivAya vItarAganA cAritranI eLakhANa thai zakatI nathI, ane cAritrane sAcI rIte oLakhyA sivAya tA vItarAganI AjJA pramANe cAritranI ArAdhanA thai zake nahIM, ane tethI AtmapradezamAMthI karaja kADhIne AtmAne svaccha manAvI zakAya nahi. zrI zayyaMbhasUri paNa kahe che ke-- Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 6 ]. jo jIve vi na yANei, ajIve vi na yANei / jIvAjIve ayANato, kaha so nAhIi saMjamaM // 1 // jo jIve vi viyANei, ajIve vi viyaanni| jIvAjIve viyANato, so hu nAhIi saMjamaM // 2 // vItarAgane dravyAnuyegano siddhAMta samyajJAnane hetu hovAthI samyagadarzananI prApti tathA zuddhine advitIya sAdhaka che, ke je eka AtmasvarUpa hAIne tAtvika darzana che, tethI te vItarAgapaNane sUcaka che. vItarAganA dravyAnuyeganA siddhAMta sivAya anya keIpaNa siddhAMta madhyasthatA jALavavAne saphaLatA meLavI zakyA nathI. temaja viSama bhAvonI durbhedya viSama granthi- . bheda paNa vItarAgane siddhAMta ja karI zake che. viSama daSTirUpa bhAvoga maTADIne samadaSTirUpa bhAva ArogyatA dravyAnuyeganA auSadha sivAya prApta thaI zakatI nathI. A sarve kAraNene laIne ja vItarAgakathita dravyAdi cAre anugomAM bIjA traNa anurogone gauNa rAkhIne dravyAnuyogane pradhAna mAnavAmAM AvyA che. | sarvonA saMketo samajavA sahelA nathI. jJAnAvaraNIyanA kSapazamathI ghaNuM sAruM jaNAya kharuM, paNa sAthe sAthe darzana mohanA kSapazama sivAya sAcuM samajAya nahi. sAcuM samajyA sivAya ghaNuM sAruM jANavA mAtrathI zAzvata zAMti, AnaMda, samabhAva ane sukhavALA AtmasvarUpa paramAtmAnuM darzana prApta thAya nahi, ane amuka aMze paNa paramAtmadarzana sivAyanA sukha-zAMti tathA AnaMda pudgalAnaMdIpaNe avivekI jIvanI asakalapanA mAtra che, ane tethI te sukha-zAMti Adi viparIta pariNAmamAM pariNamatAM pratyakSa jaNAya che. sacarAcara jagatane jANavAne tathA samajavAne mATe alapajha ajJAnI chAe bhinna Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ ] bhinna bhASAomAM je saMketene saMcaya karyo che tene jANavA samajavA prayAsa karIne sarvajJonA vacanonI avahelanA karanArA kahevAtA jJAnI tathA vidvAnI prazaMsAnuM pAtra banI prasanna thavuM te mithyAhanuM dAsatvapaNuM sapaSTa sUcave che. mithyAjJAnathI vikRta daSTine laIne sarvajJadazita yathArtha bhAvene anyathApaNe jANuM samajIne anyathApaNe jaNAvavAmAM Ave che tethI kAMI te bhAvo pitAnA svabhAvathI cUta thaIne anyathA paNe pariNamatA nathI arthAt mithyA prarUpakanI prarUpaNAmAM pariNamatA nathI, paNa satya draSTA sarvajJAnA vacanane anusare che. mithyAhagarbhita jJAnAvaraNayanA kSapazamathI kahevAtA jJAnI tathA vidvAna sarvAnA vacanane asatya jANuM jaNAvIne tene anAdara karavAnuM sAhasa kare che, paNa miyAmohanA upazamabhAvavALe bhavya jIva te alapajha heAya te paNa sarvajJonA vacanane pitAnI alapa buddhithI dUSita karatuM nathI, paNa sAcI rIte jANuM jaNAvIne bahumAnapUrvaka atyAdara kare che. kadAca jJAnAvaraNanA prabhAvathI bhASAnI truTIne laIne anyathA jaNAya ane pachI papadezathI ke vata: AvaraNanuM aMtara khasI javAthI daSinI zuddhithI sAcuM jaNAtAM kadAgrahane AdhIna thato nathI, paNa svataMtrapaNe sAcAno upAsaka bane che, kAraNa ke tenI daSTi miththA maLa vagaranI svaccha hovAthI te jANe che ane zradhdha che ke rAga-dveSamukta vItarAga puruSa sarvajJa hovAthI temanAM vacanemAM asatyane aMza paNa hetuM nathI. teozrI sarvathA satyanA jJAtA ane vaktA hoya che. nirAvaraNa AtmasvarUpa sarvajJa prabhuzrInA cAre anuyogamAM samyajJAna, darzana tathA cAritranuM svarUpa jANavAnuM tathA AdaravAnuM sAcI rIte varNavyuM che. ane tethI cAre anuyoga sakarmaka jIvonI AtmazuddhinA sAdhaka che, chatAM dravyAnuga zeSa anugone sAcI rIte jANavAne, zraddhavAne tathA AdaravAne Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [8] saraLatA karI ApatuM hovAthI tene agrasthAna ApyuM che. tethI tenuM parizIlana bhAvazuddhinI bhAvanAvALAne atyAvazyaka che. jo ke dravyAnuga samajavAne jJAnAvaraNayanA kSayapazamapUrvaka upayAganI sthiratAnI paNa jarUrata che, chatAM a5 prajJAvALA paNa AtmazuddhinI bhAvanAthI je vAraMvAra parizIlana kare to jJAnAvaraNanA kSapazamapUrvaka mithyAhanA upazamabhAvane paNa prApta karI zake che, chatAM chadmastha jIvane dravyAnuyeganA gahana viSayamAM khalanA pAmavAno saMbhava rahe che. te ye samyagra jJAnapUrvaka ekAMta svaparanA AtmahitanI bhAvanAvALo bhavya jIva dezanuM pAtra banato nathI kAraNa ke tenI prabhunA samyam siddhAMtane dUSita karavAnI bhAvanA hotI nathI. tethI te pitAnI khalanA jaNAtAM sudhArI le che, paNa jANapaNAnA mithyAbhimAnane laIne kadAgrahane AdhIna thato nathI. tenuM mukhya kAraNa tema ja mehane upazamabhAva hoya che. ane vItarAga prabhunA siddhAMtone sAcI rIte samajavAne mATe upazamabhAvanI atyaMta AvazyakatA hoya ja che. pUrvanA mahApuruSa samyaga jJAna, darzana tathA cAritranI prApti mATe prabhunA siddhAMtonuM vAMcana, zravaNa tathA manana karavAnuM kahI gayA che. temanA vacananuM yathAzakti pAlana karavA A pustakamAM prayAsa karavAmAM Avyo che, to keIpaNa sthaLe prabhunA siddhAMta viruddha samajIne lakhAyuM hoya to micchAmi dukkaDaM. -A. zrI vijayakasUrasUrijI mahArAja Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A pustakanA lekhaka pUjyapAda AcArya mahArAjazrI vi ja ya ka tRra sUrijI mahArAja Page #13 -------------------------------------------------------------------------- Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadmAta. vidvAna puruSAnA hAthathI lakhAyela lekhe, sAhitya ane dharmakSetrAmAM cirasthAyI sthAna bhAgave che. AvA lekhA lakhavAmAM uMDA abhyAsa, samanvayazakti ane ekAgratAnI jarUra che. temAM paNu ApaNA pUjya sAdhu mahArAjA lekhA lakhe tyAre temanA jIvanamAM etaprAta thayela ucca cAritra-bhAvanA paNa prakAzita thAya che. ApaNA samAjamAM AcArya mahArAjazrI vijayakastUrasUrijI mahArAjanA cAritra, marmagrAhI samanvayazakti ane hRdayaMpravezI zleSNanapaddhatithI bhAgye ja kAi ajANa haze. te tAttvika ane gahana viSaya hAthamAM levA chatAM tene peAtAnI hRdayaMgama zailIthI dareka vidvAna ke sujJa, khAla ke prauDha sA samajI zake tevI sAdI ane haLavI bhASAmAM rajU karI zake che ane te kAraNe ja teAzrInA lekhA cAmerathI praza MsA prApta karI rahyA che. teozrI nyAyAM@Anidhi sva. jainAcArya zrI vijayAnaMasUrijInA ziSya sva. munizrI udyotavijayajInA ziSya che. adhyAtmapriya ane kartavyaniSTha hAvAthI phakta bhava-taraNIya jJAna-dhyAna ane tevI ja lekhanapravRttimAM mazagUla rahe che. "" A pustakamAM teeAzrInA zrI jaina dharma prakAza mAsikamAM de de samaye pragaTa thayelA sa. 1998 thI saM. 2006 sudhImAM prakAzita thayelA lekhAneA saMgraha prasiddha karavAmAM Ave che. je lekhA pAte ja tattvAjJAna ane adhyAtmarasathI bharapUra heAvAthI te saMbaMdhI amAre atre kaMija vizeSa Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [10] kahevAnuM rahetuM nathI. teozrInI preraNAthI A graMtha-prakAzanamAM zrI pAlanapura tapagaccha-upAzrayanA jJAnakhAtA taraphathI Arthika sahAya, zeThazrI gagalabhAI celAjI mAraphata maLI che, je mATe teone AbhAra mAnavAmAM Ave che. A lekha jainadarzananA mULabhUta siddhAMta upara ghaNe prakAza pADe che. tAtvika zailie nyAya ane buddhigamya bhASAmAM dAkhalAdalIla sAthe lekho lakhAyA che. alabata, keTalAka lekhane viSaya gahana hovAthI kaThIna che, paNa banI zake teTale te viSaya kALajIpUrvaka vAMcavAthI samajI zakAya tevA lakhavAmAM Ave che. AvA lekho samajavAne jainadarzananA siddhAMtone pUrva abhyAsa ane pUrva paricaya Avazyaka che. A lekha jainadarzanamAM eka kAyamI sAhitya pUruM pADe che, eTale pustakAkAre chapAvavAmAM Ave che. jUdA jUdA lekhene kamavAra saMkSipta sAra ahIM ApavAmAM Ave che - (1) "dehAdhyAsIne A pahelA lekhamAM-bahArathI dekhAtA suMdara zarIranI aMdara rahela maLamUtra, mAMsa Adi dhRNa pAtra malinatAnuM bhAna karAvI azuci bhAvanAnuM svarUpa batAvela che, ane te bhAvanA bhAvatAM saMsArI jIvane zarIranI asAratA samajI deha uparane meha choDavA upadeza ApavAmAM Avyo che. (2) bodhasudhA" A bIjA lekhamAM mAnavInA vyAvahArika, naitika ane AdhyAtmika jIvanane preraNAdAyI bodhavacane ApavAmAM AvyA che. (3) "sarvottama atithi vALA trIjA lekhamAM-bAra mahine AvatA paryuSaNa jevA uttama atithine satkAra kevI rIte kare arthAta te parvamAM ApaNe zuM zuM kriyAnuSThAna kevI rIte karavuM tene suMdara bhASAmAM khyAla ApavAmAM Avyo che. Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 11 ] ( (4) ( sevAdharma 'vALA cAthA lekhamAM-laukika ane leAkeAttara ema be prakAranI sevAnA mArgo batAvavAmAM AvyA che ane prabhu mahAvIra prANImAtranA leAkeAttara sevaka hatA tenuM varNana ApavAmAM AvyuM che. laukika sevAthI paNa leAkeAttara sevAnI adhikatA batAvavAmAM AvI che. ', dhananI mahattvatA zA mATe ? (4)66 A pAMcamA lekhamAM mANasane dhananI lAlasA kevI tIvra hAya che, dhanaprApti mATe peAtAnuM jIvana kevI rIte veDI nAkhe che, dhanavAna mANasane vinA lAyakAte samAjamAM mAru sthAna zA mATe ApavAmAM Ave che, dharmarUpI dhana meLavavAmAM mAsa keTale pramAda rAkhe che vigere hakIkata batAvavAmAM Avela che. (6) 'tyAgathI sukha' A chaThThA lekhamAM--ahivastu enA tyAga karavAthI paudgalika uMcA prakAranuM sukha athavA svargAdi sukhAnI prApti maLaze evI mAnyatAthI tyAga karanAra mANusa vAstavika rIte bhAgamAM sukha mAnanAra che, tyAgamAM sukha mAnanAra nathI, AvA tyAga AtmaunnatimAM bAdhaka che, sAdhaka nathI, vigere batAvI tyAganuM sAcuM svarUpa batAvavAmAM Avela che. ' ( 7 ) dharmAMdha mImAMsA' A sAtamA lekhamAM-~ dharma ane adharma eTale vastunA svamAva ane vibhAva evA tAttvika artha khatAvI sUkSma rAte samIkSA karela che. jaDa ane cetananA sayAgathI eka bIjAmAM kevI vikRti dekhAya che vigere hakIkata tattvanI dRSTie pRthakkaraNa karI lekhamAM mUkela che. Akhe lekha vAMcavA vicAravA jevA gahana viSayathI bharelA che. ( ( 8 ) * prabhu pratyakSa che' A AThamA lekhamAM--AtmAnA svabhAva kevaLajJAna svarUpa che, karmanA AvaraNu AvavAthI AtmAnA zuddhajJAna svabhAvanA tizabhAva thAya che, ane te AvaraNa Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 12 ] khasI javAthI AtmAnA zuddhajJAna svabhAvane AvirbhAva thAya che. tevI zudazAmAM birAjatA AtmA prabhu che. te prabhupada kevaLajJAnIne pratyakSa che; chadmasthane parokSa rIte iDhiyA ane manadvArA tenuM jJAna thAya che jainadarzanamAM batAvela jJAnanu svarUpa A lekhamAM batAvela che. ( 9 ) 'bhAgamImAMsA ' A navamA lekhamAM--jainadarzanamAM vyavahAranayanI apekSAe AtmAne kartA, bhektA mAnavAmAM Ave che, nizcayanayanI apekSAe AtmAne akartI, abhAktA mAnavAmAM Ave che te batAvavA bhAganuM svarUpa zAstrIya rIte batAvavAmAM Avyu che. ( 10 ) 'prabhudarzana ' A dazamA lekhamAM--prabhunA sAcA dananu svarUpa ane phaLa batAvela che. kharI zraddhA ane jJAna vinA phakta vailika sukha meLavavAnI icchAthI karavAmAM AvatuM dana pUjana phkta mUrtinu dana che, paNa vItarAga dazA prApta karavAnA uddezathI karela darzona pUjana kharU prabhudarzona che. 6 (11) * AtmA dehavyApI zAmATe ? ' A lekhamAM AmA dehapramANu jainadarzanamAM zA mATe mAnavAmAM Ave che, sarvavyApI kema mAnavAmAM AvatA nathI tenu dIla sAthe sama na karavAmAM Avela che. ( 12 ) ' satkArya vAda ' ( A lekhamAM sakAya vAdanu svarUpa khAtavela che. satakAryavAda ane asat kAryavAdanI carcA danakArA vacce jUnA vakhatathI cAlI Ave che. sAMkhyadarzIna satakA vAdI che, nyAyadarzIna asatakArya vAdI che. sAyansanI parimASAmAM satkArya vAda eTale utkrAMtivAda ( Theory of Evolution ) ane asatakA vAda eTale utpattivAda ( Theory of Creation). satakArya vAda kahe che ke kAya ( Effect ) kAraNamAM ( Cause) raheluM che, navu' utpanna thatu nathI, phakta Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [13] kAraNamAM parivartana thAya che. asatakAryavAda kahe che ke kArya kAraNamAM rahetuM nathI, paNa navuM utpanna thAya che. jenadarzana kahe che ke kArya kAraNamAM dravyarUpe raheluM che, ane paryAyarUpe navuM utpanna thAya che ane AkhuM vastusvarUpa dravyaparyAyarUpa hovAthI A savAlane apekSAdaSTithI-nayaSTithI jainadarzana samanvaya kare che. A lekhamAM bhagavAnanA 'kriyamANuM kRta" vacanano jamAlie virodha karI kRta kRta" vAda sthApita karavA je dalIlo karelA che tenI carcA lekhaka mahArAjazrIe karela che. lekha vAMcavAvicAravA jevo che. (13) "nizcaya ane vyavahAra vALA A teramA lekhamAM-nizcaya ane vyavahAranuM svarUpa tAtvika daSTie batAvavAmAM Avela che. nizcaya daSTi eTale vastunA zuddha svarUpane pradhAnatA ApI batAvavI; vyavahAra daSTi eTale sAmAnya janatAne sthaLa draSTithI je svarUpe vastu dekhAya tene pradhAnatA ApI batAvavI; dA. ta. AmA zuddhasvarUpe jJAna-darzana-cAritra svarUpa che, kartA nathI, jokatA nathI e nizcaya daSTithI AtmAnuM svarUpa che. sakarmaka AtmA karyA che, joktA che, sukhI che, duHkhI che te vyavahAra daSTi che. lekhaka mahArAjazrIe nizcaya ane vyavahAranuM svarUpa jUdA jUdA daSTibiMduthI batAvyuM che. tatvajJAnanI vicAraNAmAM, dharma ane samAja vyavasthAnI carcAmAM baMne daSTinA sthAna batAvyA che. nizcayanA anAdaramAM satyane hAsa thAya che, vyavahAranA anAdaramAM tIrthano ucheda thAya che mATe baMne vyavahAra ane nizcayane yogya sthAna maLavuM joIe, e siddhAMta pratipAdana karavAmAM Avyo che. (14) "vizvavyApaka padArtho vALA caudamA lekhamAM nidarzanamAM batAvela mULabhUta cha dravya-jIva, pudgala, dhamAM Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [14] . stikAya, adharmAstikAya, AkAza ane kALanuM svarUpa sUkSamadaSTithI batAvavAmAM Avela che. eka bIjAne saMbaMdha batAvyuM che, rUpI ane arUpI bheda batAvyA che; A lekha vAMcavAvicAravA jevuM che. (15) "saMbaMdhamImAMsAvALA paMdaramA lekhamAM- be prakAranA saMbaMdha svarUpasaMbaMdha ane saMgasaMbadhanuM svarUpa batAvyuM che. guNa ane guNIne abheda kevI rIte ghaTe te samajAvela che. jJAna AtmAno guNa hovAthI jJAnaguNathI AtmA saMsArI ke mukta dazAmAM jUdo paDI zakatA nathI. A badhI hakIkata lekhamAM savistara mUkavAmAM Avela che. (16) "tavika vicAraNA vALA soLamA lekhamAM- vastunuM nirIkSaNa sUkSma dRSTithI ane sthala daSTithI kevI rIte thaI zake tenI samajaNa Apela che. iMdriyajanya jJAna sthala daSTino viSaya che. cakSu, karNa Adi iDhiye pitAnA viSayane kevI rIte grahaNa kare che, kayA kayA padArtho IdriyonA viSaya banatA nathI, atIndriya jJAna prApta karavAne kayA kayA sAdhanonI jarUra che vigere jJAnaprAptinA sAdhanonI A lekhamAM carcA che. (17) "papaNuM" A sattaramA lekhamAM-paryuSaNa parvanuM mahAbhya batAvela che. gRhastha ane sAdhuonuM kartavya batAvela che. A parva rAgadveSa ochA karI, kaSAyano tyAga karI, manane AtmasvarUpamAM joDI ujavavA upadeza ApavAmAM AvyA che. (18) "prApyAprApyamImAMsA vALA aDhAramA lekhamAM- bAhyAnI vastuonuM Idriyo dvArA jJAna thatI vakhate pAMca indriya pikI sparza rasa dhrANa tathA kaNendriya e cAra iMdriya bahAranI vastuo sAthe saMga saMbaMdhathI joDAIne bedha karAve che mATe prApakArI kahevAmAM Ave che. cakSu ane mana bahAranI vastu Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [15] sAthe joDAyA vinA badha karAve che, mATe aprAkArI kahevAmAM Ave che. jainadarzananA maMtavyanuM A lekhamAM spaSTIkaraNa karavAmAM AvyuM che. (19) "zrI mahAvIra prabhune satyAgraha" A lekhamAMAdhidaitika ane AdhyAtmika ema be prakAranA satyAgraha batAvyA che. AdhyAtmika satyAgrahamAM AtmasaMpatti prApta karavAne uddeza hovAthI mehanI gulAmImAMthI chUTavAno prayAsa karavAmAM Ave che; AdhidaitikamAM gilika saMpatti meLavavAne udeza hovAthI pArakAnI parAdhInatAmAMthI mukta thavAno prayAsa karavAmAM Ave che. zrI mahAvIrano satyAgraha ke AdhyAtmika hato te prabhunA jIvananA daSTAMtathI A lekhamAM batAvavAmAM Avela che. (20) banechavamImAMsA - jaina siddhAMtamAM jIva ane ajIva be padAthI mAnavAmAM AvyA che. te baMnemAM saMpUrNa vizvane samAveza thaI jAya che. rohagupta nAmanA AcArya jIva" nAmano trIjo padArtha mAnI trIjA jUdA padArthanI prarUpaNa karela che. jIvarAzinI prarUpaNA dAkhalA dalIla ke zAstranA AdhArathI TakI zake tevI nathI evuM A lekhamAM dalIlothI samajAvavAmAM AvyuM che. (21) "AmAnI oLakhANa" A lekhamAM AtmAAtmatattvanI sAbitI kevI rIte pratyakSa ane parokSa pramANathI thaI zake te batAvela che. (rara) zrI mahAvIra prabhunI ahiMsA" A lekhamAMahiMsAnuM tAtvika svarUpa batAvela che. bIjAo ahiMsAne aMge je mAnyatA dharAve che te keTale darajaje apUrNa bhUlabharelI che te A lekhamAM samajAvavAmAM AvyuM che ane zrI mahAvIra prabhunA jIvananA daSTAMtothI ahiMsAnuM sAcuM svarUpa sAbita karela che. Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [16] (ra3) "syAvAda-rahasya" A lekhamAM jaina darzananA syAdvAdanI samajaNa ApavAmAM Avela che. vedAMtamAM jema advaitavAda, sAMkhyamAM purUSa-prakRti-dvaitavAda, baudhamAM jema kSaNikavAda ane vijJAnavAda vastaravarUpa batAvanAra maulika siddhAMta che tema anekAMtavAda jainadarzana molika siddhAMta che. te siddhAMta ne pratipAdana karanAra zailI syAdavAda che. lekhaka mahArAjazrIe A lekhamAM syAdUvAdanuM svarUpa batAvela che. svAdu ane evA zabdathI zuM zuM sucita thAya che tene tAtvika daSTie dAte ApI sphoTa karyo che. | (24) kamaprakRti" A lekhamAM saMsAranA mULanI be prakRtio-jIva prakRti ane ajIva prakRti, arthAt AtmaprakRti ane karmaprakRtinuM svarUpa batAvela che. karmane anAdikALanA AtmA sAthenA saMbaMdhathI AtmAnI kevI vikRta dazA jovAmAM Ave che; karmaprakRti mukhyapaNe ATha che tenuM vivecana karavAmAM Avela che. mehanIya karmanuM sAmarthya batAvela che, Akho lekha mananapUrvaka vAMcavA jevo che. (25) "akSaraanakSaramImAMsA A lekhamAM sata(Reality )nuM ja svarUpa utpAdavyayadhrauvyAtmakasa jaina siddhAMtamAM batAvela che, tenuM pRthakkakaraNa karI rahasya samajAvela che. vastumAM dhotA eka sthira sthAyI tatva che, te tatva anakSara avinAzI che ane utpAdavyayatA kSara tattva che. anakSara tatvane ya kahevAmAM Ave che. kSara tatvane paryAya kahevAmAM Ave che. vastumAMthI eka tatva bIjA tatvathI jUduM paDI zakatuM nathI. A badhA vicAro A lekhamAM ApavAmAM AvyA che. " jIvarAja odhavajI dezI, pramukha zrI jaina dharma prasAraka sabhA-bhAvanagara. Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' ' - che tAvika lekhasaMgraha - - 4 dehAdhyAsIne. (azucibhAvanAnuM svarUpa) . (1) o DahApaNunA dariyA-buddhinA bhaMDAra-mAnavI! tAruM jIvana ane zarIra pratyeka kSaNe ghasAIne kSINa thatuM jAya che, tArI suMdaratAne opa jhAMkho paDate jAya che, chatAM tuM kema tArI jAtane oLakhavAno prayatna karatuM nathI ? mAnavasaMsArathI para surakSita pradeza meLavavAnI kALajI kema rAkhatA nathI? tane jaDa upara eTale prema che teTale cetana upara nathI. anAdi kALanA sahavAsathI tane jaDa bahu ja game che. AnaMda, sukha, suMdaratA badhuM tane jaDamAM jaNAya che. keTalI badhI ajJatA ! saudarya ne lAvaNyanI bhramaNathI mAMsa, meda, asthi, rudhira, maLa, mUtra ane vIryanA piMDarUpa dehamAM atyaMta Asakti dhAraNa karIne tenA upabheganI lAlasAvALe rahe che. eka mAMsane, eka medane, eka hADakAMne, eka rudhirane, eka viSTAne, eka mUtrane ane eka vIryane-Ama sAte dhAtunA judA judA DhagalA paDayA hoya ane tene kahevAmAM Ave ketatvavettA ane jJAnI puruSonI paMktimAM gaNavAno dAvo karanAra e mAnavI! eka miniTa tuM A DhagalAo pAse besa, A Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [2] tAvika lekhasaMgraha badhI suMdara lAgatI vastuone upayoga karIne AnaMda mAna ane sukhazAMti meLava." te tuM durgadha AvavAthI tema ja bibhatsa lAgavAthI eka sekaMDa paNa UbhuM na rahetAM AMkha, nAka, meM baMdha karIne tyAMthI palAyana thaI jaIza. te ja durgadhamaya-jugupsanIya sAte dhAtune cAmaDAnI kothaLImAM judA judA AkAramAM vyavasthita rIte goThavI dIdhA pachI tane nathI AvatI ghaNu ke nathI AvatI durgadha. tenAthI dUra nAsavAne badale pitAnA samipamAMthI paNa khaseDavAne Icchato nathI. keTalI badhI bAlIzatA! jene tuM premapUrvaka cahAya che, jene tuM nehathI vAraMvAra nihALe che te ye tRpti thatI nathI ane sukhane mATe vAraMvAra jene tuM sparza kare che te deha, A sAta dhAtunI ja banAvaTa che; chatAM chUTI paDelIne tiraskAra ane mAnava AkRtimAM mizraNa thayelIne svIkAra karavAnuM zuM kAraNa? dhAtuonA mizraNathI durgadhatA tathA bibhatsa paNuM dUra thaI jAya che? nA, ema nathI, paNa sAte dhAtune mAnava AkRtimAM vyavasthitapaNe goThavanAra AtmA-dehane adhiSThAtA dehamAM ja rahetuM hovAthI tene durgadha AvatI nathI tema ja AtmAthI adhiSita dehamAM bibhatsa paNuM paNa lAgatuM nathI. AtmAthI alaga thaI gayelA dehamAM durgadha tathA bibhatsa paNuM tane jaNAya che. AtmAdhiSThita dehamAMthI maLamUtrAdi dhAtuomAMthI koI paNa dhAtu judI paDI gayelI hoya che te tenI paNa tuM pUrNa kare che. deha-AtmAnA saMgamAM paNa dehamAMthI vikRta thaIne ke svAbhAvikapaNe jharatA azuci padArthonI tapa durgadha AvavAthI dhRNA kare che. Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dehAdhyAsIne [3] maLamUtrAdi vastu eka ja prakAranI hovA chatAM bhinna bhinna vaNu tathA sparzavALA cAmaDAnA kothaLAmAM rahelI hAvAthI tuM dehamAM suMdaratA tathA asuMdaratAnA bheda pADe che. zveta varNavALI tathA pAtaLI kAmaLa cAmaDImAM suMdaratAnA Aropa karIne tene tuM vadhAre cahAya che, ane kALA varNavALI jADI khaDakhacaDI cAmaDIne asuMdara mAnI tenI tuM ghRNA kare che. bahArathI cAmaDImAM phera hAvAthI kAMI aMdara bharelI azucimAM lezamAtra phera hAtA nathI. duniyAnI mahAna vibhUtione cheDIne bIjA prANImAtranA dehamAM rahelI maLamUtrAdi azuci eka sarakhI ja prakRtivALI hoya che. maLa-mUtra tathA AMkha, nAbhI vigere avayavAmAMthI nIkaLatA mela gArI cAmaDI hA athavA kALI cAmaDI hA, eka sarakhI durgaMdhavALA hoya che. suDoLa-ghATIluM-lAvaNyatAvALuM zarIra paNa rudhira, mAMsa Adi azuci padArthAnu ja aneluM che. rudhira, mAMsa, carabI ane hADakAM je avayavamAM, vajanamAM, mApamAM ane AkRtimAM jeTalA pramANavALA hovA joie teTalA ja pramANavALAM hAvAM te lAvaNyatA kahevAya che ke jene tuM joIne ghaNI ja cAhanAthI tenA upabhoganI tIvra IcchA rAkhe che, je zarIramAM lAvaNya ane suMdaratA jaNAya che te ja zarIramAMthI nIkaLatA zrleSma, maLamUtra vigere joIne tane ghRNA Ave che. paNa tevA zarIranI ghRNA AvatI nathI." adhAvAyunI durgaM dhathI tuM ghRNA karIne nAka baMdha kare che paNa tevA vAyuvALA zarIranI ghRNA karIne nAka baMdha karatA nathI. jyAre zarIramAM vikAra, raktapitta ke kADharAga thayA hoya ane AMgaLIo, nAka, kAna kharI paDyA hoya tema ja zarIramAMthI Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - [4] . tAvika lekhasaMgraha durgadhamaya para vigere jugupsanIya vastu nIkaLatI hoya tyAre te tane tevA zarIranI paNa ghaNA Ave che. jANapaNanA garvamAM ogaLI janAra e mAnavI! tuM garbhathI ja dehane sahavAsI hevAthI, are ! tuM pote ja mAtAnA udaramAM maLamUtranA madhyamAM nava mahinA rahIne maLamUtrAdi sAte dhAtune dehanA AkAramAM pariNamAvIne tanmaya thayela hovAthI huM devasvarU5 chuM, AvI mAnyatAne daDhapaNe vaLagI rahele che te pachI tane dehanI gaMdha ke ghaNuM kyAMthI Ave? paNa tane khabara che ke svarUpathI ja apavitra dehanA sahavAsamAM niraMtara rahenAra ane dehane ja pitAnuM svarUpa mAnanAra tAre AtmA pavitra thavAnAM anyAnya aneka prayatna kazvA chatAM paNa kevI rIte pavitra banI zakaze? sAMbhaLa! eka gAmanI bhAgoLe bhaMgI leke viSTAnA DhagalA karatA hatA. te raste thaIne keTalAka vaTemArguo nIkaLyA. durgadha AvavAthI temaNe pitAnAM meM nAka baMdha karyA. te joIne viSTA balI"ame gaI kAle ja kadaInI dukAne suMdara zALAmAM suMdara kapaDAthI sajijata mIThAInA rUpamAM hatI, tyAre A leke tyAM AvIne kaMInI nA hevA chatAM paNa DhAMkelAM kapaDAM uMcakIne amane hAthamAM laIne jatA hatA, pachI meM mAMgyuM mUlya ApIne laI gayA. phakta eka ja divasa A dekhAtA dehane saMga karyo jethI ame A dazAne pAmyA te pachI niraMtara tenA sahavAsamAM rahenAra tamArI zI dazA thaze?" Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dha-sudhA bedha-sudhA, (2). 1. anyanI prazaMsA karavI keIne na game, paNa karAvavI te sahu koIne game che. pitAnI zakti tathA sthitinuM bhAna pitAne hovA chatAM guNamAM ane saMpattimAM huM mAnuM chuM ema kahevaDAvavAne mATe guNavAnapaNAne ke saMpattivALA havApaNane DeLa karavo paDe che. 2. jIvanamAM naitika jIvana uttama che ane dhArmika jIvana sarvottama che. 3. vijJAna, kaLA temaja Itara viSaya saMbaMdhI jJAna, pitAnA jIvanane sudhArI, bIjAnA jIvanane sudhAravA viralA ja meLave che paNa mithyAbhimAnane piSI pitAnA mudra vicArene pracAra karavA ane zudra vAsanAone poSavA ghaNA mANase meLave che. 4. AnaMda tathA sukhanA samayamAM Apatti, vipatti Ave te AnaMdanI bhramaNAthI tene Adara karaze nahIM. - pa. pariNAme kaleza tathA duHkhanA bhayaMkara rUpane dhAraNa karanAra AnaMda tathA sukha sastA maLatAM hoya te paNa kharIdavAM nahi. 6. kAmanI AvaData hoya chatAM adhikAra ane maryAdAnuM ullaMghana thatuM hoya te tevA kAryanI dizAmAM eka DagaluM paNa bharavuM nahi. 7. bhinna bhinna vicAranA aneka vyaktione Azraya levAmAM mAnavajIvana asthira ane avyavasthita bane che, mATe svazreyasAdhaka mAnavIe Icchita dayeya sAdhavAne uttama vicAra Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ * ] tAttvika lekhasaMgraha tathA mAnyatAvALA eka ja vyaktinA Azraya taLe zAMti tathA saMtASapUrvaka jIvana vyatIta karavuM 8. hajArA manuSyanI samakSa managamatuM vicAravAmAM kAine paNa pratibaMdha nathI; paraMtu managamatuM khelavAmAM ke vartana karavAmAM ghaNA virodhI nIkaLaze. 9. pUrNa pApanA udaya sivAya adharma tathA anItinA adhama kAryamAM phAvaTa AvI zakatI nathI. 10. vANI tathA vartana karatAM vicArathI vadhu aparAdhI anAya che, temaja vadhu zreya paNa sAdhI zakAya che; kAraNa ke durlabha, aprApta pArakI vastuonA manathI bhogapabhAga jyAre IcchA thAya tyAre karI zakAya che. temaja Arthika tathA zArIrika sapattimAM peAtAnI nabaLAI hAvA chatAM paNa dareka prakAranI zubha bhAvanA karI zakAya che. 11. jene kAi paNa prakAranA svAtha hAtA nathI te ja peAtAnAmAM rahelI nabaLAi anyane jaNAvI zake che. 12. adhikArI sivAya khoTI rIte mAyA karI mIjAnI pAse mAna meLavavuM te bhaviSyamAM apamAnanuM pAtra manavAthI apamAna meLavavA kharAkhara che, chatAM mUDha mAnavI mane mAna maLe che ema mAnI khuzI thAya che, ane mithyAbhimAnamAM AvI jaine jIvavAnA siddhAMtA jALavI zakatA nathI. 13. kIrti, moTAi, lokapriyatA tathA AdarasatkAra meLavavA janatAne managamatuM bhale karI, paNa AtmAnuM azraya karI Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bedha-sudhA [7] jIvananA cheDe ardhagatirUpa duHkhanA dariyAmAM DUbI javAnuM hoya te badhuM ya nakAmuM che. 14. aNasamajaNamAM jIvatAM daza gayAM, vIza gayAM, trIza gayAM ane cALIza gayAM have samajaNamAM jIvatA kyAre zIkhaze? 15. buddhimattA ane DahApaNa jaNAvavA te te sahu keIne game che paNa potAnI buddhimattAnuM tathA DahApaNanuM kArya karavAnuM keIkane ja game che. 16. pitAnI ciMtA karanAra te sahu kaI hoya che paNa nisvArthapaNe paranI ciMtA karanAra te kaIka ja dayALu hoya che. 17. kaI paNa vyakti pitAnI buddhinA aMge keInA virodhamAM jUThANane Azrita banIne beTe kolAhala karI mUke te tethI kadAca keI aNajANa, alpabuddhi mAnavI vicAranI nirbaLatAthI bhramita thaI zake che paNa DAhyA, buddhizALI, vicArazIla bhramita thaI zaktA nathI. 18. prabhunI upAsanA karI prabhunA svarUpane meLavavA prayAsa karanArane, dhAnyanA kIDAnI jema vivekazUnya, dhAnya khAIne ja jIvI jANanAra ajJAnI mAnavInI paravA hotI nathI. ' '19 mAnavI badhuM ye meLavI zake che, paNa cAritra meLavavuM ghaNuM ja kaThaNa che; kAraNa ke nirdoSa jIvana jIvyA sivAya cAritra maLI zakatuM nathI. 20. viSayAdhIna AtmA satvahIna banI jAya che ane adharma tathA anItinA paMthe deravAI jAya che, jethI aneka akA sevIne aparAdhI bane che. Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [8] tAtvika lekhasaMgraha * 21. vyabhicArI, mAnava jIvananI kadara ke kimmata karI jANatA nathI. evAne pitAnA AtmAnI jarAya dayA hotI nathI, kAraNa ke paralekanI pIDAthI te nirbhaya ane niHzaMka hoya che. ra2. mRtyune ane dharmane bhUlIne ja akArya sevAya che, kAraNa ke te sivAya te akAryanA paMthe paLI zakAtuM nathI. 23. apakIrtine bhaya hoya te apakRtyanI dizAthI vimukha thaI jAo. - 24. vikAsa sAdhave haiya te vizvanI vicitra lIlAmAM mUMjhAze nahi. 25. vikAsa sAdhavA mATe ja pUrvapuruSee paryuSaNa jevA mahAparvanI yejanA karI che, tenuM ArAdhana sArI rIte karavuM ane te parvamAM karavAnA agiyAra kAryomAMthI jeTalA bane teTalA jarUra karavA. - 5 . * sarvottama atithi - ( 3 ) - kaI kaI vakhata Ave te paNa kahevAya. AvA paNa tamAre tyAM Ave che tyAre tame potAnI zakti pramANe AvanAranI paraNAgata kare che, te divase bIjA badhAMya kAmakAja cheDI daIne pareNAnI sevAmAM rahe che, sArI raI taiyAra karAvI jamADo che, palaMga upara taLAI pAtharIne besADe che, bahu ja namratAthI parANunI sAthe vAto karIne tene prasanna rAkhe che, paNanI jarUriyAta pUrI pADavA potAthI banatuM kare che, gAmAMtara javuM hoya te paNa te divase jatA nathI, Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvottama atithi [ 9 ] tamArI pAse joItI vastu na hoya te udhAra-uchInI laIne paNa paNAnuM svAgata jALave che ane pareNAnI sevAmAM koIpaNa prakAranI UNapa AvavA detA nathI. AvA pareraNAnI paraNAgata karavAthI tamane zuM lAbha? jagatamAM sAruM kahevAya, gharanI Abaru vadhe, sagA-saMbaMdhImAM vakhANa thAya, Adara-satkAra maLe, mAna-pratiSThA vadhe ane gRhastha jIvananI jarUriyAte sahelAIthI pAra pADI zakAya A lAbha eka ja jIvanane mATe hoya che ane te paNa anizcita ane vyavahAra pUratuM ja hoya che. AtmavikAsa ke zreya mATe koIpaNa hatuM nathI arthAt kaI paNa prakArane Atmika lAbha maLI zakatA nathI. jyAre AvA eka kevaLa dehanI sAthe ja saMbaMdha dharAvanAra ane tAtvika daSTithI vicAra karatAM kAMIpaNa lAbha na ApanAra pareNunI pUratI kALajI rAkhIne teno AdarasatkAra tathA sevA tana, mana, dhanathI kare che te pachI je paroNAnI sevAnuM phaLa uttama prakAranI nirjarA athavA te uttama prakAranuM punya upArjana karIne svarga tathA mokSanuM sukha meLavI zakAya che tenI sevA karavAmAM nirAdaratA athavA te aruci batAvavI ke upekSA karavI te buddhimattA na kahevAya. je paNane AtmAnI sAthe saMbaMdha hoya te jyAre Ave tyAre tenI sevA karavI te AtmAnuM kartavya che. A AtmAne sAce saMbaMdhI pareNe AtmAne sAcI saMpattithI samRddha banAvIne sarvottama mane lAbha ApI zAzvata sukhI banAve che, mATe jyAre AvA paNa Ave tyAre pitAnuM tanamana-dhana ane jIvana arpaNa karIne paNa tenI sevA karavI joIe. Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - [ 10 ]. tAvika lekhasaMgraha paryuSaNaparva te bAra mahine AvanAra paNa che. tenI sevA zrI mahAvIra prabhunA mArgamAM rahIne niraparAdhIpaNe vicaranAra mahApuruSo paNa kare che. sevAnA aneka prakAra che. dehanI sAthe saMbaMdha dharAvanAra paNAnI sevA uparokta pramANe thAya che tyAre AtmAnA hitaiSI paroNAnI sevAnI rIti judA ja prakAranI che. dehanA saMbaMdhInI sevA bhAgya pIgalika vastuothI thAya che ane Atma saMbaMdhInI sevA paugalika vastuonA tyAgathI thAya che, mATe ja AvA pazunI sevA tyAgI mahApuruSo jevI uccatama ane ucita rItathI karI zake che tevI ja rIte bhegI puruSe karI zakatA. nathI. tyAgI puruSe AvA uttama atithinA satkAra mATe nirAhAra vRttithI vizvatAraka parama puruSanAM jIvana saMbhAre che, prabhuzrI mahAvIranI AjJAone aNajANapaNe anAdara thaye hoya te tenI AlocanA karI mithyAduSkRta daIne Atmazuddhi kare che ane niraparAdhI jIvananI vRtti jALavavA vihAracaryAthI virAma pAme che. A pramANe tyAgI puruSe AvelA parvane satkAra kare che. jagabaMdhu vizvapUjya zAsananAyaka zrI mahAvIra prabhue tyAgIne mukhya rAkhI bhegIne paNa vArSika parva ArAdhana karavAnI bhalAmaNa karI che. - sarvathA nirAraMbhI jIvanamAM jIvI jagatane sAcA jIvanamAM jIvatAM zikhavanAra zrI mahAvIra prabhue jagatane zuM game che te jJAnadaSTithI sAcI rIte jANIne mAnavajAtanA hita mATe parvanI sevA karavA A pramANe AjJA karI che ke sarvathA niraparAdhIpaNe jIvI jANe, ane je tema na banI zake te Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvAMttama atithi [ 11 ] alpa aparAdhe jIvA paNa mAnavajIvanane sAparAdhI teA na ja banAvaze. alpa aparAdhI te dRzivarita ane niraparAdhI te savarita. koipaNa jIvane pachI te cAra, cha ke daza prANavALA hAya-duHkha ApavuM te aparAdha kahevAya che. jIvane sarvotkRSTa duHkha tenA prANa haraNa karavAthI thAya che. jIvAne duHkha ApavAnA aneka prakAra che, krodhAvezathI mArmika, apriya, tiraskAranAM tathA kaTu vacana khelIne, mithyAbhimAnathI apamAna karIne, mAyAthI chaLaprapaMca karI anyane Apatti-vipattimAM sAvIne ane lAbhathI anyanI priya vastuonuM haraNa karIne prANIone du:khI karavAmAM Ave che ane pAMce iMdriyAnA viSayAnI AsaktithI peAtAnI kSudra vAsanAe pASavAne jIvAnA prANa haraNa karIne sarvotkRSTa duHkha ApavAmAM Ave che. A badhAya prakAranA duHkhAmAMthI kAI paNa prakAranuM duHkha kAI paNa prANIne na ApavAmAM Ave te ja parvanI ArAdhanA-sevA karI kahI zakAya; kAraNa ke keAIne paNa du:kha na ApavAthI nipa rAdhI banI zakAya che ane je niraparAdhI hoya che. te ja panI sevAnA adhikArI hAI zake che; mATe ja tyAgI mahApuruSone parvanI ArAdhanA karavAmAM pradhAnatA ApavAmAM AvI che kAraNa ke tyAgI mahApuruSo niraMtara nirAraMbhI jIvanamAM jIvavAthI niraparAdhI hoya che. AtmasvarUpa, sukha, AnaMda tathA jIvanane na oLakhavAthI tame nira'tara sAparAdhI jIvanamAM jIvyA cheA tA paNu jyAM sudhI parvanI vidyamAnatA hAya tyAMsudhI te tamAre niraparAdhIpaNe rahevu ja joie. bhUlathI paNa koInA aparAdha thaI jAya Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 12 ] tAttvika lekhasaMgraha te tarata tenI kSamA mAgI levI paNa hamezanI Teva tarapha na taNAvuM. aparAdhothI bacavAne mATe tenA kAraNe tathA tevA prasaMgothI dUra rahevuM. khoTAM sukha-AnaMda tathA jIvana mATe tame atyaMta aparAdho ryA che ke jethI pariNAme atyaMta duHkha tathA anaMtA maraNane tAbe tamAre thavuM paDaze; mATe ja mAnava jIvana meLavyuM che te sAcuM samajo ane niraparAdhI banavA prayatna karo ke jethI anAdikALathI lAgelI tamArI sukhanI bhUkha bhAMge. A parvarUpa paNa bAra mahine Ave che ane tamArA pitAnA avazya kartavyanuM smaraNa karAve che. bAra mahinAnA vacagALe ajJAnatAthI tuccha, asAra tathA kSaNika tana, dhana, jIvana, sukha tathA AnaMda mATe niraparAdhI ane azakta aneka jIne aneka prakAre duHkha ApI aparAdhamaya jIvana gALyuM hoya te temanI kSamA mAMgI le ane bhaviSyamAM niraparAdhapaNe rahevA kALajIpUrvaka prayatna Adare. vItarAgI puruSonA jIvana sAMbhaLIne tamArA jIvanane tenI sAthe sarakhAvo ane je zreSThatara jIvana hoya temAM jIvavA prayatna karo. ochAmAM ochA traNa divasa nirAhAra vRttithI niraparAdhI jIvone abhayadAna ApI pareNuMne satkAra kare, samabhAvamAM rahIne tamArAM zAzvatAM jIvana, AnaMda tathA sukhanI zuddhi kare. tAtparya ke-niraMtara je tame nirAraMbhIpaNe niraparAdha na rahI zakyA ho te parvarUpa atithinA Atithya mATe to tame tamAro Atmadharma saMbhALa ane Atmaya mATe parvanuM bahumAna kare. - jyAM sudhI jIvavAne mATe paNa jIvane jaDavastunI jarUra Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvottama atithi [ 13 ] paDe che tyAM sudhI te sarvathA niraparAdhI banI zakato nathI. eTalA ja mATe prabhu ghera tapa karI jIvyA ane AtmAnA jIvanasvarUpane vikAsa karyo. kaI paNa jIvane pitAnA manavacana-kAyAnA vyApArathI duHkha na thAya evA hetuthI pote dhyAnastha ane maunapaNe rahyA. A pramANe sarvathA niraparAdhI jIvanamAM rahIne prabhue mAnavajIvananA phaLarUpa nirmULa saMpUrNa kevaLajJAna meLavIne kRtakRtya thayA pachI potAnA saMpUrNa jJAnathI saMsAravAsI jIvone sukhI thavA ane jIvavA avaLe prayAsa karatA joIne pitAne anubhavela mArga batAvyuM. kSaNavinazvara dehane udezIne karavAmAM AvatI pravRtti mAtra sAraMbhI hovAthI AtmAne sAparAdhI banAve che mATe tevI pravRtti choDI daIne pitAne sAcI rIte oLakhI pitAneAtmAne mATe kaI paNa prakAranI karavAmAM AvatI pravRtti nirAraMbhI ja hoya che ane te AtmAne niraparAdhI banAvI anaMta jJAna, jIvana ane sukha Adi pitAnI saMpatti prApta karAvI zAzvatuM sukha Ape che. mATe ja AvI AtmahitakArI pravRttione niraMtara Adara na thatuM hoya te paNa paryuSaNuM jevo uttama atithi Ave tyAre tenA satkAra mATe dhamacaraNa AdarIne mAnavajIvanane sArthaka karavuM te vIra prabhunA anuyAyInuM avazya kartavya che. Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 14 ] tAtvika lekhasaMgraha sevA dharma - (4) sevA karavI joIe, ema kahevuM jeTaluM saheluM che, karI batAvavuM saheluM nathI. sevaka banyA sivAya koI paNa sevA karI zake nahiM. saMsAramAM svAmI banavA te sahu keI sahAya che, paNa sevaka bananAra te bhAgye ja kaIke nikaLaze. ame sevA karIye chIe, ema kahenAranI pravRtti tathA manovRtti tapAsIe chIe to aneka prakAranI tRSNAonI Azrita banelI heya che. mAna-pratiSThA, meTAI arthalAlasA ane kAmatRSNa Adi ghaNI jAtanI AzAothI sevAne dekhAva karanAranI saMkhyA moTA pramANamAM jaNAya che paNa sAcI sevAnA upAsake viralA ja hoya che. jeNe kAma-krodha-mAyA-lobha ane mithyAbhimAnanI mitratA cheDI dIdhI che te ja sevAne pUjArI banavAne gya che ane tenAmAM ja sevakapaNAne guNa vAsa karI zake che. sevaka eTale prANI mAtrane cAkara-dAsa. tenAmAM svAmI paNAnI phuraNA paNa thatI nathI, game te bhege paNa haravakhata sahunI ucita sevA karavAne taiyAra ja rahe che. jAti, dharma, vaya, sthiti AdinA bhede bhUlI jaIne badhAyanI eka sarakhI rIte sevA kare che. sevAnA badalAnI jarAya AzA rAkhatuM nathI; kAraNa ke svArthagarbhita sevA gulAmI che paNa sevA nathI. - jenAmAM kSamA, namratA, dayA, saraLatA svAbhAvika hoya che te sevakapadane sArI rIte zobhAvI zake che. AvA guNe ApelA Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sevA dharma [ 15 ] ke lAvelA maLatA nathI, paNa janmAMtarathI ja tenA saMskAra paDelA hoya che te sAdhAraNa nimitta maLavAthI vikasita thAya che, tethI koInI paNa preraNa vagara sevAnI vATe vaLe che; mATe kudaratI bakSIsa sivAya sevAdhamI banI zakAya nahiM. anukaraNathI paNa keTalAka sevA karatAM zIkhe che; paraMtu temAM saMskArI kaIka ja hoya che ke je sevAdharmane nirdoSapaNe pALI zake che. bAkI ghaNuM te bIjAne sevA karavAthI maLatI mAna-pratiSThA, Adara satkAra, tathA artha AdinI tRSNAo piSAtI joIne sevAnA kSetramAM vicare paNa sevAnI piSyatA na hovAthI pariNAme svaparanuM hita karI zakatA nathI. sAthe eka ja sevaka hoya te jagatane uddhAra karI zake che; paNa tuccha vAsanAothI prerAIne svAmI banavAnI spRhAthI banelA hajAre sevaka hoya chatAM paNa duniyA rIbAya che, pIDAya che ane dukhanA dAvAnaLamAMthI nikaLI zAMti meLavI zakatI nathI. duniyA AvA sevakanA vizvAse derAya che ane pitAnI priya vastuo kahevAtA sevakane arpaNa kare che chatAM pariNAme svAmI banavAnI nItirIti bhALIne chetarAya che eTale sevakAbhAsanI dizAmAMthI pAchI vaLe che. laukika ane lakattara ema be prakAranI sevA che temAM laukika sevA eTale ApattivipattimAM paDelA athavA te kaI prakAranA pratikULa saMgane laIne duHkha jogavatA prANIne sukhI karavA tanamana-dhanathI niHsvArtha paNe prayatna kare. zArIrika, mAnasika tathA Arthika sthiti nabaLI thavAthI jIvanavyavasthA jaLavAtI nathI, jethI prANIonA jIvanano aMta Ave che. AvA jIvenI kALajIpUrvaka saMbhALa levI, temanA jIvana ugAravA Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 18 ] tAvika lekhasaMgraha pitAnAthI banatuM karavuM, jhavavAnA sAdhane meLavI ApavAM vigere lokottara sevA azakta tathA anAtha chene jIvavA devA mATe mejazekha cheDI devA, jemAM aneka niraparAdhI jIne vinAza thatuM hoya evA pAMce idrinA viSayethI virAma pAmavuM, alpa aparAdhe jIvAya tema vartavuM vigere. A baMne prakAranI sevAmAM laukika sevA karanAra sAce sevaka bIjA jInuM duHkha pitAnuM sukha ApIne kharIde che. pitAne AvavAvALI Apatti-vipattinI avagaNanA karIne bIjA jIvone sukhI karavA karelA prayAsanI saphaLatAthI atyaMta AnaMda mAne che. AvA sevake manathI paNa kaI paNa prANIne pIDA ApatA nathI. aneka prakAre potAne aparAdha karavA chatAM paNa duHkhathI pIDAtA bIjA jIvane potAne zatru na mAnatAM snehInI jema tenI sAravAra karavA ujamALa thAya che ane pitAnI priya vastunA bhege tenuM duHkha dUra karI sukhI kare che. AvI sevA karavA chatAM paNa tenAmAM abhimAna hetuM nathI temaja kaMTALo ke glAni paNa hatI nathI. prabhu mahAvIra prANI mAtranA lekettara sevaka hatA, kAraNa ke prabhue saMsAravAsI jIvamAtranI rakSArUpa lettara sevA karI eTalA ja mATe prabhu saMsAranA svAmI banyA che ane pUjAyA che. je samagra saMsArane sevaka che, te ja samagra prANIne svAmI banI zake che. prabhue sUkSmamAM sUkSma jIvonI paNa rakSA karI che. keIpaNa prANune duHkha na thAo evA hetuthI ja mahinAe sudhI AhAra Adine tyAga karIne eka sthaLe niSpakaMpa dhyAnastha rahyA che. jIvamAtranA rakSaNarUpa lakattara sevA karavAthI Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sevAdharma [ 17 ] ja prabhuzrIe mRtyu upara vijaya meLavI AtmAnA amarapaNAne vikAsa karyo che. sevA mATe saMsAramAM kahevAtA dukhathI aDaga rahIne zAzvata sukha meLavyuM che. prANI mAtra sAcuM sukha meLave evI bhAvanAthI ja sAcA-zAzvata sukhane mArga batAvI saMsAranI apUrva sevA karI che. kaSAya Asakta jIe ApelA duHkhone anAdara karIne temane sukhI karavA ja prabhue prayAsa karyo che. AvI rIte prabhuzrI prANImAtrane sAcuM sukha ApIne ane prANImAtranI lekettara sevA karIne zreSThatara sevaka banavAnuM zIkhavI gayA che. dIna-duHkhI, anAtha-azaktanI te dayA lAvIne sAravAra karanAra keI ne kaI nIkaLI Ave che, paNa mithyAbhimAnI, mAyAvI, lobhI, krodhI ane aneka prakAranA aparAdha karanAranI te kaI paNa sevA karatuM nathI. evAo upara te badhAya zatratA rAkhe che ane rIse baLe che. vAgha tathA siMha jevA ghAtakI pazuo, sApa tathA viMchI jevA jherI jaMtuo ane atyaMta nirdaya-krUra ghAtakI mANasanI sevA karanAra saMsAramAMthI keTalA nIkaLaze? prabhuzrIe AvA jIvonI paNa apUrva lekettara sevA karI che. gozALe, govALIye, zULapANI, saMgama, caMDakozIo ane evI ja prakRti tathA pravRttinA bIjA paNa ghaNuM jInI adInapaNe saharSa sevA karIne prabhuzrIe jagatane sevA karatAM zIkhavADayuM che. keI sevAbhAvI rastAmAM cAlyA ja hoya ane keI anAthane vyAdhithI pIDAte jue ke tarata ja tenI sAravAramAM zekAI jAya che, tene davAkhAnAmAM laI jaIne tenI Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 18 ] tAki lekhasa Mgraha davAdArUnA tathA sAravAra mATe mANasanA pathya khArAkanA prabaMdha karI Ape che. kadAca kAma paDe te pAte jAte paNa azakta khImAranI jarAye sUga rAkhyA vagara maLamUtra sApha kare che. bhUkhyAne anna, nagnane vastra vigere ApIne sevA karanAra saMsAramAM ghaNA jaNAya che. keTalAka sevAbhAvIo tA peAtAnI Arthika sthiti joIe tevI na hAvAthI pAte Arthika madada nathI karI zakatA te paNa bIjA zrImaMtA pAsethI paisAnI bhIkha mAMgIne paNa duHkhI mANasAnI sevA kare che. A pramANe aneka prakAranI sevA karanAra sevakAmAMthI kaSAyathI duHkhI thatA mANasanI sevA karIne tenI vyAdhi zAMta karanAra keTalA nIkaLaze? kaSAya vyAdhithI pIDAtA mANasAnI gALA, AkSepa, avarNavAda tathA prANAMta kaSTa sahana karIne anukULa upacAradvArA kaSAya vyAdhi maTADavA prayAsa karanAra jagatamAM keTalA dayALu haze ? asAtAvedanIyanA udayathI zArIrika vyAdhi kanaDe che ane krodhamehanIyanA uddayathI mAnasika bhAva vyAdhi bebhAna banAve che. vedanIya ane mAhanIya ane kama che mATe ane prakAranI vyAdhivALA yAnA pAtra che chatAM vedanIyathI pIDAtA upara kyA karavI ane mehanIyathI duHkha bhAgavanAra upara dveSa karavA te sAcA sevakanA mATe dUSaNarUpa che. prabhuzrInI leAkeAttara vizvasevAmAM AvI koI paNa vAtanI UNapa rahI nathI. vyAdhi be prakAranA bhAvathI thai zake dravyavyAdhi ane bhAvavyAdhi ema hAvAthI tenA upacAra paNa dravyathI ane che. dravya vyAdhi maTADavAne auSadhIvizeSa dravyane upayoga karavAmAM Ave che tyAre bhAvanyAdhivALAne kSamA, namratA, Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ za) 1 dhananI mahattatA zAmATe ? [ 19 ] dayA, miSTa bhASaNa ane namaskAra Adi bhAva upacArathI zAMti pamADavAmAM Ave che. dravya reganI sevA karatAM bhAva reganI sevA karavI ghaNuM ja kaThaNa kArya che. jemaNe kaSAye upara vijaya meLavyuM hoya, te ja bhAva regInI sevA karI zake che. ane te jJAnI puruSa sivAya saMsAramAM kaSAyaviSayanA dAsa banelA adhikArI karI zaktA nathI. A saMsAra duHkhI che, kAraNa ke jyAM jIvane zarIra dhAraNa karavAM paDe che tyAM sudhI jIva zArIrika, mAnasika Adi duHkhathI chUTI zakto nathI. A badhA duHkhonuM mULa karma che. te jyAM sudhI vidyamAna che tyAM bAhyanA aneka upacAra karavA chatAM paNa kaI paNa duHkhathI mukAtuM nathI. AvA karmavegathI duHkhI saMsArane mukta karavA pitAnuM samagra jIvana arpaNa karI ane saMpUrNa vikAsa karIne lekera sevA karanAra te vizvabaMdhu prabhu ja samartha thaI gayA che ane temanA pagale cAlIne bIjA paNa mahApuruSa saMsAranI sevA karIne lakattara sevaka tarIke prasiddhimAM AvyA che. banevAdharma: ghanamano coLInAma : " dhananI mahattvatA zA mATe? sahu koIne dhana game. eka varasanuM jJAnavALuM bALaka paNa dhana joIne ghaNuM ja harakhAya. hAthamAM rAkhele rUpIo bAlakanI najare caDhe te ghaNuM ja khuzI thaIne hAthamAMthI jhaTa jhUMTavI Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 20 ] tAttvika lekhama'graha leze, ke jene pachI levA bhAre thaI paDaze. tenA hAthamAMthI levA khaLAtkAra karIzuM te ghaNuM ja duHkha manAvI rUdanadvArA na ApavAnI bhAvanA vyakata karaze. lAkhanA lAbha sAMbhaLI kaMgALa mAnavI prapullita manavALA thaIne harSa manAve che teTalA ja putrajanma sAMbhaLIne bhAgye ja manAvaze. mAnavIne eka ja kSaNe dharmaprApti tathA dhanaprAptimAMthI eka ja vastunI prApti thatI hAyatA prAyaH dharmanI prApti jatI karIne dhanaprApti svIkAraze. ha jagatane udyamI banAvavA sUrya jyAre udayAcaLa para Ave che tyAre mAnavI jIvana jALavavAnuM kArya jaladIthI sameTI laine dhanaprAptinA vyavasAya tarapha vaLe che, kAraNa ke jagatane vizrAMti ApavA sUrya jyAre astAcaLanI ethamAM cAlyuM jAya che tyAre maLe, na maLe, thADu maLe athavA vadhu maLe te paNa asaMtoSane laine dhananA ja smaraNamAM sUI gayelA mAnava-jagatane uThatAMveMta ja tRSNA dhanaprAptinA kSetra tarapha ghasaDI jAya che. dharmathI dharma maLe che evI zraddhAvALA paNa dhananA ja dhyAnamAM prabhunI sevA tathA jApa zIghratAthI patAvI druIne dhana meLavavAnA kSetramAM doDI jAya che. mAnavIne jIvana tathA dhana ane maLe che chatAM jIvana karatAM paNa dhananI mahattvatA vadhu gaNe che. jene prayatna karavA chatAM paNa dhana maLatuM nathI te peAtAnA jIvanane nirarthaka mAnI tene tyAgavAnI cAhanA kare che. nirdhanane kadAca dharma dhana maLatuM hAya tA paNa te tene rucatuM nathI. ane jIvanamAM dhananA abhAve nirasatAnA anubhava kare che, dhanavAnAne joine niraMtara Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhananI mahatvatA zAmATe ? [ 21 ] manamAM banyA kare che. jIvavAnA sAdhane pitAnI pAse pUratAM hovA chatAM paNa sukhe jIvI zakato nathI. duHkhe jIvIne dharmadhanathI paNa kaMgALa banele duHkhathI marIne durgatimAM cAlya jAya che. keTalAka dharmanI sevA karanArAo paNa ajJAnatAne laIne dhananI tRSNAthI dharmanI kimata ke kadara karI zaktA nathI. mAnava jIvanamAM dhananI AvazyakatA keTalI? zA mATe mAnava jagata dhananuM pradhAna upAsaka banyuM haze? je lAkhapati lAkha varasa jIvato hoya, koDapati koDa varasa jIvate heya arthAt dhana AyuSyanI vRddhi ane dhanAbhAva AyuSyanI hAninuM kAraNa banI zakatuM hoya, jenI pAse jeTaluM dhana hoya teTaluM bhegavI rahyA pachI ja matyu phAvI zakatuM hoya athavA te dhanavAna jIvana paryata AdhivyAdhithI mukta hoya te ja tRSNane Adara karIne dhana saMgraha karavo DahApaNabhareluM kahI zakAya. paNa emAM kazeya lAbha na maLatA hoya te dhana mATe kimatI mAnava jIvana veDaphI nAkhanAra pitAnI jAtane zatru ja kahI zakAya. saMsAramAM DenI saMpatti hovA chatAM paNa mAnavIo mRtyune Adara karatA jaNAya che mATe AkhAya jagatamAM mRtyunuM sAmrAjya hevAthI tenI AjJAmAMthI mukta thavAne prathama te AyuSya vadhAravuM joIe ane tyArapachI ja dhana vadhAravAnI tRSNa rAkhavI joIe. saMsAramAMthI mukita meLavavAnI IcchA rAkhanAra AtmAne cAre taraphathI pakaDI rAkhanAra parigrahamAM dhanane pradhAnatA ApavAmAM AvI che, kAraNa ke bAhya vRttithI badheya parigraha choDI daIne deha upara paNa mamatA na rAkhanAra tyAgI kahevAtAnuM paNa mana Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 22 ] tAvika lekhasaMgraha dhananuM nAma sAMbhaLIne pIgaLI jAya che, dhanavAnane joIne AkarSAya che ane anIti tathA adharmamAM otaprota thayelA vilAsI zrImaMtanI sAdara prazaMsA karavA lalacAya che. aneka durguNethI dabAyelA paNa dhananA pratApe saMsAramAM guNa kahevaDAvavAne haka dharAve che tyAre aneka guNonA Azrita hevA chatAM paNa lakSmIthI tarachoDAyelA tiraskAranuM pAtra bane che. AtmazraddhAhIna ajJAnI nirdhanane jIvana akAruM lAge che, nirdhana pitAne jIvanamRta mAne che tyAre dhanavAna pitAne amara mAne che temaja svarga tathA mukti adhikArI paNa pitAne ja mAne che. ahika jIvanane pradhAna mAnanAra dhanavAnanI ajJAnI mAnava samAjamAM mAna pratiSThA atyaMta unnatazIla heya che. dhananA mATe dharma karanArAo paNa dhanavAnane atyaMta mAnanI dRSTithI jue che ane pitAne kaMgALa mAnI dhanavAne karatAM potAne halakA samaje che. bAhyathI sarva tyAgI pudgalAnaMdI AtmAo paNa keIpaNa prakAranA Atmika guNe meLavyA sivAya dhanavAnonI chatrachAyAne laIne sarvaguNasaMpanna kahevAya che ane moTA pratiSThita tarIke oLakhAya che temaja mithyAbhimAnathI lAya che. pitAnA vANu, vicAra ane vartanamAM prabhu-asaMmata hovA chatAM paNa aNasamaju janatAmAM prabhusaMmatinI chApa pADavAnI saphaLatA meLavavAmAM dhanavAnanA ja prabhAvane Azraya le che. paMcama kALamAM paNa cethA ArAnuM bhAna karAvavAmAM dharmanA mATe jIvana arpaNa karanAra karatAM dhanavyaya karanArane ja prAyaH pradhAnatA ApavAmAM Ave che. dhArmika pravRttimAM ja jIvana otaprata karanAra dhanahInA Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhananI mahattvatA zAmATe? [ 23 ] mAnavIthI kahevAtA tyAgI paNa mAM maraDe che. dhanahIna janatA svAdhIna thAya tenI athavA na thAya tenI kAMIpaNa citA dharmAdhikArIone hotI nathI, paNa dhanavAna janatAne peAtAnI banAvavAne mATe tanatADa prayatna karavAmAM Ave che. AtmAti tathA prabhunA kathananI paNa paravA na karIne zrImAne vaza karavAnA ja upAyA ceAjavAmAM Ave che. jenA vadhAre zrIma' te anuyAyI hAya che evA tyAgI mahAtmAe paMcama kAlamAM mahApuruSA kahevAya che, ane prabhunA sAcA mArga jANanAra tathA khattAvanAra paNa temane ja mAnavAmAM Ave che. aNusamajI janatAmAM lakSmI-dhana meLavavAne jeTalI dhagaza rahelI che teTalI ja aruci-upekSA dha dhana meLavavAne mATe che. kAipaNa prakAre adharma, anIti karIne paNa dhanavAna banavAnI dhUna prAyaH sahune lAgelI hAya che. keTalAkanI tA evI mAnyatA thai gai che ke dhana vagara dharma paNa thai zakatA nathI, paNa te eka mATI bhUla che, kAraNa ke jeTalAoe mukti meLavI che te badhA nirdhana hatA arthAt parigrahadhArI koipaNa mukita meLavI zakayA nathI. jemane pUnyadayathI dhanasapatti maLI hatI temaNe paNa mukita meLavavAne mATe cheDI devI paDI che. saMpUrNa AtmasvarUpa meLavavAne mATe te mAnava jIvananA sadvyaya karavAnI jarUrata che. kevaLa dhanane sadvyaya karavAthI AtmavikAsa sAdhI zakAtA nathI, paisAthI punya upArjana thAya paNa mukita meLavI zakAya nahIM. mAnava jIvana baMdhAya mAnavI pAse hAya che. dhana na paNa maLe paraMtu jIvana tA mAnavI mAtrane maLe che. saMsAramAM dhana ApanArA hajAre Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 24 ] tAvika lekhasaMgraha maLI Avaze paNa jIvana arpaNa karanAra to lAkhamAM pAMca sAta paNa bhAgye ja maLaze. pitAnuM jIvana bacAvavAne mATe pitAnI saghaLIye dhanasaMpattine tyAga karatA ghaNuMye dRSTigocara thAya che paNa dhana mATe jIvanane tyAga karatAM sahu koI saMkecAya che arthAt mAnavI jIvana AgaLa dhananI kazI ya kiMmata gaNate nathI mATe ja dhana karatA jIvana kimatI gaNAya che ane te mAnavI mAtra pAse hovAthI teno sadupayoga karIne AtmAnI sAcI zrImaMtAI meLavI zake che, Ama hovA chatAM paNa paMcamakALanA prabhAvane laIne tyAgI ke bhegI prAyaH sarvane dhana priya thaI paDayuM che, tethI prabhunA mArganI upAsanA karatAM dhananI tathA dhanavAnanI upAsanAne pradhAnatA ApavAmAM AvI che. jhaka(c)* tyAgathI sukha mAnavImAM bhegathI sukha mAnavAnI zraddhA ghara karIne besI gaI che te keme karIne nIkaLatI nathI ane eTale mATe ja mAnavI tyAgI banavAmAM atyaMta duHkhe mAne che. jyAre keI tyAga mArga svIkAravAne taiyAra thAya che tyAre tene ghaNuM mANase ema kahetA najare paDe che ke-jeje, tyAgI banavAne taiyAra te thayA che paNa pahelAM sArI rIte vicAra karIne A kAma karaje, nahi te pAchaLathI pastAvuM paDaze, kAraNa ke saMsAra tyAga karavAnuM kAma ghaNuM ja kaThaNa che, ghaNuM ja duHkha sahana karavuM paDe che. retInA keLIA ane leDhAnA caNuM Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tyAgathI sukha [ 25 ] khAvA sahelA che paNa tyAga mArganuM pAlana karavuM ghaNuM ja vasamuM che. sAcuM che, Ama kahenArAonI vAta jarAye asatya nathI kAraNa ke aneka janmathI bhegamAM sukhanI daDha zraddhA rAkhanAra AtmAne tyAgathI sukhanI zraddhA thavI duHzakya che. pagalika prapaMcamAMthI chUTe thanAra mAnavI paNa ema mAne che ke mAre ghaNuM ja kaSTa bhogavavuM paDaze, paNa te kaSTa bhegavavAnuM phaLa mane sukha maLaze. bhAvI janmamAM huM sadgati meLavIne sukhI thaIza. AvI mAnyatAthI spaSTa jaNAI Ave che ke te tyAga mArga aMgIkAra karanAra paNa bhegamAM sukha mAne che paNa tyAgamAM sukha mAnate nathI. je tyAgamAM sukha mAne te pachI tyAga mArgamAM rahIne parama sukhane anubhava kare. svataH athavA te udIraNAthI udayamAM AvatA azubha karma thI uga na pAme ane zubhanA udayathI sukhazAMti na mAne paNa baMne prakAranA udayamAM samabhAve rahe ane evI dhAraNA paNa na rAkhe ke duHkha AvyuM che te veThI le, AgalA janmamAM sukha maLaze; mATe jyAM sudhI paugalika sukhane duHkhasvarUpana mAne ane tyAgane sukhasvarUpa na mAne tyAM sudhI tAvika dRSTithI te tyAgI na kahI zakAya. devakanI IcchA ke paugalika UMcA prakAranuM sukha bhegAvanAra mAnavI banavAnI IcchA sAcA tyAga dharmathI maLatA Atmika sukhanI bAdhaka che, mATe ja jaDAsakti TaLyA sivAya tyAgI banI zakAya nahiM ane tyAga sivAya sukhI thavAya nahi. jema rega maTADavA davA vAparanAra kupathya TALe te rega mATe paNa je rega vadhAranAra vastu vApare te davA guNa kare nahiM ane roga maTe nahiM, tema bhAva rega maTADI zAzvatI Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 26 ] tAttvika lekhasaMgraha ArogyatA meLavavA tyAgarUpa bhAva auSadhi vAparanAra bhAva rAga vadhAranAra jaDAsaktirUpe kupathya vApare tA bhAvarega maTADI zAzvatI AreAgyatA meLavI zake nahi' niraMtara rAgagrasta rahenAra mAnavI rAgathI TevAi gayelA hAvAthI ane AreAgyatAnA anubhavathI sarvathA 'cita rahevAthI rAgapoSaka svAdiSTa mAnelI manabhAvatI vastuo vApare che ane rogathI du:khI hovA chatAM paNa peAtAne sukhI mAne che, tevI ja rIte anAdi bhAva rAgathI raMgAyalA AtmA bhAvarAgapASaka jaDa vastuone atyaMta AsaktibhAve vAparIne pAtAne sukhI mAne che. eTale ja paudgalika sukhanA sAdhanarUpa jaDa vastuonA tyAganI IcchA karatA nathI. ane je tyAge te vadhAre sArAM paulika sukhanI IcchAthI bAhya tyAga karIne peAtAne kaSTa veThavAnu mAne che arthAt tyAgathI du:kha mAne che. prabhunI dRSTithI jonArane tyAgathI sukha maLI zake che ema sAcuM jaNAya che paNa sAcuM mAnavArUpa zraddhAnA bAMdhaka karma ADAM AvavAthI jANyA pramANe mAnatA nathI ane jaDanA bhAgamAM ja sukha mAnI rahyo che. kamajanya aneka prakAranA duHkhAmAMthI chUTI javAnA AzayathI ja punyakarmathI prApta thayelA paudgalika sukhanA sAdhanonA tyAgIne cheDelI jaDAtmaka vastuonA bhAganI sphuraNA sarakhIce thatI nathI. jema maLapaNe pariNata thayela annAdi khAdya vastuonA maLeAtsaga rUpa tyAga karIne tene vAparavAnI koIne paNu IcchA thatI nathI; eTalu ja nahi paNa tenuM smaraNa paNu kAI karatuM nathI. aNusamajI bALaka anupayogathI viSTAmAM hAtha Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tyAgathI sukha [ 17 ] nAkhIne pachI te ja kharaDAyala hAtha memAM nAkhe che; paNa te ja jyAre samajaNuM thAya tyAre vikAne choTe anupayogathI paNa je zarIra upara gaye hoya te tene pANIthI dhaI nAMkhI zarIra svaccha banAve che. ajJAnI AtmA maLapaNe tyAgelA vaiSayika sukhone bhegavIne rAjI thAya che ane sukha mAne che. paraMtu jJAnI puruSe te viSTAnI jema choDelA bhego bhegavavAno saMkalpa sarakhoye karatA nathI. kadAca pramattabhAve vaiSayika bhegenI IcchA thaI jAya te prAyazcitta karIne skuraNArUpa maLanA chAMTAne dhoI nAkhIne Atmazuddhi karI le che. saMsAramAM ajJAnatAne laIne bhegathI sukhanI zraddhAvALA paNa je buddhipUrvaka vicAra kare te temane spaSTa jaNAze kepaudgalika sukhanA mATe jaDAtmaka vastuo grahaNa karavA mAtrathI sukha maLI zakatuM nathI, paNa te vastuonA tyAgathI sukha maLe che, arthAt paugalika sukha grahaNa karelI vastuonA tyAgathI thAya che. pAMce idrinA viSaye jaDanA dharma che ane te AtmAne bahu ja game che kAraNa ke anAdi kALathI ajJAnI AtmA viSayanA bhegathI sukha mAnate AvyA che ane eTalA mATe ja viSaya svarUpa guNadharmavALI jaDa vastuene saMgraha karIne tene atyaMta AsakitabhAvathI bhegave che te paNa sukha te grahaNa karelI vastuonA tyAgathI ja thAya che. game teTalI jaDAtmaka vastuonuM grahaNa kare paNa sukhanA mATe te grahaNa karelI vastuone avazya tyAga kare ja paDe che, jemake hajAro, lAkhe ke koDenI dhanasaMpatti bhegI karanAra meLavelA dhanane jamInamAM dATI mUke, athavA te ochuM Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 28 ] tAttvika lekhasa Mgraha thaI javAnI AzaMkAthI kAi surakSita sthaLe rAkhI mUke, ane kAMi paNa na kharace te te paulika sukhanA sAdhana meLavI zakatA nathI ane sukha paNa bhogavI zakatA nathI; paNa jo meLavelA dhananA tyAga kare arthAt kaMjusAI kADhI nAkhIne vastra, AbhUSaNa, bAga-baMgalA ADhi banAvavAmAM ane meTara, cAkara Adi rAkhavAmAM dhana vApare te duniyAe mAnI rAkhelu sukha bhAgavI sukhI mANusa tarIke paMkAya che. nahiM teA chate paise kaMgALa banI dareka prakAre du:khI ja jIvana gALe che. mAnavI sukha meLavavAne svASTi bhojana jame che, paNa bhojana jamavA mAtrathI sukha maLI zakatu nathI; kAraNa ke svAdISTa lAgatI vastu vadhu pramANamAM khavAI javAthI tene akaLAmaNu thAya che, te jyAre jamelI vastu maLapaNe pariNata thaine nikaLI jAya che arthAt dasta sApha AvI jAya che tyAre tene zAMti maLe che. jo jhADo na thAya ane maLa bharAi rahe te davA khAine paNu khAdhelI vastunA tyAga kare tyAre ja tenI becenI dUra thAya che ane zAMti meLave che. jo vastunA bhAgamAtrathI sukha thatu hAya tA pachI jaTharAgnimaMdatAne laine khAdhelI vastu na pacavAthI vikRti thaI jAya che jethI AphrA caDhI jaine puSkaLa cUMka AvavAthI duHkha thAya che te na thavuM joie ane maLatyAgathI sukha thAya che te paNa na thavu joie. jyAMsudhI jIva karma bhAgave che tyAMsudhI janma-jarA-mRtyu AdinA duHkhAmAMthI chUTI zakatA nathI, tene aneka janma dhAraNa karIne aneka prakAranAM duHkha bhogavavA paDe che, te jyAre sarva karmanA tyAga kare che tyAre ja zAzvatuM sukha meLavI zake che. Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogathI sukha [ ra9 ] . keTalAka mAnavI punyakarma bhegavavAthI sukha mAne che. eTale ke saMsArI che jene sukha mAne che te punyakarmanA bhegathI thAya che paNa tyAgathI sukha maLatuM nathI. paraMtu sUkSmadraSTithI vicAra chIe te janatAnI mAnyatAmAM kAMIka samajaphera thatI hoya evuM jaNAya che; kAraNa ke janatA jene bhega mAne che te paNa eka prakArane tyAga ja che. jIva je vakhate duHkha bhagavate hoya che te vakhate paNa sattAmAM-saMcitapaNe puSkaLa punya hovAM chatAM paNa tenuM phaLa sukha meLavI zakato nathI paNa jyAre udayamAM AvI AtmapradezathI chUTuM paDe che arthAt tene tyAga thAya che ke jene bIjA zabdomAM kahIe te bhagavAya che tyAre ja jIva sukhI che ema kahI zakAya che. jo ke bhegane tyAganI dRSTithI sukha mAnIe te pApakarmanA tyAgasvarUpa bhegathI paNa sukha ja maLavuM joIe, du:kha kema thAya che? vAta sAcI che; paNa tyAgathI je sukha kahevAmAM AvyuM che te mukhyapaNe AtmAnA guNasvarUpa sukhanI apekSAthI che, pagalika sukhanI apekSAthI nathI, chatAM pIgalika vastunA bhegathI sukha mAnanAra AtmAne samajAvavA gauNapaNe bAhyadaSTithI pigalika bhegane paNa eka prakArano tyAga batAvIne ane sarva tyAga mArga tarapha dorIne bhegathI sukha thAya che evA saMskAre bhUsI nAkhavAne mATe ja che, nahiM te jeo bhegathI sukha mAne che te ekAMta nathI. keTalAka bhegathI duHkha paNa thAya che, anukULa ane pratikULa ema be prakAranA viSaya hovAthI anukULa viSayabhegathI ja sukha thAya che ane pratikULa viSayabhegathI duHkha thAya che paNa A badhuM sukha-duHkha bAhyadRSTithI jaDAtmaka Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 30 ] tAttvika lekhasa Mgraha vastuone AzrayIne che. bAkI vAstavika sAcA sukha mATe te tyAganI ja mahattvatA che. tyAM bhAgane aMzamAtra paNa avakAza nathI, punya tathA pApa ane prakAranA karmanA tyAgathI ja sukhasvarUpa pragaTa thAya che. punyanA bhAgathI je sukha batAvyu che te paudgalika sukhanI apekSAthI ja che. jethI te bhAgane tyAganA nAmathI oLakhAvye. pApanA bhAgathI paulika sukha thatuM nathI eTale tenI upekSA karIne paulika sukha mATe tene tyAga tarIke oLakhAyuM nathI chatAM jyAre Atmika sukhanA vikAsa mATe karavAmAM Ave che tyAre punya tathA pApa ane tyAga karavAmAM AvyA che. tAtparyaM ke baMnenA tyAgathI Atmika sukha maLI zake che. A pramANe vicAra karatAM samajAya che ke ekaMdare tyAgathI ja AtmA sukha meLavI zake che. (Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmAdharmamImAMsA [ 31 ] tevI ja rIte jIvana, sukha, AnaMda tathA jJAnAdi AtmAnI zaktine rokanAra jaDa vastuo ADI AvavAthI AtmAne pustaka, prabhupratimA, prabhuupadeza tathA vikAsI puruSa vigere jaDa tathA cetana nimittAnI jarUra paDe che. AvA nimittothI AtmAnI zaktine rokanAra jaDa naSTa thavAthI Atmazakti pragaTa thAya che, zaktino vikAsa thAya che tene dharma kahevAmAM Ave che. nimitta kAMI AtmAne navI zakita ApatA nathI paNa tenuM kAma te AtmazaktibAdhaka jaDane naSTa karavAnuM hoya che; bAkI zakita te AtmAmAM svarUpasaMbaMdhathI hatI te pragaTa thAya che. bhinna bhinna svabhAvavALI vastuone saMga thavAthI eka bIjInA svabhAvane nAza nathI karI zakatI paNa vikAra (vibhAva) utpanna karI zake che. Avo vibhAva baMne vastuomAM thAya che paNa ekamAM thAya ane bIjImAM na thAya e niyama nathI; kAraNa ke saMga saMgI ubhaya vastumAM raheluM che. sAkara ane kariyAtuM be bhegAM bhaLe te sAkaramAM vikAra thAya che tema kariyAtAmAM paNa thAya che, kAraNa ke jema sAkarane saMga kariyAtA sAthe hoya che tema kariyAtAne saMga sAkara sAthe hoya che. eTale sAkaramAM mIThAza tathA kaDavAzathI jude trIjo svAda Ave che, tevI ja rIte kariyAtuM paNa kaDavuM tathA mIThuM lAgatuM nathI-bhinna svAdavALuM lAge che. Ane vikAra kahevAmAM Ave che. varNa, gaMdha ane rasa badalAvAthI ApaNe kahIe chIe ke A vastu bagaDI gaI che, te vastunA svabhAvasvarU5 varNa, gaMdha ane rasamAM Itara vastune saMga thavAthI parivartana thAya che tyAre tene bagaDelI kahevAmAM Ave che. bagADa, Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ M . E- - ra % + 1 = "-- - [ 32 ] tAtvika lekhasaMgraha vikAra ane vibhAva A traNe zabdane eka ja artha thAya che, arthAt A zabdomAM nAmane pharaka che paNa artha nathI. 'e bhegI bhaLelI vastuomAM vikRti jaNAya che chatAM baMne vastuonI prakRtimAM te jarAya parivartana thatuM nathI bhegI bhaLelI sAkaranA kaNemAM te mIThAza ja rahevAnI ane kariyAtAnA kaNIAomAM kaDavAza ja rahevAnI. vyavahArathI ja vikRti kahevAya che ane te saMgane kahevAmAM Ave che. arthAt bhinna svabhAvone saMga te vikRti ane tene viga te prakRti, mATe ja saMsAramAM vikRti jevI koI zAzvatI tAttvika vastu nathI paNa prakRti te tAtvika ane nitya vastu che ane te svabhAva athavA te dharmanA nAmathI oLakhAya che. eTalA ja mATe saMsAramAM jene adharma kahevAmAM Ave che te vikRtine laIne ja che; bAkI dharmanA abhAvasvarUpa adharma jevI koI vastu ja saMsAramAM nathI, dharma zAzvata-nitya che tyAre adharma azAzvata-anitya che. AvI ja rIte AtmA tathA jaDane saMga thavAthI sagasvarUpa vikRti utpanna thAya che. A saMgamAM AtmA tathA jaDa pitapotAnI prakRti cheDatAM nathI paNa baMne bhinna svabhAve ekatrita thavAthI vyavahAramAM kAMIka vicitratA jaNAya che ke jene AtmAnI vibhAvadazA kahevAmAM Ave che. jevI rIte AtmAnI vibhAvadazA hoya che tevI ja rIte bhegA maLelA jaDanI paNa vibhAvadazA hoya che, kAraNa ke saMga baMnemAM rahelA havAthI baMnemAM vikRti thAya che eTale vibhAvadazA paNa Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmAMdha mImAMsA [ 33 ] baMnenI kahevAya che. jaDa ane jIva ane judA svabhAvavALA hAvAthI baMnenI vibhAvadazA paNa judA ja prakAranI hAya che. AtmA potAnA svabhAvane mukhya rAkhI vibhAvamAM pravRtti kare che tyAre jaDa potAnA svabhAvane mukhya rAkhIne pravRtti kare che. AtmAne jANavAmAM jeTalu viparIta jaNAya che te jaDanA sa'sagane laine tenA svabhAvanuM piraNAma che ane te bhAvAne viparIta jANuvArUpa AtmAnI vabhAvadazA che ke je eka prakAranA vikArasvarUpa che. A vikAranA aMge AtmA jaDa vastuone peAtAnI poSaka, rakSaka, Ana tathA sukhanI utpAdaka jANe che, jaDa vastuomAM anukULatA tathA pratikULatAnI mAnyatAne laine prApti tathA aprAptithI haSa -zAka dhAraNa kare che, aneka prakAranI vikriyAmAM AtmAnuM jJAna prasarela hovAthI tene kaSAyI ane viSayI kahevAmAM Ave che, pAte akriya hovA chatAM paNa aneka prakAranI kriyA karavAvALA kahevAya che. A pramANe jaDanA sasane laine thavAvALI vikRti te AtmAnI vibhAvadazA che. jaDa-pudgalanI vibhAvadazA peAtAnA svabhAvanA aMge judA ja prakAranI che. saMsAramAM jeTalA zarIreza jaNAya che te adhAya jaDanI vibhAvadazA che ane te AtmAnA saMsane laIne thayelI hoya che. vanaspatinA zarIrarUpe vibhAvane prApta thayeluM jaDa-paTTugala potAne cogya khorAka laIne peAtAne pASa che. te sivAyanA manuSya, pazu-pakSI ADhinA zarIra paNa jaDanA vikArasvarUpa che ke je vyavasthitapaNe AhAra, vihAra AdinI kriyA kare che, temAM AtmasvabhAvanuM mizraNa hoya 3 Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' [ 74 ] tAtvika lekhasaMgraha che. pAMca iMdriyane upayogamAM AvatA jeTalA viSaye che te badhA vibhAvadazAne prApta thayelA pudgalo che. vibhAvadazAne prApta thayelA manasvarUpa pudgalane vicAra karIe to te - jJAnasvarUpa jaNAya che; kAraNa ke jeTaluM jANavuM tathA vicAravuM - thAya che te manathI ja thAya che. jo ke mananI sAthe AtmA bhaLela heAya eTale jANanAra te AtmA ja hoya che, chatAM pragaTapaNe te jANavuM te mananuM kArya jaNAya che. adhyavasAya tathA vicAramAM paNa eTalA mATe ja bheda paDe che. adhyavasAya AtmasvabhAva che ane vicAra paugalika vibhAva che. AtmAne pitAne jANavAne skaMdhapaNe pariNamIne vibhAvane prApta thayelAM pugale levAM paDe che, te pudgalaskone vicArapaNe pariNumAve che tyAre pudgalaskamAM jaNAvavArUpa vikAra thAya che te pudgalanI vibhAvadazA kahevAya che. pudgale jaDa hevAthI temAM jANavAne ke jaNAvavAne svabhAva nathI chatAM AtmAnI sAthe bhaLavAthI temAM sakarmaka AtmAne jaNAvavAnI-jJAna karAvavAnI vikRti thAya che te ja tenI vibhAvadazA che. bhinna svabhAvanI vastuone soga thavAthI vikRti thAya che tema eka ja svabhAvanI vastuone saMga thavAthI paNa vikRti thAya che. saMsAramAM cha dravya che, temAM eka pI che, bAkInA pAMca arUpI che. jIva ane pudgala A be dravya - aneka che; bAkI aupacArika kALa sivAya traNa eka eka che. chae dravya bhinna svabhAvavALAM che. jagatanI vicitratA athavA te dazya jagatanuM astitva be dravya(jIvAstikAya ane pudgalAstikAya)ne AzrIne dravyanA sAgarU5 vikRti te ja Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmAdharmamImAMsA [ 35 ] jagata kahevAya che. jema jIvadravya aneka che tema pudgala dravya paNa aneka che. A baMne dravya khinna svabhAvavALA che tenA saMgarUpa vikRtine sahu kaI pratyakSa karI zake che, paNa viga thavAthI zuddha dizAmAM rahelA prakRtisvarUpa baMnene atizaya jJAnI sivAya koI paNa pratyakSa karI zakatuM nathI. arUpI eka svabhAvavALA aneka dravyone saMga thavA chatAM paNa temAM vikRti thatI nathI, paNa eka svabhAvavALA rUpI dravya bhegAM thAya che temAM vikRti thAya che. pudgala dravya vikRti thayA sivAya jIva dravyamAM vikRti utpAdaka saMyogathI joDAtuM nathI, aneka paramANuonA saMgathI thayelA vikRtasvarUpa skaMdhonA saMgathI jIvamAM vikRti thAya che ane te jIvanI vibhAvadazA kahevAya che. jyAM sudhI pudgala dravyamAM vikRti-vibhAvadazA na thAya tyAM sudhI jIvanI vibhAvadazA pudgala dravya na karI zake. aneka pudgala-paramANu chUTA paDelAM che te jIvanA saMsargamAM AvavA chatAM paNa vikRti karI zakatA nathI. tevI ja rIte zuddha eka ja svabhAvavALa aneka Atma dravyone soga thAya che te ya temAM vikRti na thavAthI vibhAvadazAne prApta karI zakatAM nathI. kAraNa ke te aneka che chatAM arUpI che. dharma, adharma, AkAza A traNe dravya arUpI che paNa eka che, jIva dravyanI jema aneka nathI. A traNe dravya eka hevAthI pratyekamAM vikRti nathI eTale bhegAM bhaLIne rahevA chatAM paNa ApasamAM vikRti utpanna karI zaktA nathI; kAraNa ke vikRti-vibhAva bhinna svabhAvavALAM aneka dravyonA sagathI thAya che ane khAsa karIne te vikRtimAM pudgala Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 36 ] tAtvika lekhasaMgraha dravyamAM hoI zake che, ane te chavadravyamAM jevI rIte vikRti utpanna karI che tevI rIte dharma Adi traNa dravyamAM vikRti utpanna nathI karI zakatuM; kevaLa AkAza dravyamAM je ghaTAkAzamaThAkAza Adi kahevAya che te pugalanI vibhAvadazAnA upacArane laIne ja che. pudgalane laIne jIvamAM thavAvALI vikRti bhinna prakAranI che, kAraNa ke karma pudgalenA saMsargathI AtmAnA svabhAvasvarUpa kevaLa-jJAnAdi guNe potAnuM kArya karI zakatA nathI, temaja AtmA ayi hevA chatAM paNa pudgala pitAnA svabhAvasvarUpa kriyAnI asarathI AtmAne AkAzapradezamAM bhramaNa karAve che, karma janya nAnA-meTA zarIramAM AtmAne saMkeca-vikeca karAve che, AvI vikRti utpanna karavAnI zakita dharma, adharma ane AkAza dravyamAM nathI. A traNe arUpI dravya potapotAnA svabhAva pramANe niraMtara vatye jAya che paNa jIva dravyamAM potAne svabhAva na hovA chatAM paNa saMkeca-vikeca, alpajJatA, sakriyatA tathA anaMta jIvana, anaMta AnaMda, anaMta sukha Adi guNenuM viparIta paNuM jaNAya che te badhuM ya vibhAvane laIne che. dharma Adi traNa kAmAM jIva tathA pudgala dravyane saMsarga thavAthI paNa vibhAva thatuM nathI tenuM khAsa kAraNa teo arUpI-eka-lekavyApI ane anAdi kALathI ja vibhAvanA abhAvavALA che. jIva tathA pudgala anAdi kALathI ja vibhAvapaNe pariNamatAM AvyAM che ane aneka che eTale temAM anAdikALanA sagane laIne vikRti thatI AvI che tethI jIva tathA pudgalanI vibhAvadazA anAdikALanI che. jIva tathA pudgala dravya aneka che chatAM temAM Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhamadharmamImAMsA [ 37 ] pharaka eTale ja che ke jema paramANu pugalamAM keTalAka anAdikALathI zuddha svabhAvastha che tevI rIte anAdikALathI kyAreya jaDa saMsarga na thayo hoya evAM jIvadravya zuddha svabhAvastha nathI; anAdi kALathI ja vibhAvamAMthI svabhAvamAM AvIne zuddha thatA AvyA che ane te muktAtmA tarIke kahevAmAM Ave che temane pAchI vibhAvadazA prApta karAvanAra jaDane saMsarga thato nathI, jaDamAM A niyama nathI. vibhAva utpAdaka pudgala skaMdha AtmasaMbaMdhathI chUTA paDIne vikharAI jaIne pudgala-paramANurUpa zuddha svarUpa prApta karavA chatAM paNa pAchAM skaMdhanA svarUpamAM bhegAM maLIne AtmAonI sAthe saMbaMdha thavAthI vibhAvadazAne pAme che, tyAre karmanA saMyogathI anAdi kALathI vibhAvadazAmAM rahenAra AtmAo eka vakhata saMpUrNa zuddha thaIne svabhAvane vikAsa karyA pachI nityavikAsI ja rahe che, aneka prakAranA pudgala skaMdhane saMsarga thAya che toye vibhAvane prApta karI zakatA nathI. A pramANe jagatamAM vastu traNa bhAvavALI che. svabhAva, vibhAva ane parabhAva, temAM svabhAva dareka vastumAM svarUpa saMbaMdhathI rahe che ane vibhAva saMga saMbaMdhathI thAya che. parabhAva bhinna svabhAvavALA dravyomAM svarUpasaMbaMdhathI rahe che, jemake-Atma dravyanA svabhAvanI apekSAthI pugaladravyane svabhAva te parabhAva ane pudgalanA svabhAvanI apekSAthI AtmAne svabhAva ne parabhAva kahevAya che. AvI ja rIte dareka vastumAM pitAnI apekSAthI svabhAva ane paranI apekSAthI parabhAva hoya che. game tevI bhinna svabhAvavALI vastunA saMgathI kaI vastu pitAne svabhAva choDatI nathI, paNa vibhAvane pAmI zake che; Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 38 ] tAttvika lekhasaMgraha parantu anAdi zuddha-svabhAvastha avikRta vastu bhinna svabhAvavALI vastuonA saMcAgathI paNa vibhAvadazane pAmatI nathI. cha dravyeAmAM kevaLa jIva ane pudgala e e ja dravya evAM che ke, anAdi kALathI ja vibhAvadazAne pAmelAM che. koI samaya paNa sarvathA svabhAvastha hatAM ja nahI, kAraNa ke chae dravya anAdi kALathI bhegAM bhaLIne rahelAM che chatAM jIva tathA pudgala cheDIne khIjA koi paNa dravyamAM vibhAva-utpAdaka sayAga jovAmAM AvatA nathI. tenAM kAraNeA pUrve batAvyAM ja che te ane bIjuM khAsa kAraNa te arUpI ane leAkavyApI hovAthI khIjA dravyeAnA sacAgathI paNa kriyA thatI nathI eTale svabhAvamAM vikRti na thavAthI vibhAvadazA thaI zakatI nathI. sakriya rUpI padArthAnA saMcAga vikRtinA utpAddaka banI zake che, paNa akriya arUpI padArthAMnA samaigathI vikRtinI utpatti thai zake nahIM. jo ke jIva dravya paNa lAvyApI che chatAM anAdi kALathI dehavyApI hovAthI temAM kriyA thAya che. eTale tenI vibhAvadazA paNu anAdi kALanI ja che. jIvadravya anAdikALathI dehavyApI kema che ? tene niNyatA sarvajJA ja karI zake che te paNa atyAre jaina siddhAMta kahe che tema dehavyApI jIvane ApaNane anubhava thAya che. jIvanI sAthe vibhAva utpAdaka pudgala dhAnA saMyogaviyoga thayA kare che te kayAMthI thAya che ane zA mATe thAya che ? rUpI ane arUpInA meLa kevI rIte maLe ? arUpIne rUpI anugraha ke upaghAta kevI rIte karI zake ?ItyAdi khAtAne samajAvavAne mATe; mATI ane sAnuM, dUdha ane pANI, lADhAnA goLA ane agni, madha-brAhmI Adi aneka vastuonA udAharaNa ApyAM che paNa te kAMIka apUrNa Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmAdharmamImAMsA [ 39 ] jevAM lAge che, kAraNa ke udAharaNavALI badhI vastuo rUpIpudgalasvarUpa che eTale pudgale eka bIjAnI sAthe bhaLIne anugraha tathA upaghAta karI zake che temaja eka bIjAmAM otaprota thaIne rahI zake che. paNa rUpI ane arUpI kevI rIte otapreta thaI zake ane lAbha-hAni pahoMcADI zake ? A viSayamAM ane jIva lekavyApI che chatAM phakta kevaLI samughAta vakhate ja lekavyApI eka samaya rahI zake che te sivAya anAdi anaMta kALa sudhImAM jIva kyAreya lekavyApI thaI zakyuM nathI paNa dehavyApI ja rahe che, sarva karmathI mukAIne sarvathA svarUpastha thayA pachI paNa amuka aMza nyUna dehapramANa ja AkAzapradezamAM vyApta thaIne rahe che, sakarmaka AtmAmAM kiyA heya che eTale kevaLI samudughAtamAM lekamAM vyApe che ane akarmaka thayA pachI akiya hevAthI vyApta thatA nathI ema samajIe toye sarvakarmathI mukAtAM pUrvaprayoganI preraNAthI sAta rAja UMce lekane cheDe jaI zake che tema pUrva pragathI lekavyApI kema thatuM nathI? A viSayamAM sarvajJa kahe te sAcuM mAnavuM ja paDe che; kAraNa ke AvI bAbatamAM alpanI alpa buddhi kAma ApI zakatI nathI. vastusthiti AvI hovAthI jyAMsudhI yathArtha baMdha na thAya tyAMsudhI sAcuM jaNAya nahIM eTale sAcI pravRtti paNa thAya nahIM jethI sAcuM phaLa maLI zake nahIM, mATe ja dharma tathA adharma dravya che, guNa che ke kriyA che tenI sAcI oLakha karavAnI jarUrata che; kAraNa ke jyAM sudhI sAcuM samajAya nahIM tyAMsudhI sAcI rIte dharma thaI zake nahIM. vastusvarUpa Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 40 ] tAttvika lekhasaMgraha ha sanmukha rAkhyA sivAya vastunI prApti thaI zakatI nathI. tenA anubhava hamezAM manuSya mAtrane thaI rahyo che. miThAI, anAja, jhaverAta tathA kApaDa Adi vastuonA grAhaka joitI vastunA jANu hAya te ja bajAramAM akeka prakAranI dukAnA hovA chatAM paNa icchita vastuvALAnI ja dukAne UbhA rahe che paNa zrIjI dukAne jatA nathI. mIThAInA grAhaka kApaDavALAne tyAM jatA nathI ane kApaDanA grAhaka jhaverIne tyAM jatA nathI; kAraNa ke tene joitI vastune sAcI rIte jANIne dRSTi sanmukha rAkhelI hAya che eTale bhUlavAnA prasaMga na banavAthI dhArelI vastu meLavI zake che. nazAvALA athavA te vastusvarUpanA aNujANu bhUle che tethI avaLI pravRtti karI icchita vastu meLavI zakatA nathI. vastutattva vicAratAM jaNAya che ke dharma, adhama ane vidhanA svabhAva, vibhAva ane parabhAvamAM samAveza thAya che eTale te guNa che paNa dravya tathA kriyA nathI, dravyanA svabhAva te dharma, vibhAva te adharma ane parabhAva te vidhama kahevAya che. vyavahAramAM kriyAne je dharma kahevAmAM Ave che te aupacArika che. AtmAne vibhAvadazAmAMthI svabhAvadazAmAM lAvavAne mATe karavAmAM AvatI kAyika, vAcika ane mAnasika pravRttimAM svabhAvasvarUpa dharmanA upacAra karavAmAM Ave che te jyAre AtmA aze aMze paNa svabhAvadazAne prApta kare tyAre ja yathArtha kahI zakAya, paNa je pravRttithI AtmAnI vabhAvadazA pASAya temAM dharmanA upacAra kevI rIte thaI zake? mATe sarvathA jJAnazUnya kevaLa kriyA mAtrane dharma mAnave temAM keTaluM tathya che te jJAnI puruSA ja jANI zake che. Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhu pratyakSa che [ 41 ] 66 prabhu pratyakSa che. " ( 8 ) ema teA badhA eka sarakhI rIte mAne che ke-sathA zuddhAtmasvarUpa prabhune alpajJA sAkSAtkAra karI zakatA nathI kAraNa ke te arUpI che mATe nirAkAra che tethI te adrazya che. nirAvaraNaviziSTa jJAna sivAya jaDAtmaka kAi paNa iMdriya prabhune grahaNa karI zakatI nathI, mATe sarvajJa thayelA ja AtmAne prabhu pratyakSa che; bAkInA jIvA teA anumAnathI athavA te zAstromAM lakhAyelA sarvajJAkta vacanAthI jANI zake che. prathama teA zAstromAM maDanapaddhatithI vastusvarUpanuM varNana karavAmAM Ave che te jene buddhigamya na thavA chatAM paNa zraddhAgamya thAya che tene te koIpaNa prakAranI AzakAnuM kAraNu na hAvAthI yukti-prayuktine avakAza hotA nathI, paNa kevaLa buddhigamya vastune ja AdaranArane mATe zAstramAM khaMDana-maMDana ane paddhatione anusarIne yukti-prayuktine Azraya levAmAM Avyo che. A vastu bhinna bhinna mAnyatAne anusarIne prasiddhi pAmelA dareka zAstromAM STigocara thAya che. alpA kevaLa buddhigamya badhuM karI zakatA nathI tema ja jeTaluM buddhigamya thAya che teTalAnA sAkSAtkAra paNa karI zakatA nathI. te paNa baLavattara jaDasvarUpa moha karmanA dabANune laIne jaDavAdanA pakSapAtI hAvAthI AtmAnuM astitva ane tenI viziSTa, viziSTatara zaktimAM aneka AzakAe UbhI karIne AvaraNugrasta peAtAnI ghaNI ja TUMkI buddhithI Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ kare ] ' tAvika lekhasaMgraha tenI asiddhi mATe yukti-prayukti kare che, kAraNa ke temaNe pitAnA jIvanamAM vilAsane pradhAnatA ApelI hoya che, mATe temane anAtmavAdI thavuM ja paDe che. je anAtmavAdI che te prAyaH viSayAsakta hevAthI ikiyenA dAsa hoya che. teo pitAnA kSudra viSaye piSavAne AtmavAdine, ke jemanAthI pitAnI viSayAsakti piSAtI hoya temane, anAtmavAda tarapha deravA pitAnI durbuddhine upayoga kare che. vANI tathA vartanamAM temane dekhIte DALa AtmavAda jevuM ja hoya che jethI aNajANa AtmavAdI derAI jAya che. pachIthI ochI buddhivALAne anAtmavAdathI vAsita kare che. viSayAsakta bhale jaDavAdane piSe paNa AtmavAda sivAya jaDavAdane avakAza ja nathI. buddhigamya ane jeTaluM pratyakSa che teTaluM ja sAcuM che, ema mAne che te meTI bhUla kare che, athavA te buddhi ane pratyakSanuM sAcuM svarUpa oLakhyA sivAya vilAsane mArga saraLa banAve che; saddabuddhithI vicAra karavAthI spaSTa samajAya che ke, pratipakSI vastu sivAya kaI paNa vastunuM astitva heI zakyuM nathI. jaDanuM astitva mAnI tenI siddhi mATe je kAMI belAya che te caitanyanA virodhamAM ja belAya che mATe caitanya jevI vastu saMsAramAM astitva dharAve che, traNe kALamAM vidyamAna che. AtmA jevI kaI vastu ja na hoya te jaDanI oLakhANa ApI zakAya ja nahi. jaDanI vyAkhyA uparathI citanyanI siddhi thAya che. jethI viparIta guNadharmavALe AtmaguNa-dharmathI viparIta dharmavALuM jaDa che arthAt caitanyanI vyAkhyAthI jaDanI siddhi thAya che. Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhu pratyakSa che [ 43 ] baMnemAM eka vastu vidyamAna na hoya te bIjI hoI zake ja nahiM, te pachI tene oLakhavA vyAkhyAnI te vAta ja kevI? - je vastune jANe che, jaNAve che, oLakhe che, oLakhAve che te caitanya ane je jANavAnA tathA oLakhavAnA svabhAvasvarUpa jJAna vagaranuM che te jaDa kahevAya che. jaDamAM jJAna hetuM nathI paNa jaDane oLakhAvanAramAM jJAna hoya che ane tene AtmA-jIva-caitanya vigere nAmathI oLakhavAmAM Ave che. jaDa vastuone indriya dvArA jANanAra paNa AtmA ja che kAraNa ke indriyo pite jaDa hovAthI koIpaNa jANI zakatI nathI. AtmAne jaDa dehathI viga thAya che tyAre iMdriye vidyamAna hovA chatAM paNa jANavA jaNAvavAnuM kAMI paNa kArya karI zakatI nathI, temaja dehanA chedana, bhedana tathA dahana AdithI athavA te caMdanavilepana Adi upacArathI sukha, duHkha, zAMti, AnaMda, kaleza tathA saMtApa AdinA cihno deha upara kAMI paNa daSTigocara thatA nathI, mATe temAM jJAnasvarUpa AtmA nathI, paNa jaDasvarUpa kevaLa deha dRSTigocara thAya che. A pramANe AtmA tathA anAtmA-jaDa baMne vastuo pratyakSa che, phakta baMnenA pratyakSanI rIta judI che. jema varNa, gaMdha, rasa, sparza ane zabdanA pratyakSanI rIta judI hoya che, arthAt AMkhathI varNa, nAkathI gaMdha, jIbhathI rasa, kAnathI zabda ane tvacAthI sparza pratyakSa thAya che. paNa AMkhathI zabda, kAnathI varNa, jIbhathI gaMdha ke nAkathI rasa vigere pratyakSa thatuM nathI tevI ja rIte AtmA ane anAtmA-jaDa baMnenuM pratyakSa paNa judI rIte thAya che. jaDanuM pratyakSa AvaraNavALA Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 44 ] tAtvika lekhasaMgraha sakarmaka AtmAne iMdriodvArA thAya che ane AvaraNa rahitane iMdriyanI jarUrata paDatI nathI ane AtmAnuM pratyakSa kevaLa zuddhAtmAne ja thAya che paNa idriyadvArA jema jaDanuM pratyakSa thAya che tema thaI zakatuM nathI. jaDa vastuone ane pitAne, athavA te ya mAtrane jANe che te ja AtmA che-caitanyasvarUpa che. iDhiye jaDa hevAthI rUpI tathA arUpI keIpaNa reya padArthanuM pratyakSa karI zake nahi. temaja AvaraNavALe AtmA jaDesvarUpa karmanA saMsargane laIne azuddha havAthI jJAnasvarUpa zuddhAtmAne sAkSAtkAra karI zake nahiM paNa ajJAnasvarUpa azuddha AtmAnuM pratyakSa karI zake che, arthAt mehanIya karmanA dabANane laIne jIvAtmA vastumAtranA sAcA svarUpane oLakhI zake nahiM. janma, jarA, maraNa, sukha, duHkha Adi avasthAo zuddha AtmAnI nathI toye ajJAnatAne laIne AtmA mAne che ke-huM sukhI chuM, dukhI chuM, mAruM chuM, janma chuM, gharaDe chuM, juvAna chuM, rUpALuM chuM vigere. A pramANe mAnanAra je AtmA che te ajJAnatAne laIne jaDanA saMsargathI thavAvALI vikRtine pitAnI mAne che. AvI ja rIte dareka dehadhArI AtmAo pitapotAnuM pratyakSa karI zake che ane pitAne anubhavAtI lAgaNIo tathA vRtti anusAra pravRttinI sarakhAmaNuM karIne bIjA jIvAtmAone anumAnathI jANI zake che. jyAre samyagrajJAna-darzana Adine malina karanAra karmane kSaya thavAthI pite zuddha thAya che tyAre pite prabhusvarUpa thavAthI zuddha tathA azuddha AtmA mAtrane sAkSAtkAra karI zake che, yAvat yane sAcA svarUpe jANe che, Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhu pratyakSa che [ 45 ] jue che eTale prabhunuM pratyakSa thavAthI pitAne ane prabhune svarUpabheda TaLI jAya che. pote vyaktigata bhinna hovA chatAM zaktithI-svarUpathI abhinna jANe che, ke je eka vastunuM satya svarUpa che. zuddhAtmA jJAnAdi keIpaNa zaktimAM prabhuthI aMzamAtra paNa nyUna hetuM nathI. jJAnanI sarvotkRSTa dazA bane che. prabhupada eTale AtmAnI zuddha dazA, te sivAya te prabhu pada jevI bIjI koIpaNa vastu nathI ke jene prApta karavAthI prabhu banI zakAya. zuddha AtmadazAthI bhinna prabhupada prApta thatuM hoya te pachI jema mAnavI dhana prApta thavAthI zrImaMta kahevAya che ane dhanane nAza thavAthI pAche kaMgALa kahevAya che tema prabhunI dazA paNa thAya. keInuM ApeluM prabhupada meLavIne AtmA prabhu bane te pachI ApanArAo padabhraSTa kare eTale pAcho aprabhu banI jAya, paNa A padane sAdhu, upAdhyAya ke AcAryanA padanI jema Aropa thaI zakto nathI, paNa ghAtI athavA te sarva karmakSaya thavAthI pragaTa thayelI AtmAnI zuddha dazA che, arthAt karmanA AvaraNathI tIbhAve raheluM zuddhAtmAnuM svarUpe pragaTa thAya che eTale tene prabhu kahevAmAM Ave che. ane te prabhune pratyakSa karavAthI AtmAne prabhusvarUpe jue che. prabhusvarUpa saghaLA AtmA svarUpanA tire bhAvathI jIvAtmA tarIke oLakhAtA hatA te ja sva-svarUpane Avibhava thavAthI prabhu-paramAtmasvarUpe oLakhAyA. jema selaDI, gAjara Adi bhinnabhinna vanaspatiomAM ochA-vattA pramANamAM jeTale aMze mIThAza rahelI che te badhIya tibhAve rahelI sAkara che. te jyAre prayogo dvArA pragaTa thAya che tyAre keIpaNa Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 46 ] tAttvika lekhasa graha ** vanaspatinA nAmathI nathI oLakhAtI paNa eka sAkaranA nAmathI ja oLakhAya che. dareka vanaspatimAM mIThAzakhAdhaka aMza chUTo paDavAthI kevaLa zuddha mIThAza ja rahe che eTale tyAM vanaspatinA bhedane avakAza rahetA nathI, tema sauMsAramAM jeTalA prakAranA zarIrA jaNAya che temAM jeTale aMze jJAna-jANavApaNu che te ja AtmasvarUpa che, dareka dehamAM AtmA azuddha dazAmAM tirAbhAve rahelA che te jJAnanI tAratamyatAthI jaNAya che. jyAre tapa, japa Adi prayAgAdvArA zuddha thAya che tyAre jJAnane saMpUrNa vikAsa thavAthI pragaTa thAya che. ane sa`pUrNa zuddhi thavAthI sarvathA zuddhAtmadazA pragaTe che arthAt svasvarUpane saMpUrNa AvirbhAva thAya che. sarvathA azarIrI thayA sivAya jJAnanI saveitkRSTa dazA sarvajJapaNuM prApta thAya nahi evA niyama nathI paNa AtmA sarvajJa te sadehe ja thAya che ane azarIrI pachI thAya che arthAt koIpaNa jIvAtmA sarvajJa thayA sivAya azarIrI-sathA sava dehamukta thaI zake nahi, kAraNa ke mAnavadeha sarvajJapaNAnuM sAdhaka che paNa bAdhaka nathI ane te mAnavadehadvArA ja AtmA sarva zuddhi meLavI zake che. aneka dehanA AzrayamAM rahIne sakriyapaNe je azuddhi meLavelI hAya che tene mAnava dehanI madadavaDe azuddhiutpAdaka kriyAthI viparIta kriyAdvArA zuddhi prApta karI zake che. te saMpUrNa zuddhi meLavatA sudhI dehanA AzrayamAM rahIne sarvathA jaDesvarUpa karmathI mukAI jAya che. eTale chevaTe azarIrI banIne sArdi anaMtakALa sudhI dehamuktinA ana"tara kSaNe prApta thayelI AtmadazAmAM sthira rahe che. jo azarIrI thayA pachI sajJa Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhu pratyakSa che [ 47 ] paNuM prApta thatuM hoya athavA te anAdi azarIrI ja sarvajJa hoya to zUnyavAda AvI jAya che, kAraNa ke alpa arUpI ane apratyakSa vastuone sarvanA kahyA sivAya jANI zake nahiM. sarvare ja sadeha avasthAmAM arUpI ane apratyakSa vastuene alpaNe AgaLa kahI jaNAve che, jene teo potAnA ziSyone ane teo pitAnA ziSyane kahI jaNAve che. Ama paraMparAthI jyAre bhUlavA mAMDe che tyAre smaraNamAM rAkhavAne mATe sarvanA vacanane pustakarUpe lakhI le che, tene vizeSa DI buddhivALAone sahelAIthI samajavAne mATe aneka prakAranA dAkhalA, dalIla, hetu, yukti-prayuktithI sarvata vacanane TIkArUpe vistAra kare che. parokSa vastuomAM utpanna thatI aneka prakAranI AzaMkAonuM pitAnI lApazamikI buddhithI samAdhAna kare che eTale thoDI buddhivALA paNa sarvajJanA vacanane samajI zake che. A badhAyanuM Adi kAraNa sadeha uccArAyelAM sarvAnA vacane ja che. je sadeha-dehadhArI sarvajJa na mAnavAmAM Ave te dazya vastuo mATe aneka prakAranI mithyA kalpanA karavAthI ane adazya vastuone abhAva mAnavAthI sarvazUnyatAne prasaMga Ave athavA te dazya tathA adazya jagatanI vicitratA jANavAne mATe asat kalpanA karIne paNa azarIrI dvArA preraNA jJAna mAnavuM paDe ke je tadana asaMgata che, yuktiyukta nathI, kAraNa ke preraNA jJAna vANI vagara hoI zake nahiM ane vANuM deha vagara saMbhavI zake nahiM. arUpI azarIrIthI preraNuM jJAna maLI zake ja nahiM paNa azarIrI sarva zuddhAtmasvarUpa prabhunA Adarzane Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 48 ] tAttvika lekhasaMgraha sanmukha rAkhavAthI adhyavasAya zuddhiArA AtmazuddhinI preraNA maLavAthI sarvajJapaNuM meLavI zakAya che jethI prabhunA nirAvaraNu jJAnanA sAkSAtkAra thatAMnI sAthe ja prabhunA paNa sAkSAtkAra thaI jAya che ane zuddha thayelA AtmA sAdiana ta kALa sudhI prabhusvarUpe sthira thai jAya che. jyAM sudhI te dehadhArI rahe che tyAM sudhI bIjA alpajJa jIvAne jagatanuM sAcuM svarUpa samajAve che, jethI te paNa samyak kriyAdvArA sarvajJapaNuM meLavI prabhupada prApta kare che. A pramANe para parAthI anAdi kALathI sadeha sarvajJa manIne prabhupada prApta karatA AvyA che, mATe vyaktigata prabhu thavAthI anaMta prabhu hAI zake che te adhAya sarvajJa dazA prApta ryAM pachI ja prabhupadane varelA hAya che. tee prabhunA sAkSAtkAra karyAM sivAya prabhupada prApta karI zakatA nathI mATe prathama nirAvaraNa jJAnathI prabhunA sAkSAtkAra kare che ke je jJAnane kevaLajJAna kahevAmAM Ave che. kevaLajJAnanA vikAsane mAnava deha ke mAnava jIvana rAkI zakatu nathI, arthAt mAnavI sarvajJa thai zake che. tenA mATe jagatmAM na jaNAya tevu. kAMIpaNa hAtuM nathI, yAvat jJeya mAtrane jANuM che, aNujANune jaNAve che jethI te peAtAnA Adha pramANe jANuM che, paNa joI zakatA nathI; kAraNa ke jyAM sudhI AvaraNa hAya tyAM sudhI kAI jaNAve teA jANI zakAya paNa joI zakAya nahiM. jyAre AvaraNu khase che tyAre bIjAnA jaNAvyA sivAya joI zake che, arthAt AtmapratyakSa karI zake che. rUpI ane arUpI ema be prakAranI vastu hAvAthI pratyakSa paNa e prakAranu che, rUpImAM paNa sthaLa ane sUkSma ema e prakAre Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhegamImAMsA [49 ] rUpI hoya che. temAM sthaLa rUpInuM pratyakSa AvaraNagrasta AtmA paNa iMdriyadvArA karI zake che, paNa atyaMta sUkSma rUpIne idri grahaNa karI zakatI nathI mATe tene AtmA ja pratyakSa kare che. AtmA upara AvaraNa hovA chatAM paNa sUkSma rUpI pratyakSa karavAnI zaktine vikAsa thaI zake che, tethI AtmA IdriyonI tema ja sarvanA vacananI sahAyatA vagara paNa kSApazamika jJAnathI sUkSma rUpI joI zake che. arUpI pratyakSanA mATe te AtmA sarvathA nirAvaraNa jJAna meLavI zake nahiM tyAM sudhI jaI zake nahiM, paNa sarvanA vacanothI jANI zake. AvaraNagrasta AtmAne je AtmA pratyakSa thAya che te sakarmaka rUpI AtmAnuM mAnasa pratyakSa che, dehAdinI kiyAthI AtmAnuM anumAna thAya che ane nirAvaraNa-kevaLajJAnadazAmAM zuddhAtmasvarUpe potAne joI zake che ane te ja prabhu che. bhegamImAMsA je mAnavI bhegathI sukha mAne che teNe bhoga zuM vastu che tene samyaga buddhipUrvaka prathama vicAra karavAnI atyaMta AvazyakatA che. bheganA be artha thAya che. eka te vAparavuM ane bIje saga. temAM vAparavArUpa bhaga be prakAra che. eka te pitAnI ja vastu vAparavI ane bIje pArakI vastu vAparavI. pitAnI vastu vAparavA joga AtmAne mATe Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 50 ] tAttvika lekhasaMgraha samyajJAnAdi che ke jene AtmA pratyeka kSaNe vAparI rahyo che. jJAna, darzana tathA cAritra Adi vAparIne AtmAe pitAnuM svarU5 jALavI rAkhyuM che. ane jIvana vAparIne pitAnuM astitva TakAvI rAkhyuM che. jJAna, darzanAdi guNo che ane te AtmAnA pitAnA hevAthI AtmasvarUpa che eTale tene traNe kALamAM viyoga thatuM nathI. eTalA mATe ja AtmAne tAtvika dRSTithI sva-svarUpane bhaktA kahyo che. AtmAne samyagrajJAnAdi pitAnA guNe bhegavavAne mATe paugalika kaI paNa vastunI jarUrata paDatI nathI, kAraNa ke tAdAmya saMbaMdhathI pitAnI aMdara ja rahelA pitAnA ja guNone bhegavavAne mATe bhinna guNadharmavALA dravyanI AvazyakatA hoya ja nahi. sAkarane pitAnuM svarUpa jALavI rAkhavAne mATe mIThAza vAparavA karIAtAnI jarUrata paDatI nathI, agnine potAnuM astitva TakAvI rAkhavA uSNatA vAparavAne mATe pANInI AvazyakatA hatI nathI. arthAt karI AtAnA saMgathI sAkara mIThI kahevAya nahiM ane pANInA saMgathI agni uSNa kahevAya nahi; kAraNa ke bhinna svarUpavALA dravyanA guNe paNa bhinna hovAthI karI AtAne guNa sAkaranI mIThAzane ane pANIne guNa agninI uSNatAne bAdhaka che paNa sAdhaka nathI. tevI rIte AtmAne jJAnAdi guNe vAparavAne mATe jaDadravyanA saMyoganI jarUrata nathI, kAraNa ke pudgala dravya Atma dravyathI bhinna guNadharmavALuM che eTale jJAnAdi guNe vAparavAne mATe AtmAne bAdhaka thAya che paNa sAdhaka thaI zakatuM nathI. AtmA niraMtara jJAnAdi guNene bhakatA che eTale Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhegamImAMsA [ pa1] AtmAne bhega paranA saMgarUpa nathI paNa sva-svarUpa che. eTale kaI paNa vastunA saMga sivAya-pachI te vastu jaDa hoya ke caiitanya hAya, dravya heya, guNa hoya ke paryAya heya-vastu mAtrane pitAnA jJAna guNathI jANavI te ja AtmAnuM bhegavavApaNuM che. bAkI te tenuM bhaktApaNuM tAvika daSTithI joIe te bIjI koI paNa rIte banI zakatuM nathI. AvI ja rIte dravyamAtra potapotAnA guNone bhegave che ane pitAnuM astitva TakAvI rAkhe che. joga saMbaMdhane kahevAmAM Ave che, te be prakAre cheH eka tAdAmya saMbaMdha ane bIjo saMga saMbaMdha. guNa guNane svarUpa saMbaMdha che, arthAta guNa potapotAnA dravyamAM tAdAmya saMbaMdhathI rahe che ane dravyane paraspara saMga saMbaMdha che. chae dravya saMga saMbaMdhathI bhegA maLIne rahe che chatAM bhinna guNadharmavALAM havAthI eka svarUpa thaI jatAM nathI, kAraNa ke je dravyamAM je guNa svarUpa saMbaMdhathI rahe che te guNa te dravya choDIne bIjAmAM jaI zake nahiM kAraNa ke guNa-guNIne abheda saMbaMdha hovAthI ekabIjAthI chUTA paDI zakatA nathI. jyAM guNa hoya che tyAM guNa avazya hoya ja che ane jyAM guNa hoya che tyAM guNa hoya che, arthAt be dravyane saMga thAya che tyAM eka bIjAne guNa eka bIjAmAM ja nathI chatAM jo bAhya dRSTithI jotAM jaNAya che tyAM te guNanA dravyane aMza sUkSmapaNe rahelA hoya che; jema ke-devatAmAM tapAvelI IMTamAM athavA te garama pANImAM bALI nAkhe tevI uSNutA jaNAya che paNa devatA jaNAtuM nathI chatAM agni sUkSmapaNe rUpAMtarathI rahela che ke jene laIne uSNatA jaNAya che. te Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ para ] tAtvika lekhasaMgraha sUkSmarUpe rahelA agni jyAre naSTa thavAthI IMTa ThaMDI thaI jAya che. amuka vakhata sudhI vastronI peTImAM kasturI, kapUra Adi sugaMdhI vastu rAkhIne kADhI levAmAM Ave to ya peTImAM sugaMdhI banI rahe che paNa sugaMdhI dravya jaNAtuM nathI tethI kAMI sugaMdhI dravyathI chUTI paDelI sugaMdha peTImAM nathI paNa vastromAM kasturI Adi dravya sUkSmapaNe praveza karI gayuM che. tenI sugaMdha che. AvI ja rIte bhinna guNavALA dravyamAM bhinna guNamAtranuM pratyakSa thAya tyAM te guNanA AdhArabhUta dravya paNa avazya raheluM ja hoya che, chatAM sUkSmatAne laIne jaNAtuM nathI. je dravyanI sAthe saMga saMbaMdha kahI zakAya ane viga thavAthI pitAnA dravyamAM paNa tene saMga saMbaMdha manAyaAvI rIte ja guNa-guNane sagA saMbaMdha mAnavAmAM Ave te pachI nizcita dravya jevI koI vastu ja na rahe, kAraNa ke A amuka dravya che, ema nizcita karanAra tene asAdhAraNa guNa hoya che. jemake, mIThAza guNa sAkarane, kaDavAza kariyAtAne, zItaLatA pANIne, uSNutA agnine ane upayogaguNa AtmAne nizcita jaNAve che. siga viyegavALI te vastu te dravya che. temane eka bIjAnI sAthe saMyoga-viyoga thAya che paNa guNane te thaI zake ja nahi. eka guNane bIjA guNa sAthe ke kaI paNa dravyanI sAthe saMga saMbaMdha thAya ja nahi. ane jo guNane sagA-saMbaMdhavALA mAnavAmAM Ave te pachI cetana, jaDa thAya ane ajIva jIva thaI jAya. sAkara karIAtu ane agni paNa thaI jAya. AvI ja rIte je thAya te dravya guNanI vyavasthA na rahevAthI badhuMya avyavasthita thaI jAya. Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAmamImAMsA [ 53 ] samAna guNavALA aneka dravya bhegAM thAya taye eka dravyanA curNa bIjA dravyamAM bhaLe nahI paNa je dravyamAM jeTaleA guNa hAya teTale ja temAM sthira rahe paNa vRddhi hAni thAya nahi. anaMta siddhAtmAe bhegA bhaLIne rahe che ane badhAyamAM jJAnadanAdi guNa eka sarakhA rahelA che paNa eka siddhane guNu peAtAnA AtmadravyamAMthI chUTo paDIne bIjA siddhamAM bhaLI zake nahi arthAt bhinna siddhAtmA( dravya )nA guNa tarIke kahI zakAya nahiM, chatAM badhAya siddhonA jJAnAdi guNu pAtAnu jANuvAnuM kArya karavAmAM judA paDatA nathI. eka sarakhI rIte eka sAthe ja kare che, paNa AtmA dravyanI dRSTithI temAM bheda paDe che. jema hajAra dIvA eka sthaLe mUkayA hoya tA badhAya dIvAnA prakAza bhegA maLIne ajavALuM kare che te prakAzamAM jarAye bheda jaNAtA nathI ke ATalA prakAza amuka dIvAnA che ane ATalA prakAza amukanA, ema prakAzanA vibhAga pADI zakAya nahi paNa bhegA abhinnapaNe dekhAtA prakAza hajAra divAmAM bhinnapaNe rahelA che. te jyAre eka dIvA tyAMthI UMcakIne khIje laI javAmAM Ave tyAM tene prakAza, prakAzasamUhamAMthI nikaLI tenI sAthe jAya che tyAre spaSTa samajAya che ke eka svarUpa dekhAta prakAza, hajAra dIvAnA samUharUpa che. eka zera vATelI sAkaranA bhUMkA paDayA hoya tenA pratyeka kaNamAM mIThAza rahelI hAya che. te eka kaNanI khIjA kaNamAM jatI nathI ane jo jAya te te kaNu phIkko thaI jAya paNa tema thatuM nathI; kAraNa ke bhUkAmAMthI eka kaNa laine jIbha upara mUkIce tA te mIThA lAge che. bhegA bhaLelA kaNIAnI mIThAza paricita pANImAM nAkhavAthI A Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ pa ] tAtvika lekhasaMgraha tene mIThuM banAve che. bhegA bhaLelA kaNIAonI mIThAzamAM batAvI zakAya nahiM ke ATalI mIThAza amuka kaNanI ane ATalI amukanI. tevI ja rIte anaMta siddhAtmAnuM jJAna bheguM bhaLIne eka sarakhuM kArya karatuM hoya tyAM ATaluM jJAna amuka AtmAnuM ema chUTuM pADI zakAya nahiM, paNa te dareka Atma dravyamAM bhinnapaNe raheluM hoya che. keI paNa AtmAnuM jJAna temAMthI nikaLIne bIjA AtmAmAM praveza karI zake nahiM. dIpakane prakAza ke sAkaranI mIThAza, dIvAonI saMkhyA ke sAkaranuM pramANa vadhavAthI vadhe che ane ghaTavAthI ghaTe che. tema AtmAone mATe hetuM nathI. AtmAonI saMkhyA vadhavAthI jJAnamAM koI paNa vRddhi thatI nathI. zuddhAtmAonA saMganI saMkhyA game teTalI vadhe toye jJAna te che eTaluM ja rahevAnuM, temAM jarAye vRddhi thatI nathI. ghAtI karma kSaya thavAthI jeTaluM ane jevuM jJAna eka AtmAne thAya che teTaluM ane tevuM ja bIjA AtmAone thAya che eTale te saMpUrNa havAthI ghaNA AtmAo bhegA bhaLe. te jJAnamAM nyUnAdhikatA thaI zakatI ja nathI. ane bIjuM kAraNa e paNa che ke arUpI dravyanA guNa paNa arUpI ja hoya che. eTale zuddha arUpI dravyanA guNenI hAni vRddhi thaI zakatI nathI. jeTalA pramANamAM guNa eka arUpI dravyamAM heya che teTalA ja pramANamAM bIjA arUpI dravyamAM paNa hoya che. eTale eka dravya hoya ke aneka sadaza dravyane saMga hoya teye eka sarakhI rIte ja guNe rahevAnA. ane rUpI dravyanA guNa rUpI hevAthI dravyanA saganI nyUnAdhikatAnA Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAgamImAMsA [ 55 ] pramANumAM guNumAM paNa nyUnAdhikatA thavAnI ja, saMyoga aneka prakAre thAya che, dravyanA dravyanI sAthe, dravyanA guNanI sAthe, guNanA dravyanI sAthe ane guNanA guNanI sAthe A cAra prakAranA saMcAga pratyeka saza tathA visardeza dravya tathA guNanA vicAra karatAM apekSAthI A prakAranA samajAya che. visardeza dravya tathA visadRza guNanA saMcAga jema ke-dUdha ane pANI. A be A visadRza dravyamAM asAdhAraNa guNu, varNa tathA rasAdi bhinna hAvA chatAM paNa pravAhIpaNArUpa sAdhAraNa guNune laine ane eka khIjAmAM Ataprota thai jAya che. eTale baMne eka rUpa dekhAya che. emAM je dravyanI adhikatA hoya che te spaSTa jaNAya che ane nyUna pramANavALuM dravya jaNAtu nathI, paNa bhaLelu tA hoya ja che. mIThAza ane khArAza atyaMta bhinna rasAdivALA sAkara ane mIThuM ane visadRza dravyanA sacaiAga thAya che tyAre svAdamAM vicitratA jaNAya, chatAM zveta varNamAM sarakhApaNu hAvAthI bhegAM bhaLelAM bhinna jaNAtAM nathI, eka svarUpe jaNAya che. te jIbha upara mUkavAthI ane dravya judA hovAthI tenI bhinnatA oLakhAya che. sabhraMza guNu-dharmavALAM dravyo jevAM ke buddhAtmAe bhegA bhaLelA eka rUpe dekhAya che, temanA guNa-dharma sadeza hAvAthI arthAt arUpI ane jJAnAdi guNu eka sarakhA haiAvAthI sarvajJA sivAya temanI bhinnatA koI paNa jANI zake nahi; kAraNa ke zuddhAtmAne kAI paNa iMdriya grahaNa karI zakatI nathI. eTale alpajJA jANI zakatA nathI paNa sAkara Adi rUpI dravya bhegAM bhaLyAM hoya te jIla Aphri iMdriyAthI temanI mIThAza Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [56 ]. tAtvika lekhasaMgraha AdinI nyUnAdhikatAne laIne jANa zakAya che, ke ghaNAM dravya bhegAM bhaLyAM che ke nyUna che. tevI ja rIte visadaza dravyone jemake sAkara ne karI AtuM athavA mIThuM, emanA saMgone idriyadvArA alpajJa mANasa paNa jANI zake che. A pramANe rUpI dravya mAtrane saMga idriyathI jANI zakAya che. keTalIka vastuomAM guNa pratyakSa thAya che ane dravya apratyakSapaNe gauNa rahe che. jemake-garama karelI IMTa tathA pANI. sugaMdhI vastuthI vAsita vastra vigere. A badhAyamAM guNane bhinna dravyanI sAthe saga pratyakSa che ane te guNa je dravyamAM svarUpasaMbaMdhathI rahe che tene bhinna dravyanI sAthe saMga apratyakSa che. mIThAza, khArAza, uSNatA Adi rUpI guNAnuM bhegA bhaLavuM ane jJAnAdi arUpI guNenuM bhegA bhaLavuM te eka apekSAthI guNono saMga kahI zakAya. jo ke be dravyanA saMgathI ja baMne dravyonA guNa bhegA bhaLyA che chatAM eka dravya sUkSmapaNe raheluM hovAthI apratyakSa che ane eka dravya pratyakSa che e apekSAthI ja guNene . saMga kahI zakAya. paNa dravyanA sAga vagara kevaLa guNone saMyoga thaI zakto ja nathI. dravya eka svarUpamAM heIne bhinna hoya (Atmadravya) ane guNe (jJAnAdi) eka svarUpavALA ane abhinna svabhAvavALA hoya te samAna dravya saMgamAM ke jyAM guNa abhinna jaNAya ane dravya bhinna jaNAya tyAM guNene saMga kahevAya ane jyAM bhinna guNa hoya tathA dravya paNa bhinna svarUpa tathA svabhAvavALuM hoya tevA be dravyanA saMgamAM guNa jaNAya paNa dravya na jaNAya tyAM guNane dravyanI sAthe athavA te dravyane guNanI sAthe saMga kahI zakAya, jema ke * * * Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAgamImAMsA [ 17 ] upara batAvyA pramANe garama pANI, sugaMdhI vasra vigere, ke iMdriyA kRpI guNane grahaNa kare che paNa dravyanA sAkSAtkAra karI zakatI nathI chatAM guNa ne guNI abhinna hovAthI guNunA sAkSAtkAranI sAthe dravyanA paNa sAkSAtkAra kare che arthAt guNudvArA guNIne jANI zake che. AtmAne peAtAnA jJAna guNa bhAgavavAne bIjA nyAnI anAvazyakatA jaNAvI te guNu-guNInA abheda sabaMdhane laI ne arthAt jJAnadvArA AtmA je jANe che te jJAna bhinna vastuenI sAthe koI paNa sa`badhathI joDAI ne AtmAne jaNAvatuM nathI paNa AtmAnA avagAhita kSetramAM rahIne-AtmapradezamAM abhinnapaNe rahIne vastu mAtrane jaNAve che. jo jJAna vastunI sAthe saMbaMdhita thaI ne--joDAIne AtmAne jaNAvavAnA svabhAvavALuM hoya te pachI svarUpasaMbaMdhavALA AtmAnA paNa vastu mAtranI sathei saMbaMdha thavAthI AtmA sarvavyApI thaI jAya, paNa te iSTa nathI, kAraNa ke savajJAne aleAkAkAzanA paNa sAkSAtkAra thAya che eTale alAkamAM paNa Atma dravya rahevAnA prasaMga Ave, paraMtu dharmAstikAya tathA adharmAstikAya dravyo ( ke jenI sahAyatA vagara hAthIcAlI zakAya nahi" tema ja sthira rahI zakAya nahi.) aleAkamAM na hAvAthI tyAM jIva tathA puddagala dravyanuM javuM ane rahevuM banI zake nahi. temaja jJAna arUpI hovAthI sUryanA kiraNAnI jema parimita kSetramAM rahelA AtmAmAMthI nIkaLIne bahAranI vastuonI sAthe saMbadhita thAya te AtmA anAtmA thaI jAya ane je vastuAmAM jJAna praveza kare te khIce AtmasvarUpa thai jAya Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 18 ] tAtvika lekhasaMgraha mATe AtmAnA aMdara abhinnapaNe rahIne ja jJAna vastu mAtrane badha karAve che, jethI AtmAne jJAna guNa vAparavAne vastu mAtrane ya tarIke upayoga kare paDe che eTale AtmA paravastuone bhakto mAtra jJAtA tarIke ja banI zake che. dehadhArI AtmA Itara jaDAtmaka vastuonA bhaktA kahevAya che, te bhega saMga-svarUpa che. sakarmaka AtmA mithyAtva, avirati Adi hetuo dvArA aneka prakAranA karma bAMdhe che. arthAt karmapaNe pariNata thayelA pudgalene AtmAnI sAthe saMyoga thAya che te karmayuddagalo anAdikALathI zubha ane azubha ema be prakAre oLakhAya che. jyArathI AtmAnI sAthe karmane saga che tyArathI punya-pAparUpe karma cAlyAM Ave che. zubha karmanA udaya(ga)thI zubha paugalika vastuone saMga prApta thAya che, ane azubhanA udayathI azubha pudgalene soga thAya che. paugalika vastuomAM zubhAzubhapaNuM jenA saMsargane laIne thayeluM hoya che, kAraNa ke jIvane bhogamAM AvatI pIgalika vastuo jIve grahaNa karIne mUkI dIdhelA zarIrapaNe pariNata thayelA athavA te zabdAdipaNe pariNata thayelA pudgala skadho hoya che. te zarIrane dhAraNa karavAvALA athavA te zabdAdipaNe pudgalene pariNAvavAvALA jIvo potapotAnA zubhAzubhanA udaya anusAra pudgala skaMdhone grahaNa kare che jethI zarIrapaNe pariNata thayelA athavA te zabdAdipaNe pariNata thayelA pudgalene gopabhega karanAra jIvone sukha-duHkhAdinI bhAvanA utpanna kare che. jIvane jaDAtmaka vastuone bhegepabhega, pAMca iDhiye dvArA thAya che. Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhogamImAMsA [ 59 ] idri sAthe vadi jaDa dharmavALI vastuone saMga jyAM sudhI bace rahe che tyAM sudhI jIva sukha-duHkhane anubhava kare che ane jyAre viyega thAya che tyAre emAMnuM kazuye hatuM nathI, chatAM sAga chUTayA pachI paNa saMga kALanI vikRtinI vAsanAthI sukhaduHkhanI AchI asara rahe che jethI mANase pAchaLathI paNa saMbhArIne kAMIka sukha-duHkhane anubhava kare che. paugalika vastunA bheganI be sthiti cheH arthAt tyAgarUpa ane saMgarUpa, ema bhega be prakAra che. jIvane pagalika vastunA bhegane mATe karmanI atyaMta AvazyakatA rahe che; kAraNa ke karma sivAya zarIra nathI hatuM ane zarIra sivAya ikiyenA abhAvane laIne poddagalika bhega banI zaktA nathI, mATe bheganI vyavasthA A pramANe che-prathama te AtmAnI sAthe karmane saga, tyArapachI te karmane udaya-AtmAthI karma chUTAM thavAne temAM kiyA utpanna thavI-arthAt karmane tyAga, pachI te karmanA tyAgakALamAM-karma chUTatI vakhate e grahaNa karIne choDI dIdhelAM jaDAtmaka zarIrane athavA te sacetana zarIradvArA grahaNa karAyelA zabdAdi pudgalene saMga the tene saMsAramAM ajJAnI che sukha, duHkha, AnaMda Adi bhAvadvArA bhagapaNe jaNAve che. keTalIka idri jevI ke-AMkha, nAka, kAna ane tvacA A cAra Idri sAthe te mAtra saMga ja thAya che. temAM AMkha sAthe te saMga paNa thata nathI, kAraNa ke AMkha paugalika vastunA soga vagara paNa gya kALa tathA dezamAM rahelI varNAdi dharmavALI vastune grahaNa karI zake che. jIbhanI sAthe thavAvALA rasAdi guNavALA Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 60 ] tAvika lekhasaMgraha pudgalonA saMgamAM bIjI Idri karatAM kAMIka vilakSaNatA rahelI che. jIbhathI grahaNa karelA pudgale zarIranA varNAdi poSavAmAM tathA dehane puSTa banAvavAmAM pariNamI jAya che tyAre bIja idri sAthe amuka vakhata saMga rahIne pachI viyega thAya che. ane pharIne pAchI te ja vastuone saMga thaI zake che, paNa vikiyA thaIne vastu naSTa thatI nathI. paNa jIbhathI grahaNa karAyelA pudgalomAM vikriyA thavAthI naSTa thAya che, tevAM ja kAyama rahetAM nathI paNa rUpAMtara thaI jAya che. ane eTalA ja mATe nAka, kAna Adi cAra iMdriyothI grahaNa karAtI vastu ene upalega tarIke oLakhAvI che ane jIbhathI grahaNa karAtI vastune bhegapaNe kahI che. tAvika dRSTithI vicAra karatAM AtmAne para-paugalika vastune bhega khAsa karIne te karmapaNe pariNamelA pudgala skaMdhane hoya che, te sivAya te vaiSayika sukha athavA te duHkha jevI kaI vastu nathI. sarva karma kSaya thayA pachI AtmAne saMgasvarUpa keIpaNa prakAranI paravastune bhega saMbhava nathI. karmapudgalaskomAM anukuLatA-pratikULatA, sukha-duHkha jevuM kAMIpaNa hetuM nathI, paNa anAdi kALathI AtmAnA saMsargamAM AvatA karmapudgalamAM aneka prakAranI vAsanArUpa prakRti rahelI che jene laIne AtmA tarUpe pariName che ane te pariNAmene laIne pUrvanA karma pudgalenI nirjarA-AtmAthI chUTA paDatI vakhate navIna karmapudgalene AtmA sAthe soga thAya che. ane te pudgale pariNAmane anusarIne vAsita thAya che. karma bhegavavAne AtmAne zarIranI jarUrata paDe che mATe pAMca prakAranA zarIra Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAgamImAMsA [ 61 ] mAMthI eka paNu zarIra vagara eka samaya paNa rahyo nathI. arthAt anAdikALathI AtmA eka samaya paNa azarIrikapaNe rahyo nathI. pAMca zarIramAMthI kANu (karmanA samUharUpa) ane taijasa (kANunA ja aMzarUpa paNa kArya bhede bhedavALu) A e kAraNu zarIra te eka samaya paNa AtmAthI chUTAM paDatAM nathI. ane jo A be zarIra sarvathA AtmAthI chUTA paDI jAya te! AtmAnA jJAnAdi guNNAnA saMpUrNa vikAsa thaI jAya che jene laine azarIrI thavAthI AtmA muktAtmA kahevAya che. pachI tene kavaNAnA temaja Itara pudgala skAnA saMcAga thavA chatAM paNa te vibhAva svarUpa thaI zakatA nathI, tene janma-jarA-maraNa Adi kAMipaNu hAtuM nathI. peAtAnA arUpI acetana ane akriyAdi guNAne paudgalika vastunI kAMIpaNu asara thatI nathI ane bhAvI anaMtA kALa sudhI zuddha sahajAnaMda svarUpamAM ja sthira rahe che. jema vaDanuM sUkSma khIja naSTa na thAya tyAM sudhI sthUlakAya kArUpa aneka vaDA thayA ja kare che tema jyAM sudhI A e kAraNa zarIrAne sarvathA viyoga na thAya, pUrvIparanu' anusadhAna cAlyu Ave ( arthAt-pUrvanA karmanA rAttAmAMthI udaya ane udayamAM AvIne-bhagavAIne kSaya-viyoga thAya che te vakhate rAga-dveSanI cIkAzanA pramANamAM navA karmane saMcAga anusadhAna thAya che) tyAM sudhI audArika, vaikriya ane AhArakarUpa kArya zarIrAnA viyoga-saMyoga thayA kare che, kAraNa ke karmanA mULarUpa bhAga A zarIrAmAM ja thAya che, kanA bhAga-anubhavanuM sAdhana A zarIre ja che. A traNa zarIrAmAMthI khAsa 50 Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ ] tavika lekhasaMgraha karIne dArika tathA vaikriya A be zarIramAM karmaphaLa bhegavAya che; bAkI AhAraka atyaMta alpa kALa rahe che eTale kArya zarIra rahevA chatAM paNa temAM karma phaLanAM bhega jevuM khAsa kAMI hotuM nathI, kAraNa ke AhAraka zarIra atizayazALI manuSya sivAya saMsAramAM bIjA koI paNa jIvane hatuM nathI, paNa dArika tathA vaikriya zarIra te saMsArI dareka jIve meLave che. A be zarIrane AzrayIne saMsArI jIne cAra vibhAgamAM vaheMcI nAkhyA che. manuSya, tiryaca, devatA ane nAraka. temAM manuSya tathA tiryaMcane dArika zarIra hoya che ane deva tathA nArakane vaikti zarIra hoya che. A zarIrane dhAraNa karIne jIva anAdi kALathI tenuM phaLa bhegavatA AvyA che. karmanuM phaLa bhogavavAmAM karma sivAyanI itara paugalika vastuo nimittabhUta bane che temaja sakarmaka AtmAo paNa nimitta bane che. anAdikALathI ja zubhAzubha prakRtivALAM karma hovAthI zubha prakRtinuM phaLa bhegavavAmAM zubha prakRtinA udayavALA jIe grahaNa karelAM pudgala skache nimitta thAya che tyAre azubhanuM phaLa bhegavavAmAM azubha prakRtivALAe grahaNa karelAM pudgalo duHkhamAM nimitta thAya che. anAdi kALathI karmanI sAthe otaprata thayelo AtmA karmanI prakRti sAthe bhaLI javAthI jyAre varNAdi dharmavALA itara pagale sAthe sagAsaMbaMdhathI joDAya che tyAre anAdithI jaDa prakRtinA paDelA saMskArone laIne zubhAzubhanI mAnyatAthI sukha-duHkha anubhave che. bAkI sukha-duHkha jevI ke tAtvika vastu nathI. potAne sukhI athavA te duHkhI mAnanAra jIvane pUchavAmAM Ave ke sukha athabha karelAM udagAravAmAM zubha tivALAM kama Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagamImAMsA [63 ] duHkha zuM vastu che? dekhADazo, te te sukha-duHkha, AnaMdaharSa-zoka vigerene kaI paNa idriyathI pratyakSa karAvI zakaze nahi. paNa eTaluM ja kahIne virAma pAmaze ke huM sukha bhegavuM chuM athavA te duHkha bhegavuM chuM. jaDAtmaka vastunA saMgasvarUpa bhegamAM sukha, duHkha, AnaMda Adine ja bhega tarIke batAvyAM che; bAkI vastune saMga mAtra bega nathI. vastu saMga te nimitta mAtra che ane eTalA mATe ja kahevAya che ke amuka sukha bhegave che ane amuka duHkha bhegave che. pogalika vastuone saMbaMdha karmajanya dArika tathA vaikriya zarIra sAthe thAya che. A zarIra pAMca indriyanA samUharUpe che tenI sAthe varNAdi dharmavALI vastuone saMga karAvavAmAM jIvanI sAthe otaprota thayelA aneka prakAranA karmane udaya kAraNabhUta thAya che. jevA rUpe pariNata thayelA karmayugale hoya che tevA rUpe pariNata thayelA pudgalene saMga thAya che. jyAM sudhI AtmA sAthe otapreta thayelA karma pudgalomAM AtmAthI chUTA paDavAnI kriyA thatI nathI arthAt sattAmAM rahelA hoya che tyAM sudhI zarIranI sAthe ke AtmAnI sAthe Itara pudgalane saMga thato nathI, eTale karmanAM phaLasvarUpa sukha-duHkhane paNa bhaMga thatuM nathI. karma bhegavavuM eTale AtmAnI sAthe rahelA karmapudgalenuM chUTuM paDavuM ane kamaphaLa bhegavavuM eTale karma chUTAM paDatI vakhate AtmAne sukha-duHkhane anubhava the. karmanI aneka bhinna bhinna prakAranI prakRti batAvI che temAM sukha-duHkha AdinI bhAvanA utpanna karanAra moha karmanI prakRti che. bIjA karmonI zubha Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 64 ] tAttvika lekhama graha athavA azubha prakRtiyAnA uyamAM jIbha tathA azubha pu galAnA zarIra sAthe saMbaMdha bhale thAya paNa jyAM sudhI mAha kanI prakRti udayamAM sAthe na bhaLe tyAM sudhI AtmA sukhaduHkhAdinA anubhava karI zakatA nathI, arthAt kanA phaLasvarUpa sukha-duHkhane bhAga tarIke mAnate nathI. jyAre mAha kama~nI prakRti AtmAthI sarvathA chUTI paDI jAya che--kSaya thaI jAya che tyAre AtmA Itara karmanA uddayathI kheMcAIne prAsa thanAra zubhAzubha paulika vastuonA pAtAne bheAktA tarIke mAnatA nathI paNa satyarUpa draSTA tarIke ja mAne che. pachI sukha-duHkhanA bhAga jevuM kazuMye hotuM nathI arthAt kama puliAnA tyAga ane tenA tyAga samaye yatkiMcita karma pudgalAnA athavA te paudgalika vastuonA sayoga sabaMdha mAtra thAya che ke jene mAThu karmanI prakRtinA uddayavALA sukha, duHkhanA bhAganI bhAvanA rAkhe che tevI bhAvanAnA aMza paNu mAha kSayavALAne hAtA nathI. vastu mAtra peAtAnA svabhAva pramANe varte temAM AtmA draSTA tarIke rahIne peAtAnA svarUpamAM ramyA kare che. zarIra (spa) iMdriya vyApaka che ane khIjI prANu Adi cAra iMdriyo vyApya che, arthAt sparza iMdriya AkhAya zarIramAM rahelI che ane prANa Adi zarIranA amuka dehamAM rahelI che. jyAM prANa Adi cAra iMdriyo rahelI che tyAM spaiMdriya paNa che. paNa jyAM jyAM spaiMdriya che tyAM tyAM adheya bIjI iMdriyo nathI eTalA mATe ja sparzI indriya adhika dezamAM rahevAvALI hAvAthI vyApaka kahevAya che ane bIjI Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagamImAMsA indriyo zarIranA alpa dezamAM rahe che mATe vyApya kahevAya che ane eTalA mATe ja varNa, gaMdha, rasa ane zabdane saMgarU5 bhega zarIranA bhinna bhinna dezomAM thAya che paNa AkhA zarIrathI thatuM nathI. prANa Adi indriyanI zakti naSTa thAya che tyAre paNa zarIra (sparza Idriya) te kAyama ja rahe che ane te zarIranI sAthe gaMdhAdi pudgalene saMga thavA chatAM paNa AtmA bhAga tarIke upayoga karI zakatA nathI, paraMtu zarIranA eka dezamAMthI sparza IdriyanI zakti naSTa thaI gaI hoya te zarIranA bIjA bhAgamAM kaI paNa sparzane bhega sparza IdriyathI niraMtara thAya che ane te zarIranA koI paNa dezapradezathI tema ja zarIrapaNe rahelI ghANAdi kaI paNa iMdriyathI thaI zake che tethI paNa sparza Idriyane vyApaka mAnI che ane bIjI indriyone vyApya mAnI che. Itara paugalika skaMdhanA sagarUpa nimittathI athavA te nimitta vagara amuka prakAra nI prakRtivALAM karma jyAre udayamAM Ave che tyAre zarIrarUpe pariNata thayelA pudgalaskaMdhamAM vikRti thAya che ke jene riga kahevAmAM Ave che, te vyApaka sparzaiMdriyanA AdhArabhUta AkhA zarIrathI bhagavAya che. zarIranA eka dezamAM thayelI vikiyAnI asara AkhA zarIramAM thAya che paNa nAsikA Adi bAkInI indriyonA viSayane te te viSayagrAhaka idriya ja jANuM zake arthAt eka ja zarIramAM avayavapaNe rahelI hovA chatAM paNa eka iMdriya saMbaMdha bIjI indriyanA viSayane vedI zake nahi. jo ke pratyeka Idriya pitA potAnA viSayane ja Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 6 ] tAvika lekhasaMgraha anubhava karI zake che, sparza Idriya paNa pitAnA ja viSayane grahaNa karI zake che, bIjI indriyo te bhinnabhinna pradezamAM rahelI hovAthI eka bIjInI sAthe saMbaMdha dharAvatI nathI paNa sparza IdriyanI sAthe te badhI ikriyeno saMbaMdha che chatAM te bIjI idrinA viSayene grahaNa karI zakatI nathI. A pramANe pratyeka iMdriya svaviSayane ja grahaNa karavAvALI hoya che chatAM sparza iMdriyamAM kAMIka viziSTatA rahelI che. sparza iMdriya potAno viSaya grahaNa karavA uparAMta azAtAdanIyanA udayathI zarIranA vyavasthita tanA baMdhAraNamAM jyAre vikRti utpanna thAya che tyAre AtmA duHkha manAve che. A vikRti bhinnabhinna nAmavALA aneka prakAranA roga tarIke saMsAramAM oLakhAya che. AMkha, nAka, kAna, jIbha Adi ikriyAmAM rahelI sparza IdriyamAM vikRti thAya che ke jene nAka AdinA roga tarIke oLakhavAmAM Ave che. te rogothI te te iMdriyanA viSayane grahaNa karavAnI zakti naSTa thavAthI pitAnA viSayane anubhava karI zakatI nathI tethI te regone te indriyonA kahevAya che chatAM te sparza IdriyanI vikRtine laIne thayelA hovAthI tene saMbaMdha mukhyatve karIne te sparza Idriya sAthe ja hoya che. tAtparya ke-azAtA vedanIya karmanA udayanI asara zarIra upara thAya che, cAmaDImAM rahelI sparza Idriya upara thAya che paNa te sparza iMdriyanA AdhArabhUta zarIramAM bhinna viSayane grahaNa karavAvALI bIjI idrine saMbaMdha hovAthI temAM paNa vikRti thAya che. ane zarIranA avayavapaNe pariNata thayelA varNAdiviSayagrAhaka pudgale naSTa thavAthI te indriya viSayane grahaNa Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagamImAMsA [ 67 ] karI zaktI nathI, arthAt azAtAnA udayathI nAka, kAna AdimAM rega thavAthI mAnavInI AMkhanI kIkImAM ke kAnanA paDadAmAM kasara thaI jAya che eTale te bahere ane AMdhaLo thAya che tethI te joI zakatA nathI tema sAMbhaLI paNa zaktA nathI. koI paNa prakAranI asAtAne udaya hoya ke na hoya, tenI zarIramAM koI paNa prakAranI vikRti-roga hoya ke na hoya, toye je karmanI prakRti jIva tathA dehane saMbaMdha joDI rAkhe che ke jene AyuSya karma kahevAmAM Ave che tene kSaya thavAthI jIva tathA dehanA saMgane viyega thAya che, tene saMsAramAM mRtyunA nAmathI oLakhavAmAM Ave che. dehanA viyogarUpa mRtyu thayA pachI bhega jevuM kAMI paNa rahetuM nathI paNa joganA kAraNarUpa kArpaNa zarIrane AtmAnI sAthe saMga rahelo hovAthI pAchA dArika tathA vaikiyarUpa kArya zarIra utpanna thAya che ane pAchI te zarIre dvArA bheganI zarUAta thAya che. A pramANe jyAM sudhI kAmaNa zarIrano AtmAnI sAthethI sarvathA viyoga na thAya tyAM sudhI dArikAdi kAryazarIranI utpatti banI rahevAthI bheganI paraMparA cAlu ja rahe che, te sarva karma kSaya thayA pachI AtmA kevaLa sva-svarUpane ja bhaktA rahe che. pachI avAstavika para vastunA bhAga jevuM kAMI paNa rahetuM nathI kAraNa ke AtmAnA guNone saMpUrNa vikAsa thayA pachI tAvika ja vastu kAyama rahe che. Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 68 ] tAttvika lekhasaMgraha prabhudarzana ( 10 ) " darzana zabda guNavAcaka che ane tenA aneka artha thAya che. dana eTale jovuM, sAmAnya jJAna, tAttvikaruci, siddhAMta Adi aneka vAcyAmAM darzana zabda vaparAya che. prabhunA siddhAMtatuM sAmAnya jJAna, prabhunA vacanAnI ruci athavA te sadbhUta guNAnu ciMtavana, vyavahArathI prabhudarzana kahevAya ane AtmA tathA paramAtmAnI abhedadazAnI prApti arthAta vItarAga dazAnI prApti te nizcayathI prabhudarzana kahI zakAya. vyavahAra tathA nizcaya ane sAthe ja rahe che. pharaka mAtra eTalA ja hAya che ke-vyaktivizeSane laine mukhyatA-goNutA rahelI che. jene vyavahAra mukhya hAya che tene nizcaya gauNu rahe che ane jeNe nizcayane pradhAnatA ApelI hAya che te vyavahArane gauNa rAkhe che. alpajJa-chadmasthane vyavahAranI pradhAnatA ane nizcayanI gauNutA hoya che tyAre sarvajJane nizcaya pradhAna ane vyavahAra gauNa hAya che, jeo nizcayanA sarvathA anAdara karavAnu kahe che te bhUle che, kAraNa ke dhyeya sanmukha rAkhyA sivAya kAMI paNa pravRtti karI zakAya nahi. pratyeAjana sivAya temaDhe manuSya paNa eka DagaluM paNa bharI zake nahiM, mATe koI paNa pravRtti karatAM pahelAM dhyeya te nakkI karavu ja paDe che. vyavahAra eTale kriyA ane nizcaya eTale jJAna, A be bhegAM bhaLyA sivAya kAI paNa kAryanI siddhi thaI zakatI nathI, ane eTalA mATe ja pUrva puruSa' kahI gayA Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhudarzana ' [ 69 ] che ke- rAghajJAnaziyAmyAM mokSada " sAcuM jANIne karavAthI ja jIva mukti meLavI zake che mATe je kAMI karavuM heya tenuM jJAna prathama hevuM ja joIe. " prabhu eTale ke prabhune siddhAMta zuM che? tathA prabhune namavuM pUjavuM zA mATe? A badhAyanuM prathama sAcuM jJAna hoya to ja vyavahArathI paNa prabhudarzana karyuM kahevAya. je prabhune sAcI rIte na oLakhatA hoIe, prabhunA siddhAMtane paNa sAcI rIte samajI jANatA na haIe te prabhupratimAne jovA mAtranuM nAma darzana kahI zakAya. jeo prabhune oLakhatA nathI teo prabhu AgaLa UbhA rahIne stuti kare che, tene pote paNa samajI zakatA nathI ke ame prabhunuM bahumAna karIe chIe ke kema ane eTalA mATe ja keTalAka prabhusvarUpathI aNajANa jaDa svarUpa prabhupratimAnA avayavanuM tathA mukuTa, kuMDaLa ke racavAmAM AvatI AMgI vigerenuM varNana stuti-stavamAM joDatAM tathA bolatAM daSTigocara thAya che, paNa prabhunA sabhUta guNagarbhita stavana-stuti jeDanAra tathA bolanAra bahu ja ochA najare Ave che. bAhyadraSTi pASANanI pratimAmAM paNa prabhune joI zake che ane pite prabhu banI zake che, pustakamAM lakhAyelI varNapaMktiothI prabhunA siddhAMtane bedha meLavI zake che. paNa anAtmadaSTi pASANanI pratimA mAtra joI zake che paNa prabhune joI zakatuM nathI, tethI prabhune maLI zakatuM paNa nathI. temaja pustakamAMthI jJAna meLavI zaktA nathI paNa ajJAna ja meLavI zake che. arthAt anAtmajJa-pudgalAnaMdI jIva viSayAsakta hovAthI mAna-moTAIpa mithyAbhimAna tathA zudra vAsanAo piSavAne Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 10 ] tAttvika lekhasaMgraha mATe prabhunA siddhAMtagarbhita zAstro vAMce vicAre che ane janatAmAM peAtAnu jANapaNu" batAvIne ajJAnI jIvAne pAtAnA anuyAyI banAvI, temanI pAsethI vaiyika sukhanA sAdhana meLavI, pAMce indriyAnA viSayAne pASIne satASa mAne che, paNa prabhunI vANInA AtmavikAsanA sAdhana tarIke upayoga karatA nathI. mATe ja pudgalAnaDhI jIvAne sabhyazAstra vAMcavA chatAM paNa mithyAzAstrapaNe pariName che, tevI ja rIte prabhune paNa paudgalika sukhanA sAdhana meLavavAne mATe ja name che, pUje che tethI te jaDasvarUpa pratimAnA upAsaka kahevAya paNa zuddhAtma svarUpa prabhuneA upAsaka banI zake nahi; kAraNa ke tenI jaDAtmaka dRSTi hAvAthI caitanyasvarUpa prabhunI upAsanA banI zakatI nathI. jJAna, darzana, jIvana, sukha Adi guNasvarUpa AtmavikAsanI dRSTithI upAsanA karanAra pratimAnI upAsanA karatA nathI paNa prabhunI ja upAsanA kare che, kAraNa ke prabhu anaMta jJAna, darzana, cAritra, vIrya, sukha, jIvana Adi guNAnA dhAraNu karanArA che, te svarUpa che mATe anaMtacatuSya meLavavAnA AzayathI-adhyavasAyathI prabhupratimAnuM pUjana tathA namana thAya te ja " jinapaDiyA jinasArikhI mAnI yathArtha kahI zakAya ane prabhupUjana tathA namana sAcI rIte karyuM" kahI zakAya paNa mAtra jaDasvarUpa vaiyika sukhAnA sAdhana meLavavAnA hetuthI ja prabhupratimA pUjanAra mAtra pratimAnA ja pUjaka kahI zakAya ane tenA mATe jinapratimAne jina tulya mAnavAnuM ghaTI zake nahiM paNa jaDa hAthI jaDanA upAsaka banI zake. prabhu vItarAga che mATe vItarAga dazA prApta karavAmAM nimitta Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhudarzana [ ] bhUta thaI zake che, paNa rAga-dveSanA kAraNabhUta vaiSayika sukhanA sAdhana meLavavAnuM nimitta banI zake nahiM; prabhu vaiSayika sukhanA sAdhana ApI zake che evI zraddhAthI temanI pAsethI kevaLa tuccha vaiSayika sukhanI AzA rAkhI, temane vaMdanapUjana karavuM ane haMmezAM dhana-saMpattinI mAgaNI karavI te ajJAnatA ja kahI zakAya. vItarAga dazA meLavavAnI ja zraddhAthI prabhuvaMdana-pUjana karatAM bhavasthitinI kacAzane laIne kadAca punyabaMdha thaI jAya ane pIgalika sukhanA sAdhana maLI jAya te kAMI paNa bAdha AvatuM nathI, kAraNa ke zuddha zraddhAthI kevaLa karmanI nirjarA mATe vaMdana-pUjana karanAra sAcA sukhane abhilASI hevAthI anicchAe maLelA vaiSayika sukhanA sAdhanamAM Asakta banatuM nathI paNa udAsIna bhAve jarUra pUrato ja tene upayoga kare che, paNa pudgalAnaMdI jIvane punya udayathI je te vastu maLI jAya to prabhu bakSisa mAnI atyaMta AsakitabhAve tene upayoga karavAthI mithyAtvane pisIne saMsAra vadhAre che, mATe prabhu mithyAtvanI vRddhi karI saMsAra vadhAravAmAM nimitta banI zake ja nahiM, paNa vItarAga dazA prApta karI saMsArane nAza karavAmAM ja nimitta hoI zake che. prabhu pite karmathI mukAyA che tethI ja te bIjAne karmathI choDAvanArA che, paNa karma baMdhAvanArA nathI. punya karmanA baMdha sivAya paugalika sukhanA sAdhana maLI zake nahi, mATe jaDa vastunI mAgaNI karanAra punya karmane baMdha mAMge che te prabhu kevI rIte baMdhAvI zake? arthAt karmathI mukta karma bAMdhavAmAM kevI rIte nimitta bane? ane je karma bAMdhavAmAM prabhune nimittabhUta Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 72 ] tAttvika lekhasaMgraha mAnavAmAM Ave te asadbhUta avaguNAne prabhumAM Apa karavAthI AtmA anaMtasaMsArI bane che mATe kevaLa paudgalika sukha meLavavAnI icchAthI ja karavAmAM AvatuM pUjana vItazaganuM kahI zakAya nahi paNa kevaLa mUrtinuM ja kahevAya. keTalAka mANaso paulika sukhanI AzAthI mithyAdaSTi deva, devIne name che, pUje che ane bAdhA paNa rAkhe che. temane jyAre pUchavAmAM Ave che ke tame vItarAganA upAsaka thaine mithyAsRSTi deva-devIone zAmATe name che ane pUjo che. ? tyAre te uttaramAM jaNAve che ke-ame sAMsArikapaulika sukha mATe namIe chIe, pUjIe chIe paNa tAraka samajIne mukitanA mATe ame namatA pUjatA nathI. jo ema ja hAya tA pachI paudgalika sukhavALI mithyASTi devanI jevI zraddhAthI vItarAga devane paNa pUjavA namavAthI mithyASTi devamAM ane vItarAgamAM phera zu rahyo ? baMnene eka ja paMktimAM mUkavAnI ajJAnatA ja kahI zakAya. jo kevaLa karmanI nijaeNrA karIne vItarAga dazA meLavavAnI zraddhA adhyavasAyathI ja prabhudarzana, pUjana thAya teA ja mithyASTi deva-devIne judA pADI zakAya ane anaMtacatuSTaca meLavI AtmavikAsanI zuddha zraddhA hovA chatAM bhale pachI punya ja kema na baMdhAya te paNa darzana-pUjana karanAra doSanA bhAgI banI zakatA nathI. prabhupratimA, sadbhuta sthApanA nikSepa che temAM vItarAganA saddbhUta guNAne ja Azaya thai zake che ane sudeva tarIke ja namana pUjana thaI zake che, paNa paudgalika sukhanA sAdhana ApI vaiSayika icchAo pASavI tathA niMdraka ane pUjakane hAni lAbha pahoMcADavArUpa avaguNA ke je vItarAgadazAnA vidhI Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhudarzana [ 73 ] hoIne rAgadveSI mudevamAM rahelA che tene vItarAganI pratimAmAM Aropa karI namana-pUjana thAya nahi. ane tema karavAmAM Ave te kudevapaNu Aropa karI namavA-pUjavAthI prabhunI mahAna AzAtanA thAya che, ane tethI mahAmahanIya karma upArjana karIne anaMta saMsAra vadhAravAno prasaMge upasthita thAya che. A pramANe tAtvika daSTithI vicAra karIe to prabhupratimAnuM darzana tathA pUjana vItarAga dazA prApta karavAnuM ja sAdhana banI zake che, paNa pudgalAnaMdIpaNuM poSavA jaDAtmaka vastuone meLavavAnuM sAdhana nathI, mATe jeTale aMze rAga, dveSa pAtaLA pADavAmAM Ave teTale aMze prabhudarzana karyuM kahI zakAya. rAga, dveSa saMpUrNa kSaya thavAthI saMpUrNa prabhudarzana thAya che. jyAM sudhI pudgalAnaMdIpaNuM maMda na thAya, kaSAya pAtaLA na paDe ane vaiSayika vRtti nabaLI na paDe tyAM sudhI prabhu-pratimAnuM darzana thAya paNa prabhunuM darzana thAya nahi. prabhunuM darzana te ja Atmadarzana ane Atmadarzana te ja prabhudarzana kahevAya. carmacakSu-AMkhothI prabhu dekhAtA nathI paNa Atma-jJAnadRSTithI prabhu dekhAya che, mATe te kevaLajJAnasvarUpa che. mithyAtvanAM paDa khase nahiM tyAM sudhI AtmadaSTi-jJAnadaSTi ughaDe nahiM ane AkhuM AchuM paNa prabhudarzana thAya nahi. rAga-dveSanAM paDa jema jema khasatAM jAya che tema tema jJAnadaSTi svaccha thatI jAya che ane darzana paNa spaSTatara thatuM jAya che, mATe prabhudarzana tathA pUjana karatI vakhate karma-nirjarI karIne vItarAga dazA prApta karavAnA ja adhyavasAya rAkhavA ane prabhunA sadbhUta guNone ja saMbhAravA jethI AtmazuddhinI sAthe sAthe anicchAe paNa pIgalika vastuo saheje maLI Avaze. Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 74 ] tAvika lekhasaMgraha AtmA dehavyApI zAmATe ? (11) je padArthane guNa je sthaLe jaNAya te ja sthaLe te padArtha hoI zake che, paNa guNa vagaranA sthaLe guNI rahI zakato nathI. jemake je sthaLe mIThAza hoya tyAM ja sAkara paNa rahelI che paNa mIThAza bhinna dezamAM hoya ane sAkara bhinna dezamAM hoya te banI zakatuM nathI. evI ja rIte AtmAnA caitanya Adi guNe zarIramAM ja jaNAya che mATe AtmA paNa zarIramAM uparanI cAmaDI sudhI phelAIne rahele che paNa AkhA ya vizvamAM phelAIne rahela nathI, kAraNa ke AtmAnA cetanya Adi guNe dehane choDIne jagatanA keI paNa sthaLe dekhAtA nathI paNa dehamAM ja anubhavAya che, mATe AtmA dehavyApI che. je ke phalanI sugaMdhI nAke aDADyA vagara paNa ghaNe ja cheTe rahelA kulamAMthI Ave che, arthAt je sthaLe phUla hoya che tenAthI bIje sthaLe ke jyAM phula hetuM nathI tyAM gaMdha guNa rahe che, tethI kAMI guNa-guNInA saMbaMdhamAM bAdha AvatuM nathIkAraNa ke gaMdhaguNa jemAM rahelo che evA kulanA AzramamAM rahevAvALA pugalo potAnI meLe athavA te pavananI preraNAthI phalamAMthI nIkaLIne nAke aDe che jethI mANasane sugaMdhI Ave che, ane jyAM gadhaguNa che tyAM guNIrUpa pudgale avazya hoya ja che. guNIne choDIne ekale guNa rahI zake ja nahi. ane eTalA mATe ja gaMdhaguNanA AdhArabhUta pudgala ane puSpa bane bhinna dravyo hovAthI temane saMbaMdha che, kAraNa ke Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AbhA dehavyApI zAmATe? [ 73 ] dravyone paraspara saMyogasaMbaMdha hoya che ane dravya tathA guNane svarUpasaMbaMdha hoya che. sagAsaMbaMdhavALAM dravyo ekabIjAthI chUTA paDI zake che paNa svarUpasaMbaMdhavALA guNa-guNI chUTA paDI zakatA nathI temaja rahI paNa zakatA nathI. tene anubhava ApaNane pratyakSa thAya che. kevaDe, gulAba, magara vagere asara kADhavAmAM Ave temAM kevaDe AdinI sugaMdha hoya che paNa puSpa hotuM nathI. attara kAlyA pachI kevaDA Adi puche nirgadha banelAM jaNAya che ane temAM rahelI gaMdha attaramAM Ave che te spaSTa batAvI Ape che ke kevaDA AdimAM rahelA gaMdhanAM pudgale pragadvArA temAMthI nIkaLIne teladravyanI sAthe saMgasaMbaMdhathI bhaLI gayelA hoya che. paNa mIThAza hoya ane sAkarane kaNa na hoya ema banI zakatuM nathI tema gaMdha hoya ane gaMdhanuM guNa pudgala na hoya te banavuM asaMbhavita che. saMsAramAM mAnavamAtrane sukha, duHkha, buddhi, IrachA, dveSa, prayatna Adi zarIramAM jaNAvAthI AtmA pratyakSa paNa tyAM ja thAya che. atyAra sudhImAM kaI paNa alpajJa, niratizayI jJAnavALA jIvane jema jIva vagaranAM vividha prakAranAM zarIre jaNAya che tema deha vagarane AtmA kayAM ya paNa jaNAye nathI, mATe buddhipUrvaka vicAra karIe te AtmA dehamAM uparanI cAmaDI sudhI phelAyelo jaNAya che te sivAya te kyAMya paNa AtmAnuM cihna sarakhuM ya jaNAtuM nathI. zarIra pAMca prakAranAM che? audArika, vaizyi, AhAraka, taijasa ane kArmaNa. jema vaDanA jhADanuM bIja ke jemAM Akheya vaDa hoya che te kAraNa ane vaDanuM jhADa kArya kahevAya che tema A pAMca prakAranAM zarIramAMthI taijasa Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 76 ] tavika lekhasaMgraha ane kAzmaNa baMne kAraNuzarIra che ane bAkInAM dArika vaikti ane AhAraka kAryazarIra che. kAraNuzarIra sarvathA naSTa thayA pachI kAryazarIra banI zakatuM nathI. vaDanuM bIja naSTa thayA pachI vaDa banI zako nathI tema kArmaNazarIra naSTa thayA pachI audArikAdi zarIra banI zakatAM nathI. AtmAnI sAthe kAmaNazarIrane anAdikALathI ja saMbaMdha che mATe kAraNazarIrarUpa karmanI sAthe otaprota thaIne rahelo AtmA dArikAdi kAryazarIramAM rahI zake che, kAraNa ke kAryazarIra AtmAe rezamanA kIDAnI jema kAraNuzarIra dvArA banAveluM che. arthAt jema rezamane kIDe jhADanAM pAMdaDAM khAIne pite kezaTe banAvI temAM rahe che tema jIva karma dvArA dArikAdi gugale grahaNa karIne tenuM zarIra banAvIne temAM rahe che. dArikAdi kAryazarIra jeTalA pramANamAM nAnAM moTAM hoya che, jIva paNa vikoca svabhAvathI teTalA ja pramANamAM phelAIne rahe che paNa zarIranI bahAra niraMtara mATe rahI zakatuM nathI. jyAM sudhI AtmAnI sAthe karmane saMbaMdha che tyAM sudhI te AtmAne kAryazarIranI atyaMta AvazyaktA rahe che. samuddhAtamAM tathA zarIranA avayavo chedAIne zarIrathI judA paDavAmAM kArya zarIranI bahAra paNa Atmapradeza phelAya che arthAt krodha Ave che tyAre zarIra pramANa Atmapradezo zarIranI bahAra nIkaLe che. IlikAmaraNa vakhate zarIramAM rahele AtmA utpattinA sthaLa sudhI Atmapradezo bahAra kADhIne laMbAve che; tathA kevalI ATha samayanA samuddaghAtamAM cothA samaye AtmapradezothI A loka( vizva ) pUrI de che ke Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmA dehavyApI zA mATe [ 77] je samaye AtmA vizvavyApI bane che. AvA kAraNene laIne AtmA kAryazarIrathI bahAra paNa rahI zake che, paraMtu sarvathA zarIra rahita rahI zakato ja nathI, kAraNa ke kArmaNa-kAraNazarIra te AtmAnI sAthe ja rahevAnuM temaja AzrayabhUta kArya zarIrane paNa saMga rahevAne ja. pUrvokta samuddaghAta AzrayabhUta kAryazarIra vagara thaI zakatA ja nathI kAraNa ke kAryazarIranI bahAra ubharAIne phelAyelA Atmapradezo mULa AdhArabhUta kArya zarIramAM ja samAI jAya che. mULa zarIramAMthI bahAra nIkaLIne phelAvuM tathA pAchuM mULa zarIramAM samAI javuM thAya che athavA nAnAmoTAM zarIranA pramANamAM AtmA phelAya che, te AtmAmAM rahelI saMkeca-saMkecarUpa zaktinuM pariNAma che. ane tenuM vyaMjaka karmadravyane saMsarga che. te karma sarvathA AtmAthI chUTuM paDI gayA pachI AtmAmAM saMkoca-vikeca thatuM nathI. jemake pAMca zera pANI maNa pANuM samAya tevA vAsaNamAM nAkhIne garama karavA culA upara mUkayuM hoya ane tene saLagatA culA upara ghaNuM vakhata sudhI rAkhI mUkavAmAM Ave to atyaMta ukaLI javAthI ubharAIne vAsaNanI bahAra nIkaLavA mAMDe che; kAraNa ke pANImAM agninA pagale otapreta thavAthI pANI vikecabhAvane laIne phelAya che, pANInuM vAsaNa culA uparathI utArI levAmAM Ave athavA to culAmAMthI devatA kADhI nAkhavAmAM Ave to pANImAMthI agninA pudgale nIkaLI javAthI ubharo vAsaNamAM samAya jAya che ane vAsaNanA eka khUNAmAM rahI jAya che. tevI ja rIte muddaghAta vakhate amuka prakAranA karma pudgalene udaya Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 74 ] tAvika lekhasaMgra vavAthI Atmapradezo zarIramAMthI nIkaLIne bahAra phelAya che, te karmanA pudgale AtmAthI chUTA paDI jAya che tyAre AtmA pAche zarIramAM samAI jAya che. A saMkecavikeca karmanA saMsargane laIne thAya che mATe ema samajAya che ke te AtmAne svabhAva nahiM paNa vibhAva che, nahi te akarmaka dazAmAM paNa AtmAmAM saMkoca-vikeca tha joIe. paNa sarva karma kSaya thaI gayA pachI jyAre AtmA Urva gatithI lekanA cheDe sthira thaI jAya che, pachI temAM gamanAdi koI paNa prakAranI kiyA jaNAtI nathI ane jeTalA AkAzapradezamAM Atmapradeza vyApta thaIne rahyA che, anaMtA kALa sudhI teTalAmAM ja sthira paNa rahe che. zarIra chedAIne tenuM avayava alaga paDeluM hoya che tyAre te avayavamAM Atmapradeze rahelA hevAthI kAMpe che, te vakhate zarIra ane kapAyelA avayavanI vacamAM bhAMgelI kamaLanALanA be kaTakAnA vacamAM rahelA jhINA tAMtaNAonI jema Atmapradeze phelAIne rahelA hoya che, tyAM paNa kAmaNa zarIrane te saMga hoya ja che. jyAre avayavamAM rahelA Atmapradeza saMkecAIne pAchA zarIramAM dAkhala thaI jAya che tyAre kapAyeluM avayava kaMpatuM baMdha thAya che. jyAre AtmAne kAryazarIrathI viyega thAya che arthAt mRtyu thAya che tyAre AtmA bahu ja sUkSmapaNe saMkecAIne kAraNazarIradvArA navIna kAryazarIra banAvavAnA pradezamAM eka samayamAM athavA te traNa-cAra samayamAM prApta thaIne dArikAdi zarIra banAvavAnI sAmagrI kAmaNa zarIradvArA grahaNa kare che ane te sthaLanA egya jeTalA pramANamAM Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmA dehavyApI zAmATe ? tathA jevI sthitivALuM zarIra joie teTalA pramANavALuM tevuM taiyAra kare che ane e ghaDImAM peAtAne rahevA lAyaka zarIra anAvI le che. zarIranA prArabha ane sapUrNa spaSTa avayavanI samAptimAM ghaNu aMtara rahe che. ane te aneka prakAranAM zarIra hAvAthI samAptinA kALanI tAratamyatA rahe che, aMtamuhUrtathI mAMDIne nava mahinA ane kadAca ethIya vadhAre saMpUrNa avayavI zarIra banAvatAM lAge che. jema jema zarIranA avayavA nikaLIne vadhatA jAya che tema tema AtmA zarIramAM phelAtA jAya che ane sapUrNa avayavI zarIramAM saMpUrNa Atmapradeze vyApI jAya che. pachIthI te ja zarIramAM AtmAnA buddhi, icchA, dveSa, prayatna Adi kAryoM jaNAya che ke je zarIra vagaranA khIjA kAI paNa sthaLe jaNAtAM nathI jethI AtmAnuM astitva dehamAM ja pratIta thAya che. [ 9 ] A pramANe AtmAnA guNA zarIramAM ja jaNAvAthI guNI- AtmA paNa dehavyApI hAvA chatAM keTalAka adRSTa prArabdhane AtmAnA vizeSa guNa mAnIne tene dehathI bhinna dezAMtaramAM paNa rahevAnI siddhi karatAM ke- aSTa AtmAnA vizeSaguNu che ane te sarvavyApI hoine utpanna thavAvALI bhAvibhAganI vastunuM nimitta bane che. jo ema na hoya teA hiMdustAnamAM rahevAvALA mANusenA bhAgavibhAganI vastuo jevI ke-vastra, pAtra-svarNa, rajata, meTara, jhaverAta Adi vastu svadezamAM tathA yuropa Adi paradezamAM taiyAra thAya che ke jemAM mANasAnu prArabdha nimitta mane che te na khanavI joie, paNuM ane che mATe AtmAnA adRSTa guNu sarvavyApI hovAthI guNI AtmAM Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 80 ] tAttvika lekhasaMgraha paNa sarvavyApI che; kAraNa ke guNIne choDIne guNa rahI zako ja nathI." paNa AvI rIte adaSTa sarvavyApI banIne AtmAne sarvavyApI banAvI zakAtuM nathI. je AtmAo nAnA-aneka hevAthI badhAya AtmAo dIvAnA prakAzanI jema seLabheLa thaI javAthI paraspara eka bIjAnA karmo bhegavavAne prasaMga AvI paDe. jeNe je karma na karyuM hoya te bIjAnuM kareluM pitAne bhegavavuM paDe. arthAt pitAnuM kareluM punya bIjo bhagave ane bIjAnuM kareluM pApa pote bhagave eTale kRtanAza ane akRtaAgamane deva Ave, athavA te pitAnuM punya paNa bhegave ane bIjAnuM pApa paNa bhegave. karma kareluM hoya ke na kareluM hoya teye eka sAthe punya pApa bhegavavAne prasaMga AvI javAthI ghaNe ja goTALo thaI jAya. A goTALA TALavAne mATe ema mAnavAmAM Ave che ke zarIra bhegAyatana-bhegenuM sthaLa-che mATe zarIramAM ja karmo bhegavAya che, bahAra bhegavAtuM nathI te pachI pitAnuM upArjana kareluM adaSTa zarIranI bahAra nIkaLIne sarvavyApIpaNe AtmapaganI vastuo kevI rIte banAvI zake? ane AtmA paNa sarvavyApI kevI rIte heI zake? Ama vicAratAM spaSTa samajAya che ke adaSTa AtmAno guNa nathI paNa karma dravya che ane tene anAdikALathI AtmAnI sAthe saMgasaMbaMdha che. jUnAM karma. bhagavAIne kSaya thatAM jAya che tenI sAthe sAthe navAM baMdhAtA jAya che, mATe karmane AtmAnI sAthe saMbaMdha pravAhathI anAdi che eTalA mATe ja AtmA sarve karmathI mukAI jaIne zuddha bane che. karmabaMdha, bhega ane mekSa zarIramAM thAya che mATe AtmA dehavyApI che. Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satkA vAda [ 81] sakA vAda (12) prabhuzrI mahAvIranA jamAlI bhANeja ane jamAI paNa thAya. te rAjaputra hatA. temaNe viraktabhAve dIkSA grahaNa karI. anirasa AhAra karavAthI dAhavaranA vyAdhi thayo. eka divasa asahya vedanAne laIne ubhaDaka besI zakayA nahi' eTale sAdhuone jaladI sathArI pAtharavAnu kahyuM. sAdhue sathArI pAtharavA lAgyA. jarA vAra lAgavAthI akaLAine jamAlIe pUchyuM-kema saMthAro pAthaye ? uttaramAM sAdhuoe hA bhaNI eTale pAte saMthArA pAse AvyA ane jue che tA saMthArA patharAtA hatA paNa patharAyA nahAtA, te joine jamAlIne kAMika krodha AvyA ane mithyAtva mehanA udaya thavAthI prabhunuM niyamALa taM vacana saMbhArIne vicAravA lAgyA ke saMthAro patharAya che paNa patharAye nathI te huM pratyakSa joI rahyo chuM mATe prabhu je kahe che ke-karAtu hoya tene ka kahevu, te badhuM ya mithyA che; kAraNa je kAryanI utpatti mATe kriyAnI zarUAta karI hoya te kA saMpUrNa paNe utpanna na kahevAya. jyAre saMpUrNa thai rahe tyAre ja thayuM kahevAya. atyAre jo koine paNa batAvIne pUchavAmAM Ave te te ema ja kaheze ke-saMthArA patharAya che, patharAye nathI. A pramANe vicAra karIne jamAlIe prabhunA niyamALa hatuM ? nA siddhAMta khATA TharAvIne peAtAnA ' RtuM hatuM " thayuM hoya tene ' Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 82 ] tAtvika lekhasaMgraha ja thayuM kahevuM e siddhAMta daDha karIne, ArogyatA meLavyA pachI janatAne yuktidvArA samajAvIne pitAnA siddhAMtane pracAra karavA lAgyA. - jamAlI prabhune siddhAMta cheTe karAvavAne mATe yuktithI samajAve che ke-kriyamANe kRtaM nathI kAraNa ke jUnA ghaDAnI jema kRta vidyamAna che. je kRtane paNa karavAmAM Ave te kriyAne nityapaNAne prasaMga AvavAthI kriyAnI samApti ja ! thaze nahi. arthAt avidyamAna vastu mATe kiyA hoya che paNa vidyamAna mATe hotI nathI. je vastu sarvathA avidyamAna heya tenA mATe kriyAnI jarUrata kharI paNa saMpUrNa vastu vidyamAna hoya tenA mATe kriyAnI AvazyakatA rahetI hoya te pachI jema avidyamAna vastune banAvavAne mATe karavAmAM AvatI kriyA vastu taiyAra thayA pachI virAma pAmI jAya che tema virAma pAmaze nahiM ane niraMtara kiyA thayA ja karaze ke jene aMta ja nahiM Ave; kAraNa ke kriyAnI pravRttinuM kAraNa vastunI avidyamAnatA che paNa vidyamAnatA nathI. A pramANe kriyAnI niyatA tathA aparisamAptirUpa doSa Ave che. karAtuM hoya tene karyuM kahevAthI bIjA doSa e Ave che ke-je vastu vidyamAna hoya tenA mATe karavAmAM AvatI badhI ya kriyA nakAmI che. kyiAdvArA je vastu taiyAra karavI che te te vidyamAna che. jema keI mANasanI pAse suMdara makAna taiyAra hoya ane iMTa-cUna-lAkaDAM Adi vastuonA DhagalA karatuM hoya te jema nakAmuM che, tema ghaDo vidyamAna Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satkAryavAda [ 83] hiya te pachI mATI lAvavI, palALavI, guMdavI, pIMDa banAvI cAka upara caDhAvavuM vigere kyiA niSphaLa ja kahI zakAya. trIje deSa kRta-vidyamAnanI kriyA kahevI te pratyakSa virodha che, kAraNa ke utpattinA vakhate avidyamAna prathama nahatuM te kArya thatuM dekhAya che, mATe kriyamANuM akRta ja hoI zake che ane je kriyAnA AraMbhamAM ja kArya thAya che ema mAnavAmAM Ave te taddana asaMgata che. sarvajana pratyakSa che ke kAryane AraMbha ane samAptinA vacamAM ghaNuM ja aMtara hoya che. mATIne piMDa cAka upara caDhAvyuM ke tarata ja ghaDe dekhAte nathI athavA to mazInamAM rU nAMkhyuM ke te ja kSaNe kapaDuM vaNAIne taiyAra thatuM nathI paNa lAMbA vakhate kiyAne aMte kArya thatuM dekhAya che. cAka para mATIne piMDa caDhAvyA pachI zivaka, sthAsa, keza, kuzala Adi samayamAM paNa ghaDe jaNAto nathI. lAMbA kALanA aMte ghaDe dekhAya che mATe kriyAnA kALamAM kAryanI utpatti mAnavI te ThIka nathI. kriyAnI samApti pachI kAryanI utpatti mAnavI te yogya che. A pramANenI jamAlInI mAnyatAthI e phalita thAya che ke pite asat-avidyamAna hoya che te thAya che paNa sat-vidyamAna hoya che te thAya che ema mAnatA nathI arthAt pite asatuM kAryavAdI che. tyAre prabhune siddhAMta vicAratAM satkAryavAdIpaNuM daSTigocara thAya che. kriyAno AraMbha ane kAryanI utpatti eka ja samayamAM thAya che. bhinna samayamAM bhinna kAryane prAraMbha ane tenI samApti thAya che. A pramANe pratyeka kSaNamAM bhinna kriyAne AraMbha tathA bhinna kAryanI utpatti thAya che. eka kAryane mATe Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tAttvika lekhasaMgraha [ 84 ] khIjA samayanI paNa jarUrata rahetI nathI teA pachI ghaNA samayanI te vAta ja zI karavI ? arthAt e samaya maLIne eka kAya karatA nathI. kriyAnA Arabha samayamAM kAya na heAya ane bIjA samayamAM dekhAya ema banI zake nahi. kAipaNa samayanI kriyA koi paNa prakAranA kArya vagaranI nathI, dareka samayamAM kArya hoya che ane te samaya badalAtAM badalAya che. eTale ke, prathama samayanuM kArya khIjA samayamAM hAtu nathI. ane te (bhavana) thavAnA svabhAvavALA dravyanI STithI sat che paNa kharazRMganI jema asat nathI. bhinna bhinna samayeAmAM thavAvALAM kAryAM paraspara sarvathA bhinna nathI, kAraNa ke kArya mAtra piraNAme che ane te pariNAmI dravyanA che, je sat svarUpe eLakhAya che. kArya mAtramAM kAraNa koipaNa avasthAmAM pariNata dravya hoya che. pUrva kArya pariNAma )ne nAza ane uttarakAryanI utpattimAM kArya bhede bheda kahI zakAya paNa kAraNabheda na hovAdhI abhinna kahevAya, kAraNa ke kArya mAtramAM sat svarUpavALu dravya kAraNa hAya che. ane je pUrva pUrvanuM kArya upara-upara kAryanuM kAraNa kahevAya che, arthAt kAraNa hoya te kArya thAya che ane kArya hoya che te kAraNa bane che te badhAya pariNAmasvarUpa che. kAraNa hoya che te kAryapaNe pariName che ane kArya hoya te kAraNapaNe pariName che. A badhAyane AdhAra pariNAmI dravya che. nirmULa pariNAme tha' zake nahi, kAraNa ke pariNAma eka prakAranA dharma che.mATe tenA dharmI avazya DAya ja che. pariNAma, kArya athavA te paryAya traNe eka vastu che, bhinna nathI. piraNAmarUpa kAraNa ke dareka kAryanuM bhinna hoya che paNa Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarakAryavAda [ 85 ] pariNamImAM bheda nathI. kArya, kAraNanA vinAzarUpa hoya che ke je kAraNe pariNAmasvarUpa che. kAraNanuM kArya banavuM te kAraNane nAza ane kAryanuM kAraNa banavuM te kAryane nAza. ane eTalA mATe nAza eTale sarvathA abhAva nahi paNa eka avasthAthI bIjI avasthAmAM badalAI javuM arthAt sarvathA jUnuM nahi tema sarvathA navuM paNa nahi evI avasthAmAM pariNamavuM te vastune nAza kahevAya che, jemake-rUnA tAMtaNa bane che ane tAMtaNanuM kapaDuM bane che ane kapaDAnA keTa, khamIsa vigere bane che. temAM rU kAraNa ane tAMtaNa kArya, tAMtaNAnuM kapaDuM kArya ane tAMtaNuM kAraNa, rUne nAza ane tAMtaNanI utpatti, tAMtaNAne nAza ane kapaDAnI utpatti-AvI rIte dareka vastumAM pUrva pariNAma kAraNa ane uttara pariNAma kArya kahevAya che. jyAre huM tAMtaNAnA rUpamAM pariName che. tyAre te tAMtaNa kahevAya che, paNa rU kahevAtuM nathI; kAraNa ke tAMtaNuM rUnuM kAma ApI zakatA nathI ane jyAre tAMtaNAnuM kapaDuM bane che tyAre te tAMtaNAnuM kArya karI zakatuM nathI. A pramANe utpatti tathA nAzanI vyavasthA che paNa sarvathA abhAva ke sarvathA sarbhAvasvarUpa nathI. tAMtaNAne bheLA karIne vaNavAmAM te te kapaDAnA rUpamAM pariName che, guMthavAmAM Ave te jALInA rUpamAM ane bALavAmAM Ave che. rAkhaDInA rUpamAM pariName che; paNa sarvathA abhAva thatuM nathI. tAtparya ke vastunuM keIpaNa pariNAmamAM pariNamavuM te kAryautpatti ane vastunuM parivartana te nAza arthAt eka avasthAthI bIjI avasthAmAM badalAvuM te nAza ane uttara avasthAnI prApti te utpatti.... Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 86 ] tAvika lekhasaMgraha AvA svarUpavALAM nAza tathA utpatti eka ja kSaNamAM thAya che, paNa pUrva kSaNamAM nAza ane uttara kSaNamAM utpatti evI rIte bhinna kSaNa hotA nathI, mATe eka sAmayikI kriyA nAza tathA utpattinuM kAraNa bane che. kriyAnI zarUAtanA kSaNamAM ja eka avasthAne nAza ane bIjI avasthAnI utpatti thatI hovAthI je nAzane kSaNa che te ja utpattine paNa kSaNa che; mATe kriyAkALa ane niSThA(utpatti)kALa eka ja hevAthI utpattinA mATe bIje kSaNa hetuM nathI. pariNAmasvarUpa vastune nAza te ja pariNAmAMtararUpa vastunI utpatti che. ane te pariNAmanA AdhArabhUta pariNAmI sasvarUpa dravya che. je pariNAmenA AdhArabhUta pariNAmathI sasvarUpa dravya na hoya te pariNAma ke kArya jevI kaI paNa vastu ja heI zake nahi; jemake-mATI na hoya te zivaka, sthA, keza, kuzula tathA ghaTa jevI keIpaNa vastu nahi, temaja suvarNa vagara kaDuM, kuMDaLa Adi ane dUdha vagara dahIM, mAkhaNa, ghI aAdi jevI vastu paNa hoI zake nahi; mATe su-vidyamAna hoya te thAya che paNa asat-avidyamAna thatuM nathI. satkAryavAda eTale, che te thAya che ema kahevuM. sUta pariNAmI dravyane sUcave che ane kArya, pariNAma athavA te paryAyane sUcave che. pratyeka kSaNe badalAtI avasthAe pariNAmaparyAya che ane tene dharma paNa kahevAmAM Ave che, jenA aMge vastune anaMtadharmAtmaka kahevAmAM Ave che. keIpaNa pariNAmaparyAya evuM nathI ke jemAM dravyane aMza na hoya. je temAM dravyano aMza na hoya to prathama te paryAya na banI zake, Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satkAryavAda | [ 87 ] kAraNa ke te dharma hovAthI sAkara vagaranI miThAzanI jema dravya svarUpa dhamI vagarane dharma kharazaMganI jema asat che. ane paryAyane pUrvApara paryAyanuM kAraNa dravya kahevAmAM Ave che te paNa asaMbhavita thAya arthAt bhUta tathA bhAvi paryAyanA kAraNane dravya mAnavAmAM Ave che te sasvarUpa dravya vagara banI zakatuM nathI. je mATI na hoya te ghI bharAtuM hatuM athavA ghI bharAze evA AzayathI vartamAnakALanA ghaDAne ghIne ghaDo kahevAmAM Ave che te banI zake ja nahi; kAraNa ke mULamAM mATI ja nathI te pachI tenA pariNAmarUpa ghaDe kayAMthI hoI zake? ane pachI ghaDA vagara dravya ghaTa tathA bhAva ghaTanI vicAraNuM ja asthAne che. keIpaNa vastu ekAnta nitya athavA te ekAnta anitya nathI paNa sApekSa nityAniya che. jyAre vastumAM sasvarUpa AdhArabhUta dravya tarapha dRSTi ApavAmAM Ave che tyAre te vatu nitya dekhAya che ane kSaNika pariNAmasvarUpa paryAyanI daSTithI vicArIe te te ja vastu anityapaNane bedha karAve che. pratyeka kSaNanA pariNAmane kevaLI jANI zake che, joI zake che, paNa niratizayI jJAnI chadmastha jaI zaktA nathI, jANI zake che. asaMkhyAta samaya pachI thavAvALA sthaLa pariNAmane alpa paNa pratyakSa karI zake che. vastumAtrane bedha nizcaya tathA vyavahArathI thAya che. bemAMthI ekane paNa niSedha thaI zake nahi, paNa mukhyatA tathA gauNatA rAkhI zakAya che. niratizayI jJAnavALA chadmasthane vyavahAra mukhya hovAthI pratyakSa dekhAtA sthaLa pariNAmane Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [8] tAvika lekhasaMgraha pradhAnatA Ape che ane eTalA mATe ja te jyAM sudhI ghaTa avasthA pratyakSa na thAya tyAMsudhI ghaTatpatti mAnatA nathI paNa pIMDa tathA sthAsa AdinI avasthAmAM ghaTanA aMzane niSedha karatA nathI. je vastune kevaLajJAnI ja pratyakSa karI zake paNa chamastha jaI zake nahiM; chatAM kevaLInA pravacanathI jANa zake kharA tevI vastune kevaLInI dRSTithI kahevI te naizcayika daSTi kahevAya ane jene chadma paNa pratyakSa karI zake che evI vastune chadmasthanI dRSTithI kahevI te vyavahArika dRSTi kahevAya che. ane eTalA mATe ja kevaLIone nizcaya pradhAna tathA vyavahAra gauNa hoya che tyAre chatmane vyavahAra pradhAna ane nizcaya gauNa hoya che. jethI chadma pratyeka kSaNe thavAvALA kArya tarapha lakSya ApatA nathI ane je kArya mATe kviAnI zarUAta karavAmAM AvI hoya te saMpUrNapaNe na thAya tyAMsudhI thayuM kahetA nathI, paNa kevaLInI daSTithI te kriyAnI zarUAtathI ja kAryanI utpatti thAya che ane te kArya kSiAnA prathama kSaNanA pariNAmarU5 hevAthI madhye dhArelA kAryathI bhinna hoya che. A pramANe pratyeka kSaNamAM bhinna bhinna kAryanI utpatti thatI hovAthI tenI AraMbhika kriyA paNa bhinna hoya che. je kSaNamAM dhAreluM kArya dekhAya che te ja kSaNamAM tenI AraMbhika kriyA paNa hoya che, paNa pUrvanA asaMkhyAta kSaNomAM karavA dhArelA kAryanI utpAdaka kriyA hotI nathI eTale cha masthanI dRSTithI to cAlu kriyAmAM kArya na dekhAvAthI thayuM na mAnatAM thAya che ema mAne che. arthAt "cimA ti' nathI kahetA paNa jyAre kArya dekhAya tyAre thayuM kahe che ane thaI Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sakAryavAda | [ 89 ] jAya tyAre thayuM kahevAnA AzayathI AtaM-ta' kahe che. cho sthaLa pariNAmenuM pratyakSa karI zakatA hevAthI mATIne piMDa cAka upara caDhAvyA pachI zivaka, sthAsa, keza, kuzala Adi avasthAomAM ghaTapariNati na jaNAvAthI sarvathA ghaTane mAnatA nathI paNa ghaTa thAya che ema mAne che ane ghaTa pratyakSa thAya che tyAre ja ghaTa thaye mAne che. jo ke mATInA piMDathI laIne ghaTanI utpatti sudhImAM asaMkhyAta samayamAM asaMkhyAta bhinna-bhinna kAryotpatti thAya che temAM aMze aMze te ghaTa mAnave ja paDe che. kAraNa ke je ghaTatpatti pUrvanA kSaNamAM ghaTane aMza paNa na hoya te aMtima kSaNamAM ghaTa banI zake nahiM. dareka kSaNanuM kArya bhale bhinna hoya toye ghaTanuM paraMpara kAraNa hovAthI aMzathI temAM ghaTa che ane tethI karIne aMtima kSaNamAM sarvAMze ghaTe tpAdaka kriyAne AraMbha thavAthI sarvAze ghaTa pratyakSa thAya che. pratyeka kSaNamAM thavAvALA kAryanI kriyA prAvegikI tathA vaisasikI hoya che. arthAt paranI preraNAthI thAya che ane svataH thAya che. jIvana preraNAthI thavAvALI kriyAnuM pariNAma te prAyogika ane svataH-preraNa vagara thavAvALI kriyAnuM pariNAma te vaisika kahevAya che. jIvanA pragathI thavAvALA ghaTa-paTAdi pariNAme ghaTapaTanA vijJAnapUrvaka thAya che ane te te rUpe pariNamavAne vastune svabhAva hoya che ke jene dravya kahevAmAM Ave che. pravegathI ane svataH utpanna thatI vastune vijJAna sAthe saMbaMdha che. pravezamAM vijJAnathI vastunI utpatti thAya che ane visasAmAM vastuthI vijJAnanI utpatti thAya che. vijJAna Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 90 ] tAtvika lekhasaMgraha pUrvaka prayogathI thavAvALA pariNAme niyata tathA vyavasthita hoya che tyAre svataH thavAvALA pariNAmamAM aniyamitatA tathA vilakSaNatA rahelI che. jamAlIne darzana mehanuM dabANa thavAthI jANavA chatAM paNa prabhunA kriyamANa kRta siddhAMtane cheTe harAvIne pitAnA kiyamANa akRta siddhAMtane sthApana karyo ane nidbhava kahevAyA. kriyamANa kRta ane kriyamANa akRtane tAtvika dRSTithI vicAra karatAM ghaNuM ja virodha Ave che. chatuM thAya che ane achatuM thAya che, baMnenI dizA ja judI che. AkAzapuSpanI jema asatuM hovAthI avidyamAna ghaTAdi kArya thaI zake nahi ane je avidyamAna thatuM hoya te kharazaMga avidyamAna che te paNa thavuM joIe, mATe sa-vidyamAna hoya che te thAya che ane je vidyamAnanI kriyAne nityatA-aparisamApti tathA niSphaLatA AdinA dothI dUSita karavAmAM AvI che, te doSa asa-avidyamAnanI kriyAne mATe paNa sarakhA ja che eTaluM ja nahiM paNa achatuM te zazazuganI jema asat hovAthI banI zakatuM ja nathI eTale tenA mATe kriyAnI atyaMta anAvazyakatA che. paNa sat vidyamAna mATe te avasthAMtara prApta karAvavAne kiyA karAya che; jema ke be jaNa beThA hoya tyAM trIjo mANasa AvIne kahe ke jagyA kare eTale beThelA jarA khasIne kahe che ke te jagyA thaI gaI, bese. keI mANasa Ubhe hoya ke beThe heya tene kahevAmAM Ave ke pITha kare eTale te mANasa sanmukha UbhuM hoya to meM pheravI le che vigere ahiM jagyA ane pITha vidyamAna che chatAM avasthAMtara prApta karAva Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sakAvAda [ 91 ] vAne mATe kriyAne avakAza hoya che. AvI ja rIte te vyavahAramAM chatI vastune mATe kriyA karavAnA aneka prasaMga jema dRSTigocara thAya che tema achatI vastune mATe kriyA karavAne ekeya prasaMga kyAMya paNa daSTigocara thatuM nathI. * jamAlI, kuMbhAra mATI lAve che tyArathI ghaDo banavAnI zarUAta mAne che ane jyAM sudhI ghaDe dekhAya nahiM tyAM sudhI thAya che ema mAne che. paNa upara kahyuM tema ghaDo banavAnI kriyAnI zarUAta je samaye ghaDe dekhAya che te samaye ja thAya che. tenA pahelAM te pratyeka samayamAM thavAvALA kAryonI kriyAnI zarUAta thAya che ke jenI samApti te ja kSaNe kAryotpattinI sAthe ja thAya che. A pramANe ghaDo dekhAtA sudhImAM asaMkhyAtA kAryo thaI jAya che. ane te te kAryanI utpAdaka kriyA paNa bhinna hovAthI asaMkhyAtI thAya che ke jene niSThAkALa (samApti) eka ja samayano hoya che. A niyamane anusarIne ja aMtima samayamAM ghaTatpatti kriyA ane ghaTatpatti thAya che. kiyAnA samayamAM kArya na mAnIne kiyAnI samApti thayA pachInA samayamAM ke jyAM abhAva hoya che tyAM kArya mAnavAmAM Ave te kriyAnI zarUAta pahelAM kArya dekhAvuM joIe, kAraNa ke kiyAnI samApti pachI ane zarUAtanA pahelAM kiyAne abhAva sarakho ja che, chatAM kiyAnI samApti pachI kArya dekhAya ane zarUAta pahelAM na dekhAya temAM kaI paNa niyAmaka nathI ane je kyiA hoya tyAM sudhI kArya na thAya te kiyA kAryanI bAdhaka banI arthAt kriyA kAryotpattimAM vidhra nAMkhanArI thaI ane tethI kAryane kriyAnI jarUra na rahI, kArya svataMtra banyuM. Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [2] tAvika lekhasaMgraha A pramANene je niyama hoya te pachI koI paNa kArya mATe kriyA karavAnI AvazyaktA ja rahetI nathI. kriyA vagara ja kArya thAya che ane je ema thAya te pachI mukti meLavanArane japa, tapa, saMyama Adi kriyA karavAnI jarUrata rahetI nathI. te vagara paNa mukti prApta thaI zake che, paNa A pramANe te keIne paNa ISTa nathI temaja kriyA vagara keIe paNa mukti meLavI hoya tevuM kayAMya paNa daSTigocara thatuM nathI. ane jo kiyA kAryanI sAdhaka hoya arthAta kiyA tathA kAryane nitya saMbaMdha hoya, kyiA vagara kArya thaI zakatuM ja na hoya te pachI kiyAnA samayamAM ja kArya thavuM joIe. kriyA tathA kArya bhinna samayamAM rahI zakatAM ja nathI. A pramANe kiyamANa eTale vartamAna kriyAnA kSaNamAM thavAvALuM kArya niyamathI kRta ja che ane je kRta che temAM niyama nathI. vikalpa che arthAt kRta kriyamANa paNa che. eTale ke mATInA piMDAne cAka upara caDhAvIne karavAmAM AvatI kiyAnA samayamAM kAMIka thayuM hoya te kRta kriyamANa kahevAya che ane cAka tathA nibhADAmAMthI utaryA pachI thayeluM ghaTAdi kArya kRta kahevAya che paNa kriyamANa kahevAtuM nathI. jamAlIne mithyAtvanA udayathI prabhunA kriyamANa kRtanuM sAcuM rahasya samajAyuM nahiM tethI tene niSedha karyo, paNa je naya dRSTithI vicAra karyo hota te sAcI rIte samajAI jAta ke RjusUtra nizcayanayanI apekSAthI "kriyamANa kRta" hoI zake che. prabhune kiyamANa kRta kahevAno Azaya RjusUtra nayanI apekSAthI che, ke je naya naSTa thayelA bhUta kSaNane ane thavA Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sakAryavAda [ 8 ] vALA bhaviSyane mAnatA nathI paNa vartamAna kSaNane ja mAne che. bAkI vyavahAra nathI te "kriyamANa-akRta ane prabhu niSedha karatA nathI, paraMtu karmane AzrayIne ja "calamANe calie cAlatuM hoya te samaye cAlyuM, udiratuM hoya te samaye udIyuM, vedAtuM hoya te samaye veThuM tathA nirjaratuM hoya te samaye nirja ItyAdi sUtre kahyAM che te nizcayanayanA matathI ja che. tyAM vyavahAra nayane avakAza nathI, mATe nizcayanA matathI te saMthAre patharAto hato tyAre sAdhuoe jamAlInA pUchavAthI pAtharyo kahyo te ucita ja hatuM, kAraNa ke saMpUrNa saMthAre pAtharavAnI kriyAnI zarUAta to aMtima samayamAM thAya che, tenA pahelAM te je kSaNe je AkAzapradezamAM saMthArAnA avayava patharAya che teTalo saMthAro pAtharyo kahevAya che. arthAt je samayamAM saMthArAne je avayava patharAto hoya tene pAtharyo kahe. prathama kSaNathI ja saMpUrNa saMthAro pAtharavAnI kriyA thatI nathI paNa saMthArAnA anya avayava pAtharavAnI kriyA thAya che te pratyeka kSaNamAM anya avaye pAtharavAnI kriyAnI sAthe ja te te avayave patharAvAthI pAtharyo kahI zakAya che ane aMtima samayamAM saMpUrNa saMthAre pAtharavAnI kriyA thAya che tyAM saMpUrNa saMthAro patharAyele kahevAya che, mATe patharAte hoya te saMthAra pAtharyo kahI zakAya. jamAlI ekAMta daSTithI vyavahArane mAnI nizcayane niSedha karatAM kahe che ke jema ghaDe kapaDuM na kahevAya ane kapaDuM ghaDe na kahevAya tema kriyamANa kRta na kahevAya ane kRta kriyamANa na kahevAya. baMnene nizcita bheda che arthAta baMne sarvathA bhinna che. tene je eka mAnI levAmAM Ave te Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ T 94 ] tAvika lekhasaMgraha chatAne karavAne prasaMga Ave, kriyA virAma pAme nahiM, prathama samayamAM ja kArya dekhAya, kriyA niSphaLa jAya ane lAMbA vakhata pachI kArya dekhAya che te banI zake nahi. ekAMta nizcita bheda mAnIne jamAlI A pramANenI dalIla kare che, paNa vicAra karatAM te barAbara nathI, kAraNa ke sarvathA asane karavApaNuM hoya te pachI achatuM samAna thavAthI AkAzapuSpane karavApaNAne prasaMge upasthita thAya che. temaja sarvathA achatuM thatuM hoya te mATInA piMDathI kharazaMga paNa banavuM joIe, kAraNa ke jevI rIte achato ghaDo thAya che tevI rIte kharazaMga paNa achatuM thavAmAM bAdha AvI zakato nathI mATe kathaMcit sat hoya che te ja thAya che. bIjuM kriyAnI aparisamApti mAnavAmAM AvI che te paNa ThIka nathI, kAraNa ke yiA eka viSaya (kArya) saMbaMdhI hoya che ane bhinna viSaya saMbaMdhI paNa hoya che. temAMthI je eka viSayanI kriyA hoya te paNa doSa AvI zakatA nathI. kRta kriyamANa mAne che temanA manathI te taiyAra thayeluM ja kRta kahevAya che mATe tene je karavAnuM mAnavAmAM Ave te temane kriyAne anuparama(aviSama)paNane deSa AvI zake che paNa kiyamANa kRta mAnavAthI A doSa nathI AvI zakate kAraNa ke kriyAnI zarUAtanA samaye ja kRta mAnavAmAM AvyuM che. ane kriyAnI zarUAta tathA samApti eka ja samayamAM thavArUpa che. AvI rIte paNa kRta tathA kriyamANu arthAt kriyA ane kAryanI aikyatAmAM kRta sat hovAthI sane karavAne prasaMga TaLI zakatuM nathI e Agraha sevAtuM hoya te te samajaphera thAya che, kAraNa ke jeNe pahelAM sattA prApta Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sahAya vAda [ 95 ] karI hAya kArya vidyamAna hoya ane pachI kriyA karavAmAM Ave te ja kRtane karavAnA prasaMga AvI jAya paNa jeNe kriyAnA samakALamAM ja sattA prApta karI hoya tenA mATe A dveSa AvI zakatA nathI. jo bhinna viSaya kriyA mAnavAmAM Ave te kriyAnA aviSamapaNAno doSa AvI zake ja nahi, kAraNa ke pratyeka samayamAM bhinna bhinna kAryAMnA kAraNapaNe satata kriyA cAlu ja rahevAnI ane kriyamANu kRtanI sAdhaka che. kriyamANu kRta pratyeka samayamAM thAya che teA pachI atima samayamAM ghaTa kA te prathama, Adi samayAmAM jaNAvu joie ema je kahevAmAM AvyuM che te paNa banI zakatuM nathI, kAraNa ke prathama samayamAM sivakanI zarUAta thAya che eTale te dekhAya che. tevI ja rIte dvitIya, tRtIya Adi kSaNAmAM bhinna bhinna kAryAMnI zarUAta thAya che ane te dekhAya che, aMtima samayamAM ja ghaTanI zarUAta thAya che eTale tyAM ja ghaTa kArya dekhAya che. kAraNane anusarIne kArya thAya che. bhinna kAraNathI bhinna kArya banI zake nahi. sivaka, sthAsa, kAza, kuzula Adi kAryano AraMbha thaye hoya tyAM sivaka Adi ja ane paNa ghaTa banI zake nahi, arthAt anyanA AraMbhamAM anyanI utpatti thaI zake nahi. ane je kriyAnI niSphaLatA batAvI che te paNa ThIka nathI. kRtakriyamANa-vidyamAnane karavAmAM Ave te kriyA niSphaLa thAya paNa kriyamANu kRta eTale kriyAnA samayamAM ja kRta hoya tyAM kArya kriyAnI apekSA rAkhavAvALu hovAthI niSphaLa jatI nathI, ane kriyAnI zarUAta pachI lAMbe vakhate je ghaDA dekhAya che tenuM kAraNa ghaTotpatti sudhImAM khIjA aneka kAryo thAya che temAM Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 96 ] tAtvika lekhasaMgraha ghaDo thAya che, lakSya hovAthI tene lAMbe kALe ghaTa jaNAya che, nahiM te aMtima samayamAM ghaTotpattinI kriyA thAya che mATe prathamanA kSaNe ghaTatpattinA nathI, paNa aMtima kSaNa ghaTatpattine che. je kSaNe je kArya dekhAya te kSaNe te kAryanI AraMbha kiyA, hoya che paNa je kArya dekhAtuM na hoya tenI AraMbhaka nathI mATe kaI paNa kAryane anulakSIne kriyAnI zarUAta karI hoya ane dhArelA kAryathI bhinna kAryo dekhAya tyAM sudhI dhArelA kArya mATe kriyAnI zarUAta nahi. jyAre dhAreluM kArya dekhAya tyAre ja tenI zarUAta jANavI. nizcaya tathA vyavahArane (kathaMcita) je kriyamANa kRtine nizcita bheda mAnavAmAM Ave te kaI paNa prakArane bAdha naDatuM nathI. nizcaya nayathI, kriyamANa tathA kRtane abheda che paNa vyavahAra nathI kRta tathA kriyamANanA aneka prakAra che. kiyamANa kRta ja che, kRta kriyamANa ja che, kriyamANa kiyAnA vakhate hoya che ane kriyA virAma pAmyA pachI ayimANa hoya che. vyavahArathI je aMtya samayamAM kArya manAya che tyAM prathama samaye paNa kAryanI utpatti hoya che. je prathama samayamAM kAryane aMza na hoya te aMtya samaye kAryotpatti thAya nahiM. bhale pachI te aMza anya rUpe kema na dekhAya. je prathama tAMtaNAnA praveza samaye kapaDAne aMza hoya te chellA tAMtaNanA pravezathI kapaDuM thAya nahiM mATe bIjA trIjA tAMtaNAnA saMgathI pratyeka kSaNe DuM thoDuM kapaDuM banatuM jAya che ane te aMtya tAMtaNunA pravezasamaye saMpUrNa kapaDuM daSTigocara thAya che. je jenI yiAnA Adya samayamAM paTa hete nathI eTale ja Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nizcaya ane vyavahAra [ 17 ] aMtya samayamAM paNa paTane abhAva ja hoya che. jema jhADa ane thaDa paraspara virodhI nathI tema kRta ane yimANane paNa paraspara virodha nathI. jene jenI sAthe nitya saMbaMdha hoya che te tenAthI ekAMte bhinna hotuM nathI. jema jhADa ane thaDa karthacita bhinna che tema kriyamANa ane kRta abhinna hevAthI sata-vidyamAna hoya che te thAya che. nizcaya ane vyavahAra (13) nizcaya tAvika vastune mAne che tyAre vyavahAra vaparAzamAM AvatI vastune mAne che, nizcaya sukSma buddhine viSaya che ane vyavahAra sthaLa buddhivALI sAmAnya janatAne viSaya che; nizcaya mULa prakRtine pradhAnatA Ape che ane vyavahAra vikRtine pradhAnatA Ape che. Ama hovA chatAM paNa baMnemAMthI eke ya agrAhya ke amAnya hoI zake nahi; kAraNa ke baMne ya pratyeka vastumAM saMkaLAIne rahelA che, mATe te vastusvarUpanA sAdhaka che. ekane paNa abhAva hoya te saMpUrNa vastu jANuM zakAya nahiM. drazya-paryAya, sAmAnya-vizeSa tathA jJAna-kriyA AdinA upanAmathI paNa baMne ne pitAne oLakhAve che. duniyAmAM sAmAnya janatA bhamarAne kALe ane bagalAne dhoLe mAne che tyAre nizcaya daSTi baMnemAM pAMca varNane mAne che; kAraNa ke leka te vyavahAraSTi rahyA eTale dekhAya tevuM Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 98]. tAtvika lekhasaMgraha kahe, eTale bhamarAmAM kALA varNanI ane bagalAmAM dheLA varNanI adhikatA hovAthI tema mAne che ane kahe che, paNa nizcaya naya te tAtvika dRSTi havAthI dekhAya tevuM mAnate nathI. nizcayanuM mAnavuM che ke bhamare tathA bagalAnuM zarIra pugala paramANuonA sakaMdhasvarUpa che, mATe je pugala dhAthI temanAM zarIra banelAM che temAM pAMca varNa hoya che, mATe zarIrapaNe pariNamelA pudgalaskaMdhamAM eka ja varNa heta nathI, eTale bhamare tathA bagaluM pAMce varNavALuM che. A pramANe pAramArthika tathA apAramArthika athavA te tAtvika tathA atAtvika daSTivALA baMne namAMthI tAtvika daSTivALe nizcaya naya zuddha tathA azuddha ema be prakArane che. A baMne prakAramAM nizcaya svarUpa mULa vastumAM parivartanathI bhinna guNadharmavALI vastunA saga-viyegane laIne zuddhAzuddha mAnavAmAM Ave che. jemake AtmAne kevaLajJAnasvarUpa mAno te zuddha nizcayanI dRSTine viSaya che ane AtmAne matijJAnI mAno tathA kaheve te azuddha nizcaya nayane viSaya che. A sthaLe AtmAne je zuddhAzuddhanuM vizeSaNa lagADavAmAM Ave che te svarUpathI nathI paNa pararUpathI che. arthAta nizcaya zabda to AtmAne oLakhAve che ane zuddha tathA azuddha karmanA AvaraNa(upAdhi)nA bedhaka che. AvaraNanA kSaye pazamane laIne AtmAne matijJAnI kahevAmAM Ave che. eTale nizcaya (AtmA) azuddha kahevAya che ane AvaraNane kSaya thavAthI nizcaya (AtmA) zuddha kahevAya che. azuddhanI apekSAthI zuddha ane zuddhanI apekSAthI azuddhane Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nizcaya ane vyavahAra [ 99 ]. mULa vastumAM vikalpa karavAmAM Ave che ane te vijAtIya vastunA saMsargarUpa upAdhine laIne che. jaDa svarUpa karma ane AtmA baMne bhinna dharmavALI vastuo che ane te aneka prakAranA saMyogomAM bhegI bhaLavAthI bhinna-bhinna pariNAmamAM pariNamavA chatAM paNa pitapotAnA guNadharmarUpa svarUpane choDatI nathI kAraNa ke vastuonI oLakhANa temanAmAM rahelA asAdhAraNa guNa-dharmane laIne thAya che ke je guNadharmo vastuemAM abheda svarUpathI rahelAM che. kevaLajJAna-svarUpa che, te karmanA AvaraNarUpa upAdhithI paNa badalAtuM nathI, paraMtu jaDa svarUpa vijAtIya dravyanA saMsargathI matijJAnanA vikalpane laIne AtmA azuddha kahevAya che. matijJAnarUpa guNa azuddha hevAthI te guNavALa AtmA paNa azuddha ane tene laIne te nAmavALo nizcaya naya paNa azuddha kahevAya che. jyAre AvaraNane kSaya thAya che tyAre kevaLajJAnasvarUpa zuddha guNa pragaTe che ane tenA aMge guNI AtmA paNa zuddha havAthI nizcaya naya paNa zuddha kahevAya che. vastu mAtra niraMtara patipitAnA guNadharma pramANe varte ja che, kAraNa ke vastune svabhAva badalAtuM ja nathI. ane je tene svabhAva badalAya-naSTa thAya te te vastune paNa nAza thavAne prasaMge upasthita thAya. je ke AvaraNanI upAdhithI mULa vastu judA rUpe oLakhavAmAM Ave che to ye vastusvabhAva sarvathA bhinnarUpe oLakhAto nathI temaja bhinnarUpe vastu oLakhAvA chatAM potAnI sattA choDane nathI. jemake-kevaLajJAna AtmAne svabhAva che te AvaraNanI upAdhine laIne matijJAnanA vikalpathI oLakhAya che ane tenA Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 100 ] tAvika lekhasaMgraha aMge AtmA matijJAnI kahevAya che. AvI sthitimAM paNa kevaLajJAnanI sattA te kAyama ja rahe che, phakta upAdhine laIne kevaLanA sthAnamAM matine mAtra vikalpa karavAmAM Ave che ane te vikalpane ja nizcaya naya azuddha tarIke oLakhAve che. AvI ja rIte avagAha Adheya mAtrane dhAraNa kare che tyAM zuddhAzuddha jevuM kAMIpaNa hotuM nathI, paNa AvaraNanI upAdhine laIne parimita jJAnanA sUcaka matijJAnanA vikalpathI ane ghaTAdinI upAdhine laIne parimita avagAhane sUcaka ghaTAvagAhanA vikalpathI AtmAne matijJAnI ane AkAzane ghaTAkAza tarIke oLakhAvanAre azuddha nizcayanaya che. jyAre AvaraNanI tathA AdheyarUpa ghaTAdinI upAdhi naSTa thAya che tyAre nizcayarUpa AtmA tathA AkAza zuddha kahevAya che. guNaguNIne abheda dRSTithI jonArA nizcayamAM koI paNa vikalpane avakAza hotuM nathI arthAt nizcayanaya vikalpa vagarane che. kaDAM-kaMThI-kaMkaNa Adi ghareNAMomAM pite te suvarNane ja jue che, ane manuSya tathA deva Adi gatiomAM kevaLajJAnasvarUpa ja AtmAne oLakhe che. pratyeka kSaNamAM thavAvALI vikriyAo tathA viziSTatAone atAvika samaje che. vastutaH pariNAmane pradhAnatA ApatuM nathI paNa pariNamI sata pAramArthika dRSTithI tene ja pradhAnatA Ape che. pote satasvarUpa hovAthI pAdhika azuddhithI abhaDAto nathI arthAt aMtaraMgathI upAdhine sparza nathI. vyavahAra svarUpa aneka prakAranI viziSTatAo(vizeSa)ne kAraNa tathA AdhArabhUta nizcaya che, ane te vizeSa mAtramAM sva-svarUpane avalaMbIne rahe che. guNa hote nA gatiomAM * * * * * * * *** . Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nizcaya ane vyavahAra [ 10 ] vyavahAranI viziSTatAo tAtvikasvarUpa nizcayanA abhAvamAM hiI zake nahi, kAraNa ke nizcayasvarUpa tAvika vastu ja svataH athavA parataH aneka vizeSarUpe pariName che ke jene vyavahAra kahevAmAM Ave che. sAmAnya janatA pitAne upayogI pariNAmane ja pradhAnatA ApIne vaLagI rahe che paNa mULa pariNAmI je tAtvika che te tarapha dhyAna ApatI nathI. dahIM, dhI, Adi dUdhanuM ane kaDAM-kaMThI Adi suvarNanuM pariNAma heivA chatAM dUdha tathA suvarNane sthaLa buddhivALI sAmAnya janatA pradhAnatA ApatI nathI, kAraNa ke te vyavahAra-STi hevAthI mAne che ke dahIM tathA ghInuM kAma dUdha ApI zakatuM nathI ane kaDAM-kaMThInuM kAma sonuM ApI zakatuM nathI. paheravAne te kaDAM-kaThI Adi ghareNuM ja kAma Ave che paNa tenuM kAma AvatuM nathI. tevI ja rIte medaka tathA zIre Adi banAvavAmAM dhI ja kAma Ave che paNa dUdha kAma AvatuM nathI. vyavahAra be prakAra che. eka sadbhUta ane bIjo asabhUtu. A baMne prakAranA vyavahAramAMthI saddabhUta vyavahAra eka viSayavALe, eka dravyAzcita che arthAt bIjA dravyanA saMga vagarane che. pote sadbhUta vastune Azrita hevAthI ja saddabhUta kahevAya che ane tethI ja te dravya tathA tenA guNane AzrayIne pravarte che. A vyavahAra upacarita ane anupacarita ema be prakAra che. upacarita eTale dravyamAM guNane upacAra karIne tene oLakhAvanAre; jema ke-jIvanuM matijJAna ema kahevAya che tyAM AvaraNanI upAdhine laIne jJAnane matinI kalpanA karavAmAM AvI che te pAdhika matijJAnane AvaraNathI kalu Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 102 ] tAtvika lekhasaMgraha Sita AtmAmAM upacAra karIne jIvanuM matijJAna kahyuM che, eTale ke upAdhivALuM matijJAna ane upAdhivALe AtmA baMnenA saMbaMdhane sUcavanAra sabhUta vyavahAra upacati kahevAya che. A vyavahAra chavadravya tathA jJAna guNane laIne vartate hevAthI sadbhUta kahevAya che, phakta AvaraNane laIne matine upAdhi mAne che ane tene jIvamAM upacAra karIne jIvanA samajJAnapaNe matine oLakhAve che. upacAra vagarane saddabhUta vyavahAra anupacarita kahevAya che ane te zuddha guNa tathA zuddha guNanuM avalaMbana le che, mATe jyAre AtmA upAdhi vagaranA guNathI upAdhi vagarane thAya che tyAre nirupAdhika guNa-guNanA bhedane oLakhAvanAra nikSacarita sabhUta vyavahAra kahevAya che. tAtparya ke saMsAramAM bhramaNa karavAvALe sakarmaka AtmA AThe karmanA AvaraNathI avarAyela hoya che eTale te upAdhivALe kahevAya che. te vakhate tene kevaLajJAna hovA chatAM kevaLajJAnI kahevAtuM nathI paNa mati Adi jJAnavALe kahevAya che te mati AvaraNanI avasthAmAM thayeluM hovAthI upAdhisvarUpa che. tene AtmAmAM upacAra karIne kevaLajJAnI AtmAne matijJAnI kahe vAmAM Ave che te upacarita saddabhUta vyavahAranI dRSTi che ane jyAre karmonA AvaraNo kSaya thavAthI kevaLajJAna utpanna thAya che tyAre te upAdhi vagaranuM hovAthI zuddha jJAnavALA AtmAne kevaLajJAnI kahevAvALe anupacarita sabhUta vyavahAra kahevAya che. zuddha tathA azuddha nizcaya ane upacarita tathA anupacarita sadbhUta vyavahAra eTale ke anupacarita saddabhUta vyavahAra ane zuddha nizcaya tathA upacarita saddabhUta vyavahAra ane azuddha Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nizcaya ane vyavahAra [ 103 ] nizcaya, sthaLa dRSTithI vicArIe tA ane sarakhA jevA te lAge che paNa nizrcaya tathA vyavahAramAM ghaNuM ja aMtara che. nizcaya naya tAttvika vastune mAnanArA che ane te dareka avasthAmAM gaNa-gaNIne abheda dRSTithI jue che ane vyavahAra atAttvika hovAthI je vastu je vakhate je svarUpe hAya che tene te svarUpe mAne che. ane tethI karIne te guNa guNInA bheda mAne che. nizcaya che te thAya che ema mAne che tyAre vyavahAra na hatAM te thaya ema mAne che. nizcaya AvaraNanI upAdhine laine kevaLajJAnamAM matijJAnane vikalpa karIne AtmAne matijJAnI kahe che tethI te azuddha nizcaya kahevAya che. ane vyavhAra upAdhinI ane matijJAnanI kalpanA karIne AtmAmAM upacAra kare che ane AtmAnu matijJAna kahe che eTale te upacarita saddabhUta vyavahAra kahevAya che. A pramANe nizcaya tathA vyavahAranI mAnyatAmAM bheda rahe che. asadbhUta vyavahAra ke jenA parivaSaya che-padravyanA Azrita che arthAt bhinna dravyanA saMcAgathI bhedasvarUpa dhAraNa kare che tenA paNa upacirata tathA anupacirata evA be bheda thAya che. temAM upacita asadbhUta vyavahAra bhinna vastunA saMbaMdha na hovA chatAM paNa tenA kalpita saMbaMdha mAne che. jemake-devadattanu dhana. A sthaLe devadatta bhinna dravya che ane dhana paNa bhinna dravya che chatAM sva-svAmibhAva sabaMdhathI dhana devadattanuM dhana kahevAya che te vyavahAra kalpita hAvAthI upacarita che. ane te dhana Adi paradravyanuM Azrita mATe asat che. tAtparya ke dhana, bhAga, baMgalA Adi vastunA janmathI ja dehanI sAthe sabaMdha hAtA nathI temaja niraMtara rahetA paNa nathI paNa Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 104] tavika lekhasaMgraha jyArathI je nAmavALAnI mAlikI thAya che tyArathI vastuo tenI kahevAya che. ane te ja dhanAdi bIjAnI mAlIkInA thAya tyArathI tene svAmI devadatta hate tenA badale yajJadatta thAya che pahelAM maMgaLadAsa svAmI hatA tenA badalAmAM have viThThaladAsa kahevAya che. A pramANe dhanAdi asaddabhUta vastune devadattanI sAthe sva-svAmibhAva saMbaMdhanI kalpanA karavI te upacarita hevAthI upacarita asadubhUta vyavahArane viSaya che. devadattanI pAse avidyamAna dhanAdi bhinna dravya hevAthI te asaddabhUta kahevAya che ane eTalA mATe ja saMbaMdhanI paNa kalpanA karAya che. anupacarita asaddabhUta vyavahAra upacAra vagarane che. je ke ApaNuM paradravyane Azrita che arthAt bhinna dravyane laIne pravRtti karanAra che mATe asaddabhUta kahevAya che chatAM temAM upacArane avakAza nathI. jemake jIvanuM zarIra. ahiyAM jIva tathA zarIranA saMbaMdhanI kalpanA karavAmAM AvatI nathI, kAraNa ke zarIrane janmathI laIne maraNa paryata niraMtara saMbaMdha rahe che, paNa dhanAdinI jema jIvamAM aneka vakhata saMga thatuM. nathI. eTale jIvanI sAthe zarIrane saMbaMdha karavAnI AvazyakatA rahetI nathI. jIva cetana dravya che ane deha acetana dravya che mATe baMnene saMbaMdha sagAsaMbaMdha hoI zake che paNa svarUpasaMbaMdha haI zakate nathI, kAraNa ke dravya bhinna guNadharmavALA hevAthI bhinna svarUpe oLakhAya che. te jyAre paraspara bhegAM bhaLe che tyAre tene sagAsaMbaMdha thaye kahevAya che. jIva tathA zarIra baMne dravya etaprota thaI rahelAM na hovAthI jIvanI sAthe zarIranA saMbaMdhanI kalpanA karIne upacAra karavAnI jarUrata Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nizcaya ane vyavahAra [ 105 ] rahetI nathI mATe ja jIvanuM zarIra kahenAre anupacarita asakta vyavahAra kahevAya che. A pramANe jagatanI sthiti nizcaya tathA vyavahAra baMnene avalaMbIne rahelI che. nizcaya vyavahAranuM kAma karI zake nahi ane vyavahAra nizcayanuM kAma karI zake nahiM, mATe jo jagata ekane paNa anAdara kare te pitAnI vyavasthA jALavI zake nahiM. baMne pitapotAnA sthaLe pradhAna hovAthI jyAre ekane pradhAnatA ApIne Adara karavAmAM Ave che tyAre bIjAne gauNa rAkhIne ucita Adara kare ja paDe che. niratizaya jJAnavALA chagha nizcayane goNa rAkhI vyavahArane pradhAnatA Ape che paNa nizcayane anAdara karatA nathI. keTalAka TUMkI samajaNane laIne nizcayane niSedha kare che chatAM temane nizcayane Adara kare ja paDe che. keI ne kiI daSTithI nizcayanuM avalaMbana lIdhA sivAya kaI paNa prakAranA vyavahAramAM pravRtti thaI zakatI nathI, kAraNa ke vyavahAra mAtra nizcayanuM pariNAma che. sAdhAraNa bAbatamAM paNa prathama nizcayane Adara karIne vyavahArane Adara karavAmAM Ave che. kaI gAma javuM hoya che te paNa prathama te gAmanuM nAma nakkI karI tene lakSamAM rAkhIne te dizAmAM cAlavAnI pravRtti karAya che. tAtparya ke dayeya nakakI karyA sivAya koI prakAranI pravRtti thaI zakatI nathI jemake anaMta jJAna-darzana-jIvana sukhasvarUpa AtmA che ane te avikRta svarUpa che. AvI rIte AtmAnuM svarUpa lakSamAM rAkhavuM te nizcaya dRSTi kahevAya che. arthAt vastune vasturUpe baMdha karAvanAra nizcaya che. ane te vastunA svarUpa prApta karavA prayAsa kare te vyavahAra kahevAya che.) Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tA para sajInI mAnI [ 106] tAvika lekhasaMgraha eTale ke vastunuM samyaguM jJAna te nizcaya ane tad anusAra samyaka kriyA karavI te vyavahAra. tAtparya ke samyaga jJAnasvarUpa nizcaya ane samyak kriyAsvarU5 vyavahAra-A bemAMthI eka hoya ane eka na hoya te vastunuM svarUpa pragaTa thaI zakatuM nathI mATe baMnenI-samyaguM jJAna tathA samyaka yiAnI-jarUrata rahe che. jema ke mANasanI pAse lAkha rUpIA hoya ane te pitAne lAkhapati mAnate hoya temaja janatA paNa tene lAkhapati tarIke mAnatI hoya paraMtu te rUpIA ugharANurUpe copaDAmAM janatA pAse leNuM hoya te jyAM sudhI tenI ugharANI karIne meLavI na le tyAMsudhI te rUpIAne upaga karI zakato nathI. tevI ja rIte AtmAnI pAse kevalajJAna hovAthI te kevalajJAnI kahevAya che chatAM te cepaDAmAM leNA nIkaLatA rUpIAnI jema sattAmAM raheluM che. te samyaka kriyA dvArA pragaTa karavAmAM nahi Ave tyAM sudhI AtmA tene upayoga karI zakatuM nathI. nizcaya vastune vaturUpe oLakhAvIne samyajJAna prApta karAve che, paNa samyaka kriyArUpa vyavahAradvArA jyAMsudhI vastusvarUpe pragaTa karavAmAM na Ave tyAM sudhI ekalA samyaga jJAnathI vastusvarUpe pragaTa thaI zakatuM nathI, mATe kahyuM che ke samyagavAnakriyAbhyAM mokssH|| japa, tapa, saMyama tathA tyAgarUpa dhArmika pravRttione niSedha karanAra ajJAnI che. tene samyagrajJAnI tIrthakara devanI AsAtanA thAya che, kAraNa ke prabhu pite saMpUrNa vikAsI, kevalajJAnanA dhAraka hatA, chatAM prabhuzrIe sva-svarUpanA sAdhaka bhavyAtmAe mATe kyAMya paNa vyavahArane niSedha karyo nathI. je kRtajJAnathI Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nizcaya ane vyavahAra [ 107 ] jIve kramazaH kevaLajJAna meLave che tenuM mahumAna jALavavA zruta upayAgapUrvaka chadmasthane lAvelA AhAra kevaLa dRSTithI kAMIka azuddha hovA chatAM paNa pAte vAparatA arthAt prabhu gauNapaNe vyavahArano Adara karatA hatA. prabhuzrIe koipaNa dazAmAM sarvathA vyavahAranA tyAga karavAne jaNAvyuM nathI, mATe je vyavahAranA niSedha kare che tenA mATe nizcaya jevI vastu ja rahetI nathI kAraNa ke nizcaya tathA vyavahAra ane eka bIjAnA Azrita che. nizcayanI apekSAthI vyavahAra ane vyavahAranI apekSAthI nizcaya hayAtI dharAve che. jyAre AtmA karmothI mukta thaine azarIrI thAya che tyAre tene mana-vacana-kAyAnA cogAmAMnu kazuMya na heAvAthI vyavahAra jevu kAMipaNa hetu nathI, mATe te vyavahArathI para che eTale vyavahAranI sAthe saMbaMdha dharAvanAra nizcaya paNa tyAM nathI, kAraNa ke addha dazAmAM AtmAnA sAcA svarUpane oLakhanAra vacana vyavahArarUpa nizcaya hatA te mukta dazAmAM nathI. nizcayane je vacana vyavahArarUpa kahevAmAM Ave che te eTalA ja mATe che ke-kevaLajJAnasvarUpI zuddhAtmA arUpI hovAthI chadmastha jIvA tene pratyakSa karI zakatA nathI paNa kevaLajJAnIonA kathana karelA vacanAne anusarIne peAtAnA vacanadvArA nizcaya svarUpa zuddhAtmAnu varNana kare che. kevaLajJAnIce ke jemaNe AtmAnA sAkSAtkAra karyAM che. te paNa mRddha dazAmAM rahelA vastu svarUpane aNujANu alpajJa jIvAne AtmAnuM tAttvika svarUpa vacana-byApAradvArA jaNAve che. eTale ke te ghAtI kathI gherAyalA ajJAna dazA bhogavatA AtmAAne sAcI oLakhANa karAve che, tethI te jIvA oLakhANane Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 108 ] tAtvika lekhasaMgraha mAtra vacanathI kahI dekhADe che paNa carAcara jagatane hastAmalakanI jema kaLI zakatA nathI, prabhunA batAvela vyavahAra pramANe varte che tyAre ja teo ghAtI karmane ghAta karIne nizcayasvarUpa AtmAnA zuddha guNanA pragaTarUpe bhaktA bane che. teo jyAre aghAtIne kSaya karIne azarIrI thAya che tyArapachI mukta dazAmAM temane vacanavyavahArarUpa nizcaya tathA vyavahAra hotAM nathI, kAraNa ke vyApAra-vyavahAra cemasvarUpa hovAthI agI thayA pachI zarIranA abhAvamAM tene abhAva thAya che eTale tene AzrayIne baddha dazAmAM zarIrathI bhinna AtmasvarUpa oLakhAvavA vacanavyavahArarUpa nizcaya hatuM te paNa svarUpe pragaTa thayA pachI rahetuM nathI, mATe jyAMsudhI zarIra hoya che tyAM sudhI vyavahArane niSedha thaI zakato nathI. AtmA traNe kALamAM upayoga svarUpe ja rahevAnuM. keIpaNa samaye sva-svarUpathI bhraSTa thato nathI chatAM vijAtIya upAdhInA saMsargathI bhinnarUpe bhAse che tenA prAraMbhamAM ja alpane bhAsa thatI avasthAone oLakhAvavA zuddha nizcaya, azuddha nizcaya tathA upacarita ane anupacarita, saddabhUta ane asadubhUta vyavahAranI vyavasthA karI batAvI che. AtmAnI karmajanya avasthAo atAtvika che ane karmarahita zuddha avasthA tAtvika che. karmajanya atAtvika avasthAmAM rahela AtmA apragaTa sva-svarUpane bhaktA heI zake che. ane te upAdhigrasta hovAthI vyavahArathI para nathI kAraNa ke sazarIrI che eTale te svarUpa che. bahArathI mukAelA na hovAthI vyavahArane niSedha karI zake ja nahiM. tene tAvika svarUpa Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizva vyavasthApaka padArtho [ 109 ] meLavavA vyavahAra(DiyA)ne Azraya le ja paDe che. jyAMsudhI tAtvika AtmasvarUpane pragaTapaNe bhaktA na bane tathA ikiyenI sahAyatA sivAya rUpI tathA arUpI keIpaNa vastune baMdha karI zakto na hoya tyAMsudhI naiRyika AtmasvarUpa pustaka vAMcIne ke sAMbhaLIne nizcayane pradhAnatA ApI vyavahArane anAdara karanAra vItarAganA siddhAMtane aNajANa ja kahI zakAya. AvI ajJAnatAthI te prabhunI ghaNuM ja AzAtanA karI saMsArabhramaNa vadhAre che, ane eTalA mATe prabhunA mArgamAM kahyuM che ke - jaha jiNamayaM pavajaha tA mA vavahAranicchae muyaha / vavahAra na ucchee titthucchedo jao'vassa // 1 // vizva vyavasthApaka padArtho ( 14 ) jaina darzanamAM cha dravya kahyA che. temAM eka jIva dravya che ane bAkInA pAMca ajIva che. A pAMca ajIva dravyamAM kALane upacarita dravya mAnyuM che, kAraNa ke samaya, AvaLI Adi je kALa kahevAya che te jIva tathA ajIva dravyanA paryAye che mATe te dravyane dharma hovAthI tenAthI kathaMcita abhinna che arthAt dhamathI dharma abhinna hoya che ane tethI kALamAM dravyane upacAra karyo che. kALane cheDIne bAkInA dharma, adharma, AkAza, pudgala ane jIva A pAMce dravya astikAyanA saMbaMdhavALA che. dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, pudgalAstikAya ane jIvAstikAya-A paMcAsti Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 110 ] tAttika lekhasaMgraha kAyanA samudAyane lekasaMjJA ApavAmAM AvI che ane tethI karIne paMcAstikAyamaya laka kahevAya che. arthAt jeTalAmAM dharmAstikAya tathA adharmAstikAya phelAIne rahyo che teTalAmAM ja jIvAstikAya ane pudgalAstikAya paNa rahelAM che ane AkAzAstikAya te A cAra dravyo che tyAM te raheluM ja che. te uparAMta jyAM A cAra dravya nathI tyAM paNa vyAsa thaIne rahyuM che ane eTalA mATe ja AkAza dravya AdhAra che ane AkInAM cAra dravya Adheya che. arthAt dharma Adi cAra dravya AkAzanA AdhAre rahelAM che ane AkAza kalekavyApI havAthI AdhAra-AdheyasvarUpa pote ja che, tene bhinna svarUpavALA bhinna dravyanI AvazyaktA nathI. dharmAstikAyAdi pAMca dravyamAM pudgalAstikAyadravya rUpI che ane bAkInAM cAra arUpI che. varNa, gaMdha, rasa ane sparza jemAM hoya te rUpI kahevAya che. A varNAdi pudgala dravyanA guNa che mATe ja pudgala dravyane rUpI kahevAmAM Ave che. dharmAstikAyAdi cAra dravyamAM varNa Adi na hovAthI te arUpI kahevAya che. jIva dravya tAtvika dRSTithI jotAM te arUpI che paNa anAdi karmanA saMsargane laIne rUpI paNa gaNyuM che. te rUpa aupacArika karmasvarUpa upAdhijanya hevAthI jIva jyAre karmathI sarvathA mukAI jaIne arUpI svasvarUpa meLave che tyAra pachI karmavargaNAne saMsarga thavA chatAM paNa pI banI zako - ja nathI ane zAzvata arUpI svarUpamAM ja rahe che. rUpI pudgala dravyanI skaMdha, deza, pradeza ane paramANu ema cAra - avasthA mAnI che ane dharmAstikAyAdi arUpI cAra dravyanI Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizva vyavasthApaka padArtho [ 111 ] skaMdha, deza tathA pradeza maLIne traNa avasthAo thaI zake che. jemAM deza tathA pradezane samudAya rahI zake che tevA eka saMkhyAvALA dravyane skaMdha kahevAmAM Ave che, ane te ja skaMdhanA kevaLInI buddhithI eka bhAganA be bhAga thaI zake tyAMsudhInA vibhAgo deza kahevAya che. ane je dezanA kevaLInI buddhithI paNa be bhAga na thaI zake tenI pradeza saMjJA che. te ja pradeza jyAre skaMdhathI chUTe paDI jAya che tyAre te paramANunA nAmathI oLakhAya che. rUpI pugala dravyane maTAmAM meTe kaMdha acitta mahAtkaMdha che te anaMtAnaMta pudgala paramANane bane che. AnAthI maTe rUpI dravyane skaMdha banI zako nathI. AvI ja rIte arUpI dravyamAM AkAza dravyane rakaMdha meTAmAM maTe che. te badhAya arUpI dravyothI mahAna hovAthI temAM bIjA akSI dravyanA pradeze karatAM anaMtagaNa pradeza rahyAM che. te sivAyanA bIjAM arUpI dravyonA skomAM asaMkhyAta pradeza rahelAM che. rUpI acitta mahAtkaMdha sivAyanA bIjA rUpI audho saMkhyAta, asaMkhyAta, anaMta tathA anaMtAnaMta pradezonA banelA che. pudgala paramANuonA samudAyathI banelA rUpI dravyanA skaMdhe khasakhasanI nAnI moTI gaLIo athavA te khasakhasanA banelA lADavA jevA hoya che ane jIva dravya Adi cAra apI dravyanA skaMdha akhaMDa leDhAnA geLA jevA hiya che. jIva dravya anaMtA hovAthI te akhaMDa hovA chatAM paNa jema AkAza sivAyanA bIjA arUpI akhaMDa dravya lekavyApI che tema lekavyApI nathI, kAraNa ke dharmAstikAyAdi dravya eka che ane jIva dravya aneka che temaja saMkeca-vikeca arthAta Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 112 ] tAttvika lekhasaMgraha sAMkaDA pahALA thavAnA svabhAvavALAM che tethI te dezavyApI che. phakta kevaLI samudghAta-Atmapradezane paheALA karavAnI kriyAvizeSa karavAmAM Ave che tyAre ja jIva leAkavyApI hAI zake che. paudgalika rUpI dhA paramANuonA sacaiAgasvarUpa samUhanA banelA che ane te be aNuonA sayogathI laine anatA aNuonA saMcAgarUpa anaMtA che, ane te saMkhyAta, asaMkhyAta tathA anaMtapradezI tarIke oLakhAya che. skadhAmAM navIna paramANuo bhaLavAthI sakhyAtapradezI skaMdha, asa`khyAtapradezI tathA anaMtapradezI banI zake che tevI rIte ja skaMdhamAMthI deza chUTA paDavAthI anaMtapradezI dha, asa`khyAta tathA saMkhyAtapradezI ane che. ane skaMdhanA badhAya pradeze chUTA paDI jAya te te AkhAya skaMdha vikharAI jaIne paramANuonA svarUpane dhAraNa kare che. jemake eka hajAra khasakhasanA anele lADavA te ska Mdha, temAM chUTA khasakhasanA dANA athavA te pacIsa-pacAsa Adi khasakhasanA anelA nAnA skaMdhA bhaLavAthI je moTA lADavA thAya te asa`khyAtapradezI skaMdha ane lAkhA chUTI khasakhasa athavA teA skaMdhA bhaLavAthI je atyaMta mATe lADavA ane te anaMtapradezI dha, A anaMtapradezI khasakhasanA lADavArUpa skaMdhamAMthI tenA dezarUpa TukaDAo thaine jyAre chUTA paDe che tyAre te lADavA nAnA thAya che ke jene ApaNe ana'tapradezI ska'ne asaMkhyAta pradezI kaMdhanA sthAnamAM gaNIe. tyArapachI temAMthI jema jema dezA alaga thatA jAya che tema tema te lADavA nAnA thatA jAya che ke jene saMkhyAtapradezI tarIke kalpanA karI ane Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizva vyavasthApaka padArtho [ 113 ] chevaTe jyAre lADavAmAM vaLagelI khasakhasa sathA vikharAI jAya tyAre vikharAyalI khasakhasa lADavA nathI hevAtI paNa khasakhasa kahevAya che, tema skaMdhamAMthI vikharAyalA pradezo skadha kahevAtA nathI paNa paramANu kahevAya che. A khasakhasanA lADavAnuM dRSTAMta rUpI purnaMgalAstikAya dravyamAM ja ghaTI zake che paNa arUpI dharma, adharma, AkAza tathA jIva dravyamAM ghaTI nathI zakatuM, kAraNa ke arUpI dravyAnA skaMdhAmAM pradezanu maLavA vichaDavApaNuM hotuM nathI tethI te rUpI dravyanA smudhAnI jema tAratamyatAvALA hAtA nathI, ane eTalA mATe ja arUpI cAra dravyAnA skaMdha akhaMDa che, A cAra arUpI dravyomAMthI dharma, adharma tathA jIva dranyAnA pradeze eka sarakhA asaMkhyAta hAvAthI temanA skA paNa asaMkhyAtapradezI kahevAya che. ane te dheA akhaMDa hAvAthI sakhyAtapradezI ke anaMtapradezI banI zakatA ja nathI. arUpI AkAza drazyane akhaMDa dha ana`tapradezI che te saMkhyAta ke asaMkhyAtapradezI khanI zake nahi, paNa asaMkhyAtapradezI dharmAstikAya dravyonA saMsarga vALA AkAzanA deza avibhAgapaNe asaMkhyAtapradezI kahevAya che ane tene lAkAkAza tarIke oLakhavAmAM Ave che. lAkamAM AkAzanA pradeze arUpI dharmAstikAyAdi nyAnA pradeze| jeTalA ja asa`khyAta che chatAM te anatapradezI akhaMDa AkAzanA khaMDita thayelA Tuko nathI, paNa te akhaMDa AkAzanA ja asaMkhyAtapradezI deza che. loDhAnA gALA jevA akhaMDa arUpI dravyonA skadhAmAM Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 114] tAtvika lekhasaMgraha rahelA deza tathA pradeza rUpI dravyanA kaMdhanA deza pradezathI vilakSaNa che. kAraNa ke rUpI skaMdhanA deza pradeza svataMtra che tethI e skaMdhamAMthI chUTA paDIne bhinna bIjA skardhAmAM bhaLI zake athavA te svataMtrapaNe chUTA rahIne skaMdha kahevarAvI zake temaja pradeze sarvanA chUTA paDI jaIne paramANu tarIke potAne oLakhAve che te pAchA aneka bhegA maLIne sarvathI na skaMdha paNa banAvI zake che. temane amuka ja rUpI dravyanAM skaMdhamAM bhaLavuM e niyama hete nathI temaja chUTA na ja rahevuM e paNa pratibaMdha hotuM nathI tyAre arUpI dravyanA deza pradeze skaMdhane AdhIna kaMdhasvarUpa hevAthI keI paNa vakhate tenAthI chUTA paDI zakatA ja nathI tethI temane deza tathA pradeza saMjJA dhAraNa karavAne pitAne skaMdhathI bhinna dravyonA skaMdha, deza, pradeza tathA paramANuonI apekSA rAkhavI paDe che arthAt arUpI akhaMDa skaMdhamAM deza tathA pradeza saMjJA anya vastuonA saMgathI kAlpanika hoya che ane te saMjJAnA akhaMDa leDhAnA goLAsvarUpa skaMdhanI sAthe saMbaMdhita thaIne rahelI dhULa, dhULatara, sthULatama, sUma, sUkSmatara ane sUphamatama vastuonI jema apekSAthI deza tathA pradeza tarIke oLakhAya che. jemake-loDhAnA geLA upara vAla, vaTANe, tuvara, maga, rAI ane khasakhasa AvI vastuo mUkavAmAM Ave te je sthaLe A vastuo rahelI che te badhA akhaMDa geLAnA deza tathA pradeza kahevAya che. A pramANe na mAnIne kevaLa skaMdha mAtra mAnavAmAM Ave te pachI skaMdha akhaMDa hovAthI gaLA upara rahelI bhinna bhinna vastuone bedha na Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizva vyavasthApaka padArtho [ 115 ] thAya paNa eka vastunA khAdha thAya; kAraNa ke deza pradezanA abhAvathI amuka dezamAM paNa deza tathA pradeza hAya che. pharaka eTalA ja che ke rUpI dravyanA skaMdhathI deza pradeza chUTA paDI jAya che tema arUpI skaMdhathI te chUTA paDI zakatA nathI ane tethI arUpI dravyanA paramANu hAtA nathI mATe je paramANu che te rUpI ska MdhanA pradeza che. dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, pugalAstikAya ane jIvAstikAya-A pAMce astikAyanA pradeze bhinna bhinna dharmavALA che ane te gati, sthiti, avagAha, pUraNa, galana tathA upayogasvarUpa che. AkAza dravya aparimita hovA chatAM paNa AdheyasvarUpa cAra dravyone laIne parimita paNa che ane te asaMkhyapradezI dharmAstikAyAdinA skaMdhanI apekSAthI asaMkhyapradezI skadhasvarUpa che. jo ke AkAza parimita tathA aparimita arthAt leAkAkAzanA tathA aleAkAkAzanA nAmathI oLakhAya che chatAM te akhaMDa ane eka svabhAvavALuM che, svabhAvabheda athavA to khaMDita thayelA eskaMdhI nathI, parimita lAkAkAzamAM aparimita anaMtA jIva dravya tathA anaMta, anaMtatara, ana Mtatama pudgala drance rahelA che chatAM anaMta temAM sAMkaDA thai gayA nathI ane tethI te dravyeA leAkAkAzamAM na samAvAthI aleAkAkAzamAM verAI paNa gayAM nathI, parimita asakhyapradezI leAkAkAzamAM ja badhA samAine rahyAM che. AkAzanA pradeza bIjA drabyAnA pradezo karatAM ghaNA ja sUkSma che ane anya byAne avagADu ApavAnA svabhAvavALA che. eTale tenA eka pradeza athavA te sakhyAta, asaMkhyAta, anaMta tathA Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 116] tAvika lekhasaMgraha anaMtAnaMta pradeza skaMdha rahI zake che. apI dravyomAMthI dharma tathA adharmane eka AkAza upara eka ja pradeza rahyo che, kAraNa ke jema AkAza lekavyApI che tema dharma, adharma paNa lekavyApI che, mATe ja kAkAza, dharmAstikAya tathA adharmAstikAyanA pradeza sarakhI saMkhyAvALA che. jIvAstikAyane choDIne bAkInA arUpI dravya sarvavyApI hovAthI ayi che. je dravya zAzvata akriya che te eka saMkhyAvALuM hoya che arthAt arUpI akriya dravya aneka hotAM nathI. jo ke jIva dravya paNa svarUpe arUpI che ane tenA pradezo paNa lekavyApI dravya jeTalA ja che chatAM jIva dravya lekavyApI na hovAthI aneka anaMtA che, kAraNa ke anAdikALathI te pudgala dravyarUpa karmanA saMgane laIne sakriya che ane je akriya hoya che te sarvavyApI haI zakatuM nathI tethI AkAzanA eka pradezamAM jIvane asaMkhyapradezI skaMdha rahI zakato nathI paNa lokAkAzanA aneka pradeza eka dezamAM jIva dravya rahI zake che. kAkAzanA pratyeka pradezamAM chavadravyanA pradeza te tenI sakarmaka avasthAmAM hoI zake che. ane te paNa eka samayanI sthitivALA hoya che, mATe jIva eka samaya ja lokavyApI rahI zake che, te pachI pAche anaMtara samayamAM ja dezavyApI thaI jAya che. jIvane A pramANe sarvavyApI tathA pradezavyApI thavAmAM nimitta kAraNa upAdhijanya kriyA hoya che. jyAM sudhI jIva karmasvarUpa upAdhivALo hoya che tyAM sudhI tenA dezavyApIpaNumAM tAratamyatA rahelI hoya che. niraMtara ekasarakhA ja AkAzanA dezomAM raheto nathI. aMgulanA asaMkhyAtamA bhAgathI laIne lAkha jana sudhInA asaMkhyAtapradezI AkAzanA dezamAM rahI Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizva vyavasthApaka padArtho [117] zake che, kAraNa ke jIva zarIramAtra vyApI hevAthI nAnAmAM nAnuM kArmaNa zarIra aMgulanA asaMkhyAtamA bhAge hoya che, ane moTAmAM moTuM vaiyi zarIra eka lAkha jananuM hoya che. bAkInA dArikAdi zarIra madhyama parimANavALA hoya che mATe ja jIvanA dezavyApIpaNAmAM tAratamyatA hoya che. chevaTe jIva jyAre karmarUpa upAdhithI sarvathA mukAI jaIne potAnuM arUpI svarUpe prApta kare che tyAre je samaye arUpI dazA pragaTa thAya che te samaye je zarIramAM hoya che te zarIranA pilANane bhAga pitAnA pradezathI pUrAI javAthI jeTalA AkAzapradezamAM vyAsa thaIne phelAIne rahe che teTalA ja AkAzanA dezamAM bhAvI anaMta kALa sudhI zAzvatapaNe sthira rahe che. pachIthI temAM AkAzanA pUnAdhika dezamAM vyApta thavArUpa tAratamyatA rahetI nathI, kAraNa ke sarvathA karmathI mukAI jaIne svarUpa prApta karyA pachI te sakriya thAya che, ayi dravyamAM AkAzanA jUnAdhika deza tathA pradezamAM vyApta thavAmAM nimittabhUta saMkoca-vikeca hotuM nathI. dharmAstikAyAdi cAre arUpI dravyonI sAthe rUpI pagalAstikAyano saMyoga saMbaMdha anAdikALathI che, chatAM jIvAstikAya sAthene saMga saMbaMdha dharma, adharma tathA AkAza karatAM ghaNo ja vilakSaNa che, kAraNa ke badhAya arUpI dravya akhaMDa hovA chatAM paNa, pugala saMbaMdhanI vilakSaNatAne laIne jIvAstikAyanA akhaMDapaNamAM vilakSaNatA rahelI che, ane tethI jIvane rUpI tathA khaMDita thavAnA svabhAvavALe paNa mAnya che. jo ke badhAya dravyane saMbaMdha anAdianaMta che arthAt rUpI Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ { 118] tAtvika lekhasaMgraha. tathA arUpI dravyane saMbaMdha zAzvata che chatAM jIvAstikAyane jema anAdikALa rUpI mAnavAmAM Ave che tema dharmAstikAyAdi traNane rUpI mAnavAmAM AvatAM nathI temaja pudgalAstikAya jema jIvanA upayoga guNane ghAta karIne jIvane vibhAva svabhAvavALuM banAve che tema dharma, adharma tathA AkAzanA guNene ghAta karIne vibhAva svabhAvavALA banAvI zakatuM nathI kAraNa ke te traNe dravyo ajIva hevAthI sajAtIya che ane jIva dravya jIvasvarUpa hovAthI vijAtIya che ane tethI baMne vijAtIya hovAthI pudgalAstikAyane saMsarga jIva dravyamAM vikRti utpanna karI zake che. jemake dheLAmAM dhelI vastu bhaLe jAya che, te paNa visadaza bhAva utpanna thatuM nathI paNa dhaLAmAM kALI vastu bhaLe te vikRta vA visaTaza bhAva utpanna thAya che. rUpI tathA arUpI dravyone saMbaMdha anAdi hovA chatAM paNa te caLa che, acaLa nathI, ane eTalA mATe ja dravya pitAnuM svarUpa choDIne parasvarUpamAM bhaLatA nathI arthAt dharmAstikAya pitAnuM svarUpa choDIne adharmAstikAyasvarUpa thAya nahi ane jIvAstikAya, pagalAstikAyasvarUpa banI zake nahiM, kAraNa ke dravyane sagAsaMbaMdha hoya che ane badhAya dravya bhinna bhinna guNa-paryAyavALA hovAthI paraspara otaprota thaIne kema na rahyAM toye te svaguNa choDIne paraguNane dhAraNa karatA nathI, ane tethI dravya tathA guNane acaLa svarUpasaMbaMdha che. saMgane viyega thAya che mATe ja te asthira havAthI caLa kahevAya che. saMgapUrvaka viyoga ane viyegapUrvaka soga thato hovAthI dravyanA anAdi saMbaMdhamAM Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizva vyavasthApaka padArtho '[11] saMgaviyoganA pUrvottarapaNane nirNaya thaI zake nahi eTale prathama dravyane sarvathA viga hatuM ane pachIthI saMga thayo che ke prathama anAdithI saga hatuM tene viga thaIne saga viyeganI paraMparA zarU thaI che mATe badhAya dravyamAM saMga, viyeganI paraMparA anAdithI cAlI Ave che, chatAM lekavyApI dharma, adharma tathA AkAza A traNe arUpI akriya dravyane saMga viyegazUnya heIne anAdianaMta che, tAtparya ke lekavyApI traNe arUpI dravya keI kALe chUTA paDatA nathI tethI temane saMga, acaLa che, viyegazUnya che, chatAM jIva tathA pudgalarUpa paradravyanI sAthe saMyoga caLa viyegavALe che, kAraNa ke saMga viyega dravyamAM rahe che ane jIva tathA pudgalane jyAre dharma Adi traNe arUpI dravyanA eka dezamAM viga thAya che ane bIjA dezamAM saMga thAya che tyAre te te dezane AzrayIne dharmAstikAyAdine paNa te dravyanI sAthe saMgaviyoga thAya che ane eTalA mATe ja dharma Adi traNe arUpI ka akhaMDa hovA chatAM paNa temanA deza, pradeza mAnavA paDe che. rUpI dravya hoya ke arUpI paNa je dravya sakiya che te saMgavigavALuM hoI zake che kAraNa ke e niyama che ke je dravya akhaMDa arUpI hoya te sarvavyApI che, temAM kiyA haitI nathI ane tethI karIne te dravyanA anAdi saMgane cheDo nathI ane AvA dravyonI saMkhyA paNa ekanI hoya che, aneka hetA nathI. svarUpathI rUpI evA pudgalAstikAyanA saMga-viyeganI paraMparA anAdi anaMta che. pIgalika dravye sajAtIya tathA vijAtIya pratyenI sAthe anAdi kALathI maLatAvichaDatA AvyA che. paraMparA chela paugaliyanA saciga dAtA nathI. A Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 1ra0 ] tAtvika lekhasaMgraha vagaranI che, sakarmaka rUpI jIva dravyane saMgaviga anya dravyanI sAthe anAdithI che, karma dravyane AzrayIne keTalAka ane sAMta che ane keTalAka te anaMta che, eTale ke bhavya chone karmasvarUpa pudgala dravyanI sAthe saMbaMdha aMtavALo che ane a ne aMta vagarane che, karmapaNe pariNata pudgalene choDIne bAkInA rUpI tathA arUpI dravya sAthenA karma mukta jIva dravya anAdi saMga viyegamAMthI kevaLa saMga anaMta che, bAkI viga sAMta che arthAt muktAtmAo saMpUrNa karmathI mukAIne zuddha thayA pachI pitAnuM arUpI svarUpa meLave che tethI te akriya thAya che ane eTalA mATe ja te gatizUnya thavAthI viga vagarane thAya che. sakarmaka jIva tathA pudgala sakriya hovAthI jIvanI sAthe saMbaMdhita thayelA karma dravyamAM parivartana thayA kare che arthAt jUnAne viyoga thAya che ane navAne saMga thAya che ane tethI karIne bhinna bhinna prakRtivALA aneka prakAranA karmane jIvanI sAthe saMbaMdha thAya che, te karma saMga pravAhathI anAdi che, arthAt nadInA pANInA pravAhamAM pahelAnuM pANI jema jema AgaLa cAlatuM jAya che tema tema pAchaLathI navuM AvatuM jAya che. te jyAre je jharaNAomAMthI pANI vahe che te sukAI jAya che tyAre navuM AvatuM baMdha thavAthI nadInA pANIne pravAha sukAI jAya che tevI ja rIte pUrva karma bhagavAI javAthI AtmAthI chUTA paDatA jAya che ane navAM karma AvatA jAya che te jyAre navA karmane baMdha TaLI jAya che tyAre navA karma AvatA baMdha thAya ane jUnA karmane kSaya thAya che eTale anAdithI Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizva vyavasthApaka padArtho : ' [ 121] cAlyo Avate karmane pravAha tUTI javAthI AtmAnI sAthenA karmanA anAdi saMgane sarvathA viga thaI jAya che. A pramANe jIva tathA karmanA anAdi saMjogane laIne ja dravya jagata anAdi manAya che ane te parivartanazIla hevAthI pravAhathI anAdi che ane eTalA mATe ja tene kSaNika paNa kahevAmAM Ave che. jIva dravya tathA pudgala dravya aneka hovAthI ja jagatanI vicitratA jaNAya che. je jIva tathA pudgala dravyanI saMkhyA ekanI heta arthAt eka eka dravya hita te pratyakSa jaNAtA jagatamAMnuM kazuM ya na hota, ane aneka saMjJAthI oLakhAtA pugalaskaMdhanA abhAve jIvanI vibhAva dazAne paNa abhAva ja thate heta temaja aneka dranA AdhAra mATe AkAza tathA sakriya dravyanI gati, sthiti mATe dharmAstikAya adharmAstikAya dravyanI paNa jarUrata na raheta, paraMtu pratyakSa jaNAtA jagatane buddhipUrvaka vicAra karavAthI paMcAstikAyanI vidyamAnatA spaSTa samajAya che temAM jIva tathA pugala aneka ane rUpI tathA dharma, adharma ane AkAza eka ane arUpIpaNe mAnavAthI ja jagatanI vyavasthA thaI zake che. jIva tathA pudgala te badhAyane pratyakSa che ja ane sakriya dravya mATe sahAyaka tarIke adazya hovA chatAM paNa dharma, adharmanuM anatizaya jJAnavALA anumAna karI zake che temaja AdhArabhUta AkAzanuM paNa A eka dravyone AzrIne avazya anumAna thAya ja che; kAraNa ke avagAha meLavyA sivAya konI sthiratA thaI zakatI nathI ane tethI ja paMcAstikAyamaya jagata kahevAya che. Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 122 ] vika lekhasaMgraha saMbaMdhamImAMsA (15) saMbaMdha be prakAranA hoya che. eka te saMgasaMbaMdha ane bIje svarUpasaMbaMdha. dravyane je paraspara saMbaMdha thAya che te saMga kahevAya che. saMga, viyegapUrvaka thAya che ane viyega saMgapUrvaka thAya che mATe saMga tathA viyega baMne sAthe rahe che, eTale ke jyAM saMga hoya che tyAM viyoga avazya hoya ja che ane jyAM viga hoya che tyAM saMga paNa heya ja che. e niyama che ke je be vastuone saMga thAya che, viga paNa te be vastuone ja thAya che; paNa je be vastu ene viga thAya che te ja be vastuone pharIne saMyoga avazya thAya che e niyama nathI. viyegI be vastuone pharIne saMga thAya paNa kharo ane na paNa thAya. baMne vastuo bIjI vastuonI sAthe paNa joDAI jAya che. eka svarUpavALA hoya ke bhinna svarUpavALA hoya paNa te je dravyanA nAmathI oLakhAtA hoya te temane paraspara saMgasaMbaMdha thAya che. jaina darzanamAM sApekSa dravya mAnyuM che, eTale ke je kAraNa hoya che te dravya kahevAya che ane kAryane paryAya kahevAmAM Ave che jethI karIne pUrva-pUrvanuM dravya ane uttarottara paryAyanA nAmathI oLakhAya che, jemake-mATI dravya kahevAya ane mATIne piMDa bane te paryAya, pachI te piMDane cAka upara caDhAvI ghaDe banAvatA sudhImAM jeTalI avasthAo badalAya temAM pUrva-pUrvanI avasthA dravya ane uttara-uttaranI Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMbaMdhamImAMsA [ 123 ] avasthA te paryAya athavA te dUdha te dravya ane tenuM dahiM bane te paryAya. dahiMnuM mAkhaNa bane tyAre dahiM dravya thAya ane mAkhaNa paryAya kahevAya, ane mAkhaNanuM ghI bane eTale mAkhaNa te dravya ane ghI paryAya-AvI ja rIte kArya-kAraNabhAvane saMbaMdha hoya tyAM kAraNa te dravya ane kArya te paryAya tarIke oLakhAya che. aneka tAMtaNAonuM kapaDuM bane che. temAM tAMtaNA dravya ane kapaDuM paryAya kahevAya che, kAraNa ke kapaDAnuM kAraNa tAMtaNuM che ke jenuM kapaDuM bane che ane tethI ja kapaDAne paryAya kahevAmAM Ave che paNa jyAre avayavAvayavI. bhAvanI vicAraNA karIe tyAre tAMtaNa avayavo che ane kapaDuM avayavI che-avayavALuM che, mATe avayavI kapaDuM dravya kahevAya che ane tAMtaNArUpa avayave paryAya kahevAya che. paryAyathI dravya juduM nathI ane dravyathI paryAye judA nathI; phakta avasthAonA bhedane laIne eka ja vastune bhinna saMketothI oLakhavAmAM Ave che. jo ke avasthAo paryAya che ane jenI avasthA che te dravya che ane te dravya potAnI dareka avasthAmAM vidyamAna hoya che, chatAM kamathI thavAvALI avasthAmAM pUrvanI avasthA dravya ane uttaranI avasthA paryAyanA nAmathI oLakhAya che. AvA dravyanA saMbaMdhane saMgasaMbaMdha kahevAmAM Ave che. guNa tathA guNIne tAdAmyasvarUpa saMbaMdha hoya che. jemake-mIThAsa ane sAkara, puSpa ane sugaMdha, jJAna ane AtmA vigerene svarUpasaMbaMdha hovAthI mIThAsa svarUpa sAkara, jJAnavarUpa AtmA kahevAya che. guNa tathA guNIne saMga viga thaI zakato nathI, kAraNa ke te abhinna che. je vastuo Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 124] tAtvika lekhasaMgraha bhinna hoya che tene ja saMga-viyoga thAya che ane evA te dravya hoya che paNa guNa-guNa hoI zakatA nathI te AbALagopALa prasiddha che. sarvathA aNajANu mANasa paNa jANI zake che ke sAkaranI mIThAsa ane mIThAsathI sAkara judI nathI paNa baMne eka ja vastu che. ApaNe gAMdhIne tyAM jaIne mIThAsa vagaranI sAkara athavA te sAkara vagaranI mIThAsa mAgIe te te mIThAsa tathA sAkarane judAM karIne e vastu ApI zakato nathI. tAtparya ke-guNa svarUpa sAkarathI mIThAsarUpa guNa judo pADI zakAto nathI mATe guNa-guNIne svarUpa saMbaMdha che. je ke dravyano saMga thavAthI temAM rahelA guNano paNa paraspara saMyoga thAya che chatAM guNene paraspara saMgasaMbaMdha mAnya nathI, kAraNa ke guNe potAnA AzrayabhUta dravyathI chUTA paDIne bhinna bIjA dravyanA AzramamAM jatA nathI. arthAt sAkaramAMthI mIThAsa chUTI paDIne kariAtAmAM jaIne bhaLatI nathI. athavA te AtmAmAMthI jJAna chUTuM paDIne pattharanI zilAmAM jatuM nathI jethI karIne kariAtAnA kaDavAsa guNanI sAthe mIThAsane tathA pattharanA varNa, gaMdhAdi guNenI sAthe jJAna guNano saMgasaMbaMdha mAnavAmAM Ave. jo ke guNIthI guNanuM kathaMcit -keIka apekSAthI bhinnabhinnapaNuM mAnyuM che. guNIthI guNa bhinna manAya che arthAt AtmAthI bhinna jJAna guNane mAnya che; paNa je svarUpe AtmAmAM jJAna abhinnapaNe raheluM che te ja svarUpe jJAna AtmAthI juduM nathI. jemake-jJAna guNa AtmAne che te AtmA sivAya bIje kyAMya paNa rahI zakato nathI, chatAM jaDa svarUpa pustakamAM mAnavAmAM Ave che ane vyavahArathI Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sabaMdhamImAMsA [ 125 ] sAna che te . kahevAmAM paNa Ave che ke amuka pustakamAM khUba ja bhayuM che; paNa je jJAna AtmAmAM cetanasvarUpe kahyu svarUpe pustakamAM te nathI ja. je AtmAthI jJAna chUTu paDIne pustakamAM dAkhala thAya teA ja jaDa svarUpa pustakamAM jJAna bha che tema kahevAya, ane jo tema thAya te AtmA zUnya thavAthI jaDa thaI jAya ane jaDasvarUpa pustaka cetana thai jAya mATe pustakamAM je jJAna mAnyuM che te aupacArika che paNa tAttvika nathI, kAraNa ke pustaka vAMcavAthI jJAna thAya che eTale pustaka sAdhana che ane jJAna sAdhya che. pustaka, AtmAmAM tirAbhAveapragaTapaNe rahelA jJAnane pragaTa karavAmAM nimitta kAraNa che ane tethI thavAvALuM jJAna kArya che. jemake-dhALuM kapaDuM meluM thavAthI tenI dheALAza mela nIce DhaMkAI jAya che tyAre sAbuthI kapaDuM ujaLuM karavAmAM Ave che, kapaDu dhAvAine ujaLuM thAya che tyAre te ujaLAza sAbumAMthI AvatI nathI paNa mela dUra thavAthI kapaDAmAM rahelI ujaLAza pragaTa thAya che mATe sAbumAM ujaLAza nathI paNa kapaDAmAM che. tene pragaTa karavAne sAbu te sAdhanamAtra che ane tenuM kAma mela khaseDavAnuM che paNa ujaLu karavAnuM nathI. jyAre mela dUra thAya che tyAre kapaDAnI ujaLAza pAtAnI meLe pragaTa thAya che chatAM vyavahAramAM kahevAya che ke sAbu kapaDAne ujaLuM banAve che, tevI ja rIte AtmAnA jJAna upara AvaraNa AvavAthI te DhaMkAI jAya che, tene pragaTa karavAne pustakanA upayAga karavAmAM Ave che te jJAna pustakamAMthI AvatuM nathI paNa tirAbhAve AtmAmAM rahelu hoya che te ja pragaTa thAya che, chatAM pustakanu jJAna kahevAya che te Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 126 ] ' tAvika lekhasaMgraha pustakarUpa kAraNamAM jJAnarUpa kAryane upacAra karIne temAM jJAna mAnavAmAM Ave che. AvI ja rIte dravya mAtranA guNene kathaMcit bhinnabhinna mAnyA che, vijaLInA geLAne lAITa kahevAmAM Ave che paNa lAITa (ajavALuM) te vijaLIne guNa che ane te vijaLImAM rahe che paNa gaLAmAM rahetuM nathI, gaLo te vijaLImAM rahelA ajavALAne pragaTa karavAnuM sAdhana mAtra che. temAM ajavALAne upacAra karIne gaLAne paNa lAITapaNe oLakhavAmAM Ave che. A pramANe vicAra karavAthI dravya tathA guNene svarUpasaMbaMdha ane dravyane paraspara saMgasaMbaMdha jANavA maLe che. " A baMne prakAranA saMbaMdhamAMthI saMyogasaMbaMdha pradhAna che ane tAdAmya svarUpa saMbaMdha gauNa che, kAraNa ke svarUpa saMbaMdha guNa-guNIne hoya ane te Adheya hovAthI svataMtrapaNe alaga rahI zaktA nathI paNa pitAnA AdhArarUpa dravyamAM rahe che arthAt dravyanA tAbAmAM guNa rahe che paNa guNanA tAbAmAM dravya rahetuM nathI mATe dravya mukhya che ane eTalA mATe ja dravya svataMtrapaNe paraspara eka bIjAnI sAthe maLI zake che paNa tevI rIte guNe maLI zaktA nathI. dravyonuM paraspara maLavuM te saMgasaMbaMdha kahevAya che ane tethI karIne saMgane pradhAnatA ApI che. ApaNe ane AkhuM jagata saMgasaMbaMdhanuM pariNAma che. dareka darzanavALAoe dravyone pradhAnatA ApIne prathama tenuM varNana karyuM che ane tyArapachI temanI oLakhANa karAvanAra guNane varNavyA che. guNAnuM kAma mAtra dravyone oLakhavAnuM hoya che, bAkI saMsAranA dareka kAryomAM Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMbaMdhamImAMsA [ 17 ] dravya ja AgaLa paDate bhAga le che ane guNe dravyanI sAthe rahIne kAma karI zake che; ekalA kAMI paNa karI zaktA nathI. jyAM juo tyAM dravyanI pRcchA thAya che, guNene keIpaNa pUchatuM nathI. keIpaNa kAmamAM dravyanuM nAma na letAM je guNanuM nAma levAya to meTa guMcavADe Ubhe thAya che. te jyAre dravyanuM nAma levAmAM Ave che tyAre tene jhaTa Ukela AvI jAya che. jemake-lADavA athavA te zIro banAvanAra keInI pAse mIThAsa maMgAve te te vicAramAM paDI jaze ke zuM lAvavuM? gaLa lAva ke sAkara paNa jyAre tene kahevAmAM Ave ke sAkara lAve te jhaTa laI Avaze. keIne tAva Avato hoya ane tene kaMI kahe ke kaDavI davA pIo te tene samajaNa nahiM paDe ke zuM pIvuM? paNa karI AtuM pIvAnuM kahevAthI tarata karIAtAne upaga karaze. kaDavAsa tathA mIThAsa guNa che ane sAkara tathA karI AtuM dravya che. A bemAMthI guNanI vastu spaSTa samajAtI nathI paNa dravyathI spaSTa samajAya che mATe ja dravya pradhAna che ane temAM ja AkhAya saMsAranI lIlA samAyelI che, bAkI guNe te dravyanA Azrita hoIne tene oLakhAvanArA che ane paryAye dravyanI kamathI thavAvALI avasthAo che ke jene dravyanA nAmathI oLakhavAmAM Ave che. A pramANe tAvika daSTithI vicAra karIe te dravya, guNa tathA paryAya traNe eka ja vastu che chatAM kavacit bhinna hovAthI bhinna nAmathI oLakhAya che. | dazya jagatanI vicitratA vijAtIya dravyanA saMgathI utpanna thayelI che, eTale ke arUpI jIva ane rUpI jIva Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 128] tAtvika lekhasaMgraha A baMne dravyonA saMgathI thayelI vikRti te ja cAra gatirUpa saMsAra kahevAya che. jo ke ajIva arUpI paNa che ane te dharmAstikAya, adharmAstikAya tathA AkAzAstikAyanA nAmathI oLakhAya che ane te jIva dravyathI bhinna jAtinAM dravya paNa che chatAM temanA saMgathI kaI paNa prakAranI vicitratA pragaTa thatI nathI, kAraNa ke jIvanA arUpI guNa sAthe temanuM sAdharmI che eTale ke baMnemAM arUpI guNa sarakhe che ane tethI karIne ja anAdi kALathI siddhAtmAone ane dharmAstikAyAdi arUpI dravyone saMga hovA chatAM paNa siddhomAM kaI paNa prakAranI vikiyA jaNAtI nathI. vikRta svarUpa thavAne mATe guNonuM vaidharmI khAsa kAraNa che ane te jIvAstikAya tathA pudgalAstikAyanA saMgamAM spaSTa jaNAya che. baMnemAM guNabheda chejIva dravya arUpI, cetana ane akriya che tyAre pudgala dravya rUpI, acetana ane sakriya che, mATe ja baMne dravyane saMga vicitra saMsAranI utpattinuM kAraNa che. sajAtIya dravyanA sagathI vividha prakAranI vicitratA thAya nahiM. aneka siddhAbhArUpa sajAtIya jIva dravyone anAdi saMga hovA chatAM paNa kaI paNa prakAranI vicitratA thaI nathI tevI ja rIte aneka pudgalarUpa sajAtIya ajIva dravyanA tathA dharmAstikAyAdi ajIva dravyanA saMgathI paNa paNa kAMI vicitratA jaNAtI nathI mATe dravyonA saMgathI thavAvALI viyiA-vibhAva dazA phakta jIva dravya tathA pudgala dravyanA saMgathI ja thAya che. dravyanI pradhAnatAmAM paNa sauthI zreSTha caDhiyAtuM Atmadravya che, kAraNa ke Atmadravya pitAne tathA parane jaNAve che ane Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMbaMdhamImAMsA [ 129 ] bIjA dravya parane te jaNAvI zakatAM nathI ja paNa pitAne paNa jaNAvI zaktAM nathI, mATe je Atmadravya na hoya te bIjA badhAya dravyanI AkAzapuSpa jevI ja dazA thAya. jo ke Atmadravya aneka che chatAM svarUpe badhAya eka sarakhA che, toye parapudgala dravyanA saMgathI tenA be bheda paDyA che ane te eka siddha ane bIjA saMsArInA nAmathI oLakhAya che. jaDa svarUpe karmathI mukAyelA AtmAo siddhAtmA athavA te zuddhAtmA kahevAya che. dehadhArI kevaLajJAnIo zuddhAtmA ane azarIrI kevaLajJAnI siddhAtmA tarIke oLakhAya che. ane je AThe karmathI baMdhAyelA che te baddhAtmA karmajanya janma, jarA tathA maraNa AdinI avasthAe bhegavavAne mATe aneka prakAranA zarIrane dhAraNa karavAvALA saMsArI AtmA kahevAya che. AtmAo upayoga svarUpavALA hovAthI temanuM kAma mAtra jANavAnuM ja hoya che. zuddhAtmA kevaLajJAnI svAdhInapaNe niraMtara sAcuM ja ane saMpUrNa jANe che tyAre azuddhAtmAo alpajJa-chamastha havAthI parAdhInapaNe paranI madadathI jANe che. para eTale pagalika vastune kahevAmAM Ave che ane te zAstra tathA idri hoya che. zAstranI madada sivAya kevaLa idriyethI jANeluM prAyaH sAcuM hotuM nathI, zAstrathI jANeluM sAcuM paNa hoya che ane jUThuM paNa hoya che, kAraNa ke jyAM sudhI sAcuM jANavAmAM AvuM AvatuM darzana karma khase nahiM tyAM sudhI zAstramAM lakheluM sAcI rIte samajAya nahi ane jyAM sudhI zAstramAM lakheluM sAcuM samajAya nahiM tyAM sudhI indriyathI paNa sAcuM jaNAya Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 130 ] tAtvika lekhasaMgraha nahiM. iDhiye pite jaDa che eTale te te kAMI paNa jANI zake nahiM paraMtu AtmAne jaNAvI zake kharI paNa te sajAtIya rUpI jaDane bodha karAvI zake, arUpI cetana tathA acetana temaja sUphama rUpI acetanane jaNAvI zake nahiM. A badhI vastuone AtmA zAstranI madadavaDe jANI zake che ane te zAstranI madada meLavavA AMkha tathA kAna atyaMta upayogI che. zAstra tathA Idri AtmAne baMdha karavAmAM nimitta kAraNa che. AMkha tathA kAna avaLI samajaNathI avaLe mArge janArane savaLuM samajI savaLe mArge javAmAM atyaMta upakAraka che. A be sivAyanI bAkInI jIbha, nAka tathA sparza Idriya sAcuM jANavAnA kAmamAM AvatI nathI, kAraNa ke A traNe idri phakta jaDanA guNadharma jANavAne kAma Ave che. ane AMkha tathA kAna te Atmadharma tathA jaDa dharmanuM sAcuM svarUpa jANavAnA kAmamAM Ave che. vikAsI AtmAonA anubhavajJAnane bodha A be iMdrithI ja thaI zake che. zAstramAM lakhelo bodha AMkhathI vAMcIne meLavI zakAya che, ane mahAna puruSane upadeza kAnathI sAMbhaLIne sAcI vastusthiti jANI zakAya che. zAstro vAMcavAthI ke upadeza sAMbhaLavAthI jInI ajJAnatA dUra thAya che ane samyaga jJAna meLavI zakAya che. AMkha tathA kAna dvArA je jJAna meLavavAmAM Ave che tene zratajJAna kahevAmAM Ave che. AvA zrutajJAnathI AtmA kevaLI eTale bedha meLavI zake che ne zrutakevaLI kahevAya che. AvA zrutakevaLIo saMpUrNa AtmavikAsa paNa sAdhI zake che, mATe pAMca indrimAM A be idri pradhAna gaNAya che. vyavahAramAM paNa A be iDhiye ghaNI ja upayogI Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sabaMdhamImAMsA [ 131 ] thai paDe che. jIvanamAM sukhe jIvavAne bIjAnI sukhI jIvanavyavasthA joine ke sAMbhaLIne peAtAnu jIvana sukhamaya banAvI zake che, vATe jatAM mArga bhUlI bhaTakatA mANasa bhAmiyAe batAvelA mAga joIne ke sAMbhaLIne AphatamAMthI khacI jAya che ane icchita sthaLa meLavI zake che. A pramANe vijAtIya karma dravyanA sayAgavALe AtmA lAbha ke hAni karmanA ja sajAtIya jaDa saMsargathI meLavI zake che. tAtparya ke-jyAM sudhI Atmadravya ane kadravyanA sayAganA viyoga na thAya tyAMsudhI svarUpa saMbaMdhI rahelA guNaiA pUratuM kAma ApI zakatA nathI tethI jIvane Dagale ne pagale niraMtara jaDadravya sayAganI atyaMta AvazyakatA rahevAnI ja. jIvane ajIvadravyarUpa pAlika saMpatti meLavavAne mATe punya karma rUpa jaDa dravyanA saMsarganI jarUrata teA hoya ja che paNa kadravyanA sayAgane khaseDIne potAnI sabhyajJAnAdi guNasvarUpa sa patti pragaTa karavAne mATe paNa jaDa vastuonA saMsarganI AvazyakatA rahe che? ane te bhASAnA pudgalarUpa zabda, sarvajJa tathA mahAna puruSonuM svarUpa tathA temanA dhanu jJAna karAvanAra pustakA ane mahAna puruSonI pratimAonI Atmika sAcI sapatti meLavavAmAM jarUrata paDe che. te sivAya to sAcuM jaNAya nahi ane sAcuM samajAya pazu nahi. je caramazarIrI-dhAraNa karelA deha cheDayA pachI phrIne zarIra nahi dhAraNa karanArA mukitagAmI puruSA svayaM buddha eTale koi paNa prakAranI jaDAtmaka vastuonI sahAyatA sivAya sAcI rIte jANuvAvALA tathA samajavAvALA kahevAya che, temaNe paNa pUrva janmamAM te Atmika sapatti meLavavAne cAgya paudgalika vastuonI Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 132 ] tAttvika lekhasa'graha sahAyatA lIdhelI DAya che ane tethI karIne pUrvajanmamAM paNa ghaNIkharI saMpatti meLavelI hAya che eTale carama-chellA bhavamAM temane paudgalika vastuonI sahAyatAnI jarUrata rahetI nathI. anAdi kALanA Atmadravya tathA kadravyanA sayAga--mULa ajJAnatAne laI ne anukULa paudgalika dravyonA saMyogane sukha mAnanArA ajJAnI jIvAne potAnuM mAnelu sukha meLavavAne mATe temane prathama te jaDa svarUpa punya karma dravyanA saMganI jarUrata rahe che, kAraNa ke punya karma dravyanA Atmadrazya sAthe sayeAga na thAya tyAMsudhI paudgalika sukhanA sAdhanarUpa dravyo maLI zake nahiM, anAdi kALanA eka evA. aTala niyama che ke paulika sukha mATe jaDAtmaka vastusAdhananI anivArya jarUrata raheja che tyAre Atmika sukha mATe koi paNa prakAranA sAdhananI leza mAtra paNa AvazyakatA hotI nathI, kAraNa ke Atmika sukha Atmadharma che ane te AtmAnI sAthe svarUpasaMbaMdhathI rahe che eTale AtmA pAte ja sukhasvarUpa che. jo sAkarane mIDI banAvavAne bIjI vastunI jarUrata paDatI hAya te ja AtmAne sukhI banAvavAne cetana acetana jevI kroIpaNa vastunI jarUrata rahe, paNa paudgalika sukha te pudgala dravyeAnA saMcAgarUpa hAvAthI jaDAtmaka vastuone iMdriyA sAthe saMcaLa thayA sivAya jIva peAtAne sukhI mAnI zakate ja nathI. dhana, saMpatti tathA bAgabaMgalA Adi jaDAtmaka vastuenA saMcAgamAM ja sukha mAnavAne TevAi gayelA jIvA azAtAvedanI tathA kaSAya mehunIyanI kanaDagatathI jarA paNa duHkha mAnatA nathI paNa kroDAnI sa patti tathA pAMce indriyonA viSayASaka sAdhanAnI prAptithI pAtAne sukhI ja mAne che. jo pAMca iMdriyA Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMbaMdhamImAMsA [ 133 ] mAMthI AMkha tathA kAnanI ke jIbhanI khAmI hoya arthAt AMdhaLA, baherA ane bebaDA hoya te ja pitAne duHkhI mAne che, game teTalI dhana-saMpatti athavA te bIjA paulika sukhanA sAdhana hoya te paNa pitAne te parama duHkhI ja mAnavAnA, kAraNa ke pIgalika sukha vaiSayika hovAthI arthAt pAMce idrinA viSasvarUpa hevAthI game teTalAM anukULa sAdhane kema na maLyAM hoya paNa jyAM sudhI tene idri grahaNa na kare tyAM sudhI temane jarAye sukha hoI zakatuM nathI. AMkha vagaranAne bAgabaMgalA nakAmAM che. nATaka sInemA ke rUpalAvaNya tathA suMdaratA AMkhathI joIne mAnavI sukha tathA AnaMda mAne che. saMgIta tathA mAna-mehanI prazaMsAthI je sukha tathA AnaMda mAnavI meLave che te kAna vagaranAne maLI zakato nathI. bebaDe mANasa potAnA sukha-duHkhanI vAta bIjAne kahI zakatuM nathI tethI tene ghaNI ja mUMjhavaNa thAya che mATe ja pagalika sukha meLavavAmAM dhanasaMpatti Adi bahAranA sAdhane karatAM pAMca IdriyarUpa aMtaraMganA sAdhananI atyaMta AvazyakatA rahe che. A pramANe jagatamAM paugalika sukha jaDAtmaka dravyonA saMgathI thAya che te mATe paNa sagAsaMbaMdhane pradhAnatA ApI che. je jIva tathA pudgala dravyane pravAhathI anAdi saMgasaMbaMdha na hota to jagata jevI vastune ja abhAva hota. ema to dharma Adi pAMce dravyano saMga anAdithI ja che paNa saMga-viyegavALA te jIva tathA pudgala be ja dravya che ane saMga-viyegavALA dravyane laIne ja vividha prakAranI vicitratAvALuM vizva daSTigocara thaI rahyuM che. jo viga vagaranA saMyegavALA jIva tathA pudgala Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 134 ] tAtvika lekhasaMgraha dravya heta te dharma, adharma tathA AkAzanI jema te baMne ka sarvavyApI hatI ane tema hovAthI te baMnenI saMkhyA paNa dharma Adi traNa dravyanI jema eka ja heta arthAt jIva tathA pudgala je aneka dravya kahevAya che tene abhAva thaI jAta te pachI jagata zUnya te nahiM paNa zUnya jevuM ja kalpI zakAya ane kevaLajJAnane paNa zeyanA abhAve jANavAnuM kazuMya na hovAthI tene paNa abhAva ja thaI jAta mATe ja saga-viyegavALA jIva tathA pudgala dravyane anAdi saMga mAnavAmAM Ave che temaja baMne aneka dravya manAya che te vyavasthitapaNe saMsAranI vidyamAnatA siddha kare che mATe ja saMgasaMbaMdha pradhAna che. tAvika vicAraNA (16). saMsAramAM vastu mAtranuM nirIkSaNa be dRSTithI thAya che. eka te sUkSma dRSTi ane bIjI sthala daSTi. A baMne prakAranI daSTimAMthI sUkSma dRSTithI tAtvika baMdha thAya che ane sthaLa daSTi atAtvika vastuno baMdha karAve che. mAnava jAti sthaLa dRSTine pradhAnatA ApIne potAnI sAMsArika pravRttimAM saphaLatA meLavI rahI che, paNa jemanI manovRttimAM sAMsArika pravRttinI upekSA che evA tAtvika vastusvarUpanI jijJAsAvALA sUkSama daSTine pradhAnatA ApIne sthaLa dRSTine gauNa rAkhe che. ane tethI karIne teo tAtvika bedhavALA hoya che ke je badha sthaLa daSTivALAne agamya havAthI buddhigrAhya thaI zakatuM nathI. Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tAttvika vicAraNA [ 135 ] mAtra iMdriyagrAhya vastune bedha karanAra atIndriya grAhyA vastuno bodha karI zakatA nathI, mATe temane samajAvIne parekSa vastuone bodha karAvavAne mATe atIMdriya jJAnavALA mahApuruSae idriyagrAhya vastuonA udAharaNathI samajAvavA prayAsa karyo che. je parokSa vastuo samajAvavAne mATe indriyagrAhya kaI paNa vastu maLI zakatI nathI tenA mATe sarvanA vacane upara mAtra zraddhA rAkhavAnuM jaNAvyuM che. sthala daSTithI jotAM te je vastuone bedha idrithI thAya che tene pratyakSa kahevAmAM Ave che ane jene bedha hetu tathA udAharaNa dvArA thAya che tene anumAna kahevAmAM Ave che. kAne sAMbhaLyuM, najare joyuM, suMghI joyuM, cAkhI joyuM, aDakI jeyuM Ama kahIne jANelI vastu jaNAvavAmAM Ave che tene pratyakSa kahevAmAM Ave che. be vastunA saMgane najare joyA pachI eka vastune jovA mAtrathI tenA saMgIne bodha thavo te anumAna, arthAt vastune oLakhAvanAra cihna mAtrane joIne vastune jANavI te anumAna kahevAya che. jemake-jaina sAdhunI oLakhANa oghA( rajoharaNa )thI thAya che. te eze ane sAdhuno saMyoga ghaNI vakhata jenAra mANasa kaI gAmanI zerImAMthI pasAra thatA hoya ane koI makAnamAM e je najare paDatuM hoya paNa sAdhu bhIMtanI ADamAM beThelA hovAthI najare na paDatA hoya te paNa jenAra pitAnI sAthena aNajANa mANasane kahe ke-A makAnamAM jaina sAdhu che te te sAMbhaLanAra aNajANu mANasa jarUra pUchavAne ja ke tame kevI rIte jANyuM ? tyAre te uttaramAM jaNAve che ke-jue, pele e paDyo che. A Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 136 ] tAtvika lekhasaMgraha e jaina sAdhuo pAse ghaNI vakhata levAmAM Avyo che mATe A eka paDyo che jethI jarUra A sthaLe jaina sAdhu hovA joIe. AvI ja rIte parokSa vastuo hetu dvArA anumAnathI jANI zakAya che ane te anumAna aneka prakAranuM che, vastu idriyagrAhya hoya ke atIMdriyagrAhya hoya paNa je parokSa che tene anumAnathI athavA to AgamathI baMdha thAya che. iMdriyagrAhya vastuomAM paNa sUkSmatA tathA sthaLatA hovAthI atyaMta sUkSma vastuo pratyakSa thatI nathI chatAM keTalIka sUkSma vastuo sAdhana dvArA pratyakSa thaI zake che. jemake-sUkSmadarzaka yaMtrathI cakSugrAhya sUma vastuo jaNAya che. AmaLAthI pANInI madhuratA tathA vijaLIthI zabda pratyakSa thAya che. keTalIka paramANu jevI rUpI vastuo sUkSmatama hovAthI sAdhano dvArA paNa iMdriyagrAhya thaI zakatI nathI. AvA paramANuo tathA idriyaagrAhya anaMtAnaMta paramANunA kaMdhonuM sthaLa pariNAmavALA kAryathI anumAna thaI zake che. je jaDAka sthaLa vastuo saMsAramAM kAryarUpe pratyakSa thaI rahI che tenuM kAraNa avazya hoya che. te kAraNane jyAre tapAsIe tyAre tenuM paNa kAraNa hoya che. AvI rIte kAraNanI paraMparA jyAM jaIne aTake che tene paramANu kahevAmAM Ave che. arthAt kAryanuM paraMparAthI Adi kAraNa che te ja paramANu che. paramANunA keI paNa kAraNa nathI kAraNa ke te kArya nathI paNa anAdithI havAthI nitya che; mATe ja sthaLapaNe daSTigocara thatI vastunuM aMtima kAraNa paramANu heI zake che. te jyAre be bhegA thAya che tyAre tene skaMdha kahevAmAM Ave che ane te be paramANunA sAgarUpe Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tAttvika vicAraNA [ 137 ] kArya hovAthI paramANu kAraNa kahevAya che. jyAre traNa paramANu bhegA thAya che tyAre traNa paramANune skaMdha kAya kahevAya che ane e paramANunA skaMdha tenuM kAraNa thAya che, tyAre paramANu kAraNanuM kAraNa kahevAya che, kAraNa ke te caNuka skaMdhanuM kAraNa che. skaMdha eTale jenA vibhAga thaI zake evI vastu. jyAM sudhI eka vastunA be bhAga thai zakatA hoya tyAM sudhI te ska Mdha kahevAya che, paNa jyAre kevaLajJAnInI dRSTimAM paNa eka vastunA be bhAga na thaI zake tyAre te paramANu kahevAya che. ane jene deza kahevAmAM Ave che te paNa eka prakAranA skaMdha che. jyAM sudhI eka moTA skaMdhanA TukaDA ska Mdha sAthe vaLagelA hoya tyAM sudhI te deza kahevAya che paNa jyAre te skaMdhamAMthI tUTIne judo paDI jAya che tyAre te paNa skaMdha kahevAya che; kAraNa ke tenA paNa pAchA aneka dezo hoya che. AvI ja rIte jyAMsudhI vastunA vibhAga thatA rahe tyAMsudhI te skaMdha kahevAya che (te moTA skaMdhanI sAthe vaLagI rahelA vibhAge te deza ) ane jyAre vastunA kevaLInI buddhithI paNa e vibhAga na thAya tyAre te ska Mdha na kahevAtAM paramANu kahevAya che. ane te paramANu jyAMsudhI smudhanI sAthe vaLagelA hoya tyAMsudhI te pradezA kahevAya che. jemake-eka hajAra tAMtaNAnuM aneluM kapaDuM te skaMdha kahevAya ane temAMthI AsA, sAtasA Adi tAMtaNAnA TukaDA jyAMsudhI hajAra tAMtaNAnA skaMdhathI judA paDayA na hoya tyAMsudhI te deza kahevAya che paNa te TukaDAo hajAranA skaMdhamAMthI judA paDayA eTale te skA kahevAya che. A hajAra tAMtaNAnA kapaDArUpa skaMdhamAM jeTalA tAMtaNA che te badhAya Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 138 ] tAttvika lekhasaMgraha pradeza kahevAya che. jyAM sudhI be tAMtaNanA saMgarUpa skaMdha hoya tyAMsudhI te kapaDuM kahevAya paNa derA kahevAya nahiM paNa jyAre be tAMtaNuM chUTA paDI jAya che tyAre te derA kahevAya che paNa kapaDuM kahevAtuM nathI. tevI ja rIte be paramANuone saMga hoya tyAM sudhI te skaMdha ane chUTA paDI jAya tyAre paramANu kahevAya che. A pramANe paramANu rUpI ajIva hevA chatAM paNa atyaMta sUkSma hovAthI pratyakSa thaI zakatA nathI paNa kAryarUpa skaMdhothI tenuM anumAna ja thaI zake che. paramANuone samudAyarUpa skaMdhamAM samudAyarUpe paramANu pratyakSa che paNa temane skaMdhamAM paNa judA pADIne dekhADI zakAya nahiM. cakSu(AMkha)thI varNa tathA AkAra grahaNa thAya che. keI paNa rUpI vastu AkAra vagaranI hotI nathI, vastu sUkSma heya ke sthaLa hoya paNa tene koI ne koI AkAra to hoya ja che. paramANune paNa AkAra hoya che, te pachI tenA samudAyarUpa skaMdhomAM AkAra kema na hoya? paramANuonA samudAyarUpa skaMdhanI racanAvizeSane AkAra kahevAmAM Ave che. varNa, gaMdhAdi dharmavALA rUpI dravyamAM ja AkAra hovAthI te sAkAra kahevAya che, ene e ja dRSTithI AkAranA abhAve arUpI zuddhAtmAne nirAkAra kahevAmAM Ave che. A baMne-sAkAra tathA nirAkAraavasthAo aneka saMkhyAvALA jIvAstikAya tathA pudgalAstikAyamAM saMbhave che; kAraNa ke je dravya dezavyApI che paNa sarva vyApI nathI temAM ja sAkAra-nirAkAranI vyavasthA thaI zake che. je dravya sarvavyApI tathA akriya heIne eka saMkhyAvALA che, tene AkAra banI zakyuM nathI ane eTalA mATe ja dharma Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tavika vicAraNA [ 139 ] stikAya, adharmAstikAya tathA AkAzAstikAya arUpI te kahevAya che paNa nirAkAra kahevAtAM nathI. dharmAstikAya Adi dravyo ApI che ane akiya paNa che eTale tene AkAra nathI, kAraNa ke kriyA sivAya AkAre banI zake nahiM te paNa te nirAkAra kahevAya nahiM; kAraNa ke sAkAra tathA nirAkAranI vyAkhyA jotAM ema samajAya che ke-anAdithI AkAra sahita hoya te sAkAra ane je vastumAMthI AkAra nikaLI jAya te nirAkAra. jIva tathA pudgala baMne anAdi kALathI AkAravALAM che. temAM pudgalAstikAya te AkAra rahita thaI zakatuM ja nathI kAraNa ke te varNa, gaMdha Adi dharmavALuM hovAthI rUpI che. je tAtvika dRSTithI vicAra karIe te rUpI vastuo ja sAkAra hoya che, arUpI hotI nathI chatAM jIvanI sAthe anAdikALanA karmasaMgane laIne te anAdi kALathI ja rUpI kahevAya che ane tethI te sAkAra paNa kahevAya che. tenAthI jyAre AkAranA kAraNabhUta karmane sarvathA viyoga thAya che tyAre AtmAnuM arUpI svarUpe pragaTa thavAthI te nirAkAra kahevAya che. eTale ke AtmAmAMthI AkAranA kAraNa rUpa jaDa dravya nIkaLI javAthI tenI nirAkAra avasthA pragaTa thAya che. paNa te AtmA anAdikALathI ja nirAkAra nathI hotuM ane je AtmAne anAdikALathI ja nirAkAra tathA eka mAnavAmAM Ave te anAdi eka izvara siddha thAya che. ane jo tema thAya te pachI jagata jevI keI vastu ja rahetI nathI. ane je nirAkAra aneka AtmAo mAnIe te anAdithI aneka Izvara hevAne prasaMge upasthita thAya che. paNa anAdi eka Izvara mAnavAvALA-nAnA-aneka Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 140.] tAtvika lekhasaMgraha AtmA mAnatA nathI paNa anAdi zuddha nirAkAra eka Izvara ja aneka rUpe saMsAranI vicitratAnuM kAraNa mAne che. anAdikALathI aneka AtmAo che paNa temAM eka AtmA nirAkAra ane sarvazaktimAna che ane bAkInA badhAya sAkAra che. je ema mAnIe to anAdithI je svarUpe nirAkAra che te nirAkAra ja rahevAnuM ane je svarUpe sAkAra che te sAkAra nirAkAra nahiM thAya ane nirAkAra sAkAra nahiM thAya, kAraNa ke anAdithI je vastu je svarUpavALI hoya che te ja svarUpe rahe che. game tevA saMgomAM paNa vastu pitAnA anAdi svarUpane choDatI nathI ane je vastu pitAnA svarUpane choDI de te pachI jaDa cetana thAya ane cetana jaDa thaI jAya. karIe sAkara ane sAkara karI AvuM thAya. AvI rIte jagatamAM vastusvarUpanI avyavasthA thavAthI vastumAtrano abhAva thaI jAya che. jyAre sAkAra AtmA nirAkAra banI zake nahiM to pachI nirAkAra IzvaranI upAsanA karavI vyartha che. A badhA kAraNe tapAsatAM AtmA anAdithI ja svarUpe te nirAkAra che paNa para rUpe-anAdi karmasaMyogarUpe sAkAra che, te jyAre karmathI mukAya che tyAre potAnuM svarUpa pragaTa thavAthI nirAkAra kahevAya che. eTale ke je anAdi kALathI para rUpe sAkAra hite te ja svarUpe nirAkAra thayuM. A uparathI ema paNa siddha thAya che ke-kaI paNa AtmA anAdithI nirAkAra nathI paNa jeTalA nirAkAra AtmA che te badhAya sAkAramAMthI nirAkAra banyA che. pudgala dravya te svarUpathI rUpI hovAthI svarUpathI ja sAkAra che eTale te sakriya hovA chatAM paNa nirAkAra banI Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tAtvika vicAraNA [14] zake ja nahi. te sivAyanA dharmAstikAyAdi cAra dravyamAMthI AtmadravyamAM ja nirAkAratA ghaTI zake che, kAraNa ke te karmanA saMsargathI rUpI-sakriya tathA sAkAra che ane bAkInA traNa dravya anAdithI ja zuddha havAthI arUpI-eka-sarvavyApI tathA akiya hevAthI temAM sAkAratA tathA nirAkAratA jevuM kazuM yA hotuM nathI. je dravya svarUpathI ja sarvavyApI heIne eka hoya che te arUpI tathA akiya hoya che ane je dravya svarUpathI dezavyApI hoIne aneka hoya che te rUpI tathA sakriya paNa hoya che, mATe jIva dravya tathA pudgala dravya A baMne dravyamAMthI pugala dravya svarUpathI ja rUpI tathA sakriya che. ane jIva dravya svarUpathI te arUpI tathA akiya che paNa pula dravyanA saMgathI te rUpI ane sakriya che mATe te sAkAra paNa kahevAya che tethI nirAkAratA meLavyA pachI tenI kiyA virAma pAmI jAya che. jema AtmA karmasaMgathI sAkAra kahevAya che tema dharma stikAyAdi aneka rUpI pudgala tathA sarkane saMyoga hevA chatAM paNa sAkAra kahevAtA nathI, kAraNa ke te sarvavyApI hovAthI akriya che. (je vastu sarvavyApI hoya che tene halana-calana mATe sthAna na hovAthI akriya ja hoya che.) ane eTalA mATe ja tene rUpI pudgalo sAkAra banAvI zakyA nathI. jIva dravya dezavyApI tathA aneka che ane anAdi kALathI ja karmanA saMgane laIne temAM kiyA thayA kare che mATe te pudgala dravyanI sAthe otaprota thayeluM hovAthI anAdithI ja te sAkAra che chatAM yegyatA tathA deza-kALanI anukULatA maLavAthI nirAkAra Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 142] tAvika lekhasaMgraha banI zake che, arthAt dezavyApI AtmAomAM sAkAra banavAnA kAraNabhUta yiA rahelI che, mATe ja te sAkArathI nirAkAra avasthA prApta kare che. svarUpe ke pararUpe paNa je vastu rUpI hoya te aneka rUpI hoya che ane te ja sakriya hovAthI sAkAra hoya che. je svarUpathI sAkAra hoya che te nirAkAra banI zake nahi paNa para rUpathI sAkAra hoya che tenAmAM nirAkAratA meLavavAnI zakita hoya che. A pramANe vicAra karatAM samajAya che kepaMcAstikAyamAMthI kevaLa jIvAstikAya dravyamAM ja nirAkAratA saMbhave che. dezavyApI dravya ja samAna guNadharmavALA aneka heI zake che paNa sarvavyApI dravya arUpI ja hevAthI anAdithI eka ja che, kAraNa ke temAM kaI paNa deza-kALathI anekapaNAnI saMbhAvanA thaI zakatI nathI. eka e niyama che ke-je aneka che te dezavyApI hoI zake che ane je sarvavyApI che te eka ja hoI zake che, ane eTalA mATe ja dharmAstikAya, adharmA- stikAya tathA AkAzAstikAya A traNe dravya sarvavyApI, arUpI ane visadaza guNadharmavALA heIne saMkhyAmAM eka che. je dharmAstikAyAdi traNe dravyanI pratyeka aneka saMkhyA mAnavAmAM Ave te te sarvavyApI banI zake nahi temaja pudgalAstikAyanI jema rUpI dravya banavAno prasaMge upasthita thAya ane je tema thAya te pachI jIvAstikAya ane pudgalAstikAya be ja dravya rahe. bAkInA dravyane abhAva thaI jAya che ane tethI jaDa tathA cetana be ja dravya mAnavAvALAne siddhAMta AvI jAya che. je ke be dravya mAnavAvALA jIva dravyane aneka mAnIne temAMthI eka jIva dravyane badhAya jIthI alaga paDIne tene anAdi zuddha Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tAvika vicAraNA [143] jaganniyaMtA Izvara tarIke oLakhAve che ane badhAya jIne tathA Izvarane sarvavyApI mAne che paNa te eka vivAdAspada vAta che, eTale ahiM te jaina siddhAMta pramANe be dravya hovAnA prasaMganI ja mAtra sAmyatA lIdhI che. jagatamAM keIpaNa e pradeza nathI ke jyAM jIva tathA pudgala dravya na hoya ane tethI ja AkAza dravyane eka tathA sarvavyApI mAnyuM che, kAraNa ke jIva tathA pudgalanuM AdhArabhUta AkAza dravya che eTale te dravyanA AkAre paNa AkAza dravyamAM ja rahelA che. AkAra athavA te avagAhanAthI vastunI hayAtI jaNAya che. sakarmaka jIva tathA pudgala dravyanA AkAra tathA avagAhanA baMne hoI zake che ane zuddha jIva dravyanI mAphaka avagAhanA hoya che, paNa AkAra hoto nathI. jema ApaNo paDachAyo bhIMta ke pRthvI Adi AdhArabhUta keIpaNa vastu na hoya te paDI zake nahiM tema vastune AkAra ke avagAhanA avagAhya AkAza sivAya banI zake nahi. sarva karma kSaya thayAM pachI zuddha Atmapradezo jeTalA AkAzapradezamAM avagAhIne phelAIne rahyA che teTalA AkAzapradezanI siddhanI avagAhanA kahevAya che paNa AkAra kahevAtuM nathI, ane puduMgala dravya-paramANu tathA skache AkAzamAM avagAhIne rahyA che chatAM tenI avagAhanA na kahetAM AkAra kahevAya che tyAre sakarmaka sazarIrI jIvanA avagAhane avagAhanA tathA AkAra baMne kahevAmAM Ave che, mATe ja rUpI dravya hoya ke akSI hAya badhAyanuM AdhArabhUta AkAza che. tene avagAhya phelAIne rahevA yogya kahevAmAM Ave che. ane je dravya jeTalAmAM phelAI Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. je [ 144] tAvika lekhasaMgraha ne rahyuM hoya te tenI avagAhanA athavA te AkAra kahevAya che ane je dravya phelAya che-avagAhIne rahe che te avagAhanA nAmathI oLakhAya che. jemake ApaNe je jamIna upara beThA hoIe te jamIna avagAhya kahevAya arthAt besavAnA AdhArabhUta, ane besavAmAM jeTalI jagyA rokAya te ApaNI avagAhanA ane jagyA rokanAra ApaNe avagAhaka kahevAIe. jevI rIte AkAza dravya arUpI, akriya tathA sarvavyApI heIne jIva tathA pudgalanA AdhArabhUta che, tevI ja rIte dharma tathA adharma A baMne dravyo paNa arUpI, akriya tathA sarvavyApI heIne jIva tathA pudgalane gatisthitikriyAmAM sahAyaka che. je dharmAstikAya tathA adharmAstikAya jevA be padArtho-dravya na hoya te jIva tathA pudgalamAM keIpaNa prakAranI kriyA saMbhave nahiM kriyA mAtrane gati tathA sthitimAM samAveza thaI jAya che ane je badhAya dravya akriya thAya te pachI jagata jevI keIpaNa vastu hoI zake nahi; kAraNa ke jagata kAryasvarUpa che, ane te kArya kriyA AdhIna che. jyAre kriyAne abhAva mAnavAmAM Ave te kAryane paNa abhAva thaI jAya ane tethI kAraNa dravyane paNa abhAva ja thAya che, mATe jagatanA astitvamAM sakriya dravyanI AvazyakatA rahe che. ane sakriya dravya dezavyApI ja hoya che ane tenA sahAyaka dravya sarvavyApI tathA arUpI hoya che mATe ja AkAzAstikAya jIva tathA pudgalanA AdhArabhUta che ane dharmAstikAya tathA adhamastikAya gati-sthitimAM sahAyaka che temaja sarvavyApI hAIne eka saMkhyAvALA che ane te anAdithI ja arUpI jIva tathA putra tathA rithama te pachI Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tAtvika vicAraNA [ 145] thavAthI AkAra vagaranA che. mAtra jIva dravya ja evuM che ke jemAM badhIya avasthA ghaTI zake che. rUpI, arUpI, sAkAra tathA nirAkAra Adi avasthAo jIva dravya sakarmaka tathA akarmaka hovAthI temAM sApekSapaNe rahelI che. bAkInAM cAra dravya to anAdikALathI je sthitimAM che te sthitimAM kAyama rahe che, arthAt pudgalAstikAya, rUpI, sAkAra, sakriya ane dezavyApI anAdi anaMtapaNe rahevAnuM ane dharmAstikAya, adharmAstikAya, tathA AkAzAstikAya, arUpI, akiya ane sarvavyApIpaNe niraMtara rahevAnAM. temAM dezavyApIpaNuM, sakriyatA ke rUpIpaNuM kayAre ya banI zakatuM nathI. kaNe driya-kAna zabdane grahaNa kare che, kAnathI je zabda saMbhaLAya che temAM varNa, gaMdha, rasa tathA sparza rahelo che mATe rUpI hovAthI AkAravALe che chatAM kAnathI te grahaNa thaI zake nahiM. zabdamAM aneka pudgala skaMdha rahelA che mATe te paugalika che paNa te atyaMta sUkSma hovAthI AMkha tene joI zakatI nathI. vartamAna vijJAne zabdanuM paugalikapaNuM prayoga dvArA siddha karI batAvyuM che, mATe varNa, gaMdha, rasa tathA sparza jema vastunA guNa che ane tene jema cakSu Adi Idi guNa dravya sahita pratyakSa karI zake che tema zabda pratyakSa thatuM nathI mATe te guNa nathI paNa dravya che, ane je zabda guNa hoya to varNa AdinI jema dravyamAM niraMtara upalabdha che joIe paNa tema jaNAtuM nathI, mATe te paudgalika vastuo athaDAvAthI utpanna thAya che athavA te bhASA Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mATe cha vArI che ane nirjIva zabda ane [ 146 ] tAtvika lekhasaMgraha varga-bhASA banavA lAyaka paugalika skaMdhanA jaththAmAMthI paugalika kahe laIne banAvavAmAM Ave che ane eTalA mATe jIva, ajIva tathA mizra ema traNa prakArane zabda kahevAya che. dehadhArI jI bhASAvargaNAmAMthI pudgale grahaNa karIne bese che te jIvazabda ane nirjIva vastuo paraspara athaDAvAthI je zabda utpanna thAya che te ajIvazabda ane jIva tathA ajIva benA saMsargathI bherI, bhUMgaLa, zaMkha Adi vagADavAthI utpanna thAya che te mizra zabda kahevAya che. reDiye tathA lAuDa spIkara Adi jIva zabda che kAraNa ke temAM spaSTa zabdoccAra thAya che temaja belAyelA zabdo saMbhaLAya che. beMDa tathA zaraNAI Adine zabda mizra hoya che, je ke temAM gavAtI vastu spaSTa samajAya che paNa zabdoccAra spaSTa hotuM nathI. phenegrAphamAM zabdane spaSTa uccAra thAya che chatAM te ajIva zabda che; kAraNa ke phenogrAphamAM soya ane rekarDanA ghasArAthI zabda utpanna thAya che paNa jIva jema bhASAvargaNamAMthI pugale le che tema phenogrAphanuM rekarDa jaDa hevAthI laI zakatuM nathI paNa rekarDa-paleTamAM ketarAyalA zabdo sAthenA ghasArAthI pragaTa thAya che mATe te jIva zabda kahevAya nahiM. tAtparya ke jene bolavuM kahevAmAM Ave che, arthAt amuka bele che ema je kahevAya che te jIva zabda tarIke oLakhAya che. pachI te spaSTa uccAra heya ke aspaSTa heya paNa jIva zabdane bolavuM kahevAmAM Ave che. ane jIva tathA jaDanA saMgathI je zabda utpanna thAya che tene vAge che ema kahevAmAM Ave che. ane ajIva zabdane avAja thAya che ema kahevAya Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tAttvika vicAraNA [ 147 ] che. khelavu, vAgavuM ane avAja thavA A traNe kramathI jIva, ajIva tathA mizra zabdane ALakhAve che. AMkha, jIbha, nAka tathA sparze driya varNAdine jema niraMtara grahaNa kare che tema kAna niraMtara zabdane grahaNa karatA nathI, kAraNa ke te varNAdinI jema guNu nathI paNa dravya che ane eTalA mATe ja ghaNI vakhata jyAM zabda na thatA hAya tyAM ghaNI ja zAMti che-jarAya ghAMghATa nathI ema keTalAka mAnavIone kahetA ApaNe sAMbhaLIe chIe. jo zabda dravya na hoya ane guNa hAya te jema eka paramANumAM eka varNa, eka gaMdha, eka rasa ane be sparza kahyA che tema zabdane kahyo nathI mATe paNa zabda guNa nathI paNa dravya che, ane te e dranyAnA sa McAgathI utpanna thAya che mATe vibhAva che paNa koI dravyanA svabhAva nathI. jIva, ajIva tathA mizra ema traNa prakAranA zabda je upara khatAnyA che te jIva tathA pudgala dravyane uddezIne che paNa kAi paNa dravyanA guNune AzrayIne nathI. jIva zabda bhASAva NAmAMthI utpanna thAya che ane te jIva bhASA khanavA lAyaka pudgala skadhAmAMthI pudgalA laIne bhASArUpe goThavIne bahAra kADhe che ke jene bhASA kahevAmAM Ave che. jIva bhASApaNe pariNumAvIne je pudgalAne bahAra phUMke che tene samazraNamAM eTale je tarapha moM rAkhIne khelavAmAM Ave che te dizAmAM rahelA jIve sAMbhaLe che eTale teo bhASAva NAthI utpanna thayelI bhASA sAMbhaLe che paNa bIjI dizAo ke vidizAomAM rahelA jIvA sAMbhaLe che te bhASAnA pudgale athaDAvAthI vAsita thayelA anya pudgugalaskA sAMbhaLe che chatAM te paNa jIva zabda kahevAya che paNa mizra, ajIva zabda Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 148] tAtvika lekhasaMgraha kahevAtuM nathI. A jIva zabda chava tathA bhASAvargaNArUpa pudgala dravyanA saMsargathI utpanna thAya che. jIvanA prayatnathI bhASAvargaNa bhASApe pariName che mATe te bhASA jIva zabda kahevAya che. jo ke jIva zabda ekalA jIva dravyathI utpanna thatuM nathI paNa jIva tathA pudgala dravyanA sAgathI utpanna thAya che te te mizra zabda kahevAya nahiM, kAraNa ke jIva zabdane niyAmaka jIva che, tenAmAM bhASA banAvavAnI zaktivizeSa hevAthI te kaI paNa jIve zarIrapaNe na pariNamAvelA bhASA banavA lAyaka zuddha pudgala skaMdhomAMthI pudgale laIne potAnA kSapazama pramANe buddhipUrvaka tene bhASApaNe pariNumAvIne vacanagathI bahAra kADhe che. temAM jIvanI pradhAnatA hovAthI te jIva zabdapaNe oLakhAya che, mizra zabdamAM paNa jIva tathA pudgala dravyane saMga hoya che, chatAM te jIva zabda kahevAte nathI paNa mizra zabda kahevAya che, kAraNa ke mizramAM jIva tathA pudgala baMne dravyonI pradhAnatA che. jo ke jIvanA prayatna sivAya te mizra zabda banI zake nahiM, chatAM jIva zabda ane mizra zabdanI prakriyAmAM bheda rahelo che. jIva zabdamAM jIva pitAnA kSApazamika vIryavizeSathI zuddha pugala dravya grahaNa kare che tyAre mizra zabdamAM dArikAdi sthaLa zarIradvArA anya jIvoe dArika zarIrapaNe pariNumAvIne choDI mUkelA nijIva pudgala-jaDa dravyane grahaNa kare che. chava zabdamAM pudgala grahaNa karanAra jIva dravya tathA grahaNa karAtA pudgala dravyonuM pratyakSa thatuM nathI paNa jyAre jIva pudgalene bhASApaNe pariNumAvIne bahAra kADhe che tyAre kAna dvArA mAtra zabda pratyakSa Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tAttvika vicAraNA [ 149 ] thAya che, paNu mizra zabdamAM te ane pratyakSa thAya che, kAraNu ke mizra zabda sacetana tathA acetana phreDanA saMcAgathI utpanna thAya che. ane te mane kAsvarUpa paudgalika dravyeA che, mATe ja baMne pradhAna hovAthI mizra zabda kahevAya che. jIva jyAre sUkSma kAraNusvarUpa audArika zarIrathI atyaMta sUkSma zuddha pudgala dhA grahaNa karIne vacanavyApAradvArA bahAra kADhe che tyAre te vacanapaNAne pariNamelA bhASAsvarUpa zabdo jIvanA prayatnanI pradhAnatAthI jIva zabda kahevAya che ane te prayatna apratyakSa hAya che. mizramAM te sthaLa kArya zarIra hAvAthI sacetana tathA acetana baMne zarIronuM pratyakSa thAya che ane kAna zabdane pratyakSa kare ja che. ajIva zabda sthaLa pudgala skaMdhAnA athaDAvAthI thAya che temAM jIvane prayatna hAtA nathI, ajIva zabdamAM zuddha paudgalika skaMdhA hotA nathI paNa jIve audArika zarIrapaNe parimAvelA acetana pudgala skadhAnA saMghaSa NuthI te thAya che. temAM jIvanA prayatna na heAvAthI ajIva zabda kahevAya che. A pramANe vastutattva samajAya che. pudgalAstikAyanA viSaya atyaMta gahana ane gabhIra che, tene vyavasthitapaNe te jJAnI puruSo ja varNavI zake che. chadmastha game teTalI vicAraNA kare chatAM skhalanAe te thavAnI ja tethI te saMbaMdhI jJAnI puruSonI pAsethI kSamA mAMgavI ja paDe che. Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 150] tAtvika lekhasaMgraha paryuSaNA (17) viziSTa phaLanI prAptinA mATe kALanA sahakAranI AvazyakatA rahe che. kUvAnA pANIthI game tyAre anAja ugADI zakAya che, paNa varSARtunA megha sivAya sAruM dhAnya UgI zake nahiM ane rasakasavALuM thaI zake nahi. bAramAsI kerIo Ave che paNa kALe phaLelI ane mRgazaranA vAyarA khAdhelI kerIomAM je kAMI madhuratA hoya che te temAM hetI nathI. A pramANe jyAre vastumAtra potAnI zreSThatA tathA mahattA meLavavAne mATe niraMtara kALanI apekSA rAkhe che te pachI Atmazreya karanAra dharma mATe viziSTa kALanI AvazyakatA hevI ja joIe. je ke game tyAre dharma karI zakAya che, tenA mATe kALane niyama nathI te paNa viziSTa kALe dharma karavAmAM Ave te sArAmAM sAruM phaLa maLI zake che, kAraNa ke mAnavInA bhAvanI zuddhi tathA vRddhimAM viziSTa kALa sAdhaka che. temAM paNa bALajIvone jAgRta karavAne mATe te viziSTa kALa atyaMta upayogI che. dharmamAM vizeSa na jANanAra pudgalAnaMdI aNajANu mAnavInA manamAM paNa ema te Ave ja che ke Aje AThama, caudaza, pAMcama che athavA te amuka tIrthakaranI kalyANaka tithi che, mATe Aje mAre kAMI paNa dharmanI AcaraNa karavI joIe, upavAsa kare joIe ane te na bane te chevaTe ekAsaNuM athavA te beAsaNuM karavuM joIe. kadAca keIe kAMI tapavizeSa na karyuM hoya ane kaI paNa zraddhALu dhamI mANasa tene kahe che ke-Aje parva Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paryuSaNa [ 151 ] divasa che mATe kAMI te kare, te te zaramAIne kAMIne kAMI dharmanI AcaraNa karaze ja. tapasyA athavA te prabhupUjA Adi kAMI paNa dharmanI pravRtti Adaraze ja ane kartavyanI bhAvanAthI aNajANu mANasa paNa kAMI ne kAMI AtmalAbha meLavaze ja; mATe badhA ya divase eka sarakhA hovA chatAM paNa parvadivasa mahAna kahevAya che, AtmazuddhinA kAraNabhUta adhyavasAyanI zuddhine hetu hovAthI pavitra kahevAya che. paryuSaNa paNa eka parva tarIke mAnyuM che ane te bAra mahinAmAM eka ja vakhata AvatuM hovAthI vArSika parva tarIke oLakhAya che. paryuSaNa zabdanA be artha karyA che, eka te vArSika parva ane bIje sarvathA prakAre rahevuM. A baMne arthothI sAdhu tathA gRhastha baMnenuM kartavya sUcavyuM che. pahele artha gRhasthane karavAnAM kAryo jaNAve che ke jenI saMkhyA pAMcanI che, aThThamanI tapasyA, saMvatsarI pratikamaNa, paraspara kSamA mAMgavI, cityaparipATI ane sAdhama vAtsalya. je gRhastha bAra mahinAmAM game te kAraNane laIne A pAMca kA na karI zako heya teNe paryuSaNa parvanA divase yathAzakti avazya karavAM joIe. je mAnavI A pAMca kAryo kare che tenA mATe A divasa parva tarIke kahI zakAya ane te ja parvane ArAdhaka gaNI zakAya, paNa jene A kAryo tarapha aNagame. aruci athavA te azraddhA che tenA mATe A divasa parva gaNI zakAte nathI tethI tene pavitratAnuM kAraNa paNa banI zakto nathI. A parva laukika tathA lekara ema be prakAranA hoya che. laukika parva aihika jIvanane AzrayIne hoya che ane temAM Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 15ra ] tAvika lekhasaMgraha dehane pradhAnatA ApavAmAM Ave che. A parvamAM khAsa karIne viSaya poSaka padArthone upaga karIne kAmavAsanA uttejita bane tevI pravRttio AdaravAmAM Ave che. pudgalAnaMdI mAnavI mAtrane A parvanI ArAdhanAmAM matabheda hotuM nathI tethI badhAya eka sarakhI rIte ujave che, kAraNa ke badhAyanuM dhyeya eka sarakhuM ja hoya che. sArAM sArAM miSTAnna banAvIne ke kharIdIne pAMca sAta mitronI sAthe ke sagAsaMbaMdhIonI sAthe besIne hAsyavinedapUrvaka khAvAM, sArAM kImatI vastro tathA ghareNuM paherIne nizcita thaIne jyAM tyAM pharavuM, nATaka sinemA jevA vigere pravRttio pitAnI Arthika saMpattinA pramANamAM je divase utsAha tathA AnaMdapUrvaka karavAmAM Ave che te laukika parvanI ujavaNI kahevAya che. te divase bIjI badhI pravRttio cheDI daIne phakta mehagrasta jIvane rAjI karavAne prayatna karavAmAM Ave che. A parvamAM koI paNa prakAranA dharmanuM dhyeya na hovAthI pudgalAnaMdI mAnavI mAtra sAtha Ape che ane tene virodha kaI paNa karatuM nathI. jeo lekera parvanA nAmathI AvI pravRttio Adare che teo paNa laukika parva ja ujave che; kAraNa ke lekara parvamAM vaiSayika vastuone tyAga karavAmAM Ave che. lekera parvanA paNa samyaga ane mithyA ema be prakAra che. A parvamAM AtmAne pradhAnatA ApavAmAM AvI che, tethI AtmAne uddezIne dareka pravRtti Atmazreya mATe karavAmAM Ave che. tAtparya ke mAnavI dharma samajIne, pachI te samajaNa mithyA ja kema na hoya, je kAMI pravRtti kare che te lokottara parva Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paryuSaNa [ 153 ] kahevAya che. tIrtha tarIke manAtI nadIomAM snAna karavuM, phaLAhAra karI upavAsa mAna, yajJa karavA, maraNa pAchaLa piMDAdi dAna karavuM vigere je kAMI punyadharma mAnI pravRtti karavAmAM Ave che te mithyA parva kahevAya che. jo ke A badhIya pravRttio AtmAne uddezIne thAya che arthAt dharma samajIne karavAmAM Ave che toya temAM hiMsAne sthAna hovAthI tathA bhegane avakAza hovAthI mithyA parva ja kahI zakAya; kAraNa ke hiMsaka pravRtti AtmavikAsanI bAdhaka che paNa sAdhaka nathI. jyAMsudhI kaSAya tathA viSayapaSaka sAdhana ane pravRttine tyAga karavAmAM Ave nahiM tyAM sudhI te mithyA dharma ja kahI zakAya, ane tethI parvadivase paNa je AvI pravRtti karavAmAM Ave te te parva paNa mithyA kahevAya che. kadAca kaI pravRttimAM kaNAnuSThAnane avakAza maLatuM hoya ane AtmasamukhapaNA jevuM dekhAtuM hoya te paNa mAnavI tAtvika bedhathI zUnya hevAthI AtmavikAsa sAdhI zakatA nathI paNa punyakarma bAMdhI zake che; jethI AtmA bhAvI gatimAM devapaNAnI athavA te manuSyapaNAnI bAhya saMpatti meLavavAno adhikArI banI zake che, mATe te Atmika saMpattithI vaMcita rahevAthI pariNAme saMsArabhramaNamAMthI chUTI zakato nathI. ane eTalA mATe ja te lekara parva hovA chatAM paNa tene mithyAparva kahevAmAM Ave che. lekettara samyakuparvamAM ahiMsAnuM sArI rIte pAlana karavAmAM Ave che. keI paNa jIvane duHkha na thAya eTalA mATe sarvathA annajaLano tyAga karavAmAM Ave che, mana-vacanakAyAthI pApane vyApAra na karavA, na karAvavAnI pratijJA laIne Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 154 ] tAttvika lekhasaMgraha e ghaDI sudhI eka sthaLe sthira thaIne besavAmAM Ave che, cAra prahara-ATha prahara-cAsaTha prahara ke ethI ye vadhAre divasa AhAra-zarIrazuzruSA--pApavyApAra ane abrahmanA tyAga karIne dharmasthaLamAM rahIne sAdhupuruSAnu anukaraNa karavAmAM Ave che, phakta dharmanA vyApAra sivAyanA badhAya vyApArAnA tyAga karavAmAM Ave che. prabhupUjana, stavana, manana tathA smaraNu karavAmAM Ave che. rasatyAga karavAmAM Ave che ityAdi svaparakrayApradhAna pravRttie je divaseAmAM AdaravAmAM Ave che te leAkeAttara samyakSa tarIke oLakhAya che. tethI te divase pavitra kahevAya che. khAra mahinAmAM je dvivasAne sarvoparI gaNIne pharajIAta ke marajIyAta atyaMta AdarapUrvaka ujavavAmAM Ave che tene payuMSaNA kahIne oLakhAvyA che. A paryuSAnA divaseAmAM mahAn puruSA AtmazreyasAdhaka pravRtti AdaratA AvyA che. ghaNI ja zAMti tathA samatApUrvaka A parvanuM bahumAna jALavatA AvyA che. paryuSaNAnA khIjo artha sarvathA prakAre rahevAnA je karavAmAM Ave che te sAdhu mahApuruSone AzrayIne che. jo ke tyAgI mahApuruSAmAM saMyamabAdhaka aneka doSAnA saMbhava hovAthI eka sthaLe vadhu rahetA nathI; tepaNu varSARtumAM jIvAkULa bhUmi thai javAthI jIvAnI virAdhanA TALIne sayamanI rakSAne mATe je divasathI eka sthaLe rahevAnI zarUAta kare che tene paryuSaNA kahevAmAM Ave che. te divase hameza karatAM vadhu pramANamAM japa, tapa, AleAcanA, niMdanA tathA prAyazcitta kare che. A badhI pravRttio dravya paryuSaNAne AzrayIne hAya che, AkI bhAva paryuSaNA teA tyAgI mahApuruSAnI niraMtaranI hAya che ane te Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paryuSaNa [155 ] pratidina viziSTa viziSTatara bhAvazuddhi tathA Atmazuddhine sparzavAvALI hoya che kAraNa ke samyagajJAnanI sahAyatAthI kSaNika paugalika sukhone sarvathA tyAga karIne zAzvatA Atmika sukhanI prApti mATe pratijJA pUrvaka AtmagaveSaNa karanArA mahApuruSe kaSAya tathA viSayanA kSetromAM vicaratI mane vRttione AtmakSetramAM sthira karavAnI pravRttiovALA hoya che, tethI temanI bhAvazuddhinI sAthesAthe AtmazuddhinI paNa niraMtara vRddhi thatI jAya che, eTale temanI bhAvaparyuSaNa vagaranI kaI paNa paLa hotI nathI, chatAM anAdikALanA abhyAsane laIne pramAdanA dabANathI bAra mahinAmAM thayelI anyathA pravRttionI azuddhithI zuddha thavAne mATe je divase viziSTa japa, tapa tathA prAyazcitta kare che te dravya paryuSaNuM kahevAya che. A pramANe tyAgI puruSa dravya tathA bhAvathI paryuSaNanuM ArAdhanA karI zake che, tyAre gRhastha jevIse kalAka kaSAyaviSayanA uddIpaka prasaMgamAM rahevAvALA hevAthI dravya paryuSaNa ArAdhI zake che, arthAt japa-tapa-pUjA-pratikramaNa vigere dhArmika kriyAo kare che ane sAmAyika, pauSadha Adare che tethI teone dharmasthaLamAM sthira rahevAnuM ja thAya che. bAkI AtmasvarUpamAM rahevuM gRhasthane mATe ghaNuM ja kaThaNa kAma che, kAraNa ke pudgalAnaMdI niraMtara AraMbha--samAraMbhanI pravRttiemAM rata rahenAra, AtmAne oLakhI zakatA nathI ane tethI Atmasanmukha na thavAthI AtmasvarU5mAM rahI zakatuM nathI, dehAdhyAsa ane viSayAsakti AtmasvarUpane oLakhavA detAM nathI. sparza bedhavALe keIka ja gRhastha e haze ke je Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 156 ] tAttvika lekhasaMgraha bAhyanI pravRttiomAMthI mAnasika nivRtti meLavIne prabhunA kathana karelA sAmAyika, pauSadha AdarIne AtmasvarUpamAM sthira rahI zake che, tethI evAne mATe te bhAvaparyuSaNAnI ArAdhanA kahI zakAya. upazamabhAve dhArmika pravRttie AdaravAnI prabhuAjJA che chatAM je dhArmika pravRttiomAM kaSAya-viSayanA Adara kare che te prabhunI AjJAnA virAdhaka hovAthI parvanA ArAdhaka kahI zakAya nahi. pa ane kaSAya-viSaya ane paraspara atyaMta vidhI che. ekakhIjAnA khAdhaka che paNa sAdhaka nathI. dharmanA nAme oLakhAtI game tevI ane game teTalI pravRttie kema na karavAmAM Ave paNa jyAM sudhI prabhunI AjJAnuM pAlana na thAya tyAM sudhI ArAdhakapaNAne dAvA karI zakAya nahiM chatAM je peAtAne ArAdhaka mAnavAnA-manAvavAnA prayAsa kare che te anaMtA tIrthaMkarAnI AzAtanA kare che. AtmaSTi anyA sivAya bhavabhIrutA AvI zake nahiM ane te sivAya tA prabhunI AjJA pALI zakAya ja nahi. AjJA sAcI rIte samajavAne mATe darzanamahunA upazamabhAvanI jarUrata che. je jIvA darzanameAhanA audiyeka bhAvathI vAsita thayelA che temane prabhuvacana sArI rIte samajAtAM nathI eTale teo peAtAnI samajaNane prabhuvacana tarIke oLakhAvIne kadAgrahanA Azraya le che. peAtAnA jJAnAvaraNIyanA kSayApazamane laine moM buddhivALA kadAgrahI athavA te sarala buddhivALA zraddhALuone peAtAnI samajaNu sAcI ja che evI zraddhA besADavA prayAsa kare che mATe te bahArathI game tevI dazA dekhADatA hoya te paNa te ArAdhaka kahI zakAya nahiM. jyAM darzanamahanA upazama bhAva nathI tyAM Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paryuSaNA [ 157 ] cAritramehane upazama ke pazama bhAva hoya ja kayAMthI? ane cAritra mehanA upazama ke kSapazama bhAva sivAya te kaSAya tathA viSayane anAdara kare atyaMta kaThaNa che. iMdriyenA badhA ya viSayamAM dAnane viSaya baLavAna hoya che, kAraNa ke te ahaMtAne piSavAne mATe atyaMta upayogI hoya che. tyAgI hoya ke bhegI kaI paNa A viSayathI mukta nathI. upazamabhAva sivAyanA dareka jIvane A viSaya bahu ja kanaDe che. pitAnA vicAro tathA vacananI prazaMsA sAMbhaLavAne mATe ane janatAne AkarSavAne mATe mAnavI sarvajJanA vacanonI paNa avagaNanA kare che. sarvanI dRSTimAM je vastu je svarUpe che te te te ja svarUpe rahevAnI, tene koI anya svarUpe varNave te te badalAtI nathI. chatAM ahaMbhAvathI keI badalavA prayAsa kare che te prabhunI AzAtanA kare che. je pitAne aNajANa mAne che tene Agraha hete nathI tethI te aNajANapaNe bhrAMtithI prabhunA vacanathI viparIta paNe varte te paNa te ArAdhaka che; kAraNa ke tene pitAnuM vartana prabhunI AjJA viruddha kaI paNa nimittathI jyAre jaNAya che tyAre te nirAgrahI hovAthI pazcAtApapUrvaka pitAnA viruddha vartananI mAphI mAMgI le che ane prabhu AjJA pramANe vartavA tarapha lakSya Ape che. paNa sAcI samajaNanuM mithyAbhimAna kadAgrahazIla banAve che ane tethI te kaI paNa prakAre sAcuM zedhavAnI ke sAcuM svIkAravAnI apekSA rAkhatuM nathI. ane pitAnA vacanane anusaratuM prabhunuM vacana che ema siddha karavA potAnI buddhine upayoga kare che, paNa prabhunA vacanane anusaravA pitAnuM vacana pheravata nathI, kAraNa Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 158 ] tAvika lekhasaMgraha ke tene prabhunA vacana karatAM potAnA vacananI kIMmata ghaNuM heya che ane tethI karIne ja te prabhunA vacanane pheravIne potAnA vacanane anusaratuM banAve che, mATe AvA ja ajJAnatAthI prabhunA vacanane avaLo pracAra karIne virAdhaka bane che paNa ArAdhaka banI zakatA nathI. sAcI samajaNa ane kadAgraha baMnene paraspara meLa hete nathI mATe jyAM sAcI samajaNa hoya che tyAM kadAgrahane avakAza ja nathI, kAraNa ke sAcI samajaNa samyajJAnI puruSamAM hoya che tethI teo sarvasanA vacanane anusarIne vacanavyavahAra karavAvALA hoya che. kadAca bhUlathI pitAnA vacanamAM sarvajJanA vacanane virodha Avata heya te tarata sudhArIne svIkArI le che paNa AgrahadvArA kaSAyane netaratA nathI. temaja asatyane paNa Adara karatA nathI. teo pite sAcuM jANuM sAcuM samajevuM bIjAne sAcuM samajAvavA chatAM paNa je te na mAne te mAdhyastha bhAvanAne Azraya le che paNa parane kalezatpAdaka vANIne vyApAra karatA nathI te ja sAcI samajaNavALA nirabhimAnI tathA kadAgrahamukta kahI zakAya, paNa dveSanA Azrita banIne kuvANIthI parane kaleza utpanna karanAra sAcuM jANatA nathI eTaluM ja nahiM paNa kadAgrahI hovAthI prabhuANAnA ArAdhaka paNa banI zakatA nathI. te sahu koI jANe che ane kahe paNa che ke kaSAyano Adara karavAmAM ane viSayAsakta banavAmAM prabhu saMmata che ja nahiM, te pachI je pravRttimAM kaSAyone Adara kare paDe te prabhunI AjJAthI viruddha vartana ja kahI zakAya. AvuM vartana dharma kahevAya nahi ane tethI ArAdhaka paNa banI zakAya nahi. Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prApyAprAyamImAMsA [ 159 ] atyAre prabhu ane temanI vANI A baMnemAMthI ekeya vidyamAna nathI. paNa temanA pratinidhi-sthApanA tarIke pratimA tathA pustaka vidyamAna che. A baMne vastu nirjIva hevAthI pratimA alpa buddhivALAne matabheda TALI zake nahiM temaja pustaka vAMcIne huM samajIne bolanArane rokI zake nahiM. sAcuM samajAvI zake nahiM. gurukuLavAsanI praNAlika baMdha paDI javAthI paraMparAgamathI cAlyuM AvatuM siddhAMtanuM rahasya viccheda prAyaH thaI gayuM che. atyAre te bhASAmAM sUtra siddhAMte lakhAyalAM che te bhASAnuM jJAna karIne jANavAnuM rahyuM eTale kaSAyarasta AtmAo kadAgrahagrasta thavAthI siddhAMtanuM rahasya meLavI zaktA nathI ane mithyAbhimAnathI prabhunA vacanenI tANutANa karIne chinnabhinna dazA karI nAMkhavAthI virAdhaka bhAvanI dizAmAM ghasaDAI rahyA che, mATe je tema na thavA pAme te bhAvaparyuSaNanuM ArAdhana thaI zake che ane prabhunI AjJA paNa jALavI zakAya che te bhavabharu AtmAe paryuSaNamAM kaSAya tyAga karIne samatA tathA zAMtipUrvaka paryuSaNa ArAdhavAnI AvazyakatA che. prApyAmAyamImAMsA. (18) AtmAne kaI paNa vastune baMdha karavuM hoya che tyAre AtmAnI sAthe manane saMbaMdha thAya che ane te mana idri sAthe joDAya che. IdriyanuM bahAranI vastuo sAthe joDANa thAya che tyAre sakamaka AtmA bahAranI vastuone jANI zake che. pAMce indriyane vastuonI sAthe saMbaMdha thayA sivAya AtmA Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 160 ] tAvika lekhasaMgraha kaI paNa vastune jANI zake nahiM ema prAyaH badhA ya mAne che; paNa jaina siddhAMta pramANe te AMkha tathA manane bahAranI vastuo sAthe saMbaMdha thato nathI. AMkha tathA mana keI paNa vastuo sAthe joDAyA sivAya AtmAne potAnA viSayanuM jJAna karAve che ane tethI AMkha tathA manane aprApyakArI mAnyAM che eTale ke baMne pitAnA sthAnamAM rahIne vastune maLyA sivAya tene jaNAvI zake che. bAkInI sparza, rasa, ghANa tathA karNapriya prApyakArI hevAthI te bahAranI vastuonI sAthe sagAsaMbaMdhathI joDAIne bodha karAve che, kAna, nAka, jIbha tathA tvacA-A cAra iMdriyanI sAthe zabda, gaMdha, rasa tathA sparzanA pudgala dravyone saMbaMdha thavAthI te idrinuM nukazAna thatuM nathI paNa AMkhanA viSayavALI vastuone AMkhanI sAthe saMbaMdha thAya te tenuM nukazAna thAya che. devatA AMkhe aDe te AMkha baLI jAya, cAku aDe te kapAI jAya che. A pramANe vastuonA saMbaMdhathI AMkha naSTa thatI pratyakSa jaNAya che, tethI ane AMkhamAM AMjelA kAjaLane saMbaMdha hovA chatAM paNa AMkha joI zakatI nathI eTalA mATe AMkha kaI paNa vastunI sAthe joDAyA sivAya pitAnA sthaLamAM rahIne vastuone bodha karAve che ane tethI ja tene aprApyakArI mAnavAmAM AvI che. | mana idriya paNa aprApyakArI hovAthI te potAnA sthaLamAM rahIne seMkaDo gAu dUra rahelI paNa bahikaraNarUpa idri dvArA eka vakhata jaNAvelI vastune jaNAve che. mananuM mukhya kAma te bahAranI ikiye sAthe joDAvAnuM che, mana pAMca indriyanI sAthe joDAIne pAMce idrinA viSayane baMdha AtmAne karAve che. Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prApyAprAyamImAMsA [ 161] manadvArA jANeluM AtmA bodharUpe saMgharI rAkhe che, pachI kALAMtare ekalA manadvArA tene jANI zake che ke jene smRti kahevAmAM Ave che; AtmAmAM aneka janmanA bodhane saMgraha hevAthI mAnava jIvanamAM game tyAre manadvArA jANI zake che; paNa pAchalA janmamAM bhinna deha tathA bhinna mana hevAthI vartamAna dehanI idri sAthe vartamAna mana joDAIne AtmAne je kAMI badha karAve che ane tenuM smaraNa thAya che tevuM smaraNa thatuM nathI tethI tene vikalpa kahevAmAM Ave che ane tethI ja te aspaSTa bhAse che. cakSu Adi bAhya idri ane AtmA benA vacamAM je manane saMbaMdha na hoya te AtmA iMddhine vyApAra hevA chatAM paNa bAhya vastuone baMdha karI zake nahiM. je jIvane mana hotuM nathI ane jene asaMzI kahevAmAM Ave che temane paNa atyaMta alpa pramANamAM mana hoya che ane saMjJA paNa hoya che, paraMtu sArI rIte baMdha karAvI zake tevuM na hovAthI tene niSedha karyo che. agnine sUkSmatama kaNa bALavAnuM kAma na karI zakavAthI agnine niSedha karavAmAM Ave che. aMdhArAmAM paNa atyaMta alpa prakAza te heya che paNa prakAzanuM kArya na karI zakavAthI tene niSedha karavAmAM Ave che tevI ja rIte asaMsI mAM manane niSedha karyo che; ane lAMbA kALane vicAra karavAnI zakti na hovAthI saMjJAne niSedha karyo che; bAkI eka idriya mAtra zarIravALA mAM AhAra Adi cAra saMjJA tathA mana hoya che. zarIra-sparzendriya ane meTuM-rasa Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 162 ] tAttvika lekhasaMgraha neMdriya ema beIdriyavALA jemAM ekedriyanA jIvo karatAM kAMIka spaSTa saMjJA tathA mana heya che ane tene mAnavI joI- jANI zake che arthAt pratyakSa karI zake che tethI aNasamaju, DI buddhivALA mAnavIo paNa tene jIva tarIke oLakhAvI zake che; paNa vanaspati sivAyanA ekedriya-deha mAtra dhAraNa karavAvALA buddhigrAhya na thavAthI jIva tarIke oLakhAtA nathI. eka iMdriyavALA jInA dehanI racanA karatAM beiMdriyavALA jIvonA dehanI racanA vilakSaNa hoya che. eka indriyanA mAtra eka iMdriya jInA dehano AhAra karIne jIve che tyAre beiMdriya Adi cha ekedriyanA deha sivAyanA beiMdriya Adi jInA dehamAMthI paNa potAne AhAra kare che ane tethI ja temanA zarIramAM uttarottara vilakSaNatA rahelI che temaja temanA mana tathA saMjJAomAM paNa uttarottara spaSTapaNuM hoya che. beIdriya karatAM traNa ane traNa karatAM cAra ane chevaTe pAMca iMdriya sudhInA cha asaMsI mana vagaranA hovA chatAM paNa mana tathA saMjJAnA bedhamAM vadhAre ne vadhAre spaSTatA hovAthI temanAmAM caitanya paNa vadhAre spaSTa jaNAya che. beIdriyavALA jI zaMkha tathA chIpa vigere jyAre sajIva hoya che tyAre pitAnI jAtinA beidriya sUkSma jaMtuonuM bhakSaNa kare che, kadAca te cAlatA heya ane ApaNe tene aDIe te pitAnuM meM zarIramAM kheMcI laIne marelApaNAne DeLa kare che. A uparathI temanAmAM AhAra tathA bhaya saMjJA spaSTa dekhAya che. jo manuSyanA dehamAMthI rudhira pIve che. A pramANe beidriyamAM mana tathA saMjJAne bodha ekedriya karatAM vadhAre spaSTa hoya che. AvI ja rIte Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAdhyAprakhyamImAMsA [ 163 ] jema jema iMdriye vadhatI jAya che tema tema mana tathA saMjJAne badha paNa vadhato jAya che. traNa idriyavALA makaDAne jo ApaNe cheDIe te tarata baTakuM bharI le che ane cUMTI jAya che te choDatA ja nathI temaja makeDo tathA kIDIo khAvAne mATe khorAkane saMgraha kare che. mIThAsa ke cIkAsa jyAM rahyAM heya tyAM gaMdhane anusarIne pahoMcI jAya che. cAra iMdriyavALI bhamarIne je ApaNe pajavIe to te ApaNane jhaTa DaMkha mAre che. je te ThekANuM choDI bIje cAlyA jaIe te ApaNI pAchaLa deDIne paNa ApaNane ja karaDe che. khorAkane mATe puSpanA rasane saMgraha kare che ke jene madha kahevAmAM Ave che. mana tathA saMjJA vagaranA pAMca indriyavALA te mANasa paNa hoya che, paraMtu te atyaMta sUkSama hovAthI atIMdriyajJAnathI jANuM zakAya che paNa AMkhathI joI zakAtAM nathI. bAkI deDakAM Adine joI zakIe chIe. emanAmAM paNa AhAra, bhaya Adi saMjJAo vadhAre spaSTa jaNAya che. A pramANe mana tathA saMjJAnAM kArya asaMsI kahevAtA paMcaMdriya sudhInA mAM IdriyanI vRddhinA pramANamAM spaSTa spaSTatara jaNAya che, chatAM bhUtakALanI smRti tathA bhaviSya kALanI vicAraNA na hovAthI, guNadoSanA bhedanuM bhAna na hovAthI, hitAhitanI prApti tathA parihArane bodha na hovAthI mana vagaranA asaMjJI kahevAmAM Ave che. * ( A pramANe mana sakarmaka jIvone jANavAnuM aMtaHkaraNa sAdhana havAthI jIva mAtrane hoya che. A manathI saMjJI paMcepriya che vicArapUrvaka vastune baMdha karI zake che. ane te mana potAnA myAnamAM rahIne ja AtmAne baMdha karAve che. Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 164] tAttvika lekhasaMgraha arthAt manane AtmAnI sAthe tathA pAMce idri sAthe saMbaMdha hotuM nathI tethI manane aprApyakArI mAnyuM che. keI mANasa keIpaNa deza ke vastunuM varNana karatuM hoya tyAre kahenAra ane sAMbhaLanAra baMne jaNa manane upayoga kare che, kahenAra bAhya idri dvArA prathama pratyakSa karelI vastu pakSa hovA chatAM paNa kahetI vakhate manathI pratyakSa karIne jaNAve che. sAMbhaLanAre je pahelAM ikriyethI te vastu pratyakSa karI hoya te kahenAranI jema pote paNa mana pratyakSa kare che ane je pahelAM pratyakSa na karI hoya te pote joyelI jANelI bIjI vastuonI sAthe sarakhAve che tethI te varNana karanAra karatAM judI rIte mana pratyakSa kare che mATe tene kalpanA kahevAmAM Ave che. ayathArtha paNe mana pratyakSa karAya che te kalpanA kahevAya che. jyAre kahenAranI vAta kaI paNa prakAre mana pratyakSa na thAya tyAre sAMbhaLanAra kahe che ke tame kahe che te samajAtuM nathI, dhyAnamAM AvatuM nathI. jaina siddhAMta vastumAtrane aneka dRSTithI jue che, eTale koIpaNa vacanane niradhAra thaI zake nahiM. kaI daSTithI kayuM vacana kahevAyuM che tene sAcI rIte jANavAne apekSAnI gavepaNa karavI paDe che. AkhuM ya jagat (cauda rAjalaka) pudgalastikAyathI zUnya nathI, jagatane keIpaNa pradeza e nahi hoya ke jyAM pudgalaparamANu tathA audhe na heya. anaMtara ke paraMpara saMbaMdha vagaranuM keIpaNa chavadravya ke achavadravya jagatamAM nathI. AMkha vagaranI cAra idri sAthe bahAranI vastuone saMbaMdha thAya che tethI AtmA te vastuono bedha kare che. A cAre iMdriye pitAnA viSayenI sAthe joDAyA Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prApyAprApyamImAMsA [ 165 ] sivAya AtmAne tenA medha karAvI zakatI nathI. A saMbaMdha be prakAranA cheH eka te mUla dravyane ane bIjo vAsita dravyane. varNADhi samAna dharmavALA pudgala dravya paraspara eka bIjAne vAsita karI zake che. eka pudgala dravya peAtAnAmAM rahelA utkaTa guNathI khIjA dravyamAM tiAbhAve rahelA tevA ja guNunA AvirbhAva karI zake che, paNa utkaTa guNavALA dravyanA saMsathI IMtara dravyamAM tenA te guNavALA sUkSmatama pudgala skaMdhA chUTA paDIne bhaLI jAya che. vAsita dravyeA paNa anaMtara ane para para ema be prakAranA hoya che. para para vAsita dravyenuM kSetra atyaMta vizALa hoya che. bRhattara ane bRhattamakSetranA aMtaramAM para para vAsita dravyanA sabaMdha thAya che. mULa dravya ane vAsita dravyanA iMdriyA sAthe saMbaMdha thavAthI AtmAne te te iMdriyanA viSayanA medha thAya che temAM tAratamyatA rahelI hAya che, chatAM bedha karanAra AtmAe peAtapeAtAnA kSayApazamAnusAra tenuM pRthakkaraNa karI zake che. maMdatama kSApazamathI pRthakkaraNa thaI zakatuM nathI. mULa dravyanA sabaMdhathI spaSTa bedha thAya che teA ce maMda kSayApazamavALA ghaNI vakhata bhramita thai jAya che. kAnathI zabdane bedha thAya che te samazreNImAM-sanmukha rahelAne mULadravyathI ane viSama zreNImAM vimukhapaNe rahelAne vAsita dravyathI thAya che. arthAt samazreNIvALAne mULadrayaiAnA eTale ke bhASA-zabdapaNe pariNamelA dravyanA saMbaMdhathI ane viSamazraNIvALAne bhASAnA nyAnA saMsargathI vAsita thayelA itara dravyonA saMbadhathI Adha thAya che. A pramANe mULa drabyA, vAsita Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 166 ] tAtvika lekhasaMgraha dravya ane vAsita-vAsita pudgala dravyo AtmAne baMdha karAva vAmAM nimittabhUta thAya che. zabda bedha traNe prakArathI thaI zake che. nAka-dhrANedriyathI je gaMdhane baMdha thAya che temAM paNa mULa dravya tathA vAsita dravya nimittabhUta bane che. puSpa athavA te bIjI kaI paNa kapura-kasturI Adi sugaMdhI vastunI je ghaNe cheTethI gaMdha Ave che te prAyavAsita pudgala hoya che. ane te paraMparAthI vAsita thayelA pudgaladrane nAkanI sAthe saMbaMdha thavAthI thAya che. je mULa dravyonA saMbaMdhathI gaMdha Ave che te dUrathI AvatI gaMdha karatAM utkRSTa ane spaSTa hoya che. jIbhanI sAthe sAkara Adi dravyane saMbaMdha thavAthI mIThAsa Adi rasane bedha thAya che, ane sAkara Adi dravyathI vAsita thayelA pudgalathI paNa rasane baMdha thAya che. paNa rasavALA padArthothI vAsita thayelA pudgalamAM zabda tathA gaMdha karatAM maMdatama vAsanAne pAsa lAgavAthI vAsita thayelA rasanA pudgalenA saMbaMdhathI rasane bedha atyaMta alpa pramANamAM thAya che. vAsita thayelA rasavALA dravyane jIbhanI sAthe saMbaMdha thavA chatAM paNa aspaSTa rasane laIne maMda kSayopazamavALA mAnavIne rasane bodha zabda tathA gaMdhanI jema thaI zakato nathI. | sparzajJAna paNa mULa dravya tathA vAsitadravyathI thAya che. mULadravyane sparzendriya sAthe saMbaMdha thavAthI sparzajJAna zIvra ane spaSTa thAya che ane vAsita dravyonA saMbaMdhathI maMda tathA dhIme dhIme thAya che. A pramANe AMkha vagaranI cAre iMdriyonI sAthe mULa ane vAsita ema be prakAranA dravyane saMbaMdha thavAthI viSayadha thAya che tyAre AMkhanI Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prApyAprApyamImAMsA [ 167 ] sAthe mULadravyanA sabaMdhanA niSedha karavAmAM Avye che. AMkha mULa dravya--vastunA saMbaMdha sivAya zvetAdi varNanA edha karAvI zake che. jo ke AMkhanA viSaya mAtra varNa Adha karAvavAnA che, chatAM AkAranA Adha paNa AMkhathI thAya che. paNa te AMkhane viSaya kahevAtA nathI kAraNa ke sparze driya paNu AkAranA Adha karAve che. spajJAna ane vadhu jJAnathI AkArajJAna bhinna hAvAthI AMkha tathA sparza ane iMdriyAnA viSayathI AkAranA bhinna viSaya che. kharUM jotAM tA jema iMdriyAnA viSaya puTTugala dravyanA guNu che tema AkAra guNu nathI paNa pudgala dravyeAnI racanAvizeSa hovAthI dravya che ane tethI AMkha tathA sparza ane iMdriyA tene grahaNa karI zake che. ane je varNa gaMdhAdi guNA che tene te pAtapAtAnI grAhakaviSayI iMdriye ja grahaNa karI zake che. eka iMdriyanA viSaya bhinna iMdriya' grahaNa karI zakatI nathI. AMkhamAM aMjana AMjavAthI ThaMDaka thAya che temaja bIjI vastuonA saMbaMdhathI uSNutA Adi sparzonA viSayane bodha AMkhathI thAya che ema jaNAya che paNa te AMkhathI khodha thatA nathI paNa AMkhamAM rahelI cArUpa sparze driyathI khodha thAya che; kAraNa ke AMkhanA viSaya vaNubodha ja karAvavAnA che ane te vastunA saMbaMdhathI thaI zakatA nathI ane eTalA mATe ja AkArA ke jene dravya kahevAmAM AvyuM che tenA odha AMkha tathA sparza ane indriyAthI thAya che chatAM ane iMdriyAnI odha karavAnI rIta judI che. sparzendriya AkAravALI vastunA tvacAnI sAthe sabaMdha thayA sivAya tene Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 18 ] tAttvika lekhasaMgraha odha karAvI zakatI nathI tyAre AMkha te vastunA saMbaMdha thayA vagara ja bodha karAvI zake che. A pramANe AMkha vagaranI cAre iMdriyAnI sAthe vastuAnA mULa dravyenA saMbadha thaine edha thAya che tethI tene prApyakArI tarIke oLakhAvI che ane AMkhanI sAthe saMbaMdha thatA nathI ane dha thAya mATe tene aprApyakArI mAnI che, arthAt vastunI sAthe joDAyA sivAya tenA edha karAve che, paNa agAu zarUAtamAM ja kahevAyuM che tema lAkAkAzanA koI paNa pradeza pudgala dravyothI khAlI nathI ane tene ana Mtara ke parapara saMbaMdha jIva tathA ajIva dravyanI sAthe rahelA che e daSTithI cakSuiMdriyanI sAthe paNa pudgala dravyonA sabaMdha to cheja paNa ahiM je niSedha karyAM che te anaMtara saMbaMdhanA che paNa parapara saMbaMdhanA karyA nathI. aprApyanA artha sarva prakAranA pudgala dravyanA saMbaMdhanA abhAva mAnavAmAM Ave te AMkha koi paNa prakAranI khAdya vastunA khAdha karAvI zake nahiM, mATe para parAthI vAsita thayelA ( vizvasA ) puddagala dravyonA saMbaMdha thAya che. vAsita pudgalA be prakAranA hAya che jenuM mULa kAraNa jIva hoya che te prayAgathI vAsita kahevAya che. ane jenu kAraNa ajIva hAya che te vizvasA kahevAya che. vaNuM - gaMdha-rasa tathA sparzanA pudgalA jIve potAnA prayAgathI dRzya skaMdhapaNe pariNumAvelA dehamAMthI sUkSmatama nikaLIne vizvasA pudgala skadhAmAM bhaLI jAya che tethI te skaMdhA vAsita thAya che arthAt tadAkAraNe pariNamI jAya che. sacetana prAyeAgika skaMdha svarUpa dehathI vAsita thayelA zuddha vizvasA puTTugala Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAdhyAprAyamImAMsA [ 169 ! skaMdhe prAyagika vizrA kahevAya che. ane acetana deha AdithI vAsita thayelA vizrasA vAsita kahevAya che. jo ke nirjIva deha paNa jIvanA prayogathI ja banelo che, chatAM tenAthI vAsita thayela zuddha vizrasA skaMdho vizrasA vAsita eTalA mATe kahevAya che ke te ajIvathI vAsita thAya che. vizrasA skadhAmAM aneka prakAranA AkAro hoya che ane temAM rahelA utkaTa varNa guNane laIne te cakSu pratyakSa thAya che. te sivAyanI anya idriya. vizrA skaMdhonuM pratyakSa karAvI zakatI nathI arthAt prAgajA pudgala nA AkAra vizeSa sparza idriyathI paNa pratyakSa karI zakAya che paNa vizrA AkRtio phakta cakSu iMdriya ja grahaNa karI zake che. pragajA ane vikasAnI oLakhANa prAyaH iMdriyanA grahaNa-agrahaNa upara AdhAra rAkhe che. acitta mahAtkaMdha sudhInA zuddha vizrasA pudgala skane to kaMIpaNa idriya grahaNa karI zakatI nathI, paNa azuddha vizrasAne idri grahaNa karI zake che. aMdhakAra-chAyA-prakAza Adi vizrasA pudgala skaMdhe ke je sacetana tathA acetana dehAdi svarUpa pugala skandhadvArA tadAkAramAM pariName che tene cakSu iMdriya grahaNa karI zake che. idradhanuSya tathA vAdaLA Adi vizrasA paNa cakSuIdriyadvArA grahaNa thAya che. A badhAya iMdriyagrAhya pudgala skaMdho vizrayA che. ke idradhanuSya tathA vAdaLAnA vizrA mATe pavana tathA pANInA sacetana zarIrane kAraNapaNe batAvyA nathI paNa drazya visA hovAthI tenA pariNamana mATe pavana tathA pANInA zarIra kAraNabhUta hevA joIe evuM anumAnathI samajAya che, kAraNa ke svAbhAvikI kriyAthI dvayANuka, Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 17 ] tAvika lekhasaMgraha caNuka AdithI laIne saMkhyAta, asaMkhyAta, anaMtAnaMta pudgala kaMdhapaNe pariNamelA vizrasA skaMdhe adrazya ja hoya che, tene keIpaNa idriya grahaNa karI zaktI nathI tevI ja rIte iMdradhanuSa tathA vAdaLa Adi paNa zuddha vizrA hoya te IdriyagrAhya thaI zake nahiM paNa aMdhakAra tathA chAyA AdinI jema iMdriyagrAhya thAya che mATe te jIve grahaNa karelA zarIranA saMsargathI pariNamatA hovAthI azuddha vizrasA anumAna thAya che. ane te vizvasA pudgala skaMdha hovAthI temAM varNagaMdharasa tathA sparza hovA chatAM paNa mAtra varNa grahaNa thAya che; bIjA guNo utkaTa na hovAthI te te viSayanI grAhaka chatAM iddhidvArA te guNene baMdha thatuM nathI; mATe cakSuvihIna jIve vizrasAne baMdha karI zake nahiM. gaMdha tathA rasa AdinA prAgajA pudgala skaMdhanA saMsargathI pariNata thayelA zuddha pudgala ske dhrANa Adi iMdriyethI grahaNa thatA hovAthI tene vAsita kahevAmAM Ave che. jo ke vAsita thayelA pudgala ska zuddha vizrA paNa hoya che chatAM tene vizvasA na kahetAM vAsita kahyA che. phakta cakSu iMdriyadvArA grahaNa thanArA pudgala skaMdhomAM vizrAne prega jovAmAM Ave che. AMkha sAthe vizvasA pugala skache jeDAvAthI varNa tathA AkArane baMdha AtmAne thAya che ane te AkArethI je je vastuone saMketa karela hoya che te te vastuone bedha AtmA kare che. jema rasaneMdriya tathA dhrANedriyathI vastune baMdha karavAne mATe rasa tathA gaMdhanI AvazyakatA rahe che paNa varNa tathA AkAranI AvazyaktA rahetI nathI tema cakSu iMdriyathI vastune baMdha karavAne varNa tathA Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prApyAprAyamImAMsA [ 171] AkAranI AvazyaktA hoya che paNa rasa tathA gaMdhanI AvazyakatA hotI nathI. AMdhaLA mANasane DADhama-lIbu-masaMbIzeraDI tathA nAraMgI Adine rasa ApavAmAM Ave athavA te gulAba-kevaDe Adine araka tathA attara ApavAmAM te te cAkhIne ke suMdhIne te te vastuonuM jJAna karIne kahI zake che ke A amuka vastu che. ene cAkhyA ke suMdhyA vagara AkhevALo dekhate mANasa che. pahelA puSpa-phaLAdi vastuone joIne kahI zake che ke amuka amuka vastuo che. varNajJAna mATe AkAra grahaNanI AvazyaktA che. jyAM varNajJAna hoya che tyAM AkArajJAna hoya che paNa jyAM AkArajJAna hoya tyAM varNajJAna nathI paNa hatuM. ane tethI karIne sparza iMdriyathI mAtra AkArajJAna thAya che ane cakSuIdriyathI AkAra tathA varNa baMnenuM jJAna thAya che. jyAM sudhI AMkha AkAra grahaNa kare nahiM tyAMsudhI te varNajJAna karAvI zake nahiM. AkAre pugala skaMdhonI racanAvizeSane kahevAmAM Ave che ane te pudgalaskaMdhanI racanA prajA ane vizrA be prakAranI kahevAmAM AvI che, temAMthI prajA pudgala skaMdhanuM grahaNa AMkha karI zakatI nathI kAraNa ke tenA mATe spaSTa niSedha karavAmAM Ave che mATe AMkha vizrA pudgalenuM grahaNa karI zake che. arthAt sacetana athavA acetana prAgika pugala skaMdhanA saMbaMdhathI zuddha vizrasA skaMdha azuddha vizrApaNe pariName che tene cakSu idriya sAthe saMbaMdha thavAthI te varNa tathA AkArane baMdha karAve che. svataH pariNamelA pudgalanA mahAnamAM mahAna skaMdhe kema na hoya paNa jyAM sudhI jIvanA pragathI kaMdhapaNe pariName Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 17 ] tAvika lekhasaMgraha nahi tyAM sudhI te pratyakSa thaI zake nahiM, temaja jIvane aneka prakAre upakArI paNa banI zake nahiM. pragajA pudgale skaMdhamAM paNa pariNAmanI vicitratAne laIne keTalAka pratyakSa nathI thatA. zarIra tathA bhASA Adi iMdriya pratyakSa thAya che ane mana tathA zvAsozvAsa Adi idriya pratyakSa thatA nathI. temAM khAsa kAraNa te skaMdhonuM sUma pariNamana che. jema jema pugala paramANuonI saMkhyA skaMdhamAM vadhatI jAya che tema tema skaMdhA sUkSma-sUkSmatara pariNAmavALA thatA jAya che. tethI te idriyagrAhya thaI zakatA nathI. karmanA skaMdhamAM arthAt karma banavA lAyaka pudgala skomAM paramANunI saMkhyA anya zarIra tathA bhASA ane mana AdinA audhomAM rahelA paramANuonI saMkhyA karatAM anaMtAnaMtagaNuM hoya che eTale te jIvo pagI anya pudgala kaMdho karatAM vadhAre sUkSma pariNAmavALA hovAthI sarvathA idriyagrAhya thaI zake nahiM paNa kArya uparathI anumAna thaI zake che. A pramANe jIve pitAnA prayogathI zarIra AdipaNe pariNAvelA zuddha vizrasA pudgala skaMdha prAgajA kahevAya che. vizraNA pudgala skaMdhamAM vAdaLa tathA IndradhanuSya Adi je upara jaNAvyA che te azuddha vizrasA eTalA mATe kahyA che ke te indriyagrAhya thAya che. jo ke te pudgala skaMdho jIvanA praga vagara svAbhAvikI kriyAthI thAya che te paNa te prajA pudgala kaMdhanA saMsargathI tadAkAre pariName che. jemake-pavana tathA pANInA dehanA saMsargathI zuddha pudgala skaMdha vAdaLa tathA IndradhanuSyanA AkAramAM pariNamI jAya che mATe ja tene azuddha Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prayA prAdhyamImAMsA [173 ] vizrasA kahevAmAM Ave che, ane vizrasA hovA chatAM paNa Indriye grahaNa karI zake che. AvI ja rIte aMdhakAra tathA chAyA AdinA pudgala skaMdhe paNa azuddha vizrasA kahI zakAya, kAraNa ke te eka idriyathI laIne pacaMdriya sudhInA jInA pragajA deha AdinA saMsargathI zuddha vizasA te te AkAramAM pariNamelA hoya che tethI te dRSTigocara thAya che. vizrasA svarUpa pratibiMba mATe vicAra karatAM zAstravALA jaNAve che ke-zarIra AdimAMthI sUkSma pudgala sakadho nikaLIne darpaNamAM praveza karI jAya che te pratibiMbarUpe dazya thAya che. AnuM rahasya ema samajAya che ke-zarIramAMthI sUkSmatama pudgale nikaLIne darpaNa AdimAM rahelA zuddha vizrasA skaMdhane maLe che eTale te azuddha vizrasArUpa pratibiMbarUpe pariNamI jAya che tethI te dekhI zakAya che. A badhAya dazya azuddha vizrasAnI utpattinuM kAraNuM prayoganA dehAdi kaMdhe saMbhave che. ApaNe mANasanI AMkhamAM vastuonA pratibiMbapaDachAyA spaSTapaNe joI zakIe chIe. te pragajA pudgalenA saMsargathI azuddha vizrasA pudgala skapaNe pariNamelA zuddha vizrAsA pudgala skaMdhe che. jene AMkhanI kIkI kahevAmAM Ave che ke je varNa tathA AkArane baMdha karAve che temAM bahAranI vastuonA paDachAyA paDe che ane tethI AtmAne bahArathI vastune bodha thAya che. je vastune je paDakA hoya che, AtmAne te vastune tevA prakArano bodha thAya che. jema chabI utAravAnA kemerAnA meDhA upara goLa kAca hoya che temAM bahAranI vastuonuM pratibiMba paDe che te kemerAmAM rahelA Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [174 ] tAMtvika lekhasaMgraha masAlAvALA kAca upara (phe) citranA rUpamAM sthira thAya che, arthAt kemerAnA meDhA upara rahelA kAcamAM thaIne bahAranI vastuonA pratibiMba kemerAmAM rahelA masAlAvALA kAca upara paDavAthI pheTe utare che. tema zarIrarUpa kemere ane tenA moDhA upara rahelA geLa kAcanA jevI AMkhe ane masAlAvALA kAca jevo AtmA hevAthI AMkhamAM paDatA bahAranI vastuonA pratibiMba dvArA AtmA bahAranI vastuone bodha karI zake che. jema kemerAnA meDhA uparanA kAcane DhAMkaNuthI baMdha karavAmAM Ave che tyAre bahAranI vastuonuM pratibiMba uparanA kAcamAM na paDavAthI pheTa utarI zakato nathI tema AMkhanI kIkI upara matIye pharI vaLavAthI ke chArI AvI javAthI bahAranI vastuonA pratibiMbarUpa vizrasA skane saMbaMdha thatuM nathI tethI AtmA bahAranI vastuone bedha karI zakato nathI. vastra tathA bhIMta jevI vastuo AMkhanI ADI AvI jAya to paNa pratibiMbanA abhAve bahAranI vastuone jANI zake nahiM. jyAre auSadhio dvArA metI tathA chArI dUra karavAmAM Ave, bhIMta tathA vastrAdine AMkha AgaLathI khaseDI levAmAM Ave te pachI AMkhamAM spaSTa pratibaMba paDavAthI AtmA pratibiMbita vastuone bedha karI zake che. je kAjaLa Adi vastuone AMkhanI sAthe saMbaMdha hovA chatAM paNa teno bodha thavAnuM kAraNa prAgajA pudgalanA saMbaMdhathI bedhano niSedha karyo che. keTalAka (mULa dravyo) prAgajA ghI-tela-sura Adi pudgala skaMdhane AMkhanI sAthe saMbaMdha thavAthI nukazAna thatuM nathI chatAM AMkha te vastune baMdha karAvI zakatI nathI. devatA-tejAba AdinA Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra prabhune satyAgraha [ 175 ] saMbaMdhathI te AMkhane nukazAna pahoMce che ane tene baMdha paNa thatuM nathI. A uparathI spaSTa samajAya che ke vizvasA pudgala skane AMkhanI sAthe saMbaMdha thayA sivAya AMkhathI kaI paNa vastune baMdha thaI zake nahiM mATe e daSTithI cakSu prApya kArI che ane prayoganA mULa dravyanA saMbaMdha vagara bedha thAya che mATe e dRSTithI aprAkArI che. jhahurU zrI mahAvIra prabhune satyAgraha ( 10 ) vartamAna yugamAM satyAgraha keTalo kimatI che tethI bhAgyeja keIka ja ajANyuM haze. dehavinAzaka aneka prakAranA zAstrothI paNa je kAryanI siddhi na thaI zake te satyAgraha zastra karI batAvI che. aneka prakAranA guMcavAI gayelA kAryone ghaNI ja sahelAIthI Ukela lAvavAmAM satyAgraha sivAya bIjA keI paNa prakArane pravega saphaLatA meLavI zako nathI. bIjA pragonI jema satyAgrahane keIpaNa prakAranA sAdhananI jarUrata rahetI nathI. bALa-vRddha-zrImaMta-garIba-strI-puruSamAMthI keIpaNa satyAgrahane Adara karI zake che. satyAgrahane adhikArI nisvArthI-vivekabuddhi manuSya mAtra hoI zake che. vivekazUnya svArthabuddhi satyAgraha karI zakato ja nathI; kAraNa ke te anadhikArI che chatAM tenAmAM satyAgraha jevuM kAMI jaNAtuM hoya te te AbhAsa mAtra che, bAkI te pariNAmanI dRSTithI jotAM te durAgraha ja che, tethI te anIti, adharma tathA sva-paranA ahitamAM ja pariName che. .. ' : Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 176 ] tAttika lekhasaMgraha satyAgrahane keTalAka nirbaLatA samajIne kahe che ke puruSArtha vagaranA asamartha bhIru mANase ja satyAgrahane Azraya le che, bAkI zakitazALI samartha mANase te baLapUrvaka niDaratAthI sAmano karIne kAryanI saphaLatAmAM ADAM AvatAM tane naSTa kare che. vicAra karatAM samajAya che ke AvI mAnyatA mAtra bhrama ja che. asamartha bhIru mANase satyAgraha karI zakatA ja nathI, baLapUrvaka sAmano karI saphaLatAnA ADAM AvatAM tane naSTa karanAramAM teno oLo sarakho ja hota nathI. eka mANasa pitAnA ISTa kAryamAM ADI AvatI vastune nAza karIne potAnA kAryamAM saphaLatA meLave ane bIjo ADI AvatI vastune sudhArI anukULapaNe kAryamAM madadagAra banAvIne kAryasiddhi sAdhe che, A baMnemAM, kAryamAM ADAM AvatAM pratikULa tane anukULa banAvI kArya sAdhanAra ja zakitazALI vivekabuddhi kahI zakAya ane te satyAgrahanuM ja pariNAma che. satyAgraha Adhibhautika ane AdhyAtmika ema be prakAranA che. temAM AdhyAtmika tAvika che ane Adhibhautika atAtvika che, mATe baMnenI dizA judI che. baMnemAM mAtra sAdhya biMdumAM bhinnatA che, bAkI sAdhanamAM bheda nathI. je sAdhane AdhyAtmika mATe vaparAya che te ja sAdhanene AdhibhautikamAM upayoga thAya che, kAraNa ke baMne sthaLe satyAgraha karavAmAM Ave che eTale sAdhana judAM hoI zake nahiM. mAtra satyane judA rUpe oLakhavAthI svarUpane AzrayIne AdhyAtmika tathA Adhibhautika be bheda satyAgrahanA pADavAmAM AvyA che. AdhyAtmikamAM AtmadaSTi hovAthI AtmasaMpatti prApta karavA mahanI gulAmImAMthI Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra prabhuno satyAgraha [ 177 ] mukAvAne aneka prakAranA mehaka prasaMgamAM alipta rahevuM ane vaiSayika vastuomAM mehanI manAvelI Asaktine anAdara karIne svasaMpatti meLavavAne heta hoya che tethI te tAtvika satya hovAthI tene AdhyAtmika satyAgraha kahevAmAM Ave che ane jaDAtmaka saMpatti meLavavAnA hetuthI Itara kaI paNa vyakitanI parAdhInatAmAMthI mukAvAne tenI AjJAnuM ullaMghana karavA tenA taraphathI karavAmAM AvatI kanaDagatanI avagaNanA karIne mAnelI padagalika sukhasaMpatti meLavavI te Adhibhautika satyAgrahanuM phaLa che, ane te anAtmika hovAthI atAtvika che. baMne prakAranA satyAgrahamAM lakSyabiMdu bhinna hevA chatAM paNa mana tathA idri upara kAbU meLavavAnI AvazyakatA rahe che ane dehanuM mamatva choDavuM paDe che. ahiMyAM je satyAgrahane vicAra karavAmAM AvyuM che te AdhyAtmika hovAthI tAtvika satyane AzrayIne te upAdeya che. anaMtajJAna, darzana, cAritra, vIrya, jIvana, sukha tathA AnaMda Adi akhUTa svasaMpattinA svAmI AtmAne anAdikALathI meha rAjAe aneka prakAranA mithyA pralebhanemAM phasAvIne saMpattihIna banAvyuM che ane pitAnI sattAthI AtmAnI svataMtratA chInavI lIdhI che. svasaMpattithI hIna thavAthI parasaMpattithI pitAne nirvAha karanAra AtmA je anaMtajJAnanI zakita dharAvato hato ane parasaMpattinI sahAyatAnI jene jarAya jarUrata na hatI te mehanI gulAmIthI jakaDAI rahyo che ane tenI pAse eTalI paNa svataMtratA rahI nathI ke ghaDI 12 Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 178 ] tAttvika lekhasaMgraha pachI zu thaze tene nizcitapaNe jANI zake. ema te AtmA traNe kALanA kSaNavarti bhAvAne svata MtrapaNe jANavAnI zakita dharAve che paNa atyAre te mAhanI zIkhavaNIthI mAnelA paudgalika sukhanA mATe svasa'patti mehane tyAM ghaNe mUkelI hAvAthI te jevuM ane jeTaluM jaNAve teTaluM jANavAnuM rahyu ane te paNa mAhe niyukata karelA potAnA ja jaDAtmaka sAdhanAdvArA parAdhInapaNe nirvAha pUratuM ja. anAtmika mAhanI icchA pramANe ja AtmA potAnI jJAnAdri sapattinA upayoga karI zake che. ghaNI vakhata meha AtmAne AMdhaLA, baherA, baDA banAvIne tene peAtAnI jJAnAdi sapatti vAparavA detA nathI. ane jaDAsakta banAvIne vadhAre ne vadhAre sapattihIna banAvatA jAya che jethI pAtAnI sattA majabUta khanAvIne AtmAne peAtAnA dAsapaNAmAMthI chUTavA detA nathI. satyanI mUrti svarUpa prabhu mahAvIre mehanA dAsapaNAmAMthI mukata thaine svasa patti meLavI svataMtra banavA satyAgraha AdaryAM tyAre peAtAnI sattAmAM jakaDI rAkhavA mADe aneka prakAranI kanaDagata karI teAye prabhue aDaga rahIne mAhunI AjJAonu ullaMghana karyuM" ane zAzvata satyane vaLagI rahyA. mAhe naMdivardhanane preraNA karI snehagarbhita vacaneAdvArA peAtAnI sattA nIce cAMpI rAkhavA prayAsa karyAM paNa prabhue naMdivardhanane satya samajAvI mAhane AdhIna na rahevA peAtAnI dRDha pratijJA jaNAvI. prabhue mAhanI sattAnA mULathI uccheda tenI jALamAMthI nIkaLI ugra satyAgraha AdaryAM prakAre prabhunA satyAgraha cheDAvI pAtAnI sattA A karavA jyAre tyAre kAi paNu nIcethI na Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra prabhune satyAgraha [ 179 ] khasavA devA aneka prakAranA viSama prasago upasthita karyAM. mahanA baMdhana toDI satyanI dvizAmAM prayANa karatI vakhate mAhagarbhita saMbadhIonA karuNu vilApAne pITha daIne satyanA sanmukha ja rahyA. divya sugaMdhI zarIramAMthI mehanA nivAsane nAza karanArA prabhue mehanI manAvelI anukULatA tathA pratikULatAnA anAdara karIne sugaMdhInA kAmI yuvAna puruSo ane suMdaratAnI kAmI yuvAna strIonA mAhune AdhIna karavAnA prayAsAne niSphaLa banAvyA. pUrvAvasthAnA pitAnA mitra tApasane maLyA tyAre mehanI kUTilatA kAMika dhyAna bahAra rahevAthI tApasane bheTayA ane tenA bhAvalInA AgrahathI cAmAsu rahevAnuM svIkArI avasare AvI cAmAsu rahyA; paNa cAmAsAmAM janivAsanA jhuMpaDAmAMthI ghAsa khAtI gAyonA prasaMge tApasadvArA mehanI kUTilatA jaNAvAthI mAhanA chaLathI khacavA prabhu pAMca abhigraha-pratijJAo dhAraNa karIne satyane mAge cAlI nikaLyA tyAre mAhe paNa haTha pakaDI ane prabhune satyAgraha cheADAvavA potAnuM saMpUrNa maLa tathA satA vAparavA mAMDI. govALIA Adi aneka vyakitaodvArA prabhunA satyAgraha na cheADAvI zakA tyAre chevaTe saMgama devane preraNA karI ane tenI sahAyatAthI potAnA rAga-dveSa subhaTone sakhaLa banAvI kAI paNa hisAbe prabhune satyAgrahathI bhraSTa karavAnI pratijJA karIne chevaTanu' khaLa ajamAvyuM. sattvazALI dhIrapuruSone paNa akaLAvI nAMkhe tevA eka pachI eka asahya kAramA prasaMgo upasthita karavA mAMDayA. zArIrika tathA mAnasika aneka prakAranI anukULa tathA pratikULa pravRtti AdarI Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 180 ]. tAttvika lekhasaMgraha duHsahya yAtanAo ane pralebhadvArA rAga-dveSane sabaLa banAvI satyAgrahathI khaseDavA mATe saMpUrNa sattA vAparI. jema jema saMgama dvArA rAga-dveSane sabaLa banAvavA te prayAsa karate game tema tema rAga-dveSa sabaLa na banatAM nirbaLa banatA gayA. prabhu tAtvika satyane sArI rIte jANatA hovAthI saMgamane pitAne upakArI mitra tarIke mAnya ke je mAnyatA mehanI avajJA karanArI hatI tethI rAga-dveSanuM paNa kAMI cAlI zakayuM nahi; kAraNa ke jyAM mehane Adara hoya che tyAM ja rAga-dveSa baLavAna banIne pitAne kAbU TakAvI zake che. prabhunA dhyAnamAM ja hatuM ke meha saMgamane preraNA karI pitAne ja nAza karAve che eTale saMgama mohane zatru che ke jeo hamArI upara sattA jamAvI beThA che tene ja nAza karavAne prayatna karI rahyo che mATe mAre te parama baMdhu ja che. saMgamadevanA dehamAM rahIne mehe rAga-dveSane jAgRta karavA potAnAthI banatuM badhuMya karyuM kAraNa ke jayAM sudhI rAga-dveSa jAgRta na thAya tyAM sudhI tAtvika satyAgraha mohathI choDAvI zakAya nahi. jo ke prabhu anaMta baLazALI hatA, pate saMgamanA svAmIne paNa pahoMcI vaLe tevA hatA paNa tevA baLane upayoga karavA rAga-dveSane Azraya levo paDe ane tema karavAthI mehanI sattA svIkAravI paDe te tAtvika satyathI khasI javAne prasaMge upasthita thAya mATe prabhu dekhA tarIke rahyA. mehanI zIkhavaNIthI saMgama mAnato hato ke jaDAtmaka deha prabhusvarUpa che mATe dehanA chedana-bhedanathI prabhu satyathI vicalita thaze paNa prabhu te AtmAsvarUpa hatA eTale te pIgalika Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ neAjIvamImAMsA [ 181 ] vastuonA pariNAmanA mAtra jJAtA hatA paNa bhAkatA na hatA. deha tathA AtmAnI bhinnatArUpa satyane sArI rIte jANatA hatA, tethI dehamAM thanArI vikRtionI temane aMza mAtra paNa asara thai nahiM ane rAga-dveSanI pariNatimAM pariNamyA nahi. chevaTe saMgama thAkayA, cha-cha mahinAAnA parizrama niSphaLa nivaDavAthI hatAza thayA jethI mAha peAtAnI hAra mAnIne nibaLabhAve prabhune saMgamaDhArA namyA. rAga, dveSa, mRtaprAyaH thai gayA ane chevaTe vilaya pAmyA ane prabhue satyAgrahamAM acaLa meha upara vijaya meLavI saMpUrNa svataMtratA prApta karI peAtAnI anaMtacatuSTaya zAzvata lakSmI svAdhIna karIne zAzvata AnaMda tathA jIvananA bhAgI banyA. - th3> neAjIvamImAMsA ' ( 20 ) jaina siddhAMtamAM jIva ane ajIva ema be padArtha mAnyA che. A e padArthAMmAM saMpUrNa vizvanA samAveza thai jAya che mATe mULa padArtha trIje kAi paNa nathI. jeTalI vicitratA dekhAya che te baMnenA saMcAgasvarUpa che. jeTalA vizeSA dekhAya che temAM baMne drangeAnA aMze rahelA che. ane zuddha krUnyamAM koIpaNa prakAranI viziSTatA hotI nathI, kAraNa ke temanA potAnA ja svarUpamAM bhinnatA hotI nathI, tethI jIvarAzI ane ajIvarAzI ema be ja rAzI anAddhisiddha che. jo ke bhinna dharmavALA bhinna kanyAnA sAgathI aneka bhinna 6 Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 182 ]. tAvika lekhasaMgraha, rAzIe jagatanI vyavasthAmAM upayogI che paNa te atAvika che, vyavahArane AzrayIne keTalIka saMgajanya rAzIone mAna ApavAmAM Ave che paNa tAtvika vicAraNAmAM tene sthAna maLatuM nathI. jIva dravya aneka che ane te pratyeka dravya asaMkhyapradezI hovA chatAM paNa akhaMDa che. pradezamAM tathA guNadharmamAM badhAya jIva dravya sarakhAM hovAthI svarUpa-zakitanI apekSAthI eka kahI zakAya. jIva dravya asaMkhyapradezI kahevAya che chatAM asaMkhya pradezanA saMgasvarUpa te nathI arthAt chUTA rahelA asaMkhya pradeze bhegA bhaLIne Atma dravyane skaMdha banAvatA nathI paNa Atma dravyathI abhinna AtmasvarUpa asaMkhya pradezo che, tethI asaMkhyapradezI AtmA kahevAya che. je zakita eka pradezamAM che te sarakhI rIte badhAya pradezomAM che, ane je badhAya pradezamAM che te eka pradezamAM che. svarUpe sarakhA hevA chatAM paNa jIva dravya skaMdha dRSTithI aneka skaMdha hevAthI bhinna che te bhinna rahelA jIva dravya anaMtA hovAthI samuccayapaNe jIva dravyanA anaMta pradeza kahI zakAya paNa eka jIva dravyane AzrayIne te asaMkhyAtA ja hoI zake. ajIva dravyamAM be vibhAga che. eka akhaMDa dravya ane bIjuM khaMDita dravya. dharma, adharma ane AkAza A traNe akhaMDa ajIva dravya che. A traNe dravyo jIva dravyanI jema asaMkhyapradeza che. baMne dravyonA pradezomAM pharaka eTale ja che ke jIva pradeza cetanasvarUpa che ane dharmAstikAyAdi ajIvanA pradeza acetanasvarUpa che. ajIva dravya pradezanI saMkhyAmAM Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ne jIvamImAMsA [ 183 } dharma-adharma sarakhAM che, mAtra AkAza samuccayapaNe anaMtapradeza che. jo ke dhamastikAyane sparzIne rahelA AkAzapradezo sarakhA che paNa te sivAyanA AkAzapradezo anaMtA che. arthAta dharmAstikAyAdi dravyane aDIne raheluM AkAza te kAkAza ane kevaLa AkAza te alakAkAza ke emAM bIjA koI paNa dravyone saMsarga nathI te anaMtapradeza che. bAkI akhaMDitapaNAmAM te dharma, adharma, AkAza ane jIva cAre dravya sarakhAM che. A cAre dravya akhaMDa hevAthI temanA asaMkhyayapradezI skaMdhamAM kayAreya nyUnAdhikA thatI nathI. pudgala paramANu dravya paNa akhaMDa che chatAM pudgalAstikAyane akhaMDa mAnya nathI, kAraNa ke saMkhyAtA, asaMkhyAtA tathA anaMtA paramANu dravyanA saMgasvarUpa hevAthI khaMDita dravya skaMdha ekatrita thaIne rahelA pradezonA samUhane astikAya kahevAmAM Ave che ane skaMdha paNa te ja kahevAya che. eka pradeza svarUpa hovA chatAM paNa paramANune pudgalAstikAya kahevAmAM Ave che te bhAvapradezane AzrayIne che, bAkI dravya pradezanI dRSTithI te te kaMdha na hovAthI astikAya kahevAya nahiM paNa pradezamavarUpa pudgala dravya kahevAya. pudgalAstikAyanA pradeza chUTA paDatA hevAthI ane chUTA paDelA saMgasaMbaMdhathI joDAvAthI te khaMDita dravya kahI zakAya. je skaMdhanA pradezamAM nyUnAdhikatA thaI zakatI nathI evA ajIva dravya arUpI ane akhaMDita heya che ane te dharma, adharma tathA AkAzanA nAmathI oLakhAya che. A pramANe zAstra ane yuktisiddha be rAzI hovA chatAM paNa jIva, ajIva tathA nochava ema traNa rAzInA Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 184 ] tAttvika lekhasaMgraha apasiddhAMtanA Adya prarUpaka tathA pracAraka rohaguma thayA che. temaNe neAjIvanI siddhi mATe yukti tathA Agama anainA upayoga karyAM che. temanuM kahevuM ema che ke-nA, zabda dezaniSedha tathA saniSedhamAM vaparAya che te pachI dezaniSedhanA aMza laine jIvathI bhinna ane vilakSaNa tenI amuka avasthAne jIva kema na kahI zakAya ? vastusthiti tapAsatAM neAjIvanA sAdhaka dRSTAMtA ghaNAM maLI Ave che jemake-kapAine chUTuM paDeluM dhIrALInuM pUchaDuM uchaLe che mATe te ajIva tA kahevAya ja nahi. temaja gIrALInA jIvamAMthI kapAIne chUTo paDelA jIvanA ja eka deza hAvAthI jIva paNa kahevAya nahi' mATe te jIva tathA ajIvathI bhinna--vilakSaNa svabhAvavALuM hAvAthI nAjIva kahevAya che. arthAt jevI rIte jIvarAzI tathA ajIvarAzI svataMtra che tevI ja rIte manuSya tathA pazu--pakSI Adi jIvAnA kapAine chUTA paDelA halana-calananI kriyAvALA pradeze svata MtrapaNe nAjIvarAzI ja hAI zake che. zAstramAM paNa vastunA eka dezane bhinna vastu tarIke mAnI che. jemake--dharmAstikAya ke je arUpI ane akhaMDa padArtha kahevAya che tenA paNa traNa bheda batAvyA che. dharmAstikAyanA skaMdha, deza ane pradeza, deza tathA pradeza, skaMdhathI abhinna hAvA chatAM paNa tene ska MdhathI bhinna vastu tarIke oLakhAvI che, teA pachI gIrALIthI kapAIne chUTo paDele jIvanA ja deza jIvathI bhinna kema na hAi zake ane tene nAjIva kahIne trIjI rAzI oLakhAvavAmAM zuM khAdha AvI zake che? zAstramAM paNa jIvanA pradezane neAjIva kahIne varNavyA che. samabhirUDhanI mAnyatA che ke--jIva je pradeza te Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navamImAMsA [ 18 ] pradeza nAjIva che, mATe A pramANe vicAra karatAM yukitathI ane zAstrathI jIvarAzI siddha thaI zake che. rahaguptane Avo nejIvarAzIne siddhAMta tAtvika daSTithI vicAra karatAM yuktiyukta nathI temaja zAstrasiddha paNa nathI, kAraNa ke je gaLInuM pUchaDuM kapAIne chUTuM paDe che temAM jIva hovAthI te hAle che ane te jIva gaLImAM che te ja che, tethI gIreLInuM zarIra kapAyuM che paNa jIva kapAye nathI. (je arUpI akhaMDa vastu che te chedatI-bhedotI nathI temaja gaLatI--baLatI paNuM nathI;) paraMtu jema kamaLanI nALanA be TukaDA karavAmAM Ave te te be kaTakAnI vacamAM baMnene vaLagIne rahelA tAMtaNuM javAmAM Ave che tema gaLI ane pUMchaDAnI vacamAM jIvanA pradeze rahelA hoya che ke je pradeze gILImAM rahelA jIvanA ja hoya che. arthAt gIroLInA zarIrane pUMchaDArUpa avayava kapAIne chUTo paDI javAthI jIvanA pradeze pUMchaDAmAM phelAIne rahe che chatAM te pradeza arUpI hovAthI ane kAzmaNa zarIra sUkSma hevAthI dRSTigocara thaI zakatA nathI temaja te baLatA, gaLatA ke chedAtAbhadAtA paNa nathI; kAraNa ke chedAvuM-bhedAvuM Adi sthULa dArikAdi zarIrapaNe pariNamelA rUpI pudgalAstikAyane svabhAva che. jema dIvAne prakAza jamIna-bhIMta-vara-aMdhakAra Adi mUrta vastuomAM paDele jaNAya che, paNa kevaLa AkAzamAM jaNAtuM nathI tema gILI ane kapAIne cheTe paDelA pUMchaDAnI vacamAM rahelAM AkAzamAM gaLInA jIvanA pradeza hovA chatAM paNa temAM belavuM-zvAsecchavAsa levA-doDavuM-vaLagavuM Adi - jIvanA lakSaNe jaNAya nahiM paNa te zarIramAM jaNAya che. Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 186 ] tAttvika lekhasa`gna ha ati sUkSma dehavALA nigeAdanA jIvA athavA kAmaNukAyacAgavALA jIvAne niratizaya jJAnI joI zake nahi', dehanA abhAvamAM jIvanA lakSAnA abhAva hovAthI deha vagaranA muktAtmAAne kevaLajJAnI sivAya kAi paNa grahaNa karI zake nahiM. temaja kAmaNu zarIravALA jIvAnI jema pUchyuM ane zarIranA vacamAM rahelA pradezeA chedAya--bhedyAya nahi ane gALI--mALI zakAya paNa nahiM. jo ke kAmaNu zarIra paudgalika--rUpI che tAye tene zastra tathA agni cheI ke khALI zake nahi te pachI arUpI evA AtmapradezAnuM te kahevuM ja zuM ? gIALIthI mAMDIne kapAine cheTe paDelA pUchaDA sudhI saLaMga gIrALInA ja jIva che, je jIva gIrALImAM che. te ja pUMchaDAmAM paNa che ane vacamAM paNa adRzyapaNe audArika deha vagaranA kevaLa kANu zarIravALA te jIvanA ja pradezA che, paNa vacamAM STigocara na thavAthI jIvanA abhAva nathI. tethI pUchaDuM kapAvA chatAM paNu jIva te akhaMDita ja che te, kapAyA nathI; eTalA mATe ja gIrALInA jIvathI pUchaDAmAM rahelA jIva bhinna nathI ke jene nAjIva kahIne oLakhAvI zakAya. ane zAstramAM je dharmAstikAya akhaMDa hovA chatAM paNa tenA deza tathA pradezane skaMdhathI bhinna vastu tarIke varNavIne traNa bheda batAvyA che te vivakSAmAtrathI ja te dezonI bhinna vastu tarIke kalpanA karI che. bAkI tA tAttvika dRSTithI te skaMdhathI bhinna nathI tevI ja rIte gIrALInA jIvathI pUchaDuM bhinna nathI. gIrALInA jIvanI sAthe saMbadhita hAvAthI te gIrALInA ja jIva che. kadAca evI AzaMkA utpanna thAya ke gIrALInA jIvanuM . Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navamImAMsA " [ 187 pUMchaDuM kapAIne TukaDe alaga paDI jAya che ane te naSTa thAya che paNa gILI naSTa thatI nathI to pachI jema bhAMgelA ghaDAne TukaDe galImAM paDyo hoya te te alaga thayelA TukaDAne ne ghaTa kahevAmAM Ave che tema te ne jIva kema na kahevAya ? te AvI AzaMkA A pramANe vicAra karavAthI dUra thaI zake che. jIva arUpI tathA akRtaka-banAvela na hovAthI tene nAza thato nathI ane ghaDo rUpI tathA banAvela hovAthI tene nAza thAya che tethI tenA ThIkarAM vigere avazeSa (vikAra) daSTigocara thAya che. je jIvane nAza thato hoya te tenA paNa avazeSa (vikAre) jaNAvA joIe temaja agni tathA zastra AdithI baLavuM tathA chedAvuM joIe paNa jIva AkAzanI jema amUrta hevAthI tema banI zakatuM nathI tethI te avinAzI che. je zastra tathA agni AdithI jIvanA pradezanuM chedana-bhedana ke dahana mAnavAmAM Ave to jIvane sarvathA nAza thavAne prasaMge upasthita thAya che; kAraNa ke jene TukaDe TukaDe nAza hoya che tene ghaTAdinI jema sarvanAza paNa hoya ja che. ane je jIvane sarvanAza siddha thAya te pachI mokSane paNa abhAva thavAthI dIkSA levI ke tapa, japa Adi dharmAnuSThAna karavA nakAmAM che ane je krame karIne sarva jIvone nAza thaI jAya te pachI samagra saMsAra jIva rahita thaI javAthI zUnyatAne prasaMge upasthita thAya, temaja nA karelAM zubhAzubha karmone paNa nAza thaI jAya, mATe ja TukaDA thaIne jIvone nAza thato nathI, tenuM mukhya kAraNa to te amUrta che eTale tene koI paNa khaMDita karI zakatuM ja nathI ane je gIreLInuM pUMchaDuM kapAIne alaga Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [188 ] tAvika lekhasaMgraha thayelA TukaDAne nAza dekhAya che te gaLInA zarIranA TukaDAne che paNa amUrta jIvane nathI. zarIra mUrta hovAthI tenA TukaDA thaIne nAza thaI zake che paNa amUrtane nAza nathI. 1 jIva pudgalaskaMdhanI jema pradezarUpa avayavALe hevAthI saMdhAta (maLavuM) tathA bheda (viDavuM) dharmavALe che, arthAta jema ke eka yugala skaMdhamAM bhinna bIjA keI skaMdhamAMthI TukaDe AvIne joDAya che ane te skaMdhamAMthI eka TukaDe tUTIne te bhinna rahelA bIjA kaMdhamAM joDAya che tema jIvamAM paNa che, tAtparya ke--jema pudgala skaMdhe anaMtA che tema jIvadravyo paNa anaMtA che. jo ke pudgala sko saMkhyAta, asaM khyAta tathA anaMta prAdezika paNa hoI zake che tema chavadravya nathI, jIvaskaMdha asaMkhyAta prAdezika ja hoya che chatAM te pradezarUpa avayavonA samUharUpa hovAthI pudgala skaMdhanI jema sAva maLI jAya che ane tethI ja temAM pugala skaMdhamAM ekabIjAmAMthI TukaDAo TUTIne ekabIjAmAM bhaLI jAya che tema jIva dravyarkamAM paNa paraspara TukaDAo tUTIne maLavuM vichaDavuM thAya che tethI jIva bheda-saMghAta dharmavALe hovAthI Tuka TukaDA nAza thavA chatAM paNa sarvanAza thatuM nathI. arthAt eka jIvamAMthI eka TukaDo tUTIne alaga thAya che tyAre bIjA jIvamAMthI eka TukaDe tUTIne temAM maLI jAya che ane pahelAne tUTele Tuka khaMDita thayelA bIjA jIvamAM bhaLI jAya che eTale ja khaMDita thavA chatAM paNa temane sarvanAza thato nathI. A pramANe mAnavAthI te sukha-duHkhane zaMkara thAya che. kRtanAza ane akRtanA bhegane prasaMga Ave che, arthAta je Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navamImAMsA [ 189 ] chanA TukaDA thaIne paraspara eka bIjAmAM bhaLI jaze te pachI eka jIvamAMthI tUTIne alaga thayele pApane TuMkaDo bIjA jIvamAM bhaLI javAthI te jIvane pApakarma vagara paNa pApa bhegavavuM paDaze tevI ja rIte je punyane TukaDe haze te te punya karyA vagara paNa punya bhegavaze ane je jIvamAMthI TuMkaDAo alaga thayA haze te te punya tathA pApa bhegavavuM nahIM paDe tethI jene nahIM karelAM karma bhegavavAne ane karelAnA nAzane prasaMge upasthita thaze ane tema thavAthI te pachI dhamI jIvamAM adhama jIvane TukaDe ane adhamI jIvamAM dhamI jIvane TukaDe jeDAvAthI dhamI duHkhI ane pApI sukhI thaI jaze. A pramANe mAnavAthI karelA karmane nAza ane nahi karelAM karma bhegavavArUpa deSa Ave che. tenuM nivAraNa karavAne mATe jema dharmAstikAyAdi akhaMDa dravyanA abhinnapaNe rahelA pradeza nedharmAstikAya kahevAya che tema abhinnapaNe jIvanI sAthe rahele tene pradeza nejIva tarIke mAnavAmAM Ave te pachI jIva jevI koI vastu ja rahetI nathI. arthAt jIvathI abhinna jIvanI sAthe rahele eka pradeza te jIva kahevAya tema bIjo pradeza paNa najIva. AvI ja rIte asaMkhyAtA nejIva thavAthI jIvarAzI jevI kaI vastu ja rahetI nathI. AvI ja rIte dharmAstikAyAdi, drayaNuka, caNuka Adi audho ane ghaTAdi ajI paNa pratyeka pradezanA bhedathI ajIvane eka deza hovAthI ajIva thaI jAya te pachI ajIvarAzIne paNa abhAva thAya ane tema thavAthI jIva ane ajIva ema be rAzI sivAya trIjI kaI paNa rAzI heI zake nahiM. Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ { 10 ] tAttvika lekhasaMgraha - je ke amUrta ane akhaMDa jIva chedAtabhedA nathI chatAM pharajIAta ghaDIbharane mATe mAnI laIe ke akhaMDa jIva paNa khaMDita thAya che te paNa kapAIne chUTA paDelA gIreLInA pUMchaDAmAM nejIvanI siddhi thaI zakatI nathI, kAraNake skUraNAdi javanA lakSaNe pUMchaDAmAM spaSTapaNe jaNAvAthI te jIva ja kahI zakAya. arthAt saMpUrNa paNa gaLIne jIva phUraNAdi lakSaNathI ja jIva kahevAya che ane te skUraNadi lakSaNe pUMchaDAmAM paNa jaNAya che te pachI tene jIva kema na kahevo? kapAyeluM gaLInuM pUMchaDuM jIvane avayava hevA chatAM paNa temAM skUraNAdi jIvanA lakSaNa hevAthI paripUrNa--akhaMDa gaLInA jIvanI jema te paNa jIva ja che. je goLInA jIvana kapAyelA pUMchaDAne tene eka deza mAnIne tene jIvana mAnatAM saMpUrNa jIvane ja jIva mAnavAmAM Ave te pachI ghaTane deza paNa ajIva nahi kahI zakAya, saMpUrNa ghaTa ja ajIva kahevAze ane evI mAnyAthI jIva, jIva, ajIva ne ajIva ema cAra rAzI ja siddha thaze paNa jIva, jIva ane ajIva evI traNa rAzinI siddhi nahi thAya. arthAt jIvarAzI "siddha karavAne mATe jIvanA dezane jIvathI bhinna mAnI temAM jIvane niSedha karavAmAM Ave te paNa traNa rAzI siddha thaI zakatI nathI, kAraNa ke jema jIvanA dezane jIvathI bhinna mAnI tene nejIva kalpavAmAM Ave che tema ajavasvarUpa ghaTane deza ghaTathI bhinna hovAthI te ajIva tarIke oLakhAvAthI cAra rAzI thAya che. ne avarU5 thI rAzIne prasaMga TALavAne mATe ajIvana skaMdha tathA dezamAM jAti tathA liMganA sarakhApaNAne Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navamImAMsA [191 ]. laIne ajIvane niSedha karavAmAM Ave te jIvamAM paNa skaMdha tathA dezamAM jAti tathA liMganI samAnatA hovAthI najIvane paNa niSedha thaI zake che. tAtparya ke-jema ajIva skaMdhamAM ajIvapaNuM ane puruSaliMgapaNuM raheluM hovAthI te deza ajIva ja kahevAya paNa ajIva kahevAya nahiM tevI ja rIte jIvanA skaMdhamAM paNa jIvatva jAti tathA puliMgapaNuM raheluM che tevuM ja tenA dezamAM paNa raheluM hovAthI jIvane deza nejIva heI zakato nathI paNa te jIva ja haI zake che. A pramANe vicAra karatAM jIva ke ajIva jevI jIva-ajIvathI bhinna trIjI rAzI banI zakatI nathI. zAstramAM batAvelA samabhirUDha nayanA matathI paNa jIvathI bhinna nejIva jevI keIpaNa vastu siddha thaI zakatI nathI, kAraNa ke samabhirUDha nayavALa kahe che ke -"fma se upale te ghagNe noka" arthAt jIvasvarUpa je pradeza te pradeza jIva. A pramANe karmadhAraya samAsa karIne jIva tathA pradezanuM ekAdhikAraNa batAve che paNa bhinna adhikaraNa batAvatuM nathI. je jIva tathA dezanuM bhinna adhikaraNa mAnavAmAM Ave te baMne bhinna thaI jAya paNa A sthaLe jema lIluM kamaLa kahevAya che temAM lIle varNa vizeSaNa tathA kamaLa vizeSya baMnenuM ekAdhikAraNa batAvIne abhinna jaNAvyA che tema jIva tathA dezamAM prathama ekAdhikaraNadvArA abhinnatA jaNAvI che. tethI jIvane ja jIvapaNe kahyo che paNa jIvathI bhinna vastune ne jIva batAvI nathI. vastusthiti evI che ke samabhirUDha nayavALe deza tathA Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 12] tAttvika lekhasaMgraha dezI baMne mAne che paNa deza tathA dezIne bhinna mAnate na hevAthI deza tathA dezInuM samAnAdhikaraNa eka ja AdhAra jaNAvavAne mATe karmadhAraya samAsane Azraya le che tethI dharma, adharma, AkAza, jIva tathA pudgala dravyanA deza tathA pradezane dravyathI abhinna jaNAvatAM kahe che ke "ame che guse re ghare gha " dharma je pradeza che te pradeza dharma che. AvI ja rIte adharma tathA AkAza mATe paNa kahe che. arthAta (se ghare sAme re ghaNaNe mANe) ema jaNAve che; paraMtu jIvAstikAya tathA pudgalAstikAyanA mATe "re paNa nokarIre ghag novo" te pradeza nejIva che ema kahe che paNa jIva je pradeza te pradeza jIva che athavA to te pradeza skaMdha che ema kahetA nathI tenuM khAsa kAraNa te e che aneka dravyanI apekSA che. arthAta dharma, adharma ane AkAza eka dravya che ane jIvAstikAya tathA pudgalAstikAya aneka dravya che. temAM eka dravyane mATe te deza tathA dezIna (dharmAstikAya dezI ane tene deza) ekAdhikaraNa batAvI te pradeza dharma che ema kahIne abhinnatA jaNAvI che paNa jIva tathA skaMdha aneka dravya che mATe eka jIva tathA skaMdha anekane eka deza hovAthI eka jIvamAM tathA skaMdhamAM rahele pradeza badhAya che tathA skaMdhamAM rahI zakatuM nathI mATe deza niSedha karavAne nizabda vAparIne jIva tathA neskaMdha kahyo che. ane pradeza tathA jIvane samAnAdhikaraNathI abhinna batAvIne jIvasvarUpa pradeza jaNAvyuM che tethI jIva zabdathI samagra jIva levo paNa jIvathI bhinna pradezanI kalpanA karavI nahiM. aneka dravyamAMthI eka dravyane Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AmAnI oLakhANa [ 17 ] AzrayIne kahevuM hoya tyAM ne zabda vAparI zakAya paNa akhaMDa aspI eka ja dravya mATe kahevuM hoya tyAM ne zabda vaparAte nathI. A pramANe vicAra karavAthI spaSTa jaNAya che ke samabhirUDha ne je jIva kahyo che te jIvathI bhinna jIvanA dezane nahiM paNa aneka jIthI bhinna eka jIvane jIva kahyo che tethI te jIvarAzI ja che paNa jIvathI bhinna lakSaNavALI jIvarAzI jevI keI trIjI rAzI nathI. AtmAnI oLakhANa.' (21) cikitsAzAstramAM niSNAta keI vaidya athavA te DokaTara vyAdhigrasta mAnavIne tapAsIne tenA regene sArI rIte jANI le che chatAM te reganA dukhethI mukta hoya che ke jenI pIDA bImAra mANasa bhegavI rahyo hoya che; tame bhaDake baLatA devatAne joIne sArI rIte jANI zake che ke agni pradIpta thaI rahyo che te tame baLatA nathI. tame tIkSaNa dhAravALI talavArane joIne tejomaya sAkSAtkAra karI zake che chatAM tamArA jJAnanA kapAIne TukaDA thatA nathI, tame meTuM jaLAzaya joIne pANIne jANI zake che tethI tamAruM jJAna bhiMjAI jatuM nathI. A uparathI temane pratIti karAvavAne mATe bIjA keI paNa dAkhalA-dalIlenI jarUrata paDatI nathI ke jJAna gaLatuM, baLatuM ke chedAtuMbhedotuM nathI. jJAna achagha-abhedya tathA adAhyA kahevAya che te sAcuM che. 13 Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [14] tAtvika lekhasaMgraha - ghaNaya mANasone AtmAnA astitvanI AzaMkA rahe che. AtmA haze ke nahiM? athavA te sarvathA zraddhA hotI nathI tethI kahI de che ke AtmA jevI kaI vastu ja nathI. temanI buddhi AtmAne niSedha eTalA mATe kare che ke keIpaNa IdriyathI AtmAnuM grahaNa thaI zakatuM nathI. khAsa karIne te AkhethI je vastu na jaNAya te vastu hatI nathI evI temanI mAnyatA hoya che. A badhI bAbate temanI buddhinI nabaLAI sUcave che. je vastu cakSugrAhya na thAya te vastu ja hatI nathI evuM temanuM mAnavuM bhUlabhareluM che. AMkhathI dekhAtI keTalIka vastuo dUra hovAthI joI zakAtI nathI temaja atyaMta sUkSma cakSugrAhya vastu pAse hovA chatAM paNa keTalIka sAdhano dvArA joI zakAya che ane keTalIka sAdhanathI paNa cakSugrAhya thaI zakatI nathI tethI ema na kahI zakAya ke AMkhethI je dekhAya nahiM te vastu che ja nahiM. vastuo be prakAranI hoya che. eka rUpI ane bIjI arUpI. varNa, gaMdha, rasa tathA sparza jemAM hoya te rUpI ane jemAM varNAdi na hoya te arUpI kahevAya che. AvI vyAkhyA te rUpI tathA arUpInI thaI zake che paNa jemAM mAtra varNa hoya ane AMkhethI dekhAya te rUpI ane jemAM varNa na hovAthI AMkhethI na dekhAya te arUpI evI vyAkhyA rUpI tathA arUpInI thaI zakatI nathI, kAraNa ke rUpathI mAtra varNa levAtuM nathI paNa varNanI sAthe gaMdhAdi paNa levAya che. jyAM varNa hoya che tyAM gaMdha, rasa tathA sparza paNa hoya ja che ane AkAra paNa che. pAMce idrinA viSaye bhinna-bhinna hovAthI pratyeka indriya pati Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAnI oLakhANa [ 1lpa ] pitAnA viSayane grahaNa kare che. AMkha varNane, kAna zabdane, jIbha rasane, nAka gaMdhane ane tvacA sparzane grahaNa kare che. AMkhathI gaMdha ane nAkathI varNa ema bhinna ikriyethI bhinna viSaya grahaNa thAya nahiM. varNa, gaMdha Adi viSaye kahevAya che ane te jyAre eka paramANumAM paNa hoya che te pachI skaMdhamAM kema na hoI zake. varNAdi cAre sAthe ja rahe che. eka paramANumAM eka varNa, eka gaMdha, eka rasa tathA be sparza hoya che. tethI varNAdi cArenA bhinna bhinna paramANu hotA nathI arthAt varNanA paramANu judA, rasanA judA ane gaMdha tathA sparzanA paNa judA ema bhinna viSayanA bhinna paramANu hoI zake nahiM, mAtra AMkhathI grahaNa thatI vastumAM paNa gaMdhAdi hoya che temaja nAka, jIbha, kAna tathA sparza IdriyathI grahaNa karAtI vastuomAM paNa vadi hoya ja che. A pramANe varNAdi cAre viSaye sAthe rahevA chatAM je viSaya udbhUta hoya che tene te viSayanI grAhaka iMdriya mukhyapaNe grahaNa kare che; bAkInA viSaye gauNapaNe rahe che. pavana mAtra sparza idriyathI grahaNa thAya che temAM varNAdi hovA chatAM paNa te asadbhUta hevAthI AMkha Adi iMdriye grahaNa karI zakatI nathI. te arUpI kahI zakAya nahiM. jema gaMdha tathA rasa nAka ane jIbhathI grahaNa thAya che, AMkhathI grahaNa thatA nathI paNa tenI AdhArabhUta vastuo AMkhathI grahaNa thAya che ke jene sparza Idriya paNa grahaNa karI zake che, mATe te rUpI che paNa arUpI nathI. arthAt phaLa tathA puSpomAM rahelA rasa tathA gaMdhane bhale AMkhe grahaNa na kare paraMtu rasa tathA gaMdhanA AdhArabhUta puSpa tathA phalane AMkha ane sparza Idriya grahaNa Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 196 ] tAvika lekhasaMgraha karI zake che tethI te rUpI kahevAya che tevI ja rIte pavanane AMkha nathI grahaNa karatI paNa temAM rahelA sabhUta sparza tathA gaMdhane tvacA tathA nAka grahaNa kare che mATe pavana paNa rUpI ja hoI zake che. aMdhAruM kALuM dekhAya che, tene sparza ThaDa hoya che ane te AMkha tathA sparza IdriyathI grahaNa thAya che paNa temAM rahele rasa tathA gaMdha asadubhUta hovAthI nAka tathA jIbhathI grahaNa thaI zakatA nathI tethI aMdhArAmAM rasa tathA gaMdhane sadbhAva nathI to paNa te rUpI kahI zakAya. je vastu rUpI na hoya te tene keI paNa idriya grahaNa karI zake nahiM. eka e niyama che ke-pAMce IdriyamAMthI je vastune eka paNa idriya grahaNa karI zakatI hoya te te vastu rUpI samajavI. keTalIka vastuomAM pAMce viSaya udbhUta (pragaTa) hevAthI pAMce idri grahaNa karI zake che tyAre keTalIkamAM cAra, traNa, be athavA te eka ja viSaya uddabhUta heya te tenA pramANamAM teTalI ja ikriyethI te vastu one bodha thAya che. tAtparya ke cAhe eka iMdriyathI grahaNa thAya ke aneka iMdriyathI grahaNa thAya paNa iMdriyagrAhya vastu mAtra rUpI ja hoI zake che. jemAM varNa, gaMdha rasa tathA sparza na hoya te kAMIpaNa vastu nathI ema na kahI zakAya. te vastu te che paNa temAM rUpanA bodhaka vadi na hovAthI te arUpI kahevAya che, chatAM alpajJa mAnavIonI evI mAnyatA thaI gaI che ke keIpaNa iMdriyathI grahaNa na thAya te AkAzakusumanI jema avastu ja che. vartamAnakALamAM kahevAtA vijJAnathI keTalAka sAdhane banAvavAmAM AvyA che te dvArA keTalIka rUpI vastuo ke je sUkSma hevAthI Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAnI oLakhANa [ 197] IdriyagrAhya thaI zakatI na hatI tethI tene abhAva mAnavAvALA paNa vastu tarIke mAnatA thayA che, to paNa pavana tathA zabdane rUpI na hovAnI mAnyatAne pheravI zakyA nathI. arthAt pavana tathA zabda AMkhathI dekhAtA nathI topaNa tvacA tathA kAnathI grahaNa thAya che mATe vastu te che paNa te arUpI che. temanuM mAnavuM che ke je vastuo bIjI iMdriyadvArA grahaNa thayA chatAM paNa je sAdhana dvArA paNa AMkhathI grahaNa na thAya te rUpI na kahI zakAya. gaMdha tathA rasanI adhikatAvALI vastuo AMkhothI dekhAtI hovAthI tene rUpI mAne che paNa pavana tathA zabda mAtra tvacA grahaNa thavAthI tene rUpI mAnatA nathI. alpajJa cho jyAre AMkha sivAyanI indriyanI grAhya vastune rUpI mAnatA nathI te pachI atIndriya jJAna grAhya je rUpI vastuo che tene to te kevI rIte rUpI mAne? eTaluM ja nahiM paNa atIMdriya grAhya kaI vastu ja nathI evI temanI mAnyatA che, arthAt atIndriyagrAhya arUpI jevI keIpaNa vastu ja nathI evI temanI zraddhA che. bIjuM kaIpaNa idriyathI, bhale grahaNa na thAya, paNa mAtra AMkhathI grahaNa thAya te rUpI ane AMkha sivAyanI mAtra bIjI iMdriyethI grahaNa thAya te arUpI, paNa ekeya indriyathI grahaNa na thAya te vastu ja nathI. A pramANe rUpI tathA arUpInI vyAkhyA karIne jene vastu mAnavAmAM Ave che te mAtra jaDa vastumAM ja ghaTI zake che, paNa tAtvika arUpI cetana athavA acetanamAM ghaTI zaktI nathI. tAtvika arUpI vastumAM varNAdi na hovAthI mAtra jJAnathI ja grahaNa thaI zake che, keIpaNa IdriyathI grahaNa thaI zakatI nathI tethI dharmAstikAya, Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 198 ] tAttvika lekhasaMgraha jIvAstikAya ke je adharmAstikAya, AkAzAstikAya ane tAttvika arUpI che tene vastu tarIke mAnatA nathI. mAtra jIvAstikAya ke je karmanA sasathI vividha prakAranI kriyA karata dRSTigocara thAya che tethI tene vastu tarIke mAne che chatAM temAM matabheda che. keTalAka AtmAne dehathI bhinna dvetunA adhiSThAtA mAne che ane te koI bIjI gatimAMthI marIne ahiM mANasa thayA che, ane ahiMthI marIne bIjI pazu, pakSI AdinI gatimAM jaze. keTalAka kahe che ke-zarIramAMthI utpanna thayA che ane chevaTe zarIramAM ja laya pAmI jaze. AvI AvI aneka prakAranI mAnyatAe AtmA mATe mAnavajAtimAM pracalita thayelI jovAmAM Ave che, paNa AtmAnuM tAttvika arUpI svarUpa samajAtuM nathI. AtmA arUpI hAvAthI temAM varNAdi nathI tethI te kAi paNa iMdriyanA viSaya nathI. manathI paNa tenA tAttvika svarUpanI kalpanA thaI zakatI nathI. joyelI tathA sAMbhaLelI rUpI vastunI mana kalpanA karI zake che ane eTalA mATe ja AtmA tathA dharmAstikAyAdi arUpI vastuonuM svarUpa sAMbhaLavA chatAM paNa tenuM tAttvika svarUpa manathI kalpI zakAya nahi A pramANe arUpI AtmA Aphri iMdriyapratyakSa na hovA chatAM paNu kArya uparathI anumAnagrAhya thai zake che, ane AtmA tA AtmapratyakSa paNa thAya che. upara jaNAvyA pramANe jJAnanA astitvane sahu koine anubhava thAya che. mANasa buddhipUrvaka kArya karatA dRSTigAcara thAya che mATe jJAna mANasamAM te che ja paNa pazu pakSI AdimAM paNa temanI ceSTAe uparathI spaSTa jaNAya che eTale jJAnanA koipaNa niSedha karI zake nahi. je Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAnI oLakhANa [ 18 ] jJAnathI aneka prakAranA Azcarya utpanna kare tevA, jevA ke reDIo, eraplena Adi AviSkAra thayA che ane thAya che te jJAnamAM varNAdi na hovAthI te arUpI che. pAMca iMdriyamAMthI keIpaNa iMdriyathI te grahaNa thaI zakatuM nathI ane tethI ja temAM baLavA Adine svabhAva nathI. jIva mAtrane pitAnuM jJAna AtmapratyakSa che. pite tene sAkSAtkAra karI zake che. bIjAnA jJAnane anumAnathI jANI zake che. potAnA jJAna dvArA thavAvALI pravRttine bIjA jIvonI jJAnajanya pravRtti sAthe sarakhAvIne bIjAnA jJAnane nizcaya kare che. idrinI nyUnatAne laIne eka iMdriyavALA jIvomAM tibhAve raheluM jJAna jANI zakAtuM nathI. pitAnAmAM raheluM jJAna jema iMdriyanI sahAyatA vagara mAtra jJAnathI jANI zakAya che tema bIjAmAM raheluM jJAna jANuM zakAya nahi. bIjAnA jJAnane jANavAne mATe indriyanI sahAyatAnI jarUrata paDe che ane te anumAnathI jANI zakAya che. jIva mAtramAM rahelA jJAnane sAkSAtkAra atizaya jJAna sivAya thaI zake nahiM. ane te atizaya jJAna paNuM kSAyika ja hovuM joIe, kAraNa ke kSAyika-kevaLajJAna ja AtmajJAna Adi arUpI vastuone yathArtha sAkSAtkAra karI zake che. bAkInAM atizayajJAna atIMdriya hevA chatAM paNa te rUpI vastuone ja baMdha karI zake che. - A jJAna ane AtmA baMne judI vastuo nathI paNa ' abhinna che. jJAnasvarUpa AtmA kahevAya che. jJAna guNa che ane AtmA guNa che. jema mIThAsa tathA sAkaramAM bheda hoto nathI. je mIThAsa che te ja sAkara che. sAkara dravya che ane mIThAsa guNa che. indriya guNadvArA dravyane nizcaya karAve che. jIbhathI Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 200 ] tAtvika lekhasaMgraha mIThAsanuM jJAna thAya che tenI AdhArabhUta sAkarane paNa baMdha thAya che. jo ke sAkara dravya AMkhathI paNa grahaNa thAya che chatAM jyAM sudhI tene asAdhAraNa dharma mIThAsa jIbhathI jANavAmAM na Ave tyAM sudhI AMkhathI joyelI dhoLI tathA kaThaNa vastu zuM che tene nirNaya thaI zake nahiM, mATe ja jIbhathI cAkhyA pachI sAkarane nirNaya thaI zake che. vastumAM sAdhAraNa tathA asAdhAraNa ema be prakAranA dharmo rahelA che. asAdhAraNa dharma vastunA svarUpane oLakhAve che ane te rUpI vastu hoya te kaI paNa eka iMdriyadvArA grahaNa thaI zake che ane sAdhAraNa dharma bhinna idriyathI thAya che jemake-puSpamAM rahele gaMdha ghANa iMdriyathI thAya che ane temAM rahelI tatA-pItatA (dhaLAzapILAza) tathA kamaLatA ke kaThaNutArUpa sAdhAraNa dharma cakSu tathA sparzendriyathI grahaNa thAya che tAtparya ke asAdhAraNa dharma vastunA svabhAvathI pratita karAvIne vastune baMdha karAve che tyAre sAdhAraNa dharma mAtra dravyano bedha karAve che ane eTalA mATe ja dravya tathA guNane kavacit bhinnabhinna mAnavAmAM Ave che. je dravya tathA guNa sarvathA abhinna hoya te AMkhothI gheLo kaThaNa kaTako athavA te nAka dvArA gaMdha jANyA vagaranA AMkhothI dekhAtAM puSpone jovA mAtrathI ja sAkara athavA te puSyanI jAtine nirNaya tha joIe paNa thato nathI. te jIbhathI cAkhyA pachI ane suMdhyA pachI thAya che ke A mIThuM nathI paNa sAkara che, A cabelI che paNa jAInuM puSpa nathI. A uparathI spaSTa samajAya che ke guNa, guNIthI bhinna paNa che ane abhinna paNa che. je abhinna na hoya te sAkarane jIbhanI sAthe saMga thavA Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAnI oLakhANa [ 201 ]. chatAM paNa sAkarane baMdha thaI zake nahiM mATe guNaguNIne kavacit bhedabheda rahevAne ja. rUpI tathA arUpI dravyane saMga cAra prakAra hoya che. rUpIne rUpI sAthe saMga eTale pudgalAstikAya (jaDa)ne pudgalAstikAya sAthe saMga thAya che. dharmAstikAyAdi arUpIne pudgalAstikAya rUpI sAthe soga. dharmAstikAyAdi arUpIne adharmAstikAyAdi arUpI sAthe saMga ane jaDa svarUpa karmane jIvanI sAthe saMga te rUpIne arUpI sAthe saMga kahevAya che. vastuomAM rahevAvALA dharmo mukhyapaNe cetana tathA acetana ema be prakAranA hevAthI vastu mAtra jIva tathA ajIva ema be vibhAgamAM vaheMcAI gaI che. jIvamAM cetanA dharma che ane ajIvamAM acetanA dharma che. ajIvamAM rUpI tathA arUpI baMne prakAranA dravya che ane jIva dravyamAM te mAtra jIva ja jIva dravya che ane te arUpI che. arUpI dharma je jIvamAM che te ja dharmAstikAyAdi ajIvamAM paNa che, mATe arUpI dharma jIva tathA ajIvamAM sAdhAraNapaNe rahe che. arthAt jIvamAM rahevAvALA keTalAka sAdhAraNa dharmo ajIvasvarUpa dharmAstikAya AdimAM rahI zake che paNa pagalAstikAya(jaDa)mAM rahetA nathI, kAraNa ke arUpI dravyanA dharma arUpI heya che ane rUpI dravyanA rUpI hoya che. arUpInA guNa dharma rUpamAM na rahI zake. bAkI yatva-prameyatva Adi sAmAnya dharmo te rUpI hoya ke arUpI heya vastu mAtramAM rahI zake che. tAtparya ke svabhAvasvarUpa dharma asAdhAraNa hovAthI potAnA ja dravyamAM rahe che jemake jJAna AtmAmAM ja rahe che. calana svabhAva Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 202 ] tAttvika lekhasaMgraha dharmAstikAyamAM, sthira svabhAva adharmAstikAyamAM, pUraNa-galana svabhAva pudgalAstikAyamAM bAkInA arUpI-asaMkhya pradeza Adi sAdhAraNa dharmo arUpI dravyamAtramAM rahe che. AtmA arUpI che tethI tene jJAna guNa paNa arUpI hevAthI tene koI paNa indriya sAkSAtkAra karI zakatI nathI. mAtra jJAnathI ja tenuM pratyakSa thAya che, kAraNa ke arUpI jJAna sivAya kaI paNa rUpI vastu arUpIne sAkSAtkAra karI zake nahiM, paNa karAvI zake che te mAtra AtmAnuM mAnasa pratyakSa thAya che tene AzrayIne kahevAya che, temAM paNa pradhAnatA te jJAnanI hoya che. jJAna apI hovA chatAM paNa te rUpI tathA arUpI baMnene baMdha karI zake che. AtmA jJAnasvarUpa hevAthI idriyadvArA paNa bodha karanAra te pite ja hoya che. rUpI hoya ke arUpI paNa adhasvarUpa kaI paNa vastu pite baMdha karI zake nahiM paNa sakarmaka AtmAne baMdha karAvavAmAM rUpI vastu nimittabhUta thaI zake che, kAraNa ke karma jaDa che ane te AtmA upara patharAIne rahelAM che eTale bahAranI vastuo-yane jANavAmAM ADAM Ave che tethI bahAranI vastuone sIdhe AtmAnI sAthe saMbaMdha thatuM nathI paNa karmanA kAryarUpa idrinI sAthe saMbaMdha thAya che tethI te indriyo dvArA AtmA ya vastuone jANI zake che. AvI rIte paraMparAthI AtmAne jJAna thAya che te pakSa thAya che. vAstavikamAM te jJAna-bodha-cetanA tathA AtmA eka ja arthane baMdha karAvanArA paryAyavAcaka zabdo che toye jJAna-baMdha Adi guNe che ane AtmA dravya che tethI baMne abhinna che. guNa paryAyane Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra prabhunI ahiMsA [ 203 ] samudAya te guNa (dravya) kahevAya che. arthAt jema tAMtaNAne samudAya te vastra kahevAya che, tAMtaNene samudAya ane vastra be judI vastuo nathI tema jJAnAdi guNa-paryAne samudAya te ja AtmA hevAthI baMne vastuo judI nathI. je ke reya anaMtA hovAthI jJAna anaMtuM kahevAya che chatAM jJAna svarUpathI te eka ja che tethI svarUpe jJAna guNa che ane pararUpe paryAya kahevAya che. je guNa che te traNe kALamAM eka svarUpe rahenArA chatAM paryAya che ane tene ja AtmadravyanA nAmathI oLakhAvavAmAM Ave che. zrI mahAvIra prabhunI ahiMsA." (22) pRthvItaLa para mAnavadehe aneka AtmAo avataryA che ane avatare che; paNa jemanA avataravAthI je bhUmi pavitra tathA pUjya bane che evA avatArI puruSa tarIke te kavacit kadAcita kaIka ja avatare che. jemanA avataravAthI azAMti, bhaya, duHkha, kaleza, dveSa tathA vaira-virodhAdi aniSTInAM mULa to nAza pAmI jAya ane AtmAo paraspara ekabIjAne sAcI rIte oLakhIne AtmasaMgaThana dvArA Atmika anaMtI zaktine vikAsa meLavI zake temanuM avataraNa avatAra tarIke oLakhAya che ane temane mAnavadeha prabhu tarIke pUjAya che. atyAre paNa je magadhanI bhUmi pavitra tIrthasthaLa kahevAya che ane pUjAya che te chellA traNa hajAra varSa daramyAna thaI Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 204 ] tAttvika lekhasaMgraha gayelA be mahAna vibhUtine AbhArI che. ane temAM eka te jainadharmanA uddhAraka zrI mahAvIra prabhu ane bIjA bauddha dharmanA pracAraka buddha bhagavAna che. jo ke baMnene mukhya siddhAMta hiMsAnuM tatva naSTa karIne ahiMsAnA pracArane hate chatAM baMne puruSanA anuyAyIoe pitA potAnA ISTane pradhAnatA ApavAne potapotAnA dharmazAstramAM atyaMta prayAsa karyo che, chatAMya baMnemAM eTaluM te aMtara jaNAya che ke-jainAcAryoe buddhanA siddhAMtamAM duSaNa batAvIne nirdoSa siddhAMtadvArA mahAvarane pradhAnatA ApI che tyAre bauddhAcAryoe mukhyatve mahAvIranA jJAnAdimAM dUSaNa batAvIne buddhane pradhAnatA ApI che. game tema heya paNa baMnenuM dayeya tyAga tathA saMyama dvArA AtmatatvanI oLakhANa karAvIne ane ahiMsAnI nivRttipUrvaka AtmAnuM ahiMsaka svarUpe pragaTa karIne nirvANa prApta karAvavAnuM hatuM. jo ke atyAranI janatA game te kAraNene laIne buddhanI ahiMsAne zira jhukAve che paNa niSpakSapaNe tAtvika dRSTithI vicAra karavAmAM Ave te mahAvIra tathA buddhanI ahiMsAnI tulanA sAgara tathA biMdunI sAthe karI zakAya che ane te temanA jJAna, jIvana tathA caritranA abhyAsathI spaSTa samajI zakAya che. buddha bhagavAna kahI gayA che ke-"mAtra ISTa tatva ja jANavuM joIe, badhuMya kAMI jANavAnI jarUrata nathI. sUkSma jaMtuonI saMkhyA jANavAthI lAbha zuM che?" A uktithI te buddha bhagavAne jIva tathA ajIvanuM saMpUrNa svarUpa jANyuM haze ke kema tenI zaMkA ja rahe che; paNa mahAvira prabhune te jIva tathA ajIvamaya jagatanuM sAcuM ane Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra prabhunI ahiMsA [ 205 ] saMpUrNa jJAna hatuM te temanI jagata vyavasthAnI prarUpaNa uparathI niHzaMka jaNAya che. zrI mahAvIra prabhue jIvane sakarmaka ane akarmaka ema be vibhAgomAM vaheMcI nAMkhIne sakarmaka ane cAra gatirUpa saMsAranuM kAraNa mAnyuM che. karmanA abhAvane laIne akarmaka jIva zuddha hovAthI temanAmAM parasparanA bheda ke viziSTatA . jevuM kAMIpaNa hotuM nathI eTale temane siddha kahIne oLakhAvyA che. jyAM sudhI jIva sakarmaka che tyAM sudhI te deha vagara rahI zakatA nathI, mATe sUkSma tathA sthaLa evA aneka prakAranA dehadhArI ne dArika tathA vaikriyadehanI apekSAthI dareka zarIranA be be bheda kahI batAvyA che. vaiyi zarIranA deva tathA nArakI ane dArika zarIranA manuSya tathA tiryaMca ema be prakAranA zarIranA cAra bhedane saMsAra tarIke varNavyA che. dareka zarIranA be bheda punya tathA pApakarmane AzrayIne paDyA che ane tenA aMge sukha-duHkhanI vyavasthA karavAmAM AvI che. deva tathA manuSyanI gatine sukhanI pradhAnatAnI apekSAe sugati mAnavAmAM AvI che ane duHkhanI pradhAnatAne laIne nArakI tathA tiryaMcanI gatine durgati batAvI che. A pramANe paraspara virodhI tenA aMge sApekSavAdanA siddhAMtanI siddhi karI batAvI che. saMsArI jIvanA AzrayabhUta dehane pAMca IdriyanA samUhurUpa jaNAvyuM che, arthAt pAMca iMdriyavALe deha cAra-traNa-be ane eka iMdriyavALe paNa deha hoI zake che ane tenA aMge jIve paNa eka--be-traNa ane pAMca IdriyavALA kahevAya che. A pAMce Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 206 ] tAttvika lekhasa Mgraha iMdriyAdvArA jIvA vaNu-gaMdha-rasa-sparze ane zabda dharmavALA pudgalasvarUpa ajIvane jANI zake che. AMkha, nAka tathA kAna sivAyanI sparze tathA rasa A e iMdriye jIvAne jIvavAnA sAdhanA grahaNa karavAmAM ghaNI ja upayogI che ane tethI karIne nAka, kAna tathA AMkha vagaranA jIvA jIvananA mukhya sAdhanabhUta khArAkane lai zake che ane jIve che. A uparathI eTalu te spaSTa samajAya che ke pAMce iMdriyavALA mAnavIne jIvavAne mATe AMkha, kAna tathA nAkanA viSayanI jarAya jarUrata nathI. ane eTalA mATe ja zarIra tathA mAM athavA te ekalI zarIra iMdriyavALA jIvAne jIvavAmAM kAMIpaNa khAdha AvI zakatA nathI. paNa bIjI traNa iMdriyanA abhAve Azraya mATe joItI buddhinA abhAve paceMdriya jIvA jeTalA cauridriya sudhInA jIvA zreya ke azraya karI zakatA nathI. jIvAne jema jema iMdriyA vadhe che tema tema tenAthI thavAvALuM jJAna paNa vadhe che, chatAM samajavAmAM buddhinA vikAsane anusarIne ochAvattApaNuM hoya che. pAMca iMdriyavALA mANasa paNa hoya che ane tiryaMcA paNa hoya che. tene audArika zarIra hovA chatAM paNa mANasamAM buddhine vikAsa tathA samajaNu jeTalA pramANamAM hoya che teTalA pramANumAM tiya cA ( pazu-pakSiyA ) mAM hotAM nathI. mANasa buddhinA saMpUrNa vikAsa karIne kevaLajJAna prApta karyAM pachI kamAMthI sathA mukti meLavI zake tevI rIte tiryaMcA meLavI zakatA nathI. vaikriya zarIravALA pace driya deva tathA nArakIone janmathI ja iMdriyA vagara jANavAnuM jJAna hAya che ke je jJAna mAnavIone niyamathI hAtuM nathI chatAM nAraka jIvA durgatimAM rahelA hovAthI Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra prabhunI ahiMsA [ 207 ] janmathI ja nirUpama vedanAne laIne jJAnane jhAjhe upaga ja karatA nathI. ane deve jJAnane upayoga kare che paNa janmathI jeTaluM maLyuM hoya che teTaluM ja temanA upayogamAM Ave che paNa tene vadhArI zakatA nathI, paNa mAnavI pite mAnava bhavamAM deve jeTaluM jJAna meLavIne ghAtI karmane kSaya kare che ane kevaLajJAna meLavIne sarvajJa banI zake che temaja AtmAne saMpUrNa vikAsa sAdhI zake che. tAtparya ke-mAnava dehavAge AtmA sarvajJa banI zake che. - A pramANe mahAvIra prabhunuM jJAna nirAvaraNa-svaccha ane vizALa hatuM, atIta, anAgata tathA vartamAna kALanA ya mAtra temanA jJAnanA viSayapaNe pariNamyA hatA tethI prabhu trikALajJa hatA, sarvajJa hatA, tyAre buddha bhagavAne dazyodazya jagatane vijJAnasvarUpa mAnIne jIvAjIvanI vividhatA tathA viziSTatA jaNAvelI na hovAthI saMbhave che ke temanuM jJAna parimita haze. ane tethI karIne ja temanI ahiMsAnuM kSetra paNa parimita che. prabhu mahAvIranI ahiMsA sUkSama ane aparimita eTalA mATe che ke jagatanI saMpUrNa jIvarAzIne temanuM jJAna sparyuM hatuM. eTale temanI ahiMsAnuM kSetra paNa vizALa che, kAraNa ke hiMsA tathA ahiMsAnuM bIja sakarmaka jIvarAzI che. sakarmaka dehadhArI che jyAM sudhI azarIrI banIne kevaLa AtmasvarUpane vikAsa na meLave tyAM sudhI hiMsAnI sImA che. saMsAranI hayAtInuM kAraNa hiMsA che. jyAM sudhI hiMsAkSI jaLanuM siMcana thayA kare che tyAM sudhI ja saMsAra-vRkSa phAlyuM phUlyuM rahe che. samagra jIvarAzI je ahiMsAnI Azrita bane te saMsArane uracheda Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 208 ] tAttvika lekhasaMgraha thaI zake che, paNa tema banavuM asaMbhavita che, kAraNa ke bhavyAbhavyAdi aneka prakAranA svabhAvavALA jIvA hAvAthI sama ka DhehadhArI jIva mAtra ahiMsaka banI zake ja nahiM ane sasAranA uccheda paNa thaI zake nahi, jIva vyaktine AzrayIne te saMsAranA uccheda thaI zake che paNa samaSTine AzrayIne tA asabhavita ja che. ane eTalA mATe ja akhila jIvajagata ahiM`saka banI zakatuM ja nathI, jIve dhAraNa karelA dehanuM khIjA jIvanA nimitta vagara AyuSya pUruM thavAthI svataH chUTI javuM te hiMsA kahevAya nahi paNa deha cheADavAmAM je kAI jIva nimitta ane te hiMsaka kahevAya che, arthAt irAdApUrvaka jIvane tenA dehathI chUTA pADavA te jIva mAravA kahevAya che, ane tene ja 'isA kahevAmAM Ave che. jo jIva pote ja pAtAnA dehane chUTA pADavAnA prayAsa kare arthAt pote ja peAtAnA dehane kheDavAmAM nimitta bane te peAte paNa hiMsaka hAI zake che ane te AtmaghAtI kahevAya che. rAga, dveSa tathA mAhune laine pudgalAnI jIvA pAMce iMdriyAnA viSayAne pASavAne mATe athavA teA vaira-virAdha tathA dveSanI tRSNA bujhAvavAne mATe jIvAne prANAthI dehathI chUTA pADe che tene ja hiMsA kahevAmAM Ave che. paNa sa'kalpa vagara anicchAe jIvAne macAvavAnA prayatna hovA chatAM paNa jo jIvanI virAdhanA ( dehamukta ) thai jAya te te hiMsA kahevAtI nathI arthAt sva-paranI hitAvaha pravRtti karatAM keAI jIva marI jAya te te hiMsAmAM gAya nahi. temaja dehanA kAraNabhUta kane jIvathI chUTA pADavAmAM--kSaya karavAmAM nimittabhUta AtmA hiMsaka Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra prabhunI ahiMsA [ 209 ] kahevAtuM nathI paNa ahiMsaka kahevAya che kAraNa ke temAM rAga Sa ke meha hetuM nathI ane kaI paNa indriyanA viSayane piSavAnuM paNa hetuM nathI paraMtu jene duHkhamAMthI choDAvIne zAzvatuM sukha tathA jIvana prApta karAvavAno hetu hoya che. prabhue mana, vacana tathA kAyAnA vyApArane sAvadya tathA niravadyapaNe varNavyA che. sAvagha eTale sapApa-hiMsaka ane niravadyA eTale niSpApa-ahiMsaka. pitAnA prANa bacAvI dehane saMga banAvI rAkhavA eTale jIvavAne mATe che jeTalI kALajI rAkhe che teTalI kALajI bIjA ne jIvADavA ke jIvavA devAne mATe rAkhatA nathI, bIjA ne jIvADavA ke jIvavA devAmAM jeTalI upekSA karavAmAM Ave che te badhuMya hiMsaka vRttinuM pariNAma che. hiMsAne AdhAra mane vyApAra upara che. arthAt mananA pariNAmane AzrayIne hiMsA tathA ahiMsAnI oLakhANa thaI zake che. ane eTalA mATe ja rAgaTheSa tathA mehanA pariNAma hiMsAnA utpAdaka che ane samabhAva-samyagAna-darzanAdithI thavAvALA pariNAma ahiMsAjanaka che, AtmA samyagadarzana-jJAna-cAritrasvarUpa hevAthI ahiMsaka svabhAvane che, kAraNa ke tene varNa, gaMdha tathA rasAdi dharmavALA pudgala ke jene jIe dehapaNe pariNumAvyA che tenI jarUrata hetI nathI tethI te hiMsaka pravRtti AdaratA nathI. AnaMda, sukha tathA jIvana AtmAnA pitAnA ja dharma che. tene pragaTa karavAmAM arthAt AnaMda tathA sukha bhogavavAmAM ane jIvavAmAM jIve dhAraNa karelA jaDa svarUpa deha sarvathA nirupayogI che. 14 . Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 210 ] tAttvika lekhasa graha mATe AtmA deha bhogavavAnI anicchAthI tene jIvathI chUTo pADatA nathI, hiMsA karatA nathI. AtmA svarUpe ahiMsaka hovA chatAM paNa anAdi kALanA mAhanIya karmanA saMsagane laine ajJAnatAnA DhoSathI potAnAthI bhinna guNu-dharmavALA dehamAM potAnA Arepa karIne AnaMda, sukha tathA jIvananuM sAcuM svarUpa visarI gayA che ane jaDAtmaka dehanI sAthe thavAvALA paudgalika vastuonA anukULa tathA pratikULa sadhAgAne ja sukha-duHkha mAnI rahyo che ane tethI karIne pAte jaDAsakta thavAthI ane tene jaDa svarUpa dehanI atyaMta AvazyaktA rahetI hAvAthI jIvAnA deha--viyeAga karAvavArUpa hi'sAnA Azrita banyA che; kAraNa ke pAMca iMdvicAnA viSayAne pASavAne jIvAe zarIrapaNe grahaNa karelA pudgala skaMdhA viSayavRti poSavAne ke jIva tathA dehanA sayAga jALavI rAkhavArUpa jIvavAne kAma AvI zakatA nathI. khAvAmAM, pIvAmAM, paheravAmAM temaja anya paNa jIvavAnA sAdhanAmAM jIvAe grahaNa karelA pudgale ja upayAgI banI zake che ane eTalA mAke ja laukika bhASAmAM khelatA mAnavIe najare paDe che ke-jIva jIvanuM lakSa che. gADhatama ajJAnatAne laine jIva tathA dehane abhinna mAnanAra jIvA sukha, du:kha tathA jIvanane jaDanA ja dharma mAne che ane tethI karIne temanA mATe jIvahiMsA jevuM kazuya hAtuM nathI. meAjazeAkha mATe dehane suMdara banAvavAne tathA pASavAne mATe temaja jIvavAne mATe aneka jIvAnA sahAra karavAmAM Ave te tethI hiMsA thAya che-pApa lAge che evuM mAnatA ja nathI paNa mAnavInA dharma che ema mAne che. Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra prabhunI ahiMsA [ 211 ] A badhAya vikAra karmane che ane tene AtmAne azuddha . upayoga mAnavAmAM Ave che. bAkI AtmA te zuddha upayogavALe hevAthI nirvikArI che ane tethI ja te ahiMsaka che. - A pramANe zrI mahAvIraprabhue AtmahaSTine ja tAtvika mAnelI hovAthI jaDAtmaka sukha mAtra kalpita mAnyuM che eTale sarvathA dehAdhyAsathI mukAyelA AtmAo sUkSmatama nI paNa hiMsA karatA nathI tethI temanuM ahiMsaka svarUpe pragaTa thAya che. saMpUrNa ahiMsakapaNuM pragaTyA sivAya sarvajJatA prApta thAya nahiM ane svataH athavA parataH saMpUrNa jIvarAzI jANyA sivAya saMpUrNa ahiMsaka pravRtti thAya paNa nahiM. zrI mahAvIranuM jIvana tapAsatAM jaNAya che ke jIva tathA dehane sarvathA bhinna svarUpavALA oLakhIne tathA mAnIne deha mATe aMza mAtra paNa hiMsAne avakAza Ape nathI. koI paNa prakAranA karmanA udayavikArane zamAvavA keI paNa jIvane duHkha-kaleza thAya tema aMtaHkaraNathI paNa ciMtavyuM nathI. karmonA udayane laIne thavAvALA jaDAtmaka anukULa tathA pratikULa saMga-viyegathI AtmAne hAni-lAbha thAya che evA apasiddhAMtane pite apanAvyo nathI ane tethI karIne pite saMpUrNa ahiMsaka hatA eTale ja sarvajJa paNa hatA. syAdvAda-rahasya. (23) jaina samAjamAM keTalAka aNajANu mANase eka vakhata eka kAma karIne pharI bIjI vakhata viparIta paNe karatA hoya Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ '' ke [ 32 ] tAtvika lekhasaMgraha ane temane kaI pUche ke tame te divase te Ama karatA hatA ane Aja Ama viparIta paNe kema karo cho? te teo jhaTa kahI de che ke-amAre te syAdvAda dharma che, eTale kAma paDe te mAyA paNa karIe ane saraLatA paNa rAkhIe. ame syAdvAdI rahyA tethI amane kaI paNa prakArane bAdha naDate. nathI. AvI rIte kahenArAo sAcI vastusthitithI tadna vegaLA hoya che. Ama paNa karavuM ane tema paNa karavuM te syAdvAda na kahevAya. syAdvAdamAM karavApaNuM kAMI paNa hetuM nathI. vAdane artha bolavuM thAya che, eTale eka vastune sAcI rIte jANIne kahI batAvavI; vastunA yathArtha bedhanuM nAma syAdvAda che. jyAre anaMta dharmavALI vastune kaI eka dharmarUpa dezathI kahevI hoya che tyAre syAd zabda joDIne kahevAthI te vastunI yathArtha prarUpaNa thaI zake che. kaI paNa vastu eka dharmavALI hotI nathI paNa aneka dharmavALI hoya che. dharmonA traNa prakAra che. svadharma, paradharsa ane ubhaya dharma. jema ke ghaDo ane vastra. A baMne vastu emAMthI ghaDAmAM je ghaDApaNuM, eTale pANI dhAraNa karavApaNuM che te ghaDAne svadharma che ane vastramAM vastrapaNuM eTale zarIra DhAMkavApaNuM te vastrane svadharma che. ghaDAne mATe vastrapaNuM ane vastrane mATe ghaDApaNuM te paradharma kahevAya che. prameyatva, yava Adi ghaMTa tathA vastramAM paNa rahetA hovAthI ubhaya dharma kahevAya che. A badhA dharmo sAdhAraNa tathA asAdhAraNanA nAmathI paNa oLakhAya che. dareka vastumAM arthakriyA rahelI hoya che ane te vastune yathArtha bedha karAve che. jema ke prakAza karavArUpa Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ syAdAda-rahasya [ 213 ] akriyA dIpakanA, zItaLatA ApavApaNuM pANInA, ane maLavApaNuM agninA khAdha karAve che. AvI ja rIte vastumAtramAM rahelI bhinna bhinna atha kriyA khAsa khAsa vastunA Adha karAvatI hovAthI tene te te vastunA asAdhAraNa dharma tarIke oLakhavAmAM Ave che ke jene leAkabhASAmAM mAsIata kahevAmAM Ave che. vaNu, gaMdha, rasa, sparzI rUpI tathA arUpI dharmAM sAdhAraNa che ane te bhinna bhinna akriyA karavAvALI bhinna bhinna vastuomAM rahelA hoya che ane jJeyAdi sAdhAraNa dharmAM te vastumAtramAM rahe che. pachI te cAhe rUpI hoya, arUpI hoya, jIva ke ajIva ja kema na hoya. adheya sarakhI rIte rahI zake che. vastumAM rahelA samagra dharmAMthI vastune eLakhavAmAM Ave te sAcI oLakhANa kahI zakAya, paNa aneka dharmavALI vastune bIjA badhAya dharmanA niSedha karIne temAMnAM kei eka dharmanI ja vastune oLakhavAmAM Ave te te oLakhANu sAcI hotI nathI. tethI te apUrNa oLakhANa kahevAya che. ane jo bIjA dharmAMnA niSedha na karatAM tene gauNa rAkhIne ane eka dharmane mukhya rAkhIne je vastune oLakhavAmAM Ave te te paNa sAcI eLakhANu hoi zake che. vastumAM rahelA aneka dharmomAMthI koI eka dharmadvArA vastune ALakhavI te naya kahevAya che. jema ke manuSya paryAyamAM rahelA AtmAne mANasa kahevA, bIjA dharmAMne goNa rAkhIne eka dharmathI vastune kahevI te sunaya. jema ke, AtmA mANasa paNa che ane bIjA dharmAMne niSedha karIne eka dharmathI vastune jaNAvavI te kunaya kahevAya. jema ke, AtmA mANasa ja che. Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 214] tAtvika lekhasaMgraha vastunA eka dezane grahaNa karavAvALe naya kahevAya che ane te niyamathI mithyASTi hoya che, kAraNa ke tenAthI vastune saMpUrNa baMdha na thavAthI ayathArtha jJAna thAya che ane eTalA mATe ja nayavAdane mithyAvAda kahevAmAM Ave che, tethI jina pravacananA tatvane jANavAvALA mithyAvAdane TALavAne mATe badhI vastunI sAthe sthAt zabda joDIne tenuM kathana kare che. koI paNa vastunI sAthe syAt zabdane prayoga karyA sivAya te vastunuM nirUpaNa karatA nathI. kadAca evI AzaMkA thAya ke vastumAtranI sAthe syAt joDavAmAM Ave te pachI evakArane prega thaI zakatuM nathI ane tene prayoga karyA sivAya kaI paNa vastunuM avadhAraNa-nirNaya na thavAthI anizcitavAdane prasaMge upasthita thAya che. paNa tema nathI kAraNa ke syAt zabda anyane saMgraha karanAre che ane evA zabda anyane niSedha karanAre che, tethI baMne paraspara virodhI hevA chatAM paNa sAthe rahI zake che ane vastusthiti jotAM te baMne eka sthaLe sAthe rahevA chatAM paNa baMnemAMthI ekeyane kAMI paNa bAdha naDI zakatuM nathI tethI anizcitavAdanI AzaMkA TaLI jAya che. jaina darzanamAM vastune sAcI rIte jANavAne mATe svAta ane eva A be zabdone sAthe upayoga karavAmAM Ave che. sthAt zabda ane saMgraha karanAro che ane eva anyane niSedha kare che. A baMne paraspara virodhI hovA chatAM paNa vastune sAcI rIte baMdha karAvI zake che, kAraNa ke je vastunI sAthe syAta joDAya che te nahi kahevAmAM AvelA vastumAM Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ syAdvAda-rahasya [ 215 ] rahevAvALA badhAya dharmane saMgraha kare che, ane evA zabda je vastu tenA dezarUpa koI eka dharmathI oLakhAvavAmAM AvI heya tene badale bIjI bhinna vastunA saMbaMdhanI zaMkA TALIne vastunuM avadhAraNa nirNaya kare che, jemake jJAna-darzana-vIsukhavALe jIva che ke nahi? evI AzaMkA upasthita thAya tyAre kahevAmAM Ave che ke sAta zIva pavA ahIM jIva zabda prANa dhAraNa karavAvALuM jIva zabdanuM vAcya dravya vizeSa grahaNa kare che ane evakAra jIva zabdanA vAcya tarIke karelI ajIvanI AzaMkAne dUra kare che. arthAt jJAnAdi guNavALe ajIva heI zake nahi paNa jIva ja hoI zake che. syAt zabda jJAna, darzana, sukha Adi asAdhAraNa ane amUrtapaNuM, asaMkhyAta pradezapaNuM tathA sUkSmapaNuM sAdhAraNa ke je dharmo dharmAstikAya, adharmAstikAya tathA AkAzAstikAya AdimAM paNa rahelA che temaja satva, prameyatva, guNatva Adi dharme ke je vastumAtramAM rahelA che-A badhAya sAdhAraNa tathA asAdhAraNa dharmamAtranuM grahaNa kare che. ane jyAre jIva jJAnAdi lakSaNavALo che ke anya lakSaNavALe che evI AzaMkA thAya tyAre A pramANe nirNaya karavAmAM Ave che ke sthAta jJAnAstrikSar safIvA A sthaLe paNa jIva zabda tenuM vAcya prANa dhAraNa karavAvALA cetana dravyanI pratIti karAve che ane evakAra lakSaNane nirNaya kare che. eTale ke jJAnAdi lakSaNa jIvanuM bIjuM nathI. syAt zabda jIvamAM rahelA sAdhAraNa tathA asAdhAraNa badhAya dharmonuM grahaNa kare che jyAre jagatamAM jIva che ke nahi evI jIvana mATe asaMbhavanI AzaMkA karavAmAM Ave. tyAre A pramANe avadhAraNa Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 216 ] tAtvika lekhasaMgraha karavAmAM Ave che ke "racAt sahita gva zIva" ahiM paNa sthAta zabdane prayoga karIne sAdhAraNa tathA asAdhAraNa dharmo grahaNa karyA che ane "ati eva" A pramANe astinI sAthe eva zabda vAparIne jIvanA asaMbhavanI AzaMkA TALI che ane jIva zabdathI jIva zabdanuM vAcya prANadhAraNa karavAvALuM cetana dravya vizeSa grahaNa karyuM che. AvI ja rIte dareka sthaLe jyAM sthAt zabda na vAparyo hioya tyAM paNa sthAt zabda vAparavApUrvaka vastunuM avadhAraNa karavuM jethI vastune yathArtha baMdha thaI zake che. je evakAra dvArA avadhAraNa karavAmAM na Ave te jIva tathA ajIva Adi vastutvanI vyavasthAnA lepane prasaMge upasthita thAya che arthAt jIva ajIva AdinI vyavasthA banI zakatI nathI. je bIjA achavAdi dravyone niSedha karIne jJAna-darzana-upaga lakSaNa vALo jIva ja che evuM avadhAraNa karavAmAM na Ave te ajIva paNa jJAnAdi lakSaNavALa thavAne prasaMga Ave che ane tethI jIva tathA ajIvanI vyavasthAne lepa thavAthI A jIva che ane A ajIva che evI nizcayAtmaka oLakhANa thaI zakatI nathI. ane jo jJAna, darzana, upayoga lakSaNa ja jIvanuM che, A pramANe anya lakSaNane niSedha karIne jJAnAdi guNasvarUpa lakSaNanuM avadhAraNa karavAmAM na Ave te ajIvamAM rahevAvALA asAdhAraNa athavA te sAdhAraNa lakSaNanI AzaMkA thavAthI paNa jIva tathA ajIvane niyamita baMdha thaI zakatuM nathI ane tevI vastune samya bedha na thavAthI samyavAdanI IcchAvALAne Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ syAdvAda-rahasya [ 217 ] badheya syAt pada vAparavAnI jeTalI jarUrata che teTalI ja jarUrata avadhAraNAtmaka eva pada vAparavAnI paNa che. A pramANe kAra tathA ine vastutatvanA bedhamAM pradhAnatA ApavAmAM AvI che, kAraNa ke dravya tathA paryAya ema be prakAranI vastu mAnavAmAM AvI che. A baMne vastuo eka rUpe hovA chatAM paNa ekane dravya ane bIjIne paryAya kahe2vAmAM Ave che. toye dravyathI bhinna paryAya ane paryAyathI bhinna dravya jevI kaI vastu nathI. je keI kAraNanA nAmathI oLakhAya che te dravya ane kArya tarIke oLakhAya che te paryAya. tAvika dRSTithI vicAra karIe to aneka avasthAomAM je eka rUpe dekhAya te dravya ane aneka avasthAo dekhAya te paryAya. jemake, manuSya dravya kahevAya che, ane bALa, taruNa, vRddha Adi avasthAo paryAya kahevAya che. mATI dravya che ane sthAsa-keza-kuzaLa-kapALa-ghaTa Adi paryAye che. dravya sAmAnya rUpe rahe che ane paryAya vizeSa rUpane dhAraNa kare che. paryAmAM paNa sApekSa dravya raheluM che ane te pUrva paryAyane kahevAmAM Ave che. arthAt pUrva-pUrva paryAya te dravya ane uttara-- uttara paryAya te paryAyanA nAmathI oLakhAya che. AvI rIte ghaTa-paTAdi paryAne paNa dravya kahevAmAM Ave che, ane tethI jema dravyamAM paryAya rahe che tema paryAyamAM paNa dravya rahe che. arthAt aneka vizeSamAM sAmAnyapaNe rahevAvALuM dravya ke je eka dravyArthika nayanA viSayapaNe oLakhAya che te ane bIjuM paryAyamAM pUrva paryAyasvarUpa dravya A banne prakAranA dravyamAM upAdAna kAraNatA eka sarakhI rIte rahelI che chatAM ekamAM Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 218 ]. tAtvika lekhasaMgraha bhavana (pariNamana) svabhAvatA che ane bIjAmAM bhUta tathA bhAvi paryAyanI kAraNatA che. A baMne dravya tathA paryAnA yathArtha bedha mATe cAra tathA prakAranI atyaMta AvazyaktA rahe che. cA anaMta dharmAtmaka vastu(dravya)ne baMdha karAve che ane pAkAra viziSTa paryAyanuM niradhAraNa kare che. karmaprakRti (24) vikRtisvarUpa saMsAranuM mULa be prakRtio che. eka jIvaprakRti ane bIjI ajIva-prakRti. athavA te AtmaprakRti ane karmaprakRti. AtmaprakRti avikRta svarUpa ane cetana che tyAre karmaprakRti vikRti svarUpa ane acetana che. AtmAnI jJAnasvarUpa prakRti niraMtara avikRta rahe che ane karmane anAdi kALathI AtmAnI sAthe saMbaMdha hovAthI karmanA aneka prakAranA vikArane AtmAmAM Aropa karavAmAM Ave che, tethI karmanA vikAre hovA chatAM paNa vyavahAra daSTithI AtmAnA kahevAya che. karma banavA lAyaka pudgala skaMdhamAM karma paNe pariNamelA karmanI aneka prakRtiomAMnI ekeya prakRti hotI nathI. paNa AtmA jyAre te pudgalasamUhane pUrvasaMcita karma dvArA grahaNa karIne karmapaNe pariNAve che tyAre te pudgala samudAya bhinna bhinna prakRtione dhAraNa karavAvALA thAya che. ane te pUrva prakRtionI saMkhyAmAM pariName che, paNa jUnAdhika ke pUrva prakRtiothI bhinna keI navIna prakRtimAM pariNamato nathI. navIna grahaNa Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karma prakRti [ 219 ] karAtA pudgale pUrvanI prakRtimAM bhaLI jaIne tadAkAra thaI jAya che. tyAre te karmanuM kArya karavAne samartha thAya che. je prakRtivALA karmamAM bhaLe che te ja prakRtivALAM banIne tenuM kArya kare che. karmanI prakRti eTale svabhAva ane tenuM kArya sakarmaka AtmAnA guNane DhAMkavAnuM che. arthAt anAdithI je prakRtie AtmAne je guNa DhAMkele hoya che tene ja te prakRtimAM bhaLIne navuM baneluM karma Dhake che. jyAre pUrvanuM karma, sthita tathA rasa pUrNa thavAthI jIrNa thaIne khasI jAya che-kharI paDe che tyAre navIna karma tenuM kArya kare che. A pramANe anAdikALathI cAlyuM Ave che tethI karmane pravAhathI anAdi mAnyAM che. tAtparya ke prathamanA karmanI sthiti (Atmika guNene DhAMkavAne kALa) pUrI thAya che tyAre te prakRtimAM rahelo rasa sUkAI javAthI Atmika guNa DhAMkavAne zaktihIna banelAM pugala skaMdhe karma pariNAmanA abhAve AtmapradezamAMthI nirjarI jAya che-chUTAM paDI jAya che tyAre karma paNe pariNamelAM tevI ja prakRtivALA navAM karmo te ja Atmika guNone DhAMkI de che. tethI te guNa dabAcele ja rahe che. pragaTa thaI zakto nathI. paNa jyAre AtmAe navIna pudgale grahaNa karIne pUrva prakRtisvarUpe pariNumAvyAM na hoya ane pUrva prakRtinI sthiti pUrNa thavAthI karma pariNAma naSTa thaIne Atmapradeza uparathI kharI paDI hoya to te prakRtithI dabAyale ja Atmika guNa prakaTa thAya che te pAcho DhaMkAto nathI, kAraNa ke guNaghAtaka-AvAraka prakRti AtmAe navIna pudgale laIne banAvelI hatI nathI. arthAta pUrva prakRtinI sattAmAM- Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 220 ] tAtvika lekhasaMgraha vidyamAnapaNAmAM navIna pagale temAM bheLavIne sthiti, rasa tathA pudgalamAM vRddhi karelI hotI nathI. tethI pUrvanI prakRti kSaya thaI gayA pachI navIna pudgale laIne tevI prakRti banAvI zakAya nahi. pUrva prakRtinI hayAtimAM ja temAM navIna pudgale bheLavIne prakRtinA kAryane TakAvI rAkhavAmAM Ave che. AvI nimaeNLa(kSaya) thayelI prakRtithI pragaTa thayele Atmika guNa kSAyika bhAvane kahevAya che. bhAre cha prakAranA che. karma prakRtine AzrayIne mukhyapaNe cAra bhAve vaparAya che. kSAyika, pazamika, kSApazamika, audayika. jemake lAkaDAM tathA kolasA agni nathI hotA paNa temAM agni banavAnI yogyatA hoya che tethI tene saLagatI agnimAM nAkhavAmAM Ave che te agnirUpe pariNamIne dAhaka-vastune bALavAnI prakRtivALAM bane che, e prakRti vikRta svarUpa che, tethI te vastuonA rUpane vikRta banAve che. devatA saLagata vALArUpe hoya ke aMgArArUpe hoya te ja lAkaDAM Adi tenI sAthe bhaLIne devatApaNe pariName che, paNa agni holavAIne rakSAnA rUpamAM pariName hoya athavA te rAkhaDIthI DhaMkAyela hoya tyAre lAkaDA Adi saMsargamAM AvavA chatAM paNa agnirUpe pariNamatAM nathI. ahIM saLagatA agninI jema karma prakRtine dayika bhAva jANa; bhArelA agni upazama bhAva ane rAkhaDI thaI gayela kSAyika bhAva karmaprakRtine hAI zake che arthAt jema saLagate agni lAkaDAM Adine dAhaka prakRtivALAM banAvI zake che paNa bhAre tathA rAkhaDI thaI gayele agnirUpe pariNumAvIne dAhaka zaktivALAM banAvI zako nathI, tevI ja rIte karma banavA lAyaka pudgala skaMdhane audayika Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kamaM prakRti [ 221] bhAvanI karmaprakRti karmapaNe pariNAvIne AtmikaguNa AvAraka prakRtivALAM banAvI zake che, paNa pathamika bhAvanI ke kSAyika bhAvane pAmelI karmaprakRti navIna pudgala skadhone karma paNe pariNAvIne guNaghAtaka-AvAraka prakRtivALAM banAvI zake nahi. - karmanI mukhyapaNe ATha prakRtio che. tenI gauNapaNe aneka prakRtio bane che chatAM mukhya ATha prakRtiomAMthI cAra ja prakRtio evI che ke je AtmAnA jJAna, darzana, cAritra Adi guNene DhAMkI zake che-ghAta karI zake che. tethI te cAre ghAtI kahevAya che. A cAramAM paNa phakta mehanIya karmanI prakRti ja pradhAna gaNAya che. bIjI jJAnAvaraNa darzanAvaraNa ane aMtarAya A traNa prakRtio mehanIyanI prakRti upara AdhAra rAkhe che. mehanIyanA kSayanI sAthe ja traNene kSaya thAya che, jethI AtmAnA jJAnAdi guNene saMpUrNapaNe vikAsa thAya che. upara je prakRtinuM varNana karavAmAM AvyuM che ane kSAyika opazamika bhAva jaNAvyA che te mehanIyanI prakRtine AzrayIne che. pudgala skaMdhonuM karmapaNe pariNamIne bhinna bhinna prakRtivALA banavuM te badhuMya mehanIya prakRtine laIne ja che. te jyAre mehanIya prakRtine sarvathA kSaya thaI jAya che tyAre bIjA badhAya karmonI prakRtie kSaya thaI jAya che ane navIna banatI nathI tethI AtmA saMpUrNa karmathI mukAIne azarIrI bane che. pachI te siddha bhagavAna tarIke oLakhAya che. anAdi saMsAranuM mULa rAga-dveSa baMne mehanIya karmanA ja aMze (prakRtio) che. ema te mehanIya karmanA aThAvIza aMze che ane te darzanameha tathA cAritramoha5 mukhya be Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ rarara ] tAvika lekhasaMgraha azenA ja vibhAge che, chatAM te badhAyane rAga-dveSamAM samAveza thaI jAya che. darzanameha AtmAnI nirmaLa jJAnadaSTine jhAMkhI banAvI de che jethI AMkhe jhAMkhuM bhALanAra mANasa jema kUtarAne bakaruM ane gAyane gadheDuM viparIta jue che tema darzanamohanA AvaraNavALe vastune avastu ane avastune vastu, dehane AtmA ane duHkhane sukha jANatA hovAthI te ajJAnI kahevAya che. cAritrahathI avaLI pravRtti AdarIne paNa AnaMda mAne che. tAtparya ke darzanamohathI khoTuM jANe che, samaje che ane zradhe che, cAritra mohathI khoTuM Adare che, khoTuM meLavIne khATI khuzI manAve che. darzanamoha AtmAnA sAcA jJAnane viparIta banAve che ane cAritramoha sAcI AcaraNane viparIta banAve che. AkhuM ya mehanIya karma ajJAnamUlaka hevAthI tenA kAryarUpa sukha-zAMti-AnaMda Adi ajJAnasvarUpa che tethI te sarvathA agrAhya che kAraNa ke te atAvika che. mohanA aThAvIza aMze(prakRtie)nA oLA AtmAmAM paDe che, tethI badhAyane anubhava sakarmaka AtmAne thAya che arthAt badhAya vikArene AtmA pitAnA mAne che. harSa, zoka, AnaMda, zAMti, sukha, udvega, ciMtA, hAsya, bhaya, krodha, mAna, unmAda Adi vikArene ApaNe AtmAmAM joI zakIe chIe. sneha, zatrutA tathA mitratA Adi vikRtio paNa mehanI ja che. mehakarma paNe pariNamelA yugala skaMdhonA ja vikAre che. bAhya nimitta maLatAM harSanA pudgale zokapaNe ane zekanA harSapaNe, rAganA zreSapaNe ane dveSanA rAgapaNe pariName che. A pramANe darzanamohamUlaka badhIya vikRti Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kama prakRti * [ 223] e thAya che. arthAta aThAvIza aMzo mohanI vikRtio che ke jene prakRtionA saMketathI oLakhavAmAM Ave che. mULa prakRti moha che ane uttaraprakRti (mULa prakRtinA ja vikAre) darzanamoha, kaSAya tathA nekaSAyarUpa aThyAvIza che. mULa prakRti moha kAyama rahevA chatAM paNa uttara pravRttiomAM kSaya, upazama tathA kSayopazama thAya che. mohamAM thavAvALI vikRtiomAMthI jeTalI vikRtionI utpatti sarvathA naSTa thaI gaI hoya teTalI prakRtione kSaya the kahevAya che ane pragaTa athavA aprakaTa jeTalI vikRtio jeTalA samaya mATe thatI nathI arthAt prakRtino udaya aTakI jAya che tene upazama kahevAmAM Ave che ane je vikRti pragaTa( vipAka udaya)paNe amuka kALa sudhI na thAya paNa apragaTa( pradeza udaya)paNe thayA karatI hoya tene kSaye pazama kahevAmAM Ave che. tAtparya ke. upazama tathA kSaye pazamamAM vipAka udayane kSaya te sarakhe ja che. pragaTapaNe vikRti thatI nathI paNa apragaTa (pradeza udaya)paNe vikRti thatI hoya te kSayopazama ane pradeza udaya thata aTakI jAya te upazama kahevAya che. A kSaya, upazama tathA kSapazama mehanI bhinna bhinna prakRtione thAya che chatAM te mehane kahevAya che. jo ke AtmAnA jJAna, darzana, cAritrarUpa avikRta svarUpa zuddha prakRtinuM AvAraka(DhAMkavAvALuM) sAmAnyapaNe mehanIya kahevAya che chatAM te mohanI bhinna bhinna prakRtiethI avarAya DhaMkAya) che jyAre je je vikRti svarUpa prakRti sarvathA kSaya thAya che tyAre te te prakRtithI DhaMkAyela AtmAne guNa pragaTa thAya che paNa vikRti sarvathA naSTa na thatAM-- Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 224 ] tAttvika lekhasa graha kSaya na thatAM amuka TAIma sudhI thatI aTakI jAya che--upazamI jAya che tyAre AtmAnA guNu kAMIka pragaTe che ane kALa pUro thatAM pAchI thavA mAMDe che. prakRtinA uya thAya che tyAre te guNu pAche DhaMkAi jAya che. tene upazama kahevAmAM Ave che. jemake koi mANasane aneka koi mANasane aneka vikRtivALA rAga thAya che tyAre tenI khAvuM-pIvuM, khelavuM, cAlavuM, che vAMcavuM, vicAravuM Adi zakti DhaMkAI javAthI kAMIpaNa karI zakatA nathI. pathArIvaza thai jAya che. pachI jyAre tenI jhADA, ulaTI, tAva, khAMzI Adi vikRtiomAMthI je je vikRti naSTa thAya che tyAre te te vikRtithI dakhAyelI zakti pragaTa thavAthI te zakti sAdhya kArya karI zake che. jhADA khadha thavAthI zAMtithI besI zake che, tAva ke khAMzI na hovAthI vAtacIta karI zake che, kAMika harIpharI zake che. vikAra sarvathA naSTa na thatAM dabAI jAya teA jyAMsudhI te dabAyelA rahe tyAMsudhI te kAMIka karI zake paNa vikAra pragaTa thAya eTale hatA tevA thaI jAya che. jemake tAva khUba AvyA hoya te te pathArIvaza thAya che ane bezuddha jevA paNa thAya che paraMtu tAva utarI jAya eTale hare che, phare che ane zuddhi meLave che, paNa pAcha tAva caDatAM pathArIvaza thAya che. madhAya vikArA naSTa thaI jAya, eka paNa na rahe tyAre ja te mANasa niregI thayeA kahevAya. paNa jyAMsudhI eka paNa vikRti rahe tyAMsudhI mANasa rAgI hAvAthI nirAgIpaNAnuM kArya karI zakatA nathI. AvI ja rIte mAhanI badhIya vikRti naSTa thavA chatAM paNa eka ja .lAlarUpa prakRti rahe tyAMsudhI mehamukta AtmA na thavAthI kevaLajJAna Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sabha"prakRti [ 225 ] guNu DhaMkAyelA ja rahe che, tethI AtmA saMpUrNa vikAsa meLavI zakatA nathI; kAraNa ke pudgala skadhAmAM rahelA mULa prakRtirUpa mAhanIya karmonA piraNAma naSTa thayA nathI. pudgala paramANuenA samudAyarUpa skaMdhAnA banelA hovAthI kama mAtra vikRtisvarUpa che ane tethI temAM pratyeka kSaNe navA paramANuskadhAnuM bhaLavu' ane jUnAnuM vichaDavuM thayA ja kare che. nira Mtara eka prakRtivALAM rahetAM nathI. bhinna bhinna varNa, gaMdha, rasa, sparza tathA AkRtivALAM banavAthI vikRti bhAvane pAme che. ema tA pUrAvuM tathA gaLavuM pudgalAnI svataMtra prakRti che ane te pramANe pudgala mAtramAM svabhAvathI thayA ja kare che chatAM, te badhAya pudgala skaMdhA karma kahevAtAM nathI. paNa sAmAnyapaNe skaMdha, deza, pradeza tathA paramANu tarIke oLakhAya che. temAMthI jyAre sakarmaka AtmA karma banavA lAyakAne prAcIna karma dvArA grahaNa kare che tyAre ja te ka pariNAmane pAmIne AtmAnA guNAne DhAMkI zake che. paNa AtmAe grahaNa karyAM sivAya AtmasaMbaddha karma banavA lAyaka pudgala skaMdhA AtmAne anugraha ke upaghAta karI zakatA nathI. tAtparyaM ke svataMtrapaNe AtmAnI sAthe saMbaMdha dharAvanArAM pudgala skadhA--pachI te ka paNe pariNamIne karmanuM kArya kema na karI zakatAM hAya-AtmAnA guNAne AvarI zake niha. arthAt kama banavA lAyaka pudgala skaMdhA( kAma NavaNA) leAkamAM vyApta thaIne rahelA che; kAraNa ke aMjanathI bharelA DAkhaDAnI jema cauda rAjalAka jIvAthI bharelA che, jyAM siddhAtmA-zuddhAtmA chavAnI sthiti che tyAM paNa sUkSma niAda jIvA vyApIne rahelA che, sakarmaka jIvamAtra 15 * Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [26] tAtvika lekhasaMgraha pratyeka samaye sAta karma bAMdhe che eTale karma banavAgya * ska (kAmaNavargaNA) paNa tyAM hoya ja che, tethI siddhAtmAnA pradezone karmaNavargaNa spazIne rahelI hovA chatAM paNa siddho zuddhAtmA niSkarma hovAthI tene grahaNa karIne karma paNe parigumAvI zakatA nathI eTale tene apanAvI zakatA nathI, tethI te karmapaNe na pariNamavAthI Atmapradezane AvaravAne asamartha hoya che. paNa tene jyAre sakarmaka AtmA apanAve che tyAre ja te AtmAnA pradeze sAthe joDAIne guNenA ghAtaka banI zake che. jema mANasa paisAthI paise kamAI bhaktA banI zake che tema AtmA karmathI karma meLavIne tene bhakatA bane che. karmanuM bhaktA banavuM eTale svazaktihIna banIne parapaugalika zaktithI parataMtrapaNe pitAne nirvAha kare, paravastuthI pitAnI hayAtI TakAvI rAkhI oLakhANa karAvavI. paisA vagarane mANasa paisA meLavI zake nahi paNa zrImate tathA dhana saMpattinA saMsargamAM AvIne te badhAyane jJAtA banI zake che teya te dhana pitAnuM na hovAthI tene vAparIne tenuM phaLa pite meLavI zakatuM nathI, tevI ja rIte niSkarma AtmA sakarmaka AtmAo tathA karma ane karma banavA lAyaka pudgala sakanA saMsargamAM AvIne tene jJAtA banI zake che paNa karmane bhakatA banI zaktA nathI, kAraNa ke karma rahita hevAthI karma meLavI zake nahi tethI tene bhekatA paNa banI zake nahi. arthAt niSkarma AtmA jJAtApaNe pudgala mAtranI sAthe saMbaMdha dharAve che, paNa bhaktApaNe saMbaMdha dharAvatA nathI, kAraNa ke pudgala che grahaNa karIne karmapaNe pariNamavAnA sAdhanabhUta Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmaprakRti [ rara7 ] karmothI mukata hoya che. ane tethI ja te pitAnA jJAtRtva svabhAvathI ya mAtrane jJAtA banI zake paNa letA thaI zake nahi. saMsAranI vastumAtrane jANavAne AtmA svataMtra che. karma sivAya kaMIpaNa rokI zakatuM nathI, arthAta AtmA pitAnI jJAnazaktithI vastu mAtrane svataMtrapaNe jJAtA banI zake che ane karmanA kAryarUpa dehAdidvArA parapaugalika zaktithI pIgalika vastuone bhekatA bane che. jema mANasa pArakI ghana-saMpatti, bAgabaMgalA, strI Adi vastuone jANavAne mATe svataMtra che, tenA svAmInI paravAnagI levAnI jarUrata paDatI nathI, paNa te vastuo bhegavavAmAM parataMtra che, svAmInI rajA sivAya vAparI zake nahi tevI ja rIte AtmA paNa pIgalika vastu jANavAne svataMtra che, paNa jogavavAne parataMtra che. punya karmanI sahAyatAthI dehadvArA bhegavI zake che. sakarmaka AtmA pUrva saMcita karma dvArA navA pudgala skaMdha bhegAM karIne tene puSTa banAve che. arthAt jUnAnI sAthe navAM bheLavate jAya che tethI te khAlI thatAM nathI paNa kAyama banyAM kare che. jema mANasa tIjorImAMthI paisA kADhIne vApare che ane vyApAra paNa kare che. vAparavAthI paisA ochA thAya che paNa vyApAra sArI rIte cAlatuM hovAthI vAparavAmAM jeTalA ochA thAya che tenAthI anekagaNunI Avaka hovAthI tIjorI khAlI thatI nathI, sArI rIte bharelI rahe che tema sattAnI tIjorImAMthI karmo kharacAya che. bhagavAya che, paNa sAthe ne sAthe dhaMdho dhamadhokAra cAlavAthI puSkaLa karmonI Avakane laIne sattAnI tIjorI khAlI thatI nathI. saMsAramAM karma sivAya padgalika vastu Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 28 ] tAtvika lekhasaMgraha mAtrane dehanI sAthe saMbaMdha che paNa AtmAnI sAthe nathI. AtmAnI sAthe karmane saMbaMdha anAdithI che. karma tathA anya paugalika vastuone paraspara kArya-kAraNabhAva saMbaMdha che. karmathI paugalika vastuone bhega ane paugalika bhegathI karmanI paraMparAne anAdi pravAha cAlyA Ave che tethI pravAhanuM mULa nathI. tAtparya ke-karmathI zarIra ane zarIrathI karma. jema vRkSanuM kAraNa bIja ane bIjanuM kAraNa vRkSa bane che tema karmanuM kAraNa zarIra ane zarIranuM kAraNa karma bane che. vRkSanuM zarIra hoya che ane tenAthI thavAvALAM bIjamAM tene aMza hovAthI te paNa zarIra che. bIja kAraNa zarIra ane vRkSa kArya zarIra kahevAya che. tema audArika zarIra AdithI thavAvALAM karma paNu zarIra kahevAya che ane tene kAraNe zarIra kahevAmAM Ave che; kAraNa ke te saMsAranuM mULa che. akSara-akSara mImAMsA', (25) (na khare, na khase, na nAza pAme te akSara ane kharI paDe. khasI jAya, nAza pAme te kSara kahevAya che. jagatanI kaI paNa vastu pitAnAthI viparIta svabhAvavALI vastunI apekSA rAkhyA vagara pitAnuM astitva jALavI zakatI nathI, arthAt pitAnI hayAtI rAkhI zakatI nathI. vividhatA sivAya jagata ekarUpe heI zakatuM nathI. vividhatA bhinna bhinna svabhAvane laIne ja haI zake che. svabhAvabheda vastunA bhedanuM pradhAna kAraNa che. vastu Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akSara-anakSara mImAMsA [ 229 ] akSara tathA mAtramAM bhAva akSararUpe rahe che ane svabhAva kSararUpe rahe che. kSaranI apekSAthI akSara ane akSaranI apekSAthI kSara kahevAya che, mATe ja jagatane sApekSa dRSTithI jovAthI tenuM sAcuM svarUpa jaNAya che. bAhya dRSTithI jagatanu .je svarUpa jaNAya che te aMtardraSTithI bhinna prakAranuM che. jo ke bAhya jagata tathA aMtarjagata khIja tathA aMkuranI jema nAma tathA svarUpamAM bheda rAkhe che chatAM te prakRti tathA vikRtisvarUpa eka ja vastunA aze che. eTale ekane choDIne bIjI rahI zakatu nathI, paNa mukhya tathA gauNapaNe rahe che. jyAre prakRtine pradhAnatA ApavAmAM Ave che tyAre vikRti gaiANapaNe ane vikRtinI pradhAnatAmAM prakRti gANu rahe che. ane tethI karIne ja kSara eka ja vastunA e azA che. je kSara che te ja akSara che ane je akSara che te ja kSara che, paNa baMne eka khIjAthI sarvathA bhinna vastu nathI. dekhItI rIte bhinna svabhAvavALA hAvA chatAM paNu kSara tathA akSara eka ja vastunA dharmAM che. jo ke sAmAnya buddhithI vicAra karatAM ema samajAya che ke-je kSara hAya te akSara kevI rIte hAi zake ane je akSara hAya te kSara kevI rIte hAI zake ? paNa jyAre vastusthitinA vicAra karIe chIe tyAre sarvathA bhinnatA baMnemAM ghaTI zakatI nathI, baMnene sarvathA judA pADIe te dekhAtuM jagata hoI zake ja nahiM, zUnyatA ja hAvI joie; paNa vividha prakAranA bhAvAthI bharelA dRSTigocara thatA jagatane zUnya kevI rIte kahevAya? mATe ja pratyeka vastumAM bhinna svabhAvane dhAraNa karavAvALA aneka dharmo rahelA che ema mAnavuM ja paDe che. Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMsAnI asata siddhiAM ; [ 230 ] tAvika lekhasaMgraha - saMsAranI vastumAtramAM sattA rahelI che, sattAnya ke paNa vastu nathI. jene asata kahevAmAM Ave che temAM paNa sattA te hoya ja che. asat vastunI siddhimAM sasalAnA ziMgaDAne ke AkAzakusumane udAharaNa tarIke vAparavAmAM Ave che, te paNa sasvarUpe ja hoya che. jenI sattA nathI evI kaI paNa vastu ja nathI. mATInA piMDamAM ghaDAnA abhAvane prAgabhAva mAnavAmAM Ave che te sasvarUpa hoya che. ghaDe bhAMgI gayA pachI pravaMsAbhAva kahevAya che te paNa sasvarUpa che, ghaTamAM vastrane ane vastramAM ghaTane je abhAva kahevAya che te paNa sattAzUnya to nathI ja. traNe kALamAM abhAva ke jene atyaMtabhAva kahevAmAM Ave che te asaMbhavita che; kAraNa ke sattAzUnya asatu jevI kaI vastu ja nathI. nirapekSa ane sat ane sane asat kahI zakAya nahi. je vastune asat kahevAmAM Ave che te parasvarUpathI heI zake che paNa svasvarUpathI te te sat ja hoya che. mATIno piMDa ane tyArapachInI sthAsa-keza-kuzala-kapAla tathA ghaTa Adi avasthAomAM sat kAyama rahe che. kamathI thavAvALI dareka avasthAe sattAzUnya hotI nathI, dareka avasthAmAM asti-che zabda vaparAya che. jemake-piMDa che, sthAsa che, evI ja rIte ghaTa che ema kahevAze paNa nathI. ema nahiM kahevAya. ane jyAM nathI ema kahevAya che tyAM pUrvanI athavA pachInI avasthAnI, athavA te bIjI kaI bhinna vastunI avasthAnI apekSA rAkhIne kahevAmAM Ave che. jemake--kapAla, piMDa nathI, ghaDe nathI; paNa kapAla che. tema ja ghaDo vastra nathI ane vastra Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akSara-akSara mImAMsA [ 231] ghaDe nathI; paNa ghaDe, ghaDe che ane vastra vastra che. AvI ja rIte vastumAtramAM sattA rahelI che, sattA vagaranI vastu te avastu che. sattA traNe kALamAM rahevAvALI che, game teTalI avasthAo badalAya te sattA kAyama rahe che, chatAM te utpatti tathA vinAzavALI che. je ema mAnavAmAM na Ave te jagatu eka svarUpavALuM thaI jAya ane tema thAya te pachI anekarUpe dekhAtA jagata jevuM kazuMya heI zake ja nahi, tethI zUnyavAdane prasaMge upasthita thAya mATe ja mAnavuM paDe che ke-utpatti tathA vinAza sattAnA ja aMze che ane tema hovAthI ja utpatti, vinAza tathA sthiratA A traNa svabhAvasvarUpa sat (sattA) kahevAya che, utpatti Adi traNe svabhAva svataMtrapaNe (anupacArika) samAM sAthe ja rahe che. A traNamAMthI eka paNa na hoya te sat jevuM kAMI paNa hoI zakatuM ja nathI. je sat che te dravyanA nAmathI oLakhAya che, arthAt je sat che te ja dravya che ane temAM ja utpatti, vinAza tathA sthiratA A traNe aMze rahelA che. A traNa svabhAvarUpa aMzevALuM dravya che. utpatti tathA vinAzarUpa aMze-paryAya tarIke oLakhAya che ane sthira aMzane dravya kahevAmAM Ave che, ke jene akSara paNa saMketa rAkhavAmAM AvyuM che. arthAt vastumAM sthira aMzarUpI dravya te akSara ane utpatti vinAza aMzatva paryAya te kSaranA saMketane dhAraNa kare che, mATe vastu mAtra akSara tathA kSarasvarUpa che. jo ke pratyeka kSaNe utpatti tathA vinAza dareka vastumAM thayA kare che te paNa tyAM sthiratAne aMza ke jene dravya kahevAmAM Ave che te paNa tyAM rahe ja che, Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 23ra ] tAtvika lekhasaMgraha ane tethI utpatti vinAzanA keIpaNa kSaNamAM vastu (dravya) mAnavI ja paDe che. tAtparya ke-dravya sivAya nirmULa utpatti, vinAza hoI zake ja nahi. je kSaNe utpatti athavA te vinAza thAya che te kSaNe konI utpatti tathA vinAza thaye? ema pUchavAmAM Ave te kahevuM paDaze ke amuka vastu (dravya)ne ane eTalA mATe ja avasthA--paryAya badalAya che, paNa avasthAvALuM dravya te kAyama rahe che. je paryAya badalAya che te kaI ne kaI vastu(dravya)nA nAmathI oLakhAya che. tethI dravya mULa-prakRti che ane paryAya vikRti che ane tethI ja vikRti svarUpa paryAyanuM mULa prakRti svarUpa dravya che, eTale ja paryAyathI bhinna dravya nathI ane dravyathI bhinna paryAya nathI. dravyane choDIne sarvathA bhinna paryAya rahI zaktA ja nathI. jyAM paryAya rahe che tene dravya kahevAmAM Ave che. koI paNa avasthAsvarUpa paryAya kaI ne kaI dravyanA nAmathI ja oLakhAze paNa amuka amuka avasthA--paryAya dravya (vastu) nathI ema nahiM kahevAya paNa amuka vastunI A avasthA che ema kahevAya che temaja amuka vastu (dravya) avasthA--paryAya nathI ema paNa nahiM kahevAya; kAraNa ke kaI paNa kSaNe kaI paNa vastu joIzuM te te koI paNa avasthA(paryAya)rUpe ja jaNAze ke jene ApaNe kAryane anusarIne keIpaNa vastu(dravya)nA nAmathI oLakhIzuM, mATe ja je dravya che te paryAya che ane je paryAya che te dravya che paNa baMne sarvathA bhinna nathI, mAtra kAryakAraNa bhAvanI apekSAthI bhinna che, dravya kAraNa che ane yaya kArya che, bAkI te dravya tathA paryAyanuM eka ja adhi Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akSara-anakSara mImAMsA [ 233] karaNa(AdhAra) hevAthI abhinna che ane tethI je akSara che te kSara che ane je kSara che te akSara che. vastumAtra kSara che ane akSara paNa che. aneka paryAne samUha te dravya athavA te aneka paryAne AdhAra dravya kahevAya che. aneka paryAye dravyazUnya rahI zakatA nathI mATe jeTalA paryAye hoya che, dravya paNa teTalAM ja hoya che, arthAta aneka pace aneka dravyanA nAmathI oLakhAya che ane tethI paryAyabhede dravyane bheda paDe che. jemake aneka tAMtaNa te aneka taMtu dravya che ane aneka tAMtaNunA samUharUpa paTa-vastra te eka dravya che. tAMtaNAo taMturUpa dravya kahevAya che ane AtAna-vitAna (tANuM-vANuM)nI kriyAthI samUharUpe ekatrita thayelA taMtu paTa dravya kahevAya che, mATe ja taMtumAM paTa rahe che ane paTamAM taMtu rahe che, taMtunI apekSAe paTa paryAya che ane taMtu dravya che tyAre paTanI apekSAe taMtu paryAya che ane paTa dravya che. nirAdhAra keIpaNa paryAya hoI zake ja nahiM ane tethI ja dravya AdhAra che ane paryAya Adheya che. pratyeka kSaNe badalAIne aneka svarUpa dhAraNa karavAvALA paryAye bhinnabhinna dravyanA nAmathI oLakhAya che; kAraNa ke te sarva paya bhAvasvarUpa che ane je bhAva che te ja sat che ke jene dravya kahevAmAM Ave che. vRddha, strI, jogI Adi aneka avasthAne dhAraNa karanAra bahurUpI eka vyakti heIne bhinna bhinna rUpanI avasthAthI bhinna bhinna vyakti tarIke oLakhAya che, dhAraNa karelI avasthAvALI vyakitanA . saMketa dhAraNa kare che, mAtra avasthAthI keI oLakhatuM nathI. Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ ra34] tAtvika lekhasaMgraha keTa pATalUna aMgarakhuM khamIsa TepI Adi aneka avasthAne dhAraNa karanAra vastra dhAraNa karelI bhinna bhinna avasthAnA AdhArabhUta koTa, aMgarakhuM Adi vastu(dravya)nA nAmathI oLakhAya che paNa tAMtaNa ke vastranA nAmathI oLakhAtuM nathI. AdhArabhUta mULa dravya eka hovA chatAM paNa paryAyadaSTithI te aneka dravyarUpe jaNAya che. bhinna bhinna paryAyamAM arthayiAnA bhedane laIne bhinna bhinna dravyanA saMketathI oLakhavAmAM Ave che. mAnava jagata duniyAne paryAyanI daSTithI jotuM nathI paNa vastu(dravya)tarIke oLakhe che. sthala daSTithI eka ja vastuthI banelI aneka vastuone sarvathA bhinna bhinna vastu tarIke mAne che; kAraNa ke eka ja dravyanI banelI aneka vastuo bhinna bhinna aneka kAryomAM vaparAya che. eka vastumAMthI banelI pAMca vastuo paraspara eka bIjInuM kAma karI zakatI nathI. jemake-mATIrUpa eka ja dravyamAMthI banelA IMTanaLIyuM-ghaDe-tAvaDI-geLo Adi vastuo bhinna bhinna kAmomAM upayogI thatI hovAthI bhinna bhinna vastu mAnavAmAM Ave che. bhIMte caNavAmAM ITe kAma Ave che ane chAparuM DhAMkavAmAM naLIyAM kAma Ave che. pANI bharavAmAM ghaDe kAma Ave che ane roTalA zekavAmAM tAvaDI kAma Ave che, paNa ithI chAparuM DhaMkAya nahiM ane naLIyAthI bhIMte caNAya nahiM. ghaDAthI roTalA zekAya nahiM ane tAvaDIthI pANI bharAya nahiM. A pramANe eka ja dravyanA bhinna bhinna paya bhinna bhinna arthayiA karatA hovAthI bhinna bhinna vastu(dravya)tarIke duniyA oLakhe che.. Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akSara-anakSara mImAMsA [ 235 ] vastumAtramAM je anaMta dharma kahelA che te paryaMcAnI apekSAthI ja che, eka ja paryAya e kSaNa sthira rahI zake nahi, dareka kSaNe badalAyA kare che. dravya sthira rahe che; kAraNa ke dravya peAte AdhAra hAvAthI parivartanazIla nathI, paNa paryAya maHlAya che arthAt avasthA badalAya che paNa avasthAvALA maDhalAteA nathI paNa avasthAvALuM dravya bhinna saMketane dhAraNa kare che; kAraNa ke bhinna avasthAnI kriyA paNa bhinna thAya che, tethI dravyanA saMketa paNa badalAI jAya che. mULa vastu hoya ke avasthAMtarane prApta thayelI vastu hoya, darekamAM anata dharma rahe che, anaMta dharmanA AdhArabhUta dharmI paNu anatA che, ane te mukhya dharmImAM gauNapaNe rahe che. teAye keTalAka mukhya dharmInA saMketa badalAteA nathI. jyAM sudhI mukhya dharmInI avasthA sarvathA pariNAmAMtara thatI nathI tyAM sudhI aneka paryAcAnuM parivartana thaine bhinna paryAcA( vastu) thavA chatAM paNu mukhya vastunA saMketapUrvaka ja bhinna saMketarUpe ALakhAze. jemake-eka hajAra tAMtaNAnA vastramAMthI eka tAMtaNA nikaLI jAya te te avasthAMtarane prApta thAya che ane tenA AdhArabhUta avasthAvALuM dravya paNa bhinna akriyAne anusarIne bhinna thAya che, A arthayiAnI bhinnatA dig--deza-kALanI apekSAthI thAya che ke je bhAvanI bhinnatAnuM kAraNa ane che, ane te sUkSma pariNAma--parivartana sthaLabuddhithI grAhya thaI zakatuM nathI tethI te pUnA vastranA saketathI oLakhAya che. arthAt vasranA saMketa badalAtA nathI. AvI ja rIte be--traNa--cAra Adi tAMtaNA nyUna thavA chatAM paNa te vastra ja kahevAya che. chevaTe Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 236 ] : tAvika lekhasaMgraha tenA be TukaDA karavAmAM Ave te paNa te vastra kahevAya che athavA te gauNuM dravyapaNe rUmAla paNa kahevAya che. rUmAla jeTalA kAryomAM vaparAya che te badhAya dharmo mukhyapaNe rUmAlanA ane gauNapaNe vastranA kahevAya che. zarIra DhAMkavAmAM paheravAmAM oDhavAmAM vastra kAma Ave che, rUmAla kAma AvatuM nathI. arthAt rUmAlanuM kAma vastra kare nahiM ane vastranuM kAma rUmAla kare nahiM, kAraNa ke baMne bhinna dravya che. jyAre vastrane dareka tAMtaNe chUTe paDI jAya che tyAre te mukhya dravya vastrane saMketa dhAraNa na karatAM tAMtaNA kahevAya che. vastrapaNAmAM pahelAMnA taMtuo vastranI apekSAthI dravya kahevAya che ane vastra paryAya kahevAya che ane paTamAMthI chUTA paDelA tAMtaNuM paryAya kahevAya che ane vastra dravya kahevAya che, arthAt vastranI pUrvAvasthArUpa taMtu te pariNAmI dravya ane para avasthAnA tAMtaNuM te pariNAmarUpa dravya kahevAya che, paNa vastra baLIne bharama thAya che tyAre arthAt vastra rAkheDInA rUpamAM pariName che tyAre mukhya ke gauNapaNe vastra kahI zakAya nahiM paNa bhasmarUpa dravya kahI zakAya ane te vastranA dharmothI bhinna aneka dharmonA AdhArabhUta hoya che, kAraNa ke tenI aWkriyA vastranI kriyAthI bhinna hoya che. - saMsAra, acetana tathA cetana svarUpa jIva tathA ajIva ema be dravyanA pariNAmasvarUpa che, arthAt tAtvikadaSTithI vicAra karIe te jIva ane ajIva ema mULa dravya be ja che. jeTalI vividhatA tathA vicitratA jaNAya che te baMne dravyonA pariNAmarUpa che. pudgalasvarUpa acetana ajIva dravyanA pariNAmathI athavA te arUpI-cetanasvarUpa jIva dravyanI sAthe Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akSaraanakSara mImAMsA [ 237] thayelA pudgala dravyanA sagI pariNAmathI aneka dharmo Azrita dharmovALI duniyA daSTigocara thaI rahI che. dravyamAM svataH tathA parataH pariNamana thAya che, arUpI dramAM parataH ane rUpI dravyamAM svataH pariNamana hoya che. svataMtrapaNe zuddha jIvadravya arUpI ane achavadravya rUpI tathA arUpI paNa che. pudgala saMgI jIva tathA pugala rUpI ajIva dravyanI pravRtti-nivRttimAM dharma, adhama tathA AkAza A traNa ajIva dravya sahAyaka tarIke che, ane tethI pAMca mULa dravyuM che ke jene laIne paMcAstikAyamaya leka kahevAya che. dharmAstikAyAdi traNa arUpI ajIva dravyamAM pariNamana jIva tathA pudgalanA saMgathI thatuM hovAthI te parataH pariNamana kahevAya che. ane pugala dravyamAM anya vijAtIya dravyanA sagA vagara paNa pariNamana thAya che mATe te svataH pariNamana kahevAya che. arUpI jIva dravyamAM anya rUpI tathA arUpI dravyanA saMgathI pariNamana thAya che tethI te paNa parataH pariNamana che. avasthA mAtra pariNAma che ane te paryAyanA nAmathI oLakhAya che. pariNAma jenA thAya che te pariNamI kahevAya che ke jene dravya paNa kahevAmAM Ave che. arthAt pariNAmI te dravya ane pariNAma te paryAya. A baMne pariNamI tathA pariNAma bhinna paNa che ane abhinna paNa che. paraMtu sarvathA bhinna nathI. jemake-dUdhanuM pariNAma dahIM, dahIMnuM pariNAma mAkhaNa ane mAkhaNanuM pariNAma ghI. A pramANe pariNAmanI apekSAthI pariNAmI bhinna che, paNa pariNamI dUdhanI apekSAthI abhinna che. pariNAma pariNAma svarUpa che ane eTalA mATe Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 238 ] tAttvika lekhasa'graha ja jeTalA pariNAma che teTalA bhinna dravyeAnA saMketa che. pariAmI mUla dravya dUdha tenA uttarAttara pariNAma dravya, dahIM, mAkhaNu ane ghI kahevAya che. mULa pariNAmI dravya zuddha hAya che ane avAMtara pariNAmI dravya tathA pariNAma svarUpa dravya zuddha che. je dravya kAI paNa dravyanA pariNAmasvarUpa na hoya te tAttvika mULa pariNAmI dravya kahevAya che ane sathA pariNAmAMtarane pAmelA pariNAmane avAMtara pariNAmI dravya kahevAmAM Ave che. ane jyAM sudhI je dravya sarvathA pariNAmAMtara pAme nahi tyAM sudhInA pariNAme pariNAma dravya kahevAya che. mULa pariNAmI dravya tAttvika akSara che ane avAMtara pariNAmI dravya atAttvika akSara che ane je pariNAme ( paryaMcA) che te mULa dravyanA hAya ke avAMtara dravyanA hAya te kSara kahevAya che. tAtparya ke pariNAmI akSara che ane pariNAma kSara che. Page #260 -------------------------------------------------------------------------- _