________________
''
કે
[ ૩૨ ]
તાત્વિક લેખસંગ્રહ અને તેમને કઈ પૂછે કે તમે તે દિવસે તે આમ કરતા હતા અને આજ આમ વિપરીત પણે કેમ કરો છો? તે તેઓ ઝટ કહી દે છે કે-અમારે તે સ્યાદ્વાદ ધર્મ છે, એટલે કામ પડે તે માયા પણ કરીએ અને સરળતા પણ રાખીએ. અમે સ્યાદ્વાદી રહ્યા તેથી અમને કઈ પણ પ્રકારને બાધ નડતે. નથી. આવી રીતે કહેનારાઓ સાચી વસ્તુસ્થિતિથી તદ્ન વેગળા હોય છે. આમ પણ કરવું અને તેમ પણ કરવું તે સ્યાદ્વાદ ન કહેવાય. સ્યાદ્વાદમાં કરવાપણું કાંઈ પણ હેતું નથી. વાદને અર્થ બોલવું થાય છે, એટલે એક વસ્તુને સાચી રીતે જાણીને કહી બતાવવી; વસ્તુના યથાર્થ બેધનું નામ સ્યાદ્વાદ છે. જ્યારે અનંત ધર્મવાળી વસ્તુને કઈ એક ધર્મરૂપ દેશથી કહેવી હોય છે ત્યારે સ્યાદ્ શબ્દ જોડીને કહેવાથી તે વસ્તુની યથાર્થ પ્રરૂપણ થઈ શકે છે.
કઈ પણ વસ્તુ એક ધર્મવાળી હોતી નથી પણ અનેક ધર્મવાળી હોય છે. ધર્મોના ત્રણ પ્રકાર છે. સ્વધર્મ, પરધર્સ અને ઉભય ધર્મ. જેમ કે ઘડો અને વસ્ત્ર. આ બંને વસ્તુ એમાંથી ઘડામાં જે ઘડાપણું, એટલે પાણી ધારણ કરવાપણું છે તે ઘડાને સ્વધર્મ છે અને વસ્ત્રમાં વસ્ત્રપણું એટલે શરીર ઢાંકવાપણું તે વસ્ત્રને સ્વધર્મ છે. ઘડાને માટે વસ્ત્રપણું અને વસ્ત્રને માટે ઘડાપણું તે પરધર્મ કહેવાય છે. પ્રમેયત્વ, યવ આદિ ઘંટ તથા વસ્ત્રમાં પણ રહેતા હોવાથી ઉભય ધર્મ કહેવાય છે. આ બધા ધર્મો સાધારણ તથા અસાધારણના નામથી પણ ઓળખાય છે. દરેક વસ્તુમાં અર્થક્રિયા રહેલી હોય છે અને તે વસ્તુને યથાર્થ બેધ કરાવે છે. જેમ કે પ્રકાશ કરવારૂપ
