________________
[ 6 ]. जो जीवे वि न याणेइ, अजीवे वि न याणेइ । जीवाजीवे अयाणतो, कह सो नाहीइ संजमं ॥ १ ॥ जो जीवे वि वियाणेइ, अजीवे वि वियाणइ। जीवाजीवे वियाणतो, सो हु नाहीइ संजमं ॥ २ ॥
વીતરાગને દ્રવ્યાનુયેગનો સિદ્ધાંત સમ્યજ્ઞાનને હેતુ હોવાથી સમ્યગદર્શનની પ્રાપ્તિ તથા શુદ્ધિને અદ્વિતીય સાધક છે, કે જે એક આત્મસ્વરૂપ હાઈને તાત્વિક દર્શન છે, તેથી તે વીતરાગપણને સૂચક છે. વીતરાગના દ્રવ્યાનુયેગના સિદ્ધાંત સિવાય અન્ય કેઈપણ સિદ્ધાંત મધ્યસ્થતા જાળવવાને સફળતા મેળવી શક્યા નથી. તેમજ વિષમ ભાવોની દુર્ભેદ્ય વિષમ ગ્રન્થિ- . ભેદ પણ વીતરાગને સિદ્ધાંત જ કરી શકે છે. વિષમ દષ્ટિરૂપ ભાવોગ મટાડીને સમદષ્ટિરૂપ ભાવ આરોગ્યતા દ્રવ્યાનુયેગના ઔષધ સિવાય પ્રાપ્ત થઈ શકતી નથી. આ સર્વે કારણેને લઈને જ વીતરાગકથિત દ્રવ્યાદિ ચારે અનુગોમાં બીજા ત્રણ અનુરોગોને ગૌણ રાખીને દ્રવ્યાનુયોગને પ્રધાન માનવામાં આવ્યા છે. | સર્વોના સંકેતો સમજવા સહેલા નથી. જ્ઞાનાવરણીયના ક્ષપશમથી ઘણું સારું જણાય ખરું, પણ સાથે સાથે દર્શન મોહના ક્ષપશમ સિવાય સાચું સમજાય નહિ. સાચું સમજ્યા સિવાય ઘણું સારું જાણવા માત્રથી શાશ્વત શાંતિ, આનંદ, સમભાવ અને સુખવાળા આત્મસ્વરૂપ પરમાત્માનું દર્શન પ્રાપ્ત થાય નહિ, અને અમુક અંશે પણ પરમાત્મદર્શન સિવાયના સુખ-શાંતિ તથા આનંદ પુદ્ગલાનંદીપણે અવિવેકી જીવની અસકલપના માત્ર છે, અને તેથી તે સુખ-શાંતિ આદિ વિપરીત પરિણામમાં પરિણમતાં પ્રત્યક્ષ જણાય છે. સચરાચર જગતને જાણવાને તથા સમજવાને માટે અલપઝ અજ્ઞાની છાએ ભિન્ન
