Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ // zrIH bra.prA.gra. 11 // saMskRta bhASA ke Adhunika jaina graMthakAra mUrtI ATTO devardhi jaina
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / zrIH / / prakAza cAkhara CHAUS "RANASI OKHAMBH HAN. VARA A PRAKASH CHAUKHAMBHA PRAKASHAN Post Box No. 1150 K. 37/116, Gopal Mandir Lane Golghar (Near Maidagin) Varanasi-221001 (India) Telephone : 2335929, 6452172 E-mail : c_prakashan@yahoo.co.in caukhambhA prakAzana posTa bAksa naM. 1150 ke. 37/116, gopAla mandira lena, golaghara (samIpa maidAgina) vArANasI - 221001 (bhArata) TelIphona : 2335929, 6452172 E-mail: c_prakashan@yahoo.co.in (c)caukhambhA prakAzana, vArANasI isa grantha kA mUla-pATha tathA TIkA pariziSTa evaM hindI bhASA kA sarvAdhikAra prakAzana-prakAzaka ke adhIna hai| isakA kisI bhI bhASA meM anuvAda evaM kisI bhI mAdhyama se prakAzaka kI anumati ke binA punarmudraNa va prakAzana avaidhAnika hogaa| (c) CHAUKHAMBHA PRAKASHAN, VARANASI All rights reserved (Including Text) by the publishers. No part of this work may be reproduced, stored in a retrieval system or transmitted in any form or by any means, electronic, mechanical, Photocopying, recording or other wise, without the prior written permission of the copyright owner Chaukhambha Prakashan Registration No. A-77539
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11:37: 11 brajaratnadAsa prAcyavidyA granthamAlA *200*** saMskRta bhASA ke Adhunika jaina graMthakAra lekhaka devardhi jaina caukhambhA KHAMBHA prakAzana OM PRAKASHAN VARAN caukhambhA prakAzana posTa bAksa naM. 1150 ke. 37/116, gopAla mandira lena vArANasI - 221001
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzaka: caukhambhA prakAzana posTa bAksa naM. 1150 ke. 37/116, gopAla mandira lena, golaghara (samIpa maidAgina) vArANasI - 221001 (bhArata) TelIphona : 2335929, 6452172 E-mail: c-prakashan@yahoo.co.in (c) caukhambhA prakAzana, vArANasI isa grantha kA pariSkRta tathA parivardhita mUla-pATha evaM TIkA, pariziSTa Adi ke sarvAdhikAra prakAzaka ke adhIna hai| saMskaraNa : prathama, vi0 saM0 2069 mUlya : 155.00 Publisher CHAUKHAMBHA PRAKASHAN Post Box No. 1150 K. 37 / 116, Gopal Mandir Lane, Golghar (Near Maidagin) Varanasi-221001 (India) Telephone : 2335929, 6452172 E-mail : c_prakashan@yahoo.co.in Edition : First, 2012 . Price : Rs. 155.00 Chaukhambha Prakashan Registration No. A-77539 | mudraka : cArU priMTarsa, vArANasI
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA pAnAzritA . dhanyAste surabhAratISu racanairyairarjitaM sadyazaH dhanyAste bhagavadvaco'nusaraNaiH zAstrANi grathnanti ye| yeSAM zaktisu zAradA vilasati zrI dvAdazAMgI zritA teSAM nAma namAmi puNyacaritaM pratyekamatyAdarAt / / ... manuSya ciMtana mana meM karatA hai, ciMtana kI abhivyakti ke lie vANI kA upayoga karatA hai| sAdhAraNa vArtAlApa se Upara uThakara manuSya, dharma-vidyA-kalA ke viSaya para vANI prayoga karatA hai taba use asAdhAraNa bhASA kI AvazyakatA mahasUsa hone lagatI hai| vANI prayoga bhI jaba vArtAlApa se eka kadama Age bar3hakara lekhana kI bhUmikA taka pahu~catA hai taba sAdhAraNa bhASA apane Apa chUTa jAtI hai| ___ saMskRta bhASA bhAratavarSa kI eka asAdhAraNa bhASA hai| vizva kI pA~ca mUla bhASAoM ke nAma isa prakAra haiM- 1. Arya (Aryan), 2. drAvir3a (Dravidian) 3. muNDA (Munda), 4. man-khmera (Mon-khmer), (5) tibbata cInA (TibetoChinese) / bhArata meM Aja marAThI, baMgalA, or3iyA, bihArI, hindI, rAjasthAnI, gujarAtI, paMjAbI, sindhI aura kAzmIrI bhASAoM kA prayoga hotA hai- jo mUlataH Arya bhASA se utpanna huI haiN| bhArata meM aura bhArata ke bAhara prayujyamAna anya bhASAoM kA saMbaMdha, drAvir3a Adi mUla bhASAoM se hai| pAIasaddamahaNNavo graMtha kI prastAvanA meM zrI haragoviMdadAsa zeTha ne likhA hai ki 'aMgrejI Adi sudUravartI bhASAoM ke sAtha hindI Adi Arya bhASAoM kA jo vaMzagata aikya upalabdha hotA hai, ina anArya bhASAoM ke sAtha vaha saMbaMdha nahIM dekhA jAtA hai|' saMskRta bhASA Arya bhASAoM meM sabase prAcIna mAnI jAtI hai| vaidika paraMparA meM saMskRta, jaina paraMparA meM prAkRta aura bauddha paraMparA meM pAli, yadyapi sabase mahattvapUrNa bhASA mAnI jAtI hai lekina bhAratIya Astika ciMtanadhArA kI dRSTi se avalokana kareM to saMskRta bhASA meM bhAratIya graMthakAroM ne sabase adhika graMtha likhe haiN| vArtAlApa kI bhASA saMskRta ho sakatI hai yA nahIM yaha carcA calatI rhegii| lekhana kI bhASA ke rUpa meM saMskRta bhASA sarvAdhika vidvapriya rahI hai| .
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 : saMskRta bhASA ke Adhunika jaina graMthakAra Aja bhArata ke vividha rAjyoM kI apanI-apanI bhASA hai, saMskRta bhASA koI eka rAjya kI nahIM paraMtu samUce rASTra kI bhASA hai| aMgrejI ko vizvabhASA aura hiMdI ko rASTrabhASA kahA gayA hai, kyoMki AdAna-pradAna ke lie vo apanI-apanI jagaha para adhika pracalita hai| kevala jaba graMthasarjana kI bAta kareM to saMskRta kA gaurava apUrva hai| dharma-artha-kAma-mokSa ke viSaya meM saMskRta sAhitya kA jo avadAna hai vaha apane Apa meM anUThA hai| IsA pUrva 2000 se lekara Ajataka saMskRta bhASA meM mahAmanISiyoM ke dvArA navasarjana hotA rahA hai| prAcIna saMskRta graMthakAroM ke viSaya meM aneka itihAsa graMtha prakAzita ho cuke haiN| pichale sau-Der3hasau sAla meM saMskRta navasarjana kI dhArA meM bahuta sAre nae nAma Ae haiN| sabhI kA sAmUhika paricaya eka sAtha upalabdha ho aisI eka sarvAMgINa kitAba banAnI caahie| .... hamaneM isa nibaMdha meM Adhunika jaina graMthakAroM kA vargIkaraNa karake Adhunika jaina graMthakAroM ke yogadAna kA prAthamika paricaya dene kA prayAsa kiyA hai| Adhunika jaina graMthakAroM kI saMkhyA 155 taka pahuMcI hai| ... choTe-choTe lekha, stotra, aSTaka Adi kA samAveza hamane nahIM kiyA hai phira bhI graMtha saMkhyA 700ke Age nikala cukI hai| hameM lagatA hai ki saMskRta bhASA ke anya jaina graMthakAra bhI hoMge jo hamArI jAnakArI meM nahIM Ae haiN| hama una sabhI ajJAta graMthakAroM se kSamAyAcanA kara lete haiN| .. jaina graMthoM kI pradhAna bhASA prAkRta hai| Adhunika prAkRta graMthoM kA bhI hamane isa nibaMdha meM samAveza kara liyA hai| saMskRta bhASA kaThina hai, prAkRta bhASA sarala hai phira bhI Adhunika jaina graMthoM kI pramukha bhASA saMskRta bhASA dikha rahI hai kyoMki 701 graMthoM meM se prAkRta graMthoM kI saMkhyA hai kevala 32 aura bAkI ke 669 graMtha saMskRta bhASA meM likhe gae haiN| __vaidika dharma, bauddhadharma aura anya dharmoM ke bhAratIya evaM videzI graMthakAroM ne saMskRta bhASA meM jo bhI navasarjana kiyA hai usakA vizAla sUcIkaraNa jaba hogA taba jainadharma ke Adhunika graMthakAroM kI prastuta sUcI avazya upayogI siddha hogii| Ane vAle samaya meM hama inhIM graMthoM kA vistRta paricaya taiyAra kreNge| " jainadharma kI cAra pramukha dhArAe~ vartamAna meM prasiddha haiM- zvetAMbara mUrtipUjaka, digaMbara, sthAnakavAsI aura teraapNthii| cAroM paraMparAoM ke Adhunika saMskRta sAhitya kA sUcIkaraNa eka sAtha para karanA- yaha bhI zAyada jainasaMgha meM nayA prayoga hai|
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMskRta bhASA ke Adhunika jaina graMthakAra : 5 zrI pArzvanAtha vidyApITha, banArasa ke pustakAlaya me aneka-aneka pustakoM ke avalokana aura abhyAsa karane ke bAda hama yaha nibaMdha likha pAe haiN| lekhana kArya meM DaoN. sudarzanalAla jaina, DaoN. zrIprakAza pANDeya, DaoN. azoka kumAra siMha aura vizeSata: zrI omaprakAza siMha kA hArdika sahayoga hameM milA hai| DaoN. bhAgacaMdajI jaina (nAgapura), DaoN. kamaleza kumAra jaina, DaoN. sudhA jaina kA sahayoga zlAghya rahA hai| zvetAMbara mUrtipUjaka paraMparA ke AcAryazrI zIlacandrasUrijI, AcAryazrI municandrasUrijI kA mArgadarzana avismaraNIya hai| caukhambhA prakAzana ke zrI surendra kumAra gupta kA AdarabhAva hama nahIM bhUla sakate haiN| 11.12.2011 devardhi
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ anukrama 1. bhUmikA 2. Agama saMbaMdhI sAhitya 3. prakaraNa sAhitya : TIkAgraMtha 4. prakaraNa sAhitya : nUtana racanA 5. karma sAhitya 6. vyAkaraNa sAhitya 7. koza sAhitya 8. dArzanika sAhitya 9. alaMkAra sAhitya 10. chandaH sAhitya 11. kAvya sAhitya 12. adhyAtmayoga sAhitya 13. upadeza sAhitya 14. kathA sAhitya 15. upasaMhAra 16. nAmasUcI 17. AdhAra graMtha pRSTha saMkhyA 7-9 10-14 15-17 18-21 22-23 24-26 27-29 30-33 34 35 36-45 46-47 48-50 51-52 53-55 56 - 62 63-64
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1. bhUmikA __ jaina graMthoM kI racanA AtmasAdhanA ke lie hotI rahI hai| graMthakAra svAdhyAya karane kA uddezya mana meM rakhakara graMtha likhate the| apanI jJAna garimA kA pradarzana karane kA vicAra jaina graMthakAroM ke mana meM kabhI nahIM thaa| graMtha kA abhyAsa jo bhI karegA use AtmA kA tAttvika ciMtana karane meM mArgadarzana mile yahI bhAva graMthakAroM ke hRdaya meM banA rahatA thaa| zramaNa bhagavAn zrI mahAvIra paramAtmA se lekara vartamAna zatAbdI ke aMtima dazaka taka grantha racanA hotI rahI hai| graMtha racanA cAra prakAra se huI hai 1. Agama graMthoM kI rcnaa| 2. Agama graMthoM para vivaraNa graMthoM kI rcnaa| 3. Agametara graMthoM kI rcnaa| 4. Agametara graMthoM para vivaraNa graMthoM kI rcnaa| uparyukta vibhAjana kA apanA-apanA mahattva hai| jo bhI graMtha racanA kI gaI use viSaya kI dRSTi se cAra vibhAgoM meM bA~Ta kara cAra anuyoga batAe gae- dravyAnuyoga, gaNitAnuyoga, caraNakaraNAnuyoga aura dhrmkthaanuyog| dravyAnuyoga ke graMthoM meM vizvavyavasthA saMbaMdhI tAttvika aura tArkika nirUpaNa hotA hai| gaNitAnuyoga ke graMthoM meM jyotiSa, bhUgola Adi viSayaka gaNita saMbaMdhI nirUpaNa hotA hai| caraNakaraNAnuyoga ke graMthoM meM jaina dharma saMbaMdhI AcAra paddhati kA nirUpaNa hotA hai| dharmakathAnuyoga ke graMthoM meM jaina dharma viSayaka kathAoM kA saMgraha hotA hai| jo bhI graMtha racanA hotI hai usakI viSaya parIkSA anuyoga ke dvArA hotI hai| Agama graMtha, Agama graMtha ke vivaraNa, Agametara graMtha, Agametara graMtha ke vivaraNa- cAra anuyoga meM se kisI eka meM avazya samAviSTa ho jAte haiN| 1. Agama graMthoM kI racanA tIrthaMkara bhagavAn zrI mahAvIra paramAtmA ke samaya meM gaNadhara bhagavaMtoM ke dvArA mUla bAraha AgamoM kI racanA huii| bAraha AgamoM ko dvAdazAMgI bhI kahate haiN| AcArAMgasUtra, sUtrakRtAMgasUtra, sthAnAMgasUtra, samavAyAMgasUtra, bhagavatIsUtra, jJAtAdharmakathAsUtra, upAsakadazAsUtra, aMtakRddazAsUtra,anuttaraupapAtikasUtra, praznavyAkaraNasUtra, vipAkasUtra
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8 : saMskRta bhASA ke Adhunika jaina graMthakAra aura dRSTivAda- ye bAraha mUlabhUta AgamagraMtha haiN| inameM se Aja dRSTivAda upalabdha nahIM hai| gyAraha aMga AgamagraMtha kI racanA prAkRta bhASA meM huI hai| dRSTivAda kI racanA saMskRta bhASA meM huI thI aisA zrIprabhAvakacaritra meM likhA hai| aMgaAgamagraMthoM kebAdaanya AgamagraMthoM kIracanA bhiihuii|aajpaitaaliis AgamagraMtha upalabdha hote haiN| gyAraha aMga AgamagraMtha ke racanAkAra zrI sudharmAsvAmIjI ma. the| zrIdazAzrutaskaMdha, zrIkalpasUtra evaM zrI vyavahArasUtra kI racanA zrI bhadrabAhusUrijI ma. ne kii| zrI AturaMpratyAkhyAna, zrIcatuHzaraNa pratyAkhyAna kI racanA zrI vIrabhadragaNijI ma.ne kii| zrI prajJApanAsUtra kI racanA zrIzyAmAcAryajI ma.ne kii| zrI naMdIsUtrakI racanA zrI devavAcakajI ma. ne kii| zrI anuyogadvArasUtra kI racanA zrI AryarakSitasUrijI ma. ne kii| zrI dazavaikAlikasUtra kI racanA zrI zayyaMbhavasUrijI ma.ne kii| anya AgamagraMthoM ke racanAkAra ke nAma upalabdhanahIM haiN| AgamagraMthoM ko tIrthaMkaravANIkAzAbdika avatAra mAnA gayA hai| jaina dharma ke saMkhyAtIta graMthoM meM sarvAdhika mahattva AgamagraMthoM kA hI hai| 2. AgamagraMthoM para vivaraNagraMtha mUlagraMtha kA arthavistAra vivaraNa ke dvArA hotA hai| AgamagraMthoM ke vivaraNa cAra svarUpa meM likhe gae haiM- niyukti, cUrNi, bhASya aura ttiikaa| - niyukti kI racanA zrI bhadrabAhusUrijI ma. ne kii| Apane dasaAgamagraMthoM kI niyukti likhI hai| niyukti kI racanA prAkRta bhASA meM huI hai| niyukti padyabaddha racanA hai| .... cUrNi kI racanA zrI jinadAsagaNi mahattara, zrI agastyasiMhasUrijI ma. tathA anya ajJAta nAma lekhakoM ke dvArA huI hai| cUrNi prAkRta bhASA meM likhA gayA gadyabaddha vivaraNa hai| Aja AgamagraMthoM kI 19 cUrNi upalabdha hai| H bhASya kI racanA zrI jinabhadragaNi kSamAzramaNa, zrI saMghadAsagaNijI ma. ke dvArA huI hai| bhASya prAkRta bhASA meM likhA gayA padyabaddha vivaraNa hai| TIkA kI racanA aneka lekhakoM ne kI hai| TIkA ko vRtti, vivaraNa, rahasyArtha, vivecana, vistarArtha, vyAkhyA, avacUri Adi zabdoM se bhI jAnA jAtA hai| sabhI zabdoM ke kucha vizeSa artha haiN| samAnatA mAtra itanI hai ki sabhI zabda saMskRta bhASA meM likhe gae gadya vivaraNa ke prakAra vizeSa kA hI nirdeza karate haiN| .. 3. Agametara graMthoM kI racanA vIranirvANa saMvat ke navama zataka ke bAda Agama racanA nahIM huii| vIranirvANa saMvata ke prAraMbha hone se pUrva Agametara graMtha racanA hone lagI thii| bhagavAn zrI
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMskRta bhASA ke Adhunika jaina graMthakAra : 9 mahAvIrasvAmIjI ma. ke ziSya zrI gautamasvAmIjI ma. ne pAkSikasUtra, jagaciMtAmaNisUtra kI racanA kI thii| bhagavAn zrImahAvIrasvAmIjI ma. ke ziSya zrI dharmadAsagaNi jI ma. ne upadezamAlA kI racanA kI thii| taba se lekara zurU huI Agametara graMtha racanA kI paramparA Aja taka jIvaMta hai| isalie Agametara graMthoM kI saMkhyA atyaMta vizAla hai| graMthakAroM ke nAma bhI vizAla saMkhyA meM hai| 4. Agametara graMthoM ke vivaraNa graMtha Agametara graMtha prAkRta aura saMskRta donoM bhASAoM meM likhe gae haiN| Agametara graMthoM ke vivaraNa graMtha do svarUpa meM milate haiM- svopajJa vivaraNa aura anyakRta vivaraNa / adhikAMza vivaraNa graMtha saMskRta bhASA meM likhe gae haiN| jaina graMthoM ko viSaya kI dRSTi se teraha vibhAgoM meM bA~Ta kara dekhane se hameM graMthoM ke vividha AyAmoM kA bodha milatA hai| 1. Agama saMbaMdhI sAhitya 3. karma sAhitya 5. koza sAhitya 7. alaMkAra sAhitya 9. kAvya sAhitya 11. upadeza sAhitya 2. prakaraNa sAhitya 4. vyAkaraNa sAhitya 6. dArzanika sAhitya 8. chaMda sAhitya 10. adhyAtma-yoga sAhitya 12. kathA sAhitya 13. prakIrNa sAhitya | isa viSaya vibhAjana ko Adarza mAnakara hama jaina graMthakAroM kI arvAcIna zrRMkhalA kA paricaya pAne kI koziza kreNge| pichale sau - Der3ha sau sAla meM jaina graMthakAroM ne jo bhI saMskRta-prAkRta racanA kI hai unakA nAma nirdeza hama kreNge| eka-eka graMtha kA paricaya likhane kA prayAsa kiyA jAe to yaha nibaMdha mahAnibaMdha bana sakatA hai| hama vaha kArya Ane vAle samaya meM avazya kreNge| zvetAMbara mUrtipUjaka, digaMbara, sthAnakavAsI aura terApaMthI - ye cAra paraMparAe~ jaina dharma kI graMtha racanA kA AdhAra srota hai| hamane pratyeka paramparA ke nAma pAne kI koziza kI hai| koI graMtha yA graMthakAra kA nAma agara chUTa gayA ho to hameM kSamA kreNge|
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2. Agama saMbaMdhI sAhitya __Agama sAhitya kI navaracanA ho nahIM sktii| Agama sAhitya kI racanA jisa kAla meM huI thI usa kAla meM graMtha kaMThastha rakhane kI paraMparA thii| samaya-samaya ke aMtarAla meM Agama sAhitya kA pariSkaraNa hotA gyaa| __ zvetAMbara mUrtipUjaka paraMparA ke anusAra AgamagraMthoM kA viSaya parivartana kabhI nahIM huA hai, lekina AgamagraMthoM ke sUtroM ke pATha kA nirdhAraNa kiyA gayA hai| vIranirvANa saMvat 160 ke Asa-pAsa AcAryazrI bhadrabAhusUrijI ma. ke sAnidhya meM AgamagraMthoM ke sUtroM kI vAcanA rakhI gaI thii| kaMThastha AgamagraMthoM kI zAbdika racanA ko sarvAMgINa zuddha banAne kA yaha prathama prayAsa thaa| bhagavAn mahAvIra ke nirvANa hone ke bAda meM eka bAra bAraha varSa kA duSkAla Ane se AgamagraMthoM kA abhyAsu zramaNa varga bhArata ke vibhinna rAjyoM meM calA gayA thaa| duSkAla samApta hone para pATaliputra meM sabhI zramaNoM kA saMmelana huaa| kaMThastha AgamagraMthoM meM se kucha graMthoM kA pATha TUTa cukA hai, aisA lagane se zrIbhadrabAhusUrijI ma. ne sabhI AgamagraMthoM ke mUla pATha kA nirdhAraNa kiyaa| Apako sabhI AgamagraMtha kaMThastha the| Apake dvArA nirdhArita sUtrapATha sarvamAnya huaa| vIranirvANa saMvat 827 se 840 ke madhyAMtara meM punaH eka bAra bAraha varSa kA duSkAla Ane se zramaNa varga vibhinna rAjyoM meM bikhara gyaa| duSkAla samApta hone ke bAda zramaNa varga ke do saMmelana hue| eka saMmelana mathurA meM huaa| mathurA ke saMmelana meM adhyakSa sthAna zrI skaMdilAcArya ne liyA thaa| dUsarA saMmelana vallabhI meM huaa| vallabhI ke saMmelana kA adhyakSa sthAna zrI nAgArjunasUrijI ma. ne liyA thaa| donoM saMmelana samAna samaya meM hue lekina eka-dUsare se koI saMparka na hone se donoM kI vAcanA alaga huii| mathurA kI vAcanA meM zramaNa varga ke pAsa jo bhI kaMThastha Agama sAhitya thA usakA pATha nirdhAraNa huaa| kucha Agama sAhitya naSTa ho cukA hai yaha bAta bhI mathurA kI vAcanA meM spaSTa huii| mathurA meM AgamagraMthoM ke jo pATha nizcita hue unhe zrIskaMdilAcArya ke mArgadarzanAnusAra zramaNa varga ne svIkAra lie| vallabhI meM jo vAcanA huI usameM bhI vahA~ upasthita zramaNa varga ko jo Agama sAhitya kaMThastha thA usakA pATha-nirdhAraNa
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMskRta bhASA ke Adhunika jaina graMthakAra : 11 huaa| kucha Agama sAhitya naSTa ho cukA hai, yaha bAta vallabhI kI vAcanA meM bhI spaSTa huii| vallabhI meM jo vAcanA huI usameM kaMThastha AgamoM ko likhA gayA thaa| zrI nAgArjunasUrijI ma. kA mArgadarzana mukhya rhaa| __ vIranirvANa saMvat 960 ke Asa-pAsa bhI bAraha varSa kA duSkAla aayaa| duSkAla samApta hone para zramaNa varga kA saMmelana vallabhI meM huaa| vallabhI meM yaha dUsarA saMmelana thaa| isa saMmelana ke adhyakSa the zrI devardhigaNi kssmaashrmnn| yaha vAcanA aitihAsika banI thii| saMpUrNa graMtha sAhitya ko akSarazaH likhane kA nirNaya liyA gyaa| purAtana vAcanA ke akSara pAThoM kA vimarza huaa| mathurA vAcanA ke pAThoM ko 'skaMdilI vAcanA' nAma milaa| purAtana vallabhI vAcanA ke pAThoM ko 'nAgArjunI vAcanA' nAma milaa| dvitIya vallabhI vAcanA meM Agama lekhana huA usameM mathurA vAcanA ko mukhya AdhAra mAnA gayA thaa| pAThabheda hone para vibhinna pAThoM ko likhakara batAyA gayA ki yaha pATha nAgArjunI vAcanA kA hai| Agama lekhana ke virATa puruSArtha ke bAda do lAbha siddha hue| eka, Agama pAThoM kA nayA pAThabheda upasthita hone kI saMbhAvanA nAmazeSa huii| do, AgamagraMtha pustakArUr3ha hone se vismaraNa aura vilopa kA bhaya kama huaa| vallabhIpura meM Agama lekhana kA kArya saMpanna ho gyaa| zramaNa varga ko lagA ki kucha viSaya graMthastha nahIM hai lekina paraMparAgata krama se sikhAe jAte haiN| aise viSayoM ko graMthabaddha karane ke lie nUtana graMtha racanAeM kI giiN| __ AgamagraMthoM kA likhita avatAra hone se AgamagraMthoM kA vAMcana sarala ho gyaa| jo graMtha gurumukha se sunakara yAda rakhe jAte the vo graMtha likhe gae, isalie graMthoM kA svAdhyAya vyApaka ho gyaa| jo kaMThastha kara sakate the vo kaMThastha karake AgamagraMthoM kA abhyAsa karate rhe| jo kaMThastha nahIM kara sakate the vo vAMcana karate rhe| prAkRta bhASA meM viracita AgamasUtroM ke artha aura rahasyArtha samajhane ke lie vivaraNagraMtha kI apekSA vizeSataH mahasUsa hone lgii| Agama lekhana kI viziSTa phalazruti aba aaii| AgamagraMthoM para samRddha TIkAeM likhane kA prAraMbha huaa| Agama saMbaMdhI sAhitya kI paraMparA meM niyukti, cUrNi aura bhASya kA sthAna mahattvapUrNa hai| TIkAe~ vizeSa sthAna le sakI kyoMki lekhana paddhati upalabdha thii| TIkAkAroM ko viSaya-vistAra ke lie paryApta avakAza milaa| saMskRta bhASA ke pracalana ko TIkAoM ke dvArA gati milii| AgamagraMthoM ke TIkAkAroM kI sUcI laMbI hai| vikrama kI AThavIM zatAbdI meM zrI haribhadrasUrijI ma. ne anuyogadvArasUtra, naMdIsUtra, prajJApanAsUtra, AvazyakasUtra, oghaniyuktisUtra, jaMbUdvIpaprajJaptisUtra, jIvAjIvAbhigamasUtra
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 : saMskRta bhASA ke Adhunika jaina graMthakAra itane AgamagraMthoM para TIkAe~ likhiiN| vikrama kI dasavIM zatAbdI meM zrI zIlAMkAcArya ne AcArAMga aura sUtrakRtAMga para TIkAe~ likhii| vikrama kI gyArahavIM zatAbdI meM zrI zAMtisUrijI ma. ne uttarAdhyayanasUtra ke Upara TIkA likhii| vikrama kI bArahavIM zatAbdI meM zrI abhayadevasUrijI ma. ne jJAtAdharmakathAsUtra, sthAnAMgasUtra, samavAyAMgasUtra, bhagavatIsUtra, upAsakadazAsUtra, antakRddazAsUtra, anuttaraupapAtikasUtra, praznavyAkaraNasUtra, vipAkasUtra, aupapAtikasUtra aura prajJApanAsUtra ke Upara TIkAe~ likhiiN| zrIhemacandrasUrijI ma. (maladhArI) ne vizeSAvazyakasUtra, AvazyakasUtra, anuyogadvArasUtra aura naMdIsUtra para TIkAe~ likhiiN| vikrama kI terahavIM zatAbdI meM zrI malayagirisUrijI ma. ne AvazyakasUtra, oghaniyukti, candraprajJaptisUtra, jIvAjIvAbhigamasUtra, jyotiSkaraMDaka, naMdIsUtra, piMDaniyukti, prajJApanAsUtra, bRhatkalpapIThikA, bhagavatIsUtra kA dvitIya zataka, rAjapraznIyasUtra aura vyavahArasUtra para TIkAe~ likhiiN| anya prAcIna TIkAkAroM meM zrI droNAcArya, zrI namisAdhu, zrI vIragaNijI ma., zrIcandrasUrijI ma., zrI tilakAcArya, zrI kSemakIrtisUrijI ma., zrI jJAnasAgarasUrijI ma., zrIkulamaMDanajI ma. Adi nAma mukhya haiN| arvAcIna graMthakAroM ne AgamagraMthoM kI TIkAe~ likhI haiM zvetAMbara mUrtipUjaka paraMparA 1. zrImuktivimalajI ma. kalpasUtra TIkA 2. zrI dharmadhuraMdharasUrijI ma. bhagavatIsUtra prazasti TIkA 3. zrI kulacandrasUrijI ma. 1. AcArAMgasUtra TIkA ___2. sUtrakRtAMga TIkA 3. kalpasUtra TIkA 4. zrI kalyANabodhisUrijI ma. 1. RSibhASita TIkA 2. aMgacUlikA TIkA 3. vargacUlikA TIkA 4. sUtrakRtAMga dvitIya saMgrahaNI TIkA
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ digaMbara paraMparA digaMbara paraMparA kI mAnyatA hai ki mUla AgamoM kA viccheda ho cukA hai, ataH Agama saMbaMdhI sAhitya digaMbara paramparA meM upalabdha nahIM haiN| sthAnakavAsI paraMparA 1. zrI ghAsIlAlajI ma. 1. AcArAMga TIkA 3. sthAnAMga TIkA 5. vyAkhyAprajJapti TIkA 7. upAsakadazA TIkA 9. anuttaraupapAtika TIkA 11. vipAkasUtra TIkA 13. rAjapraznIya TIkA 15. prajJApanA TIkA 17. candraprajJapti TIkA 19. nirayAvalikA TIkA 21. puSpikA TIkA 23. vRSNidazAMga TIkA 25. dazavaikAlika TIkA 17. anuyogadvAra TIkA 29. bRhat-kalpa TIkA 31. dazAzrutaskaMdha TIka 2. zrI hastImalajI ma. saMskRta bhASA ke Adhunika jaina graMthakAra : 13 1. zrI mahAprajJajI ma. 22. sUtrakRtAMga TIkA 4. samavAyAMga TIkA 6. jJAtAdharmakathA TIkA 8. antakRddazA TIkA 10. praznavyAkaraNa TIkA 12. aupapAtika TIkA 14. jIvAjIvAbhigama TIkA 16. sUryaprajJapti TIkA 18. jaMbUdvIprajJapti TIkA 20. kalpAvataMsikA TIkA 22. puSpacUlikA TIkA 24. uttarAdhyayana TIkA 26. naMdIsUtra TIkA 28.. nizIthasUtra TIkA 30. vyavahArasUtra TIkA 32. AvazyakasUtra TIkA bRhat-kalpasUtra TIkA terApaMthI paraMparA zrI AcArAMgasUtrabhASyam (prAkRta)
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 : saMskRta bhASA ke Adhunika jaina graMthakAra (Agama saMbaMdhI sAhitya laukika bhASA meM to paryApta mAtrA meM likhA gayA hai| AgamoM ke TabbArtha, anuvAda, vivecana Adi sAhitya; gujarAtI-hindI-aMgrejI Adi bhASA meM Aja milatA hai| Adhunika bhASAoM kA pracAra bar3hane se saMskRta-prAkRta bhASAe~ upekSita hone lagI haiN| jahA~ gujarAtI-hindI-aMgrejI meM likhA gayA Agama saMbaMdhI sAhitya ati vizAla saMkhyA meM hai vahA~ saMskRta-prAkRta bhASA meM likhA gayA sAhitya alpa saMkhyA meM hai| zvetAMbara mUrtipUjaka, sthAnakavAsI aura terApaMthI paraMparA ko saMmilita kare to bhI AgamagraMthoM para likhI gaI TIkAoM kI saMkhyA 43 ke AsapAsa pahuMcatI hai|)
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3. prakaraNa sAhityaH TIkAgraMtha AgamoM meM aneka aneka viSayoM kA vizleSaNa hai| kisI eka viSaya ko mukhya banAkara nUtana graMtha likhA jAe use prakaraNa kahate haiN| ekAdhika viSaya ko lekara nUtana graMtha likhA jAe vaha bhI prakaraNa graMtha hI hotA hai| prAcIna graMthakAroM ne AgamagraMthoM para AdhArita anekavidha graMtha likhe haiN| prakaraNagraMtha prAkRta meM bhI hote haiM aura saMskRta meM bhii| prakaraNa graMthoM ke viSaya kI gahanatA ne prakaraNa graMtha para TIkA likhane kI preraNA dii| prakaraNa graMthoM para prAcIna TIkAe~ do svarUpa meM milatI haiM- svopajJa TIkA aura anyakRta ttiikaa| arvAcIna graMthakAroM ne prAcIna prakaraNa graMthoM para TIkAeM likhI haiN| . zvetAMbara mUrtipUjaka paraMparA. 1. zrI dharmasUrijI ma... navatattvasumaMgalA-TIkA 2. zrI udayasUrijI ma. . jaMbUdvIpasaMgrahaNI-TIkA .. 3. zrI lAvaNyasUrijI ma... 1. tattvArthatrisUtrIprakAzikA 2. dvAtriMzadvAtriMzikA-TIkA 4. zrI amRtasUrijI ma. sarvajJasiddhi-TIkA 5. zrI darzanasUrijI ma. tattvArthavivaraNagUDhArthadIpikA 6. zrI dharmadhuraMdharasUrijI ma. lagnazuddhi-TIkA 7. zrI bhadraMkarasUrijI ma. lalitavistarA-TIkA 8. zrI kulacaMdrasUrijI ma... 1. viMzativiMzikA-TIkA 2. mArgaparizuddhi-TIkA 9. zrI yazovijayajI ma. 1. bhASArahasya-TIkA 2. SoDazaka-TIkA 3. dvAtriMzadvAtriMzikA-TIkA
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 : saMskRta bhASA ke Adhunika jaina graMthakAra 10. zrI kalyANabodhisUrijI ma. 1. sAmAcArIprakaraNa - TIkA 3. nAnAcitta prakaraNa- TIkA 5. duHSamagaMDikA- TIkA 7. sadbodhacaMdrodaya - TIkA 9. aSTAvakragItA - TIkA 11. boTikopaniSad 13. vAdopaniSad 15. zikSopaniSad 17. avadhUtagItA-TIkA 11. zrIhitavardhanavijayajI ma. 12. zrI guNahaMsavijayajI ma. 13. zrIratnabodhivijayajI ma. 1. zrI sudharmasAgarajI ma. digaMbara paramparA digaMbara paraMparA meM AgamagraMthoM kA sthAna prAcIna graMthoM ne liyA hai| prAcIna graMthoM para prAcIna TIkAe~ bhI likhI gaI haiN| arvAcIna graMthakAroM ne prAcIna graMthoM para TIkAe~ likhI haiM 1. puruSArthAnuzAsana - TIkA 3. pratikramaNa - TIkA 5. paramArthopadezaguNabhUSaNa - TIkA 2. zrI praNamyasAgarajI ma. - 2. lokatattvanirNaya-TIkA 4. upadezaratnakoza - TIkA 6. visaMvAdaprakaraNa- TIkA .8. iSTopadeza - TIkA 10. hitopaniSad 12. tattvopaniSad 14. vedopaniSad 16. jJAnapaMcakavivaraNa- TIkA 18. jIvadayAprakaraNa- TIkA 1. liMgazIlapAhuDa-TIkA 3. caitanyacandrodaya-TIkA samyaktvarahasya - TIkA sAmAcArIprakaraNa- TIkA dharmAcAryabahumAnakulaka- TIkA 2. rayaNasAra- TIkA 4. zrAvakAcAra - TIkA 2. samAdhitaMtra - TIkA 4. puruSArthasiddhyupAya-TIkA
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5. AtmAnuzAsana - TIkA 3. mUlacandra zAstrI 1. SoDazakaprakaraNa TIkA saMskRta bhASA ke Adhunika jaina graMthakAra : 17 6. bArasANuvekkhA - TIkA 2. harSasUriprabaMdha - TIkA sthAnakavAsI paraMparA terApaMthI paraMparA saMbhavata: donoM paraMparA meM prAcIna graMtha racanA na hone se prAcIna graMtha kI TIkAe~ bhI nahIM haiN| 2 sa.bhA.A. jai.ga. (arvAcIna graMthakAroM ke dvArA likhI huI TIkAoM kI saMkhyA 47 ke Asa-pAsa hai| prakaraNa graMthoM ke hiMdI - gujarAtI - aMgrejI Adi bhASA meM anuvAda evaM vivecana aneka vidvAnoM ne kie haiN|)
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4. prakaraNa sAhitya : nUtana racanA Agama graMthoM kI saMkhyA sImita haiN| Agama graMtha ke AdhAra para nUtana graMthoM kI racanA vizAla saMkhyA meM huI hai| zvetAMbara mUrtipUjaka paraMparA meM zrI pAdaliptasUrijI ma., zrI umAsvAtijI ma., zrI haribhadrasUrijI ma., zrI hemacandrasUrijI ma., zrI candraprabhasUrijI ma., zrI nemicandrasUrijI ma., zrI municandrasUrijI ma., zrI jinavallabhasUrijI ma., zrI jinadattasUrijI ma., zrI yazodevasUrijI ma., zrI vinayavijayajI ma., zrI yazovijayajI ma. Adi aneka graMthakAroM ne apane-apane samaya meM nUtana graMtha racanA kI thii| __ digaMbara paraMparA meM zrI guNadhara jI, zrI puSyadaMta-bhUtabalijI, zrI kuMdakuMdAcArya, zrI umAsvAmijI, zrI vaTTakerajI, zrI zivAryajI, zrI samaMtabhadrajI, zrI devasenajI Adi aneka graMthakAroM ne apane-apane samaya meM nUtana graMtha racanA kI thii| arvAcIna graMthakAroM ne nUtana graMtha racanA kI hai| zvetAMbara mUrtipUjaka paraMparA 1. zrI labdhisUrijI ma. 1. tattvanyAyavibhAkaraH 2. tattvanyAyavibhAkara-TIkA 3. sUtrArthamuktAvaliH 4. sUtrArthamuktAvali-TIkA 2. zrI AnaMdasAgarasUrijI ma. 1. tattvArthapariziSTam 2. IryApathapariziSTam 3. dRSTisaMmohavicAraH 4. dravyabodhatrayodazI 5. dveSajayadvAdazikA 6. dharmatattvavicAraH 7. dharmAstikAyAdivicAraH 8. nisargadazI 9. nayAnuyogASTakam 10. pravrajyAvidhAnakulakam 11. maMgalavicAraH 12. lopakapATIzikSA
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13. vidhivicAraH 15. jainapUrNatvASTAdazikA 17. saukhyaSoDazikA 19. haribhadrasUrisamayadIpikA 21. parihAryamImAMsA 23. acittAhAradvAtriMzikA 25. anukramapaMcadazikA 27. Acelakyam 29. IryAdvApaMcAzikA 31. utsarpaNArthavicAraH 33. udyamapaMcadazikA 35. kriyAdvAtriMzikA 37. kSAyopazamikabhAvavicAraH 39. jayasomasikkhA 41. tAttvikavimarzaH 43. devAyabhaMjakazikSA 45. paryuSaNAparAvRtiH 47. parSadikalpavAcanA .pauSadhaparAmarza: 49. 51. vyavahArA-vyavahArarAzi: 53. zramaNo bhagavAn mahAvIraH 55. saMlakSaNAni 57. sAmAyikeryAsthAnanirNayaH 59. paMcasUtratarkAvatAraH 61. paMcasUtrI saMskRta bhASA ke Adhunika jaina graMthakAra : 19 14. saddharmASTakam 16. jamAlimatakhaMDanam 18. siddhaSaTtriMzikA 20. jJAnapadyAvaliH 22. ArAdhanAmArgaH 24. adhigamasamyaktvaikAdazI 26. arhat-zatakam 28. mithyAtvavicAraH 30. IryApathikAnirNayaH 32. utsUtrabhASaNaphalam 34. upakAradvAdazikA 36. kSamAviMzatikA 38. caityadravyotsarpaNam 40. jJAnapaMcaviMzatikA 42. duSpratikAravicAra: 44. devaniryANavicAraH 46. paryuSaNAprabhA 48. pauSadhavimarzaH 50. vIravivAhavicAraH 52. zramaNadharmasahasrI 54. zrutazIlacaturbhaMgI 56. saMhananAni 58. hiMsakatvAhiMsakatve 60. paMcasUtravArtikam 62. AgamoddhArakakRtisaMdohaH,
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 : saMskRta bhASA ke Adhunika jaina graMthakAra 3. zrI naMdanasUrijI ma. 1. pratiSThAtattvam 3. paryuSaNAtithivinizcayaH 4. zrI jagaccandrasUrijI ma. 1. dravyaparimANaprakaraNam 5. zrI saumyajyotizrIjI ma. 6. cinnAsvAmI 8. rAjanArAyaNa zarmA 1. zrI jJAnasAgarajI ma. 1. pravacanasAraH 2. zrI kuMthusAgarajI ma. 1. zAMtisudhAsiMdhuH 3. munidharmapradIpaH 5. bodhAmRtasAra: 7. jJAnAmRtasAraH 9. svarUpadarzanasUryaH 11. narezadharmadarpaNaH 13. laghujJAnAmRtasAraH 15. . bhAvatrayaphaladarzI 3. zrI sudharmasAgarajI ma. 4. pannAlAla sAhityAcArya 1. samyaktvaciMtAmaNiH 3. samyakcAritraciMtAmaNiH 5. sAmAyikapAThaH 2. Acelakyatattvam 2. kSetrasparzanAprakaraNam aSTAdazasahasrazIlAMgarathamAlA zAsanajayapatAkA arhattithibhAskaraH digaMbara paraMparA 2. samyaktvasArazatakam 2. zrAvaka dharmapradIpaH 4. mokSamArgapradIpaH 6. nijAtmazuddhibhAvanA 8. laghubodhAmRtasAraH 10. svapnadarzanasUryaH 12. laghupratikramaNam 14. laghusudharmopadezasAraH 16. suvarNasUtram sudharmadhyAnapradIpaH 2. sadjJAnacandrikA 4. dharmakusumodyAnam
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMskRta bhASA ke Adhunika jaina graMthakAra : 21 sthAnakavAsI paraMparA 1.zrI ghAsIlAlajI ma. 1. gaNadharavAdaH 2. gRhidharmakalpataru 3. mokSapadaprakaraNam 4. jainAgamatattvadIpikA 5. sUktisaMgrahaH 6. tattvapradIpaH 7. kalpasUtram 8. tattvArthasUtram 2. zrI ratnacandrajI ma. . kartavyakaumudI - terApaMthI paraMparA 1. zrI tulasIjI ma. 1. jainasiddhAMtadIpikA 2. paMcasUtram 3. zikSASaNNavatiH . 4. kartavyaSaTtriMzikA 5. saMghaSaTtriMzikA (arvAcIna graMthakAroM ne kula milAkara 112 ke Asa-pAsa nUtana prakaraNa graMthoM kI racanA kI hai| hiMdI-gujarAtI-aMgrejI Adi bhASA meM jaina tattvajJAna viSayaka aneka-aneka pustaka likhe gae haiN|)
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5. karma sAhitya karmasiddhAMta jaina dharma kA viziSTa tattvajJAna hai| karma viSayaka vizleSaNa aura vivecana AgamagraMthoM meM upalabdha hai| karmaviSayaka nirUpaNa ke lie aneka Agametara graMthoM kI racanA huI hai| zvetAMbara mUrtipUjaka paraMparA anusAra - zrI zivazarmasUrijI ma., zrIcaMdrarSi mahattara, zrI jinavallabhasUrijI ma., zrI devendrasUrijI ma. Adi aneka graMthakAroM ne karma sAhitya kI nUtana racanA kI thii| digaMbara paraMparA anusAra zrI nemicaMdrajI, zrI cAmuMDarAyajI, zrI mAdhavacaMdrajI Adi aneka graMthakAroM ne karma sAhitya ke nUtana graMthoM kA sarjana kiyA hai| arvAcIna graMthakAroM ne karma viSayaka nUtana graMthoM kI racanA kI hai zvetAMbara mUrtipUjaka paraMparA prAcIna graMthoM para TIkAgraMtha 1. zrI naMdanasUrijI ma. 1. caturtha karmagraMtha TIkA 2. dvitIya karmagraMtha TIkA nUtanagraMtha racanA 1. zrI premasUrijI ma. 1. mArgaNAdvAravivaraNam 2. karmasiddhiH 3. saMkramakaraNam 2. zrI naMdanasUrijI ma. samudghAtatattvam 3. zrI dharmadhuraMdharasUrijI ma. karmapravAdamImAMsA 4. zrI vIrazekharasUrijI ma. 1. baMdhavihANaM 2. baMdhavihANauttarapayaDisthAnaprarUpaNA-1 3. baMdhavihANauttarapayaDisthAnaprarUpaNA-2
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMskRta bhASA ke Adhunika jaina graMthakAra : 23 4. baMdhavihANauttarapayaDibhUyaskArAdibaMdha - 1 5. baMdhavihANauttarapayaDibhUyaskArAdibaMdha :- 2 6. baMdhavihANauttarapayaDibhUyaskArAdibaMdha :- 3 5. zrI guNaratnasUrijI ma. 1. khavagaseDhI 2. khavagaseDhI TIkA 4. baMdhavihANamUlapayaDibaMdhaTIkA 3. upazamanAkaraNam 6. zrI jagaccaMdrasUrijI ma. 1. baMdhavihANamUlapayaDiThiIbaMdhaTIkA 2 . baMdhavihANauttarapayaDiThiIbaMdhaTIkA 7. zrI vicakSaNasUrijI ma. baMdhavihANauttarapayaDiMbaMdhaTIkA 8. zrI jitendrasUrijI ma. baMdhavihANauttarapayaDirasabaMdhaTIkA 9. zrI jayaghoSasUrijI ma. baMdhavihANauttarapayaDipaesabaMdhaTIkA 10. zrI rAjazekharasUrijI ma. baMdhavihANamUlapayaDipaesabaMdhaTIkA 11. zrI jayazekharasUrijI ma. baMdhavihANamUlapayaDirasabaMdhaTIkA 12. zrI buddhisAgarasUrijI ma. 1. karmayogaH 2. karmaprakRtiH digaMbara-sthAnakavAsI-terApaMthI paraMparA meM karma viSayaka nUtana sAhitya kI racanA saMbhavata: nahIM huI hai| (arvAcIna graMthakAroM ne kula milAkara 26 ke Asa-pAsa karma viSayaka nUtana graMthoM kI racanA kI hai| karma sAhitya saMbaMdhI hiMdI - gujarAtI-aMgrejI pustakeM vizAla saMkhyA meM likhI gaI haiN| )
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6. vyAkaraNa sAhitya prAkRta aura saMskRta bhASA ke sAMgopAMga adhyayana ke lie vyAkaraNa graMthoM kI racanA prAcIna graMthakAroM ne kI hai| zvetAMbara paraMparA meM- zrI buddhisAgarasUrijI ma., zrI hemacaMdrasUrijI ma., zrI malayagirisUrijI ma., zrI meghavijayajI ma., zrI vinayavijayajI ma. Adi graMthakAroM ne apane-apane samaya meM nUtana vyAkaraNa graMthoM kI racanA kI thii| digaMbara paramparA meM - tribhuvana, zrI devanaMdijI, zrI zAkaTAyanajI Adi graMthakAroM ne nUtana vyAkaraNa graMthoM kI racanA kI thii| arvAcIna graMthakAroM ne prAkRta aura saMskRta donoM bhASA ke vyAkaraNa kI racanA kI hai| zvetAMbara mUrtipUjaka paraMparA prAcIna vyAkaraNoM para TIkA 1. zrIcaMdrasAgarasUrijI ma. siddhahemazabdAnuzAsana-TIkA 2. zrI lAvaNyasUrijI ma. 1. siddhahemazabdAnuzAsananyAsaanupUrtiH 2. nyAyArthasiMdhutaraMgavRttiH 3. zrI dharmadhuraMdharasUrijI ma. ... 1. siddhahemazabdAnuzAsanapadya-TIkA 2. prAkRtavyAkaraNapadya-TIkA 3. siddhahemazabdAnuzAsanaprazastivivaraNam 4. zrI darzanaratnasUrijI ma. siddhahemazabdAnuzAsana-TIkA zrI vimalaratnasUrijI ma. nUtana vyAkaraNa graMtha kI racanA 1. zrI nemisUrijI ma. 1. bRhad hemaprabhA 2. laghu hemaprabhA
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMskRta bhASA ke Adhunika jaina graMthakAra : 25 2. zrI AnaMdasAgarasUrijI ma. 1. siddhaprabhA 2. madhyamasiddhaprabhA 3. laghusiddhaprabhA 3. zrI lAvaNyasUrijI ma. 1. hemacaMdrikA 2. dhAturatnAkaraH digaMbara paraMparA koI nUtana vyAkaraNa graMtha kI racanA saMbhavataH nahIM huii| sthAnakavAsI paraMparA 1. zrI ghAsIlAlajI ma. 1. Arhat-vyAkaraNam 2. Arhat-vyAkaraNa-TIkA 3. prAkRtakaumudI 4. prAkRtaciMtAmaNiH 5. nyAyaratnasAraH 6.nyAyaratnAvaliH 7. nyAyaratnAvali-TIkA 2. zrI ratnacaMdrajI ma. 1. ardhamAgadhIvyAkaraNam 2. ardhamAgadhIvyAkaraNa-TIkA terApaMthI paraMparA 1. zrI cauthamalajI ma. 1. bhikSuzabdAnuzAsanam 2.bhikSuzabdAnuzAsana-uNAdivRttiH 3. bhikSunyAyadarpaNabRhadvRttiH 4. kAlUkaumudI 2. zrI mahAprajJajI ma. tulasImaMjarI (prAkRtavyAkaraNam) 3. zrI caMdanamalajI ma.. 1. bhikSuzabdAnuzAsanalaghuvRttiH 2.bhikSuliMgAnuzAsanavRttiH 4. raghunaMdana zarmA 1.bhikSuzabdAnuzAsanabRhadvRttiH 2.bhikSuliMgAnuzAsanam
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 : saMskRta bhASA ke Adhunika jaina graMthakAra 5. zrI dhanarAjajI ma. bhikSuzabdAnuzAsanalaghuvRttiH 6. zrI sohanalAlajI ma. - tulasIprabhAprakriyA (arvAcIna graMthakAroM ne prAkRta saMskRta bhASA ke jo nae vyAkaraNa graMtha likhe haiM unakI saMkhyA 34 ke Asa-pAsa hai| hiMdI - gujarAtI - aMgrejI meM likhI gaI mArgadarzikAe~ bhI vizAla saMkhyA meM haiM jo prAkRta- saMskRta bhASA kA adhyayana karane meM upayogI haiN|)
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7. koza sAhitya zabdoM ke vividha artha kA bodha koza ke dvArA hotA hai| pratyeka bhASA kA svataMtra zabdakoza hotA hai| zabda aura artha kA saMbaMdha vyAkaraNa se hai| koza kI racanA jisane kI usake saMpradAya kA nAma koza ke sAtha jur3a jAtA hai| jaina graMthakAroM ne koza kI racanA kI hai| zvetAMbara mUrtipUjaka paraMparA meM- dhanapAla, dhanaMjaya, zrI hemacaMdrasUrijI ma., zrI mahendrasUrijI ma., zrI vallabhagaNijI ma., zrI jinadevamuni, zrI sahajakIrtijI ma., zrI jJAnavimalasUrijI ma., zrI harSakIrtisUrijI ma., zrI sAdhusundarasUrijI ma. zrIsudhAkalazajI ma., zrI amaracaMdrasUrijI ma. Adi aneka kozakAra hue haiN| digaMbara paraMparA meM-zrIamarakIrtijI, zrIdharasenamuni, zrIasaga Adi kozakAra hue haiN| prAcIna koza kI racanA zlokabaddha hotI thii| akArAdikrama kI yojanA kA pracalana prAcInakozagraMthoM meM nahIM hai| Adhunika koza meM zlokabaddha racanA nahI hai aura akArAdikrama kI vaijJAnika paddhati kA prayoga hai| Adhunika koza kA saMpAdana atizaya zramasAdhya hotA hai| arvAcIna graMthakAroM ne nUtana kozagraMthoM kA saMpAdana kiyA hai| zvetAMbara mUrtipUjaka paraMparA 1. zrI rAjendrasUrijI ma. 1. abhidhAnarAjendrakozaH 2. pAIyasabaMbuhI 2. zrI AnaMdasAgarasUrijI ma. 1. alpaparicitasaiddhAMtikakozaH 2. laghutamanAmakozaH 3. zrI muktivijayajI ma. zabdaratnamahodadhiH 4. haragoviMdadAsa zeTha pAIasaddamahaNNavo 5. zrI hemacaMdrasUrijI ma. abhidhAnaciMtAmaNinAmamAlA
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 : saMskRta bhASA ke Adhunika jaina graMthakAra (pariziSTastha-sArthazabdAnukramaH) 6. zrI mukticaMdrasUrijI ma. zabdamAlA zrI municaMdrasUrijI ma. 7. zrI pUrNacaMdravijayajI ma. abhidhAnavyutpattiprakriyAkozaH zrI divyaratnavijayajI ma... zrI municaMdravijayajI ma. zrI mahAbodhivijayajI ma. 8. zrI dharmadhuraMdharasUrijI ma. anekArthasahasrI 9. zrI dIparatnasAgarajI ma. 1. AgamazabdakoSaH 2. AgamanAmakoSaH 10. zrI vinayarakSitavijayajI ma.AgamapadyAnAmakArAdikramaH 11. udayacaMda jaina prAkRta hiMdIkoza 12. amRtalAla salota saMskRta dhAtukoza digaMbara paraMparA 1. jinendravarNIjI jainendrasiddhAntakozaH 2. velaNakarajI jinaratnakozaH 3. bI. ela. jaina bRhajjainazabdArNavaH 4. bAlacaMdra siddhAMtazAstrI jainalakSaNAvalI sthAnakavAsI paraMparA 1. zrI ghAsIlAlajI ma. 1. zrIlAlanAmamAlAkoSaH 2. nAnArthodayasAgarakoSaH 3. zivakoSaH 2. zrI ratnacaMdrajI ma. 1. jainAgamakozaH .. 2. ardhamAgadhIkozaH
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1. zrI caMdrajI ma. 2. zrI kusumaprajJAjI ma. 3. zrI siddhaprajJAjI ma. zrI nirvANazrIjI ma. 4. zrI azoka zrIjI ma. zrI vimalaprajJAjI ma. zrI siddhaprajJAjI ma. zrI kusumaprajJAjI ma. anya 1. mohanalAla bAMThiyA 1. lezyAkoza 3. vardhamAnajIvanakoza saMskRta bhASA ke Adhunika jaina graMthakAra : 29 terApaMthI paraMparA AgamazabdakozaH ekArthakazabdakozaH niruktakozaH dezIzabdakozaH 2. kriyAko (arvAcIna graMthakAroM dvArA saMpAdita kozagraMthoM kI saMkhyA 31 ke Asa-pAsa hai| hiMdI - gujarAtI-aMgrejI bhASA ke koza to aneka haiN|)
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8. dArzanika sAhitya - dharmatattva kA sUkSma ciMtana karanA yaha darzana hai| jaina dharma ke anusAra syAdvAda, sAtanaya, pramANa Adi viSayaka tarkabaddha carcA-dArzanika sAhitya meM hotI hai| zrI zvetAMbara mUrtipUjaka paraMparA anusAra zrI siddhasena divAkarajI ma., zrI mallavAdIsUrijI ma., zrI siMhagaNijI ma., zrI haribhadrasUrijI ma., zrIsiddharSigaNijI ma., zrI abhayadevasUrijI ma., zrI caMdraprabhasUrijI ma., zrI zAMtisUrijI ma., zrI municaMdrasUrijI ma., zrI vAdidevasUrijI ma., zrI malayagirisUrijI ma., zrI hemacaMdrasUrijI ma., zrI rAmacaMdrasUrijIma., zrI ratnaprabhasUrijI ma., zrI yazovijayajI ma., Adi aneka graMthakAroM ne dArzanika sAhitya kA navasarjana kiyaa| digaMbara paraMparA anusAra zrIsamaMtabhadrajI, zrI akalaMkajI, zrI vidyAnaMdajI, zrI mANikyanaMdIjI, zrI anaMtavIryajI ma., zrI kanakanaMdijI, zrI prabhAcaMdrajI, zrI vAdirAjajI, zrI vasunaMdijI, zrI anaMtakIrtijI Adi ke dvArA dArzanika sAhitya kA navasarjana huA hai| arvAcIna graMthakAroM ne dArzanika sAhitya kA navasarjana kiyA hai| prAcIna dArzanika graMthoM para TIkA zvetAMbara paraMparA 1. zrI nemisUrijI ma. 1, sammatitarkavyAkhyAnam 2. nyAyAloka-TIkA 3. jainanyAyakhaMDanakhAdyavivaraNam 4. anekAntavyavasthA-TIkA 2. zrI labdhisUrijI ma. 1. sammatitattvasopAnam 2. dvAdazAranayacakraviSamapadavivecanam 3. zrI lAvaNyasUrijI ma. 1. zAstravArtAsamuccaya-TIkA 2. anekAMtavyavasthA-TIkA 3. jainatarkabhASA-TIkA 4. nayarahasya-TIkA
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5. . saptabhaMgInayapradIpa-TIkA 4. zrI naMdanasUrijI ma. 5. zrI darzanasUrijI ma. 1. sammatitattvamahArNavAvatArikA 6. zrI udayasUrijI ma. 7. zrI amRtasUrijI ma. 8. zrI zivAnaMdavijayajI ma. 1. vAdamAlA - TIkA 3. ayogavyavacchedikAvRttiH 9. zrI zubhaMkarasUrijI ma. 1. jainatarka bhASA TIkA 3.ayogavyavacchedadvAtriMzikA TIkA 10. zrI nyAyavijayajI ma. 11. zrIcandraguptasUrijI ma. 12. zrI kIrtiyazasUrijI ma. 13. zrI yazovijayajI ma. saMskRta bhASA ke Adhunika jaina graMthakAra : 31 6. nayopadezasvopajJavyAkhyAvRttiH syAdvAdarahasyapatravivaraNam 15. zrI guNahaMsavijayajI ma. 1. siddhAMtalakSaNaTIkA 16. zrI rAjadharmavijayajI ma. 2. mahAvIrastavakalpalatikA jainatarkabhASA - TIkA syAdvAdakalpatAvatArikA 2. dharmaparIkSATIppaNam 2. anyayogavyavacchedadvAtriMzikA TIkA pramANaparibhASA TIkA vyAptipaMcakarahasyavivaraNam sammatitarkaTIkA 1. vAdamAlA TIkA 3. syAdvAdarahasya TIkA 14. zrI udayavallabhavijayajI ma. jainatarkabhASAvivaraNam 2. nyAyAlokaTIkA 2. vyAptipaMcaka- TIkA. gUDhAmRtalIlA (vyAptipaMcakaTIkA)
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32 : saMskRta bhASA ke Adhunika jaina graMthakAra 1. zrI nemisUrijI ma. 1. nyAyasiMdhuH 3. saptabhaMgIupaniSad 5. spRzyAspRzyanirNayaH 7. anekAMtopaniSad nUtana graMtha racanA zvetAMbara mUrtipUjaka paraMparA 2. zrI buddhisAgarasUrijI ma. 3. zrI nyAyavijayajI ma. 1. nyAyatIrthaprakaraNam 13. anekAMtavibhUtiH 4. zrI darzanasUrijI ma. 5. zrI naMdanasUrijI ma. 1. jainasiddhAMtamuktAvaliH , jainatarkasaMgrahaH 3. 2. nayopaniSad 4. pratimAmArtaMDaH 6. anekAMtattattvamImAMsA 1. saptabhaMgImImAMsA 3. jagatkartRtvamImAMsA 10. zrI zIlacaMdrasUrijI ma. jainasyAdvAda uktAvaliH 2. nyAyakusumAMjaliH syAdvAdabiMdu: 2. jainasiddhAMtamuktAvali - TIkA 6. zrI udayasUrijI ma. 1. mUrtimaMtavyamImAMsA 7. zrI lAvaNyasUrijI ma. 8. zrI dharmadhuraMdharasUrijI ma. 1. jagatkartRtvanirAsaviMzikA 2. svAdhyAyabhASyam 9. zrI zivAnaMdavijayajI ma. 2. mUrtipUjAyuktibiMdu: nayagocarabhramanivAraNam 2. nikSepamImAMsA jainatarkasaMgraha-TIkA
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11. zrI abhayazekharasUrijI ma. 1. saptabhaMgIviMzikA 3. nikSepaviMzikA 35. nayaviziMkA saMskRta bhASA ke Adhunika jaina graMthakAra : 33 1. darabArIlAlajI paMDita 2. cainasukhadAsa nyAyatIrtha 3. mUlacaMdra zAstrI 2. saptabhaMgIviMzikA TIkA 4. nikSepaviMzikA - TIkA 3 sa. bhA. A. je.e. ... 6. nayaviziMkA- TIkA digaMbara paraMparA nyAyadIpikATippaNam jainadarzanasAraH nyAyaratnam sthAnakavAsI paraMparA dArzanika sAhitya racanA saMbhavata: nahI huI hai| terApaMthI paraMparA 1. zrI tulasIjI ma. 2. zrI natthamalamuni ( bAgaura) 1. yuktivAdaH 2. anyopadezaH 3. zrI kAnamalajI ma. tulasInyAyapravezikA (arvAcIna graMthakAroM ne dArzanika sAhitya ke jo graMtha likhe usakI saMkhyA 70 ke Asa-pAsa hai| hiMdI-gujarAtI- aMgrejI meM likhe gaye dArzanika graMthoM kI saMkhyA vizAla hai|) bhikSunyAyakarNikA
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9. alaMkAra sAhitya rasa-alaMkAra se samRddha racanA ko kAvya kahate haiN| alaMkAra sAhitya meM kAvyatattva kA vivecana hotA hai| __zvetAMbara mUrtipUjaka paraMparA meM zrI hemacaMdrasUrijI ma., vAgbhaTTa, zrI narendraprabhasUrijI ma., zrI jayamaMgalasUrijI ma., maMDanamaMtrI, zrI namisAdhu Adi aneka graMthakAroM ne alaMkAragraMthoM kI racanA kI hai| digaMbara paraMparA meM zrI jinasena, paM. AzAdhara Adi graMthakAroM ne alaMkAra graMthoM kI racanA kI hai| arvAcIna graMthakAroM ne alaMkAra sAhitya kI racanA kI hai| zvetAMbara mUrtipUjaka paraMparA 1. prAcIna graMtha para TIkA / 1. zrI lAvaNyasUrijI ma. kAvyAnuzAsanaTIkA 2. nUtana graMtha racanA 1. zrI dharmadhuraMdharasUrijI ma. 1. kAvyavimarzaH 2. sAhityazikSAmaMjarI 3. sAhityazikSAmaMjarI-TIkA digaMbara, sthAnakavAsI aura terApaMthI paraMparA meM saMbhavataH alaMkAra sAhitya kI nUtana racanA nahIM huI hai| (arvAcIna graMthakAroM ke dvArA viracita alaMkAra sAhitya ke graMthoM kI saMkhyA 4 ke Asa-pAsa hai|)
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10. chandaH sAhitya padya racanA ke vividha prakAra kA paricaya chandaH sAhitya se hotA hai| zvetAMbara mUrtipUjaka paraMparA meM zrI hemacandrasUrijI ma. Adi graMthakAroM ne chandaH sAhitya kI racanA kI hai| arvAcIna graMthakAroM ne chandaH sAhitya kI racanA kI hai| zvetAMbara mUrtipUjaka paraMparA 1. prAcIna graMtha para TIkA 1. zrI lAvaNyasUrijI ma. chando'nuzAsana TIkA 2. nUtana graMtha racanA 1. zrI jinendrasUrijI ma. chando'mRtarasaH digaMbara paraMparA saMbhavata: navaracanA nahIM huI hai| sthAnakavAsI paraMparA 1. zrI ghAsIlAlajI ma. vRttabodhaH ___ terApaMthI paraMparA saMbhavataH navaracanA nahIM huI hai| (arvAcIna graMthakAroM ke dvArA viracita chandaHsAhitya ke graMthoM kI saMkhyA 3 ke Asa-pAsa hai|)
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11. kAvya sAhitya rasa- alaMkAra se samalaMkRta gadya-padya racanA ko kAvya kahate haiN| kAvya racanA kI pravRtti graMthakAroM ke lie AkarSaNa kA kendra rahI hai| zvetAMbara mUrtipUjaka paraMparA meM zrI pAdaliptasUrijI ma., zrI udyotanasUrijI ma., dhanapAla, jaMbUkavi, zrI rAmacaMdrasUrijI ma., amaracaMdrasUrijI ma., abhayadevasUrijI ma., zrI udayaprabhasUrijI ma., vAgbhaTTa, zrI cAritrasuMdarajI ma., zrI devavimalajI ma., zrI meghavijayajI ma., zrI vinayavijayajI ma. Adi aneka graMthakAroM ne mahAkAvya aura khaMDakAvya kI racanA kI hai| arvAcIna graMthakAroM ne kAvyasAhitya kA sarjana kiyA hai 1. prAcIna kAvyoM para TIkA zvetAMbara mUrtipUjaka paraMparA 1. zrI nemisUrijI ma. 2. zrI lAvaNyasUrijI ma. 3. zrI amRtasUrijI ma. 1. saptasaMdhAnamahAkAvya TIkA 2. zAMtinAtha mahAkAvya TIkA - 4. zrI dharmadhuraMdharasUrijI ma. 1. ArSabhIyacaritamahAkAvya - TIkA 2. stuticaturviMzatikA - TIkA 4. anubhUtasiddhasArasvatastava TIkA 6. rAmacaMdradvAtriMzikA - TIkA 8. gauDIpArzvanAthastava - TIkA 3. mudritakumudacaMdra - TIkA 5. paMcaviMzatikusumAMjali-TIkA 7. indudUta- TIkA 9. samasyAstava - TIkA raghuvaMzasargadvaya-TIkA tilakamaMjarI TIkA 4. zrI zubhaMkarasUrijI ma. 5. zrI bhadraMkarasUrijI ma. vItarAgastava - TIkA vijayollAsa mahAkAvya-TIkA
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMskRta bhASA ke Adhunika jaina graMthakAra : 37 6. zrI municaMdrasUrijI ma. zAlibhadramahAkAvya-TIkA __ zrI mukticaMdrasUrijI ma... 7. zrI kalyANabodhisUrijI ma. prArthanopaniSad 8. zrI ratnabodhivijayajI ma... jayatihuaNasratotravRtti ..... 9. ramyareNu .. 1. paNipIyUSapayasvinI 2. vajrasvAmIcarita-anvayaH 10. zrI mahAyazAzrIjI ma. caturviMzati caityavaMdanA-TIkA 2.mahAkAvya kI racanAe~ zvetAMbara mUrtipUjaka paraMparA 1. zrI suzIlasUrijI ma. lAvaNyasUri mahAkAvyam / 2. zrI dharmadhuraMdharasUrijI ma. , vajjacariyaM (prAkRta) 3. zrI kalyANabodhisUrijI ma. . 1. siddhAntamahodadhimahAkAvyam 2. samatAsAgaramahAkAvyam / 3. bhuvanabhAnavIyamahAkAvyam-sakArtikam / 4. zrI mokSarativijayajI ma. rAmacaMdrIyamahAkAvyam 5. zrI prazamarativijayajI ma. mANibhadramahAkAvyam 6. zrI ratnabodhivijayajI ma. samatAmahodadhimahAkAvyam 7. nityAnaMda zAstrI 1. punnycritmhaakaavym| 2. kSamAkalyANacaritam 8. hIrAlAla haMsarAja vijayAnaMdAbhyudayamahAkAvyam digaMbara paraMparA 1. zrI jJAnasAgarajI ma. 1.8 1. jayodayamahAkAvyam .. 2. vIrodayamahAkAvyam 3. sudarzanodayamahAkAvyam 4. samudradattacaritamahAkAvyam
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 : saMskRta bhASA ke Adhunika jaina graMthakAra 5. vIrendrazarmAbhyudayamahAkAvyam 2. mUlacaMdra zAstrI -- lokAzAhamahAkAvyam 3. bAlacaMdra zAstrI svarNAcalamahAkAvyam 4. udayacaMda jaina bAhubalimahAkAvyam sthAnakavAsI paraMparA 1. zrI ghAsIlAlajI ma. 1. lokAzAhamahAkAvyam 2. zAMtisiMdhumahAkAvyam 2. zrI devendramunijI ma. amarasiMhamahAkAvyam 3. zrI mizrImalajI ma. 1.pAMDavayazorasAyanam (kar3aka mizrI) 2. rAmayazorasAyanam terApaMthI paraMparA 1. zrI natthamalamuni (bAgaura) bhikSumahAkAvyam 2. raghunaMdana zarmA tulasImahAkAvyam 3. khaMDakAvya kI racanAe~ zvetAMbara mUrtipUjaka paraMparA 1. zrI labdhisUrijI ma. caityavaMdanacaturviMzatiH 2. zrI nyAyavijayajI ma. 1. vIravibhUtiH 2. mahAtmavibhUtiH 3. bhaktagItam 4. dInAkraMdanam 5. dharmasUrizlokAMjaliH 6. mahendrasvargArohaH 7. bhagavatpaMcAzikA 3.zrI dharmadhuraMdharasUrijI ma. 1. AtmabodharasAyanam 2. samaNadhammarasAyaNaM-saTIkam (prAkRta) 3. mayUradUtam--saTIkam 4. lakSaNavilAsaH
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMskRta bhASA ke Adhunika jaina graMthakAra : 39 5. saMdhivinodapaMcadazI 6. aNNuttisayayaM (prAkRta) 7. aSTasmaraNapAdapUrtiH 8. AtmabodhapaMcaviMzatikA 9. kriyAguptizatakam 4. zrI naMdanasUrijI ma. jainastotrabhAnuH 5. zrI zIlacandrasUrijI ma. 1. alaMkAranemiH 2. guruguNasaMkIrtanakAvyam 3. caturviMzatijinastavanA 6. zrI kalyANabodhisUrijI ma. 1. paramapratiSThAkAvyam 2. premamaMdirastotram 7. zrI bhuvanacaMdrajI ma. paMcasUtrakAvyam 8. zrI pratApavijayajI ma. nUtanastotrasaMgrahaH . . 9. zrI yazovijayajI ma.( pravartaka) stutikalpalatA 10. zrI mokSarativijayajI ma. hastagiriprazastiH 11. zrI prazamarativijayajI ma. 1. smRtimaMdiraprazastiH 2. hemasaMkIrtanam 12. zrI rAjasuMdaravijayajI ma. 1. saumyavadanAkAvyam 2. jinendrastotram 3. vaccharAjavihAraprazastiH 4. jinarAjastotram 5. arhatstotram 13. zrI hitavardhanavijayajI ma. rAmacaMdraH sa me guruH 14. zrI prazamanidhizrIjI ma. zreyaskarajinacaturviMzatikA 15. nArAyaNAcArya kamalalabdhimahodayakAvyam
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ nA 40 : saMskRta bhASA ke Adhunika jaina graMthakAra . . digaMbara paraMparA 1. zrI jJAnasAgarajI ma. 1. munimanoraMjanazatakam 2. bhaktisaMgrahaH / 2. zrI vidyAsAgarajI ma. 1. zramaNazatakam 2. bhAvanAzatakam 3. niraMjanazatakam 4. parISahajayazatakam 5. sunItizatakam 6.muktakazatakam 7. tIrthazatakam 8.nijAnubhavazatakam 3. mUlacaMdra zAstrI 1. vacanadUtam 2. abhinavastotrama 4. nemicaMdra jaina kaSAyajayabhAvanA 5. pannAlAla sAhityAcArya 1. ravivratodyApanam / / 2. trailokyatilakavratodyApanam 3. azokarohiNIvratodyApanam 4. vRSabhajinendrapUjA 6. zrI supArzvamatI mAtAjI ajitasAgarapUjA 7. goviMdarAya zAstrI 1. kuralakAvyam / / 2. buMdelakhaMDagauravakAvyam 8. bhujabalI zAstrI zAMtizRMgAravilAsaH sthAnakavAsI paraMparA 1. zrI ghAsIlAlajI ma.. ....... 1. navasmaraNAni ' kAlA : 2. sUktisaMgrahaH / 2. zrI mizrImalajI ma.- 1. padyaprabaMdhaH / (kaDakamizrI) 2. madhurazikSAkhaMDakAvyam
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3. zrI mizrImalajI ma. 1. madhukarakAvyakallolinI 4. zrI ratnacaMdrajI ma. 5. zrI puSkaramunijI 6. madhukara zAstrI 7. kRSNadatta zarmA 1. zrI mahAprajJajI ma. 1. azruvINA 2. zrI nathamalajI ma. 1. vairAgyataraMgiNI 3. zrI caMdanamalajI ma. 1. prabodhapaMcapaMcAzikA 3. anubhavazatakam 5. vairAgyaikasaptatiH 4. zrI chatramalajI ma. 1. kRSNazatakam 3. bhikSuzatakam 5. kAlUzatakam 7. terApaMthazatakam 9. bhikSudvAtriMzikA zrI caMpAlAlajI ma. 1. aNuvratazatakam 5. saMskRta bhASA ke Adhunika jaina graMthakAra : 41 2. jyotirdharajayaH bhAvanAzatakam amarasUrikAvyam mahAvIrasaurabham AtmArAmIyakAvyam terApaMthI paraMparA 2. bhikSuzatakam 2. jinacaturviMzatikA 2. prAstAvikazlokazatakam 4. AtmabhAvadvAtriMzikA 6. paMcatIrthI 2. mahAvIrazatakam 4. jayAcAryazatakam 6. tulasIzatakam 8. devagurudvAtriMzikA 10. tulasIdvAtriMzikA 2. dharmazatakam
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42 : saMskRta bhASA ke Adhunika jaina graMthakAra 6. zrI madhukarajI ma. 1. samasyAzatakam 7. zrI gulAbacaMdrajI ma. 8. zrI dulIcaMdajI ma. 1. tulasIzatakam 9. zrI nagarAjajI ma. 1. bhikSuzatakam 3. stabakam 10. zrI rAkezakumArajI ma. 1. naizaMdvizatakam 3. ekAhnikaMdvizatakam 11. zrI vatsarAja muni 1. caturAyAmaH 3. zlokasaMgrahaH 12. zrI mIThAlAla muni 1. ASAr3ha bhUtizatakam 13. zrI dhanarAjajI ma. -- 2. tulasIzatakam zikSAzatapadI 2. ekAhnikazatakam 2. mAtherAnazatakam 2. zlokasahasrI 4. zlokasaMgrahaH 2. ekAhnikazatakam 2. citrabaMdhakAvyam ekAhnikazatakam 14. zrI DuMgaramalajI ma. 1. pAMDavavijayaH 3. gurugauravam 15. zrI buddhamalajI ma. rohiNeyaH 16. zrI dhanarAjajI ma. (dvitIya) bhAvabhAskarakAvyam 17. zrI mahendrakumArajI ma. 1. ekAhnikapaMcazatI 2. anyoktisaMdohaH 2. bhArImAlazatakam
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMskRta bhASA ke Adhunika jaina graMthakAra : 43 3.candanabAlAnATakam 18. zrI sukhalAlajI ma. 1. ekAhnikazatakam 2. unnidram 19. zrI mohanalAlajI ma.(zArdUla) karkarakAvyam 20. zrI mohanalAlajI ma. 1. ekAhnikazatakam 2. kalpanA 3. karburakAvyam 21. zrI puSparAjajI ma. 1. ardhacandrasya candrikA 2. dhyAnapuSpam 22. zrI mohanakumArIjI ma. zlokazatakam 23. zrI kanakazrIjI ma. pRthvIzatakam 24. zrI phulakumArIjI ma. harizcaMdrakAlikadvizatakam 25. zrI saMghamitrAjI ma. 1. saMskRtagItamAlA 2. gItigucchaH 26. zrI kamalazrIjI ma. gItiguMphaH 27. zrI maMjulAjI ma. gItisaMdohaH 28. zrI mAlUjI ma. ekAhnikazatakam 29. zrI jatanaku~varajI ma. ekAhnikazatakam 30 zrI mAnaku~varajI ma. ekAhnikazatakam 31. zrI sohanalAlajI ma. ekAhnikazatakam 32. raghunaMdana zarmA 1. prAkRtakAzmIram 2. sAdhuzatakam
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 : saMskRta bhASA ke Adhunika jaina graMthakAra 4. gadya evaM caMpU racanA zvetAMbara mUrtipUjaka paraMparA saMbhavataH graMtha racanA nahIM huI hai| 1. zrI jJAnasAgarajI ma. 2. zrI mUlacaMdra zAstrI 3. zrI bihArIlAla zarmA 1. zrI ratnacaMdrajI ma. 2. zrI dayAcaMdrajI ma. 1. zrI tulasIjI ma. 1. nibaMdhanikuraMbam 3. kavimAhAtmyam 5. kiM tattvam 7. dizA-saMketAH 2. zrI mahAprajJajI ma. 3. zrI caMdanamalajI ma. 1. ArjunamAlAkAram dharmadarzakavivekaH digaMbara paraMparA dayodayacaMpUH vardhamAnacaMpUH maMgalAyatanam sthAnakavAsI paraMparA 3. 5. jyotiHsphuliMgAH 1. mukulam 3. saMskRtabhAratIyAH saMskRtizca ratnagadyamAlikA amarabhAratI terApaMthI paraMparA 2. saurAjyama 4. dharmarahasyam 6. . sarvamasti 8. prasaMgopAttam 2. nibaMdhAvaliH 4. jayapurayAtrA 2. prabhavaprabodhaH 4. nibaMdhAvaliH
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4. zrI buddhamalajI ma. 1. nibaMdhasaMdohaH 3. smitam 5. bhAratIya-saMskRtiH 5. zrIcaMdrajI ma. 1. avayavanibaMdha: 6. zrI mohanalAlajI ma. 1. prayAsaprazastiH 7. zrI mohana kumArajI ma. saMskRta bhASA ke Adhunika jaina graMthakAra : 45 2. AtmamImAMsApravezikA 4. uttiSTha jAgrata 2. ekAkSaranibaMdha: 2. bhAratIya saMskRtiH nibaMdhamAlA 5. stotra sAhitya arvAcIna graMthakAroM kI cAroM paraMparA meM stotraracanA vizAla saMkhyA meM kI gaI hai| stotra kI aura stotrakAroM kI sUci banAnA atyaMta kaThina hai| svataMtra pustaka ke rUpa meM jo stotra saMgraha upalabdha the usakA ullekha khaMDakAvya meM kiyA gayA hai| hindIgujarAtI-aMgrejI Adi pustakoM meM eka yA do panne ke stotra milate haiN| aise stotroM ko racanA jarUra kaha sakate haiM lekina ye racanAe~ graMtha nahI hai, ataH stotra sAhitya kI saMpUrNa yA apUrNa sUci hamane banAI nahI hai / yaha sUci eka svataMtra nibaMdha kA viSaya bana sakatI hai| AsapAsa (arvAcIna graMthakAroM neM 26 ke AsapAsa mahAkAvya likheM hai, 130 ke. khaMDakAvyoM kI racanA kI hai, 32 ke AsapAsa gadya kAvyoM kI racanA kI hai evaM saMkhyAbaddha stotra kAvyoM kI racanA kI hai| hindI - gujarAtI - aMgrejI Adi bhASAoM meM kAvya sAhitya likhA gayA hai use to sUci meM bAMdha bhI nahI sakate haiN|)
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12. adhyAtma-yoga- sAhitya dharma pravRtti me eka ho jAnA aura vizeSa Atmazuddhi karanA yaha adhyAtma - yoga hai| adhyAtma - yoga saMbaMdhI mArgadarzana AgamazAstroM meM bhI milatA hai| zvetAMbara mUrtipUjaka paraMparA meM zrI haribhadrasUrijI ma., zrI hemacaMdrasUrijI ma., zrI harSavardhanopAdhyAya, zrI yazovijayajI ma. Adi graMthakAroM ne adhyAtma - yoga viSayaka graMtho kI racanA kI hai| digaMbara paraMparA meM zrI devanaMdi, zrI prabhAcaMdra, zrI ajitadeva, zrI AzAdhara, zrI zubhacaMdra Adi graMthakAroM ne adhyAtma - yoga viSayaka graMthoM kI racanA kI hai| arvAcIna graMthakAroM ne adhyAtma - yoga viSayaka graMthoM kI racanA kI hai| 1. prAcIna graMtha para TIkA zvetAMbara mUrtipUjaka paraMparA 1. zrI nemisUrijI ma. 2. zrI bhadraMkarasUrijI ma. 1. adhyAtmopaniSat - TIkA 3. zrI zubhaMkarasUrijI ma. 4. zrI mitrAnaMdasUrijI ma. 5. zrI kalyANabodhisUrijI ma. 1. sattvopaniSad 6. zrI yazovijayajI ma. 1. zrI buddhisAgarajI ma. 1. adhyAtmagItA 3. AtmapradIpaH 5. AtmadarzanagItA adhyAtmopaniSad vivaraNam 2. adhyAtmasAra - TIkA jJAnasAra- TIkA adhyAtmabiMdu TIkA 2. zrAmaNyopaniSad adhyAtmopaniSat-TIkA 2. nUtana racanA 2. Atmasvarupam 4. AtmasamAdhizatakam 6. paramAtmadarzanam
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMskRta bhASA ke Adhunika jaina graMthakAra : 47 7. zuddhopayogaH 8.cetanazaktiH 9. parabrahmanirAkaraNam 2. zrI nyAyavijayajI ma. 1. adhyAtmatattvAlokaH 2. ajjhattatattAloo (prAkRta) 3. zrI dharmadhuraMdharasUrijI ma. adhyAtmasArAnugamaH 4. zrI prazamarativijayajI ma. saMvegaratiH 5. giriza zAha 1. yogatattvavivecanam 2. AtmatattvasamIkSaNam 3. namaskArapadAvaliH 4. AzApremastutiH digaMbara paraMparA saMbhavataH graMtha racanA nahI huI hai| sthAnakavAsI paraMparA saMbhavata: graMtha racanA nahI huI hai| terApaMthI paraMparA 1. zrI tulasIjI ma. sI. mano'nuzAsanam 2. zrI mahAprajJajI ma. saMbodhiH (arvAcIna graMthakAroM ne kula milAkara 27 ke AsapAsa adhyAtma graMtha likhe haiN| hiMdI-gujarAtI-aMgrejI Adi bhASA meM gadya-padya navaracanA vizAla saMkhyA meM huI hai|)
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13. upadeza sAhitya dharma kA AcaraNa karane ke liye prerita karane vAle sarala-sarasa graMthoM kA upadeza sAhitya meM samAveza hotA hai| zvetAMbara paraMparA meM zrI dharmadAsamaNijI ma., zrI haribhadrasUrijI ma., zrI jinadattasUrijI ma., zrI devabhadrasUrijI ma., zrI munisuMdarasUrijI ma. Adi graMthakAroM ne upadeza viSayaka graMthoM kI racanA kI hai| digaMbara paraMparA meM zrI guNabhadra, zrI prabhAcaMdra, zrI amRtacaMdra Adi graMthakAroM ne upadeza viSayaka graMthoM kI racanA kI hai| arvAcIna graMthakAroM ne upadeza viSayaka graMthoM kI racanA kI hai| zvetAMbara paraMparA 1. zrI buddhisAgarajI ma. 1. mahAvIragItA 3. kRSNagItA 5. prajAsamAjakartavyam 7. sudarzanAprabodhaH 9. jJAnadIpikA 11. dayAgraMthaH 2. zrI lAvaNyasUrijI ma. zrI nyAyavijayajI ma. 1. AtmahitopadezaH 3. jIvanahitam 5. jIvanabhUmiH 7. upadezasAraH 3. 2. premagItA 4. saMghakartavyam 6. cetakaprabodhaH 8. zreNikasubodhaH 10. zokavinAzakagraMthaH 12. jIvanaprabodhaH devagurvaSTakam 2. jIvanapAThopaniSad 4. jIvanAmRtam 6. kalyANamArgamImAMsA 8. kalyANabhAvanA
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9. dIkSAdhikAradvAtriMzikA 11. AzvAsanam 4. zrI labdhisUrijI ma. 5. zrI dharmadhuraMdharasUrijI ma. 6. zrI darzanasUrijI ma. 1. paryuSaNakalpalatA 7. zrI rAmacaMdrasUrijI ma. 1. jIvanasAphalyadarzanam (anuvAda) 2. sukhaM dharmAt (anuvAda) 3. zubhAbhilASA (anuvAda) 8. zrI jayaMtasenasUrijI ma. 1. mahAvIra uktavAn 9. zrI nayavardhanasUrijI ma. 10. zrI kalyANabodhisUrijI ma. 1. zamopaniSad 11. amRta paTela 1. zrI sudharmasAgarajI ma. 2. zrI javAharalAla zAstrI 1. zrI puSkaramuni 1. ahiMsASTakam 3. japapaMcakam 5. mahAvIraSaTkam 7. zrAvakadharmASTakam 9. bhAratavarSapaMcakam saMskRta bhASA ke Adhunika jaina graMthakAra : 49 10. vidyArthIjIvanarazmiH sa.bhA.A.jai.rA vairAgyarasamaMjarI ArAdhanAzatakam 2. paryuSaNakalpaprabhA 2. tyAga - nidhayaH sAdhvAcArasamuccayaH 2. dezanopaniSad sUkti: kalApUrNaguroH zivAya digaMbara paraMparA SaTkarmopadezamAlA jinopadezazatakam sthAnakavAsI paraMparA 2. satyapaMcakam 4. brahmacaryapaMcakam 6. gurudevasmRtyaSTakam 8. maunavratapaMcakam
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ terApaMthI paraMparA 1. zrI caMdanamalajI ma. -- NIIdhammasUttIo (prAkRta) (arvAcIna graMthakAroM ne kula milAkara 48 ke Asa-pAsa upadezagraMtha likhe haiN| hiMdI-gujarAtI-aMgrejI Adi bhASA meM upadezasAhityalikhA gayAhaivaha to behisAba hai|)
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14. kathA sAhitya aitihAsika aura kAlpanika kathA ke dvArA vizeSa preraNA kathAgraMtha dete haiN| zvetAMbara paraMparA meM zrI saMghadAsajI ma., zrI haribhadrasUrijI ma., zrI udyotanasUrijI ma., zrI dhanezvarasUrijI ma., zrIsiddharSi, zrI nemicaMdrasUrijI ma., zrI devabhadrasUrijI ma. Adi graMthakAroM ne kathA sAhitya kI racanA kI hai| digaMbara paraMparA meM zrI harisena, zrI puSpadaMta Adi aneka graMthakAroM ne kathA sAhitya kI racanA kI hai| arvAcIna graMthakAroM kathA sAhitya kI racanA kI hai zvetAMbara paraMparA 1. zrI muktivimalajI ma. poSadazamImAhAtmyakathA 2. zrI ajitasAgarasUrijI ma. bhImasenanRpacaritram 3. zrI tilakavijayajI ma. mAnatuMgamAnavatIcaritam 4. zrI jinajayasAgarasUrijI ma. jinakRpAcaMdrasUrIzvaracaritam 5. zrI labdhisUrijI ma. 1. merutrayodazI kathA 6. zrI kastUrasUrijI ma. 1. usahaNAhacariyaM (prAkRta) 3. pAI avinnANakahA (prAkRta) 7. zrI dharmadhuraMdharasUrijI ma. 1. rUpasenacaritram 2. zukarAja - kathA 2. siricaMdarAyacariyaM (prAkRta) 2. raNasiMhacaritram 4. vIrabalavinodadvAtriMzikA 3. zrIpAla caritram 8. zrI bhuvanacaMdrajI ma. 9. zrI rAjaratnasUrijI ma. 10. zrI kalyANakIrtivijayajI ma. sAmaravihaMgama: (anuvAda) kathAkalpavallI hemacaMdrAcAryaH
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ 52 : saMskRta bhASA ke Adhunika jaina graMthakAra 11. zrI kIrtitrayI hAsyameva vijayate 12. zrI hemacaMdrasUrijI ma. --samatAsAgaracaritam . 13. zrI prazamanidhizrIjI ma....... 1. mahodayacaritam (anuvAda) 2. hemabhUSaNacaritam (anuvAda) - digaMbara paraMparA 1. zrI kuMthusAgarajI ma. zAMtisAgaracaritram 2. bhujabalI zAstrI bhujabalIcaritam sthAnakavAsI paraMparA ...... .. 1. zrI ghAsIlAlajI ma... lakSmIdharacaritram .... terApaMthI paraMparA 1. zrI tulasI jI ma. kathAkoSaH 2. zrI mahAprajJajI ma. 1. kathAvyUhaH 2. ratnapAlacaritam / 3. zrI puSparAjajI ma. kathAnikuMja 4. zrI buddhamalajI ma. 1. kathApeTakam 2. attakahA (prAkRta) 5. zrI caMdanamalajI ma.. 1. rayaNavAlakahA (prAkRta) 2. jayacariaM (prAkRta) 6. zrI vimalakumArajI ma. 1. laliyaMgacariaM (prAkRta) 2.vaMkacUlacariaM (prAkRta) 3. devadattAcariyaM (prAkRta) 4. subAhucariaM (prAkRta) 5. miyAputtaM (prAkRta) 6. paesicariyaM (prAkRta) 7. zrI kanhaiyAlAlajI ma. vaMkacUlacaritam 8. zrI mIThAlAlajI ma.. kathAsaMgrahaH arvAcIna graMthakAroM ne 39 ke Asa-pAsa kathAgraMtha likhe haiN| hiMdI-gujarAtIaMgrejI bhASA meM agaNita kathAgraMtha haiN|
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16. upasaMhAra arvAcIna graMthakAroM ke samakSa kucha aura bhI sAhitya praNAlI hai jo prAcIna graMthakAroM ke samakSa nahIM thI 1.mahAnibaMdha 2. prastAvanA 3. mukhapatra 4. prAsaMgika 1. nibaMdha kisI eka viSaya ke aneka AyAma kA gahana abhyAsa karane ke bAda nibaMdha likhA jAtA hai| arvAcIna graMthakAroM ne kucha nibaMdha bhI likhe haiN| nibaMdha ko pramANa-patra milane ke bAda mahAnibaMdha kahA jAtA hai| 1. darabArIlAla koThiyA 1. jainapramANamImAMsAyA:svarUpam 2. AtmA asti na vA / 3. jainadarzane karuNAyA:svarUpam 2. dayAcaMdra sAhityAcArya vizvatattvaprakAzakaH syAdvAdaH 3. nemicaMdra jyotiSAcArya saMskRtagItikAvyAnuciMtanam 4. zrI jinamaNisAgarasUri sAdhvIvyAkhyAnanirNayaH 5. buddhimanigaNi 1. kalyANakaparAmarzaH 2. paryuSaNaparAmarzaH uparokta nibaMdhoM ke atirikta aura bhI nibaMdha hoMge parantu hamArI jAnakArI meM uparyukta nAma hI haiN| 2. prastAvanA prAcIna graMthakAroM ne hastalekhana kiyaa| hastaprata meM prathama patra se hI graMtha kA prAraMbha ho jAtA thA, paraMtu Aja mudraNa yuga hai| mudrita pustaka meM prastAvanA, anukramaNikA,
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54 : saMskRta bhASA ke Adhunika jaina graMthakAra pariziSTa kA vizeSa mahattva hotA hai| prastAvanA meM graMtha aura graMthakAra kA aitihAsika paricaya diyA jAtA hai| saMbhavataH zvetAMbara mUrtipUjaka paraMparA ke AcArya zrI AnandasAgarasUrijI ne saMskRta prastAvanA lekhana ko mahattva diyaa| Aja anekAneka graMthoM ke prAraMbha meM samRddha aura viSayasambaddha saMskRta prastAvanAe~ hama par3ha sakate haiN| arvAcIna graMthakAroM ne prastAvanA lekhana kA paryApta vikAsa kiyA hai| arvAcIna gadyakalA kA abhyAsa karane ke lie pratyeka prastAvanAoM kA parizIlana Avazyaka hai| 3. mukhapatra ____ mudraNayuga ne vartamAnapatra aura mukhapatra kI navIna vibhAvanA dii| vividha vizvavidyAlaya aura saMsthAnoM ke dvArA- vizvasaMskRtam, saMbhASaNa saMdeza, sAgarikA jaise saMpUrNa Adhunika zailI ke mukhapatra prakAzita hote haiN| arvAcIna jaina graMthakAroM meM kIrtitrayI eka aisA nAma (upanAma) hai jisake dvArA 'naMdanavanakalpataru' nAmaka mukhapatra saMpAdita hotA hai| isa mukhapatra meM kAvya, nATya, nibaMdha Adi ke aneka lekhakoM ke nAma milate haiN| kRtiyoM kA ucca stara 'naMdanavanakalpataru kI vizeSatA hai| anya mukhapatroM meM arhama suMdaram Adi ke nAma haiN| arvAcIna saMskRta racanAoM evaM lekhoM kA vizAla saMpuTa, ye mukhapatra hameM dete haiN| 4. prAsaMgika smRtigraMtha bhI mudraNa yuga kI hI vibhAvanA hai| bhagavAn, maMdira, guru yA vyakti vizeSa ke lie aneka lekhoM kA saMcaya hotA hai smRti graMtha meN| lekhoM ke saMgraha meM kucha-kucha lekha saMskRta-prAkRta meM likhe jAte haiM jo gadya yA padya meM hote haiN| stuti, stavanA, abhinaMdana Adi viSayaka racanAoM kA viziSTa saMkalana smRti graMthoM meM hotA hai| uparyukta cAroM vidhAoM kI anekAneka racanAe~ arvAcIna lekhakoM ne kI hai| pratyeka vidhA kI racanAoM kA svataMtra abhyAsa honA caahie| hamane jo yaha sUcI banAyI hai use hama pUrNa nahIM mAnate haiN| hamArI do maryAdA haieka, hama pratyeka graMthoM ko dekha nahIM pAe haiN| ataH graMtha ke viSaya kA pUrNa abhyAsa hama kara nahIM paae| do, hama pratyeka graMthakAroM se vyaktigata saMparka nahIM kara sake haiM. ataH kucha nAma na ho yaha bhI ho sakatA hai, aura kucha nAma meM aMtara ho yaha bhI ho sakatA hai| hamArI pAThakoM se vinaMtI hai ki graMtha aura graMthakAra ke viSaya meM koI avyavasthA dikhe to hameM kSamA kareM aura sUcanA deN| hama sudhArane kI koziza kreNge|
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMskRta bhASA ke Adhunika jaina graMthakAra : 55 isa nibaMdha se Adhunika jaina saMskRta, prAkRta graMthakAroM kA nAma paricaya jarUra milegaa| isa nibaMdha se jo niSkarSa nikalatA hai vaha isa prakAra haigraMtha prakAra saMkhyA 1. Agama viSayaka graMtha 2. prAcIna prakaraNakI ttiikaaeN| 3.nUtana prakaraNa racanAe~ 4. karma viSayaka racanAe~ 5. vyAkaraNa graMtha 6. koza 7. dArzanika graMtha 8. alaMkAra graMtha 9. chaMdaHgraMtha 10. prAcInakAvya TIkA 11. mahAkAvya 12. khaMDakAvya 13. gadyakAvya 14. adhyAtmagraMtha 15. upadezagraMtha 16. kathAgraMtha 17. nibaMdha kulagraMtha *
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ Adhunika saMskRta jaina graMthakAra nAma sUcI paraMparA zvetAMbara mUrtipUjaka nAma 1. ajitasAgarasUri 2. abhayazekharasUri 3. amRta paTela 4. amRta salota 5. amRtasUri 6. azoka zrI 7. AnaMdasAgarasUri 8. udayacaMda jaina 9. udayasUra 10. udayavallabhavijaya 11. kanaka zrI 12. kanhaiyAlAlajI kamalazrI 13. 14. kalyANakIrtivijaya 15. kalyANabodhisUri 16. kastUrasUri 17. kAnamalajI 18. kIrtitrayI 19. kIrtiyazasUri 20. kulacaMdrasUri " " " "" terApaMthI zvetAMbaramUrtipUjaka digaMbara " " terApaMthI " " zvetAMbaramUrtipUjaka zvetAMbaramUrtipUjaka " terApaMthI zvetAMbaramUrtipUjaka " zz graMtha saMkhyA 6 67 4 1 31 3 1
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMskRta bhASA ke Adhunika jaina graMthakAra : 57 : paraMparA graMtha saMkhyA . terApaMthI digaMbara sthAnakavAsI zvetAMbaramUrtipUjaka 2 .. 21. kusumaprajJAjI ... 22. kuMthusAgarajI 23. kRSNadatta zarmA 24. girIza zAha 25. guNaratnasUri 26. guNahaMsavijayajI ma. 27. gulAbacaMdrajI 28. goviMdarAya 29. ghAsIlAlajI 30. cinnAsvAmI 31. caMdanamalajI 32. caMdraguptasUri 33. caMdrasAgarasUri 34. caMpAlAlajI 35. cainasukhadAsa 36. cauthamalajI 37. chatramalajI 38. jagaccaMdrasUri 39. jatanakuMvarajI 40. jayaghoSasUri 41. jayazekharasUri 42. jayaMtasenasUri 43. javAharalAla zAstrI terApaMthI digaMbara sthAnakavAsI zvetAMbara mUrtipUjaka terApaMthI zvetAMbara mUrtipUjaka mory ~ 1 ~ ~ ~ ~ - terApaMthI digaMbara terApaMthI terApaMthI zvetAMbara mUrtipUjaka terApaMthI 4 - - - - digaMbara -
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ 58 : saMskRta bhASA ke Adhunika jaina graMthakAra nAma paraMparA graMtha saMkhyA zvetAMbara mUrtipUjaka digaMbara zvetAMbara mUrtipUjaka digaMbara terApaMthI zvetAMbara mUrtipUjaka terApaMthI sthAnakavAsI digaMbara 44. jitendrasUri 45. jinajayasAgara 46.jinamaNisAgara 47. jinendra varNI 48. jinendrasUri 49. jJAnasAgara 50. DuMgaramala 51. tilakavijaya 52. tulasI 53. dayAcaMdra 54. darabArIlAla paMDita 55. darabArIlAla koThiyA 56. darzanasUri 57. darzanaratnasUri 58. dulIcaMdajI 59. devendramuni 60. dhanarAjamuni (prathama) 61. dhanarAjamuni (dvitIya) 62. dharmasUri 63. dharmadhuraMdharasUri 64. nagarAja muni 65. natthamalajI terApaMthI sthAnakavAsI terApaMthI zvetAMbara mUrtipUjaka 7 terApaMthI
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMskRta bhASA ke Adhunika jaina graMthakAra : 59 nAma paraMparA graMtha saMkhyA zvetAMbara mUrtipUjaka digaMbara zvetAMbara mUrtipUjaka 66. nayavardhanasUri 67. naMdanasUri 68. nArAyaNAcArya 69. nityAnaMda zAstrI 70. nemicaMdra jaina 71. nemicaMdra jyotiSAcArya 72. nemisUri 73. nyAyavijaya 74. pannAlAla sAhityAcArya 75. puSkaramuni 76. puSparAjajI 77. pUrNacaMdravijaya 78. praNamyasAgara 79. pratApavijaya 80. prazamarativijaya 81. prazamanidhizrI 82. premasUri 83. phulakumArIjI 84. bAlacaMdra zAstrI 85. bihArIlAla zarmA 86. buddhamala 87. buddhimani gaNi digaMbara sthAnakavAsI terApaMthI zvetAMbara mUrtipUjaka digaMbara zvetAMbara mUrtipUjaka terApaMthI digaMbara terApaMthI
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ 60 : saMskRta bhASA ke Adhunika jaina graMthakAra nAma: 88. buddhisAgarasUri 89. bI. ela. jaina 90. bhadraMkarasUri 91. bhujabalI zAstrI 92. bhuvanacaMdrajI 93. madhukarajI 94. madhukara zAstrI 95. mahAprajJajI 96. mahAyazAzrI 97. mahendra kumArajI 98. mAlUjI 99. mAnakuMvarajI 100. maMjulAjI 101. mitrAnaMdasUrijI 102. mizrImalajI (prathama) 103. mizrImalajI (dvitIya) 104. mIThAlAla muni 105. muktivijayajI 106. muktivimalajI 107. municaMdrasUri 108. mUlacaMdra zAstrI 109. mokSarativijaya paraMparA zvetAMbara mUrtipUjaka digaMbara zvetAMbara mUrtipUjaka digaMbara zvetAMbara mUrtipUjaka terApaMthI sthAnakavAsI terApaMthI z' terApaMthI x4 .-" zvetAMbara mUrtipUjaka sthAnakavAsI " terApaMthI " zvetAMbara mUrtipUjaka digaMbara zvetAMbara mUrtipUjaka graMtha saMkhyA 24 4 2 1. 11 4 2 7
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAma 110. mohana kumArajI 111. mohanalAla bAMThiyA 112. mohanalAlajI 113. mohanalAlajI zArdUla 114. yazovijaya (prathama) 115. yazovijaya (dvitIya) 116. yugacaMdrasUri 117. raghunaMdana zarmA 118. ratnacaMdrajI 119. ratnabodhivijayajI 120. ramyareNu 121. rAkeza kumArajI 122. rAjadharmavijayajI 123. rAjanArAyaNa zarmA 124. rAjaratnasUra 125. rAjazekharasUri 126. rAjasuMdaravijaya 127. rAjendrasUri 128. rAmacaMdrasUri 129. labdhisUri 130. lAvaNyasUri 131. vatsarAjamuni 132. vidyAsAgarajI saMskRta bhASA ke Adhunika jaina graMthakAra : 61 paraMparA graMtha saMkhyA terApaMthI " " " zvetAMbara mUrtipUjaka '' " terApaMthI sthAnakavAsI zvetAMbara mUrtipUjaka zz terApaMthI zvetAMbara mUrtipUjaka '' 'z z' 14 24 " 14 " "" " terApaMthI digaMbara 5 5 2 3 10 17 m 8
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ 62 : saMskRta bhASA ke Adhunika jaina graMthakAra nAma 133. vimala kumArajI 134. vicakSaNasUri 135. vinayarakSitavijayajI 136. vIrazekharasUri 137. velaNakara 138. zivAnaMda vijaya 139. zIlacaMdrasUri 140. zubhaMkarasUri 141. zrIcaMdrajI 142. saMghamitrAjI 143. siddhaprajJAjI 144. sukhalAlajI 145. sudharmasAgara 146. supArzvamatI 147. suzIlasUri 148. saumyajyotizrI 149. sohanalAlajI . haragoviMdadAsa zeTha 150. 151. hastimalajI 152. hitavardhanavijaya 153. hIrAlAla haMsarAja 154. hemacaMdrasUri (prathama) 155. hemacaMdrasUri (dvitIya) paraMparA terApaMthI " zvetAMbara mUrtipUjaka " digaMbara 'z " zz terApaMthI " 'z '' digaMbara zz zvetAMbara mUrtipUjaka zz terApaMthI zvetAMbara mUrtipUjaka sthAnakavAsI zvetAMbara mUrtipUjaka 77 " '' graMtha saMkhyA 6 1 6 4 5 2 1 2 7 1 2 1 4 1 1 1
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ 17. AdhAra graMtha 1. saMskRta vAGmaya kA bRhad itihAsa lekhaka- jagannAtha pAThaka, prakAzaka- uttara pradeza saMskRta saMsthAna, lkhnuu| 2. saMskRta kAvya vikAsa meM bIsavIM zatAbdI ke jaina manISiyoM kA yogadAna lekhaka- narendra siMha rAjapUta, saaNgaaner| 3. sthAnakavAsI jaina paramparA kA itihAsa lekhaka- DaoN. sAgaramala jaina evaM DaoN. vijaya kumAra prakAzaka- pArzvanAtha vidyApITha, vaaraannsii| 4. jaina sAhitya kA bRhad itihAsa prakAzaka- pArzvanAtha vidyAzrama zodha saMsthAna, vaaraannsii| 5. jaina sAhityano saMkSipta itihAsa, lekhaka- mohanalAla dalIcaMda desAI prakAzaka- omakArasUri jJAnamaMdira, sUrata 6. jaina graMtha aura graMthakAra lekhaka- phatehacaMda belAnI prakAzaka- jaina saMskRti saMzodhana maMDala, bnaars| 7. saMskRta kA arvAcIna samIkSAtmaka kAvyazAstra lekhaka- abhirAja rAjendra mizra prakAzaka- vizvavidyAlaya prakAzana, vArANasI
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ 64 : saMskRta bhASA ke Adhunika jaina graMthakAra 8. jaina sAhitya sUcIpatra - saMpAdaka- ratnatrayavijayajI ma. . . prakAzaka- raMjanavijayajI jaina pustakAlaya mAlavAr3A, ji. jAlora rAjasthAna / 9. terApaMtha kA saMskRta aura prAkRta sAhitya : udbhava aura vikAsa lekhaka- gulAbacandrajI 'nirmohI' .. / prakAzaka- jaina vizvabhAratI, lADanUM
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ grantha paricaya saMskRta bhASA meM navaracanA karanA eka virala pravRtti hotI hai| jainadharma kI cAra pramukha paramparA meM kula milAkara 700 ke AsapAsa saMskRta graMthoM kI racanA huI hai| ina graMthoM ke viSaya meM jAnakArI pAne ke liye yaha kitAba upayogI hai| devardhi jaina anya mahatvapUrNa granthAH zizupAlavadham (kaavy)| mAgha kRt| vallabha deva kRta 'saMdeha viSauSadhi' tathA mallinAtha kRta 'sarvakaSA' TIkA dvaya (kA. 69) kAvyamImAMsA (kaavy)| rAjazekhara kRt| nArAyaNa zAstrI khiste kRta 'kAvyamImAMsA candrikA' TIkA-hindI TIkA-AcArya zeSarAja zarmA (kA. 86) kAzikA (vyaakrnn)| vAmana aura jayAditya kRta pANinIya vyAkaraNa kI ttiikaa| nArAyaNa ___mizra kRta hindI TIkA evaM bhUmikA, notts| sampUrNa (1-2 bhAga) (kA. 37) haravijayam (kaavy)| rAjAnaka ratnAkara vircit| rAjAnaka alaka kRta TIkA shit| paM. durgAprasAda evaM kAzInAtha pANDuraGga parava sampAdita (kA. 223) paribhASenduzekharaH (vyaakrnn)| nAgezabhaTTa kRt| benImAdhava zAstrI kRta ___ 'zAstrarthakalA' ttiikaa| rAjanArAyaNa zAstrI kRta noTsa Adi (kA. 137) nalacampUH athavA damayantIkathA (cmpuu)| trivikrama bhaTTa kRt| caNDapAla kRta viSamapada' TIkA-kailAzapati tripAThI kRta hindI TIkA (kA. 98) mRcchakaTikam |mhaakvishuudrk kRt| (nATaka) gaGgA-saMskRta hindI vyAkhyA yukta - DaoN. gaGgAsAgara raay| (cau.saM.bha. 14) hindI dazarUpaka (naatty)| dhnnyjykRt| dhanikakRta dazarUpAvaloka saMskRta TIkA tathA pradIpa hindI vyAkhyA DaoN0 kezavarAva muslgaaNvkr|| (cau.saM.bha. 27) ANASI caukhambhA prakAzana CHAUKHAMBHA PRAKASHAN posTa bAksa naM. 1150 ke. 37/116, gopAla mandira lena, golaghara (samIpa maidAgina) vArANasI - 221001 (bhArata) TelIphona : 0542-2335929, 6452172 E-mail : c_prakashan@yahoo.co.in Chaukhambha Prakashan Registration Na A-77539