Book Title: Paryushanadyashtahnika Vyakhyanam
Author(s): Kshamakalyanak, 
Publisher: Shravak Hiralal Hansraj
Catalog link: https://jainqq.org/explore/600210/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // zrIjinAyanamaH // // zrIparyuSaNAdyaSTAhnikavyAkhyAnaM // (kartA zrIdamAkalyANakajI) upAvI prasiha karanAra. paMmita zrAvaka hIrAlAla vi. haMsarAja. ( jAmanagaravAlA) saMvata-1964 sane-1e kiMmata-ru. 0-4-0 For Personal & Private Use Only Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ___tr jAmanagara jainannAskarodaya prinTIMga presamAM gapyuM. For Personal & Private Use Only Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrA vyA. nIcenA pustako pAnAne AkAre zuddha sArA jainITAipomA upAya The. zrIzatrujayamAhAtmya-zlokabaha-( kartA zrIdhanezvaramUriH ) ra zrIdazavaikAlika saTIka-( samayasuMdarajIkRta TIkAsahita ) zrInattarAdhyayanaTIkA-( kartA zrIlakSmIvallannasUriH) 7 zrIlokaprakAza-nAga bIjo ( ketralokaprakAzaH ) karnA zrIvinayavijayajI napAdhyAya. ., . ., trIjo ( kALalokaprakAzaH) , . cozro (nAvalokaprakAzaH) , ra zrIpAMmavacaritra-zlokavaH ( kartA zrIdevapranasUri malladhArI) 2 zrIsaMdehavipopadhInAmakalpasUtravyAkhyA-( kartA zrIjinapranamUriH) napara lakhyAzivAya vIjA paNa pustako upAya che. dareka pustakanuM posTeja juI mamajabuM. pustako malavA- ThekAj-zrAvaka hIrAlAla vi. daMggarAja. jAmanagara, ( kAThIyAvAma ) For Personal & Private Use Only Jain Education international Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aThThANa jAherakhabara. nIca lakhalAM pustako pAnAne grAkAre zuddha karIne sArA moTA jainI TAipomAM aurs taiyAra yetAM be. magAvavAzrI vI. pI. zrI mokalavAmAM Avaze. ( zromIja nakalo bAkI rahelI be.) zrI kalpasUtrI sukhabodhikA TIkA mUlasahita - ( karttA vinaya vijayajI upAdhyAya ) ru.6-0-0 zrI zrAvyAkhyAna- - ( karttA zrIkramAkalyANakajI )... ...ru.0-5-0 ...ru.0-8-0 zrI pAkikasUtrAvacUriH -- ( saMskRta ) ... ...ru.0-4-0 zrI sAdhupatikramaNasUtrAvacUri: (saMskRta) zrIyuktaprakAza saTIka - ( karttA padmasAgaragaNI ) syAdvAdakalikA - aSTakAni ca ru.0-0-0 zrI milacaritra zlokabaddha - ( karttA zrIjayazekharasUriH ) ...ru. 3-0-0 ... ... pustako malavAnuM ThekANuM - zrAvaka hIrAlAla vi. haMsarAja. ( TapAlakharca jUTuM samajaM ) 6 jAmanagara - ( kAThIyAvAma ) For Personal & Private Use Only vyaro Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyA // zrIjinAyanamaH // . // zrIparyupaNAdyaSTAhnikavyAkhyAnaM // .. ( kartA zrIkamAkalyANakajI) ||shaaNtii zAMtikartAraM / natvA smRtvA ca mAnase // aSTAdikAyA vyAkhyAnaM / likhyate gadyabaMdhataH // 1 // iha ca sakaladuSkarmavAriNi vimaladharmakarmakAriNi iha paratra ca kRtapranUtazarmaNi zrIparyuSaNAdiparvaNi samAgate sati sakalasurAsurezaH saMjUya zrInaMdIzvaranAmani aSTamahIpe dharmamahimAnaM kartuM gacaMti; tatra tAvannaMdIzvaradIpasya madhyannAge catudikSu catvAroMjanagirayaH saMti, aMjanavarNAH parvatA ityarthaH, teSAM pratyekaM caturdikSu catasro vApyaH saMti, tAsAM vApInAM madhyatnAgeSu dadhimukhaparvatAH saMti, dadhivarNAH zvetA ityarthaH, puna- dhyo'pyoraMtareSu au au ratikaraparvatau vartete, raktavarNA ityarthaH, evaM caikaikAMjanagiriH, samaMtAJcatvAro dadhimukhA aSTau ca ratikarAH saMti, saMmIlane hAdaza, trayodazamazca svayamaMja // // For Personal & Private Use Only Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aThA vyA // nagiriH, chaM caturdikSu caturNAmaMjanagirINAM saparikarANAM mIlane jAtA piMcAzanirayaH, te ca pRthagnAmasaMkhyayA catvAroMjanagirayaH (4) pomaza dadhimukhAH (16) dhAtriMzati karaparvatAH ( 32) teSAmuparyekaikaM jinannavanamastIti jJapaMcAzajhinannavanAni saMti, teSa jA ca jinacaityeSu pratyeka caturviMzatyadhikazataM jinabiMbAni saMti, sarveSAM milane'STacatvAriMza dadhikacatuHSaSTizatAni jinabiMbAni navaMti (65) tAni ca sarvANyapi caityAni caturza-N rANi zAsvatAni pravaratoraNAdinniralaMkRtAni atisuMdarANi saMti, tatra deveMza bahudevadevIparivRtAHpravaImAnannAvenASTAhikImahotsavaM kurvati, jalacaMdanapuSpadhUpAdyaSTavyairjinabiMbAni pUjayaMti, jinaguNAna gAyaMti, nATakaM ca vidadhati, itthamaSTadivasAvadhi mahotsavaM samApya ra punaH svasthAnaM gaLaMti. evaM zrAvakairapi zrImatIrthakaraprakAzite'smin parvaNi samAgate dharma-4 -Ni yatno vidheyaH, tathA cAsmin parvaNi zrAvakANAM kRtyAnyAha prAzravakaSAyarodhaH / karttavyaH zrAvakaiH zunnAcAraiH / / sAmAyikajinapUjA-tapovidhAnAdikRtyaparaiH // 1 // PON|| For Personal & Private Use Only Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aThA vyA // 3 // tatrAzravAH paMca, te cAmI-prANAtipAtamRSAvAdAdattAdAnamaithunaparigrahAsteSAM rodho ni- rodhaH, arthAttattyAgaH kartavyaH, etAvatA prathamaM hIDiyAdayo ye'tra sajIvAsteSAM virAdhanA zvAvakairvAH , sarvadAneSu annayadAnameva zreSTaM, yaduktaM sUtrakadaMge-' annayappadANamiti ' anyatrApyuktaM ca doyate mriyamANasya / koTijIvitameva ca // dhanakoTiM na gRhNIyAt / sarvo jIvitamicchati // 1 // apica-yo dadyAtkAMcana meruM / kRtsnAM cApi vasuMdharAM // ekasya jIvitaM dadyA-tra hi tulyamasiyA // 2 // ato'nayadAnakhyApanArtha kathAnakamucyate-tathAhi-vasaMtapure'ridamano rAjA, tasya paMca rAiyastAsu caikA unagA, catasro'tyaMtavallanAH, ekadA caturvadhUsameto rAjA nijaprAsAdagavAhastho nAnAvidhakrImAvilAsaM kurvaistiSTati, tasminnavasare ekacauro rAjamArgeNa nIyamAno rAjJA sapatnIkena dRSTaH, sa ca kIdRzaH kaMnyastaraktakaNavIramAlo raktavastraparidhAno, rakta / 3 / / For Personal & Private Use Only Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aThA caMdanAnuliptagAtraH, purastAhAdyamAnavadhyamimimaH, ityaM vividhavimaMbanAnirvivyamAnaM taM vyA a cauraM dRSTvA rAjhIniH pRSTaM, kimakAryamanenAkArIti, tadA ekena rAjapuruSeNa tAsAM puraH k|| zritaM, paravyApahAreNa rAjavirukSmanena kRtamiti, tataH saMjAtakRpayA ekayA rAjhyA vijJapto rAjA, svAmin yo navatA mahyaM prAgvaraH pratipannaH so'dhunA dIyatAM, yenAhamekadinamupakaromi caurN|| tadA kathaMcizajJA pratipannaM tacaH, tatastayA snAnAdipurassaraM dInArasahastravyayena vividhavastrAlaMkArairalaMkRtaH sa cauraH, tato hitIyayA hitIyadine rAjAnaM vijJapya dInAradazasahasravyayana sa satkRtaH, tatastRtIyayA tRtIyadine dInAralakavyayena sa upacaritaH, tatazcaturthyA dInArakoTivyayena caturtho divaso'tivA-2 hitaH, tataH paMcamyA durnagayA rAjhyA paMcamadine rAjJaH samIpamAgatya vinayamAtrayA dInavacasA nRpo vijJaptaH, svAmin mama durlagAyA upari navadIyA tAdRzI kRpA nAsti, tena m-8||4|| yA kadApi nato na yAcitAH, adhunA'sya caurasya jIvitadAnaM mayA tvAM yAcyate, tadA * rAjJApi jIvitapradAnapUrvakaM cauraH pradatto'nayA ca taM cauraM svagRhe nItvA sAmAnyanojyena For Personal Private Use Only Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aThA manojayitvA kathitaM, mayA tubhyaM jIvitaM pradattaM, punazcaurya mA kAstito'sau hRSTastadA sapa- vyA nInisitaM nAsya tvayA kiMcit sukhakAri kRtaM, tAsAM ca parasparaM bahupakAraviSaye vivaa||5|| de saMjAte rAjJA sa eva cauraH samADhUya pRSTo'ho kayA tava badUpakAraH kRta iti, tenApya nANi no mahArAja caturo dinAna yAvanmaraNanayanItena mayA na kiMcitsnAnannojanAdisukhamajJAyi, adya paMcame'hani asyAH paMcamyA rAjhyA mukhAdannayadAnAkarNanena paramasukhamanunUyate, ata eva tasyA napakAraH sarvato mahAn, etaccauravacaH zrutvA sarvairapi sA prazaMsitA, ataH sarvadAnAnAmanayadAnaM zreSTamiti jJApitaM, tataH suzrAvakeNAtra parvaNi khaMjhanapepaNavastradAlanAdyAraMno vivarjanIyaH, tailikalohakArabhrASTrakarmakArakAdiSu vAcA dhanavyayena / cAraMnno nivAraNIyaH, svazaktyA baMdimokSazca kAryaH, prAmanagaramadhye'mArIghoSaNA kArayita-IN vyA, yena kenApi prakAreNa jIvarakSA kAryA // hitIyAzravaparityAge mRSAvacanamatra parvaNi na vaktavyaM, gAlipradAnAdikagnivANI na vAcyA, sarvazrA vAkzudiH kAryA / tRtIyAzravaparityAge paradhanagRhaNaM vivarjanIyaM, yasya .. For Personal & Private Use Only Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aThA vyANa // 6 // di jaMtUnAM bAhyaprANarUpatvAt, tadapahArasya ca maraNarUpakaSTahetutvAt / caturthAzravaparityAge- tri parvaNi brahmacarya pAlanIya, strIsaMgo vivarNya ityarthaH, parastrIsevanaM tu lokadhyaviruddhatvAta suzrAvakeNAvazyameva vajyaM / paMcamAzravaparityAge dhanadhAnyAdinava vidhaparigrahe parimANaM kArya, parigrahatRSNA'parimitA-na dhAryA, zvAparimANaM vidheyamityarthaH / tathA punarasmina parvaNi kaSAyarodhaH karttavyaH, kaSAyAzcatvAraH krodhamAnamAyAlonAkhyAsteSAM parityAgo vidheyaH, krodhodaye di kaladotpattizciraMtanaprItinAzazca, mAnodaye vinayanAzastathA ca sadhyAnavatAmapi munInAM kevalAvAptau aMtarAyaH syAt, rAjarSibAhubalivat, evaM mAyodaye lonodaye'pi ca bahavo doSA nutpadyate, atazcatvAro'pi kaSAyAstyAjyAH, naktaMca koho piI paNAle / mAyo viyanAsaNo // mAyA mitnANi nAse / loho sabaviNAsaNo // 1 // tasmAt zuna AcAro yeSAM te zulAcArAstaiH zrAvakairAzravakaSAyarodhaH karttavya ityutaM, atha punaratra parvaNi yatkartavyaM tadeva zrAvakavizeSaNakSareNAha-kIdRzaiH zrAvakaiH, sAmA For Personal & Private Use Only Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyA aThAyikajinapUjAtapAMsi teSAM vidhAnaM karaNaM, tadAdIni tatpranRtIni kRtyAni kAryANi teSu / tatparairityarthaH, etAvatAtra parvaNi suzrAvakaiH sAmAyika kArya, sAmAyikasvarUpaM cedaM samatA sarvanUteSu / saMyamaH zunnannAvanA // ArjarIparityAga-stahi sAmAyikaM vrataM // 1 // divase divase lakaM / deza suvamassa khamiyaM ego // ego puNa sAmAzyaM / kare na pahuppae tassa // 2 // AdipadAspauSadhaM kArya, pauSadhaphalamidaMposahi ya suhe nAve / asuhAI khaveza navi saMdeho / / biMda niritiriyagA / posahaM vihe appamaneNaM // 1 // tatkaraNasAmarthyAnAve'smin parvaNi suzrAvakairyathAzakti jinAnAM ivyapUjA nAvapUjA ca kartavyA, pUjAphalamidaM sayaM pamaUNe punna / sahassaM ca vilevaNe / / // 7 // For Personal & Private Use Only Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ grahANa // 8 // sayasAhastiyA mAlA / arAMtaM gIyavAie || 1 || manovAkkAyazuvyA'tra parvaNi pUjAsnAtrAdikaM vidheyaM, tadavasare ca jagavataH bradmasthatvakevalitva siitvarUpamavasthAtrayaM jAknIyaM, yaduktaM hravaNacaNehiM namatya - vatthaparihAragehiM kevaliyaM // paliyaM kusagohiya / jisassa nAvijjasitaM // 1 // vyapUjAsAmayyAve tu jAvapUjaiva karttavyA, sA cetthaM - prAtaH zrIjinagRhaM gatvA zuddhajAvena jagavaddarzanaM kArya, jagavanmuzaM vilokya ca tadguNagaNasmaraNaM vidheyaM, tatphalaM yathAdarzanAduritadhvaMsI | vaMdanAAMtipradaH // pUjanAtpUrakaH zrINAM / jinaH sAkSAtsuraDumaH // 1 // punaH zrI jinadarzanAdeva bahunAM navyAnAM bodhibIjAvAptirbhavatyAIkumAravat, tadvRttAMtastvitthaM - zrasmin bharatakSetre samutIre AIko nAma yavanadezo'sti tatrAIkapuraM nAma nagaraM, For Personal & Private Use Only vyA0 // 8 // Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSThA vyA // // tatrAIkanAmA rAjA banUva, tasya cAIkA nAmnI paTTarAjhI, tayorAkumAro nAma putro'nU- t, sa ca krameNa saMprAptayauvanaH svecchayA manojJAna nogAn nuMjAnaH sukhena tiSTati sma, ta- sya cAIkarAjasya zreNikarAjena saha paraMparAgatA paramaprItirannUta, ekadA zreNiko nRpaH pra curaM prAnRtaM praguNIkRtya AIkarAjasamIpe nijAmAtyaM praiSIt, so'mAtyo'pi kiyanirdi naistatra gataH, AIkanRpeNa bahAdareNa saMnnASya tena maMtriNA napanItAni prAnRtAni gRhItAni, pRSTaM ca tasmai mahaMdhoH zreNikasya kuzalaM varttate ? tatastenApi tatratyasakalakuzalodaMtanivedanena rAjho manasi paramAnaMdaH saMpAditaH, tasminnavasare AIkumAro nRpaM paprana, no tAta! kaH zreNiko yena saha tavedRzI prItivarttate, rAjA provAca, magadhadezasvAmI zreNikanRpo vidyate, tatkule matkule ca paraMparAgatA prItirasti, etatpitRvacaH zrutvAkumAro'pi maMtriNamuvAca, no maMtrina tvatsvAminaH kazcitsaMpUrNaguNopetaH putro'sti ? tena sahAhamapi maitryaM ka- rnumivAmi, maMtryuvAca zreNikanUpasya annayakumAro nAma putro'sti, sa ca sakalakalAnidhiH * sarvabujhisamuze maMtripaMcazatyA adhipo mahAdayAvAna mahAdAtA'tidako nirnayo dharmazaH kRta // // For Personal & Private Use Only Jain Education Interational Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSThA ajJazca vidyate, kiM bahunA te ke'pi jagati guNA na saMti ye'layakumAre nivAsaM na kRtavaMtaH, vyA itthaM maMtrivacanAdannayakumAraguNAn zrutvAkumAraH piturAjJAM samAdAya maMtriNaM pratyuvAca, ||?nnaa mAmanApRcya tvaM svadezaM mAyAsIH, tatra gavatA tvayA'nayaMprati snehaDamabIjatulyaM macaH zrotavyamiti, tato maMtryapi tacanamaMgIkRtya rAjhA visRSTaH san vetriNA darzitaM nivAsasthAnaM yayau, athAnyadAIkanRpaH pravaramauktikAdIni prAnRtAnyarpayitvA svapuruSaM taM maMtriNaM ca zreNikapArthe praiSIt, tadAIkumAro'pi tasyaiva maMtriyo haste'nayakumAraniminaM vidhumamauktikAdInyanupamavastUni preSitavAna, atha sa pumAna maMtriNA sAI rAjagRhapuraM gatvA zreNikAya annayAya ca prAnRtAnyarpayAmAsa, tathA nRpaputra AIkumArastvayA saha maitryaM kartumi| batItyatnayAya maMtrI saMdezamuvAca / tadA jinazAsane kuzalo'nayaH svacetasi ityaciMtayat / nizcitaM sa kumAro virAdhitazrAmaNyatvAdanAryeSu jAto'sti, paraM sa rAjaputro mahAtmA ni- // 10 // yamAdAsananavyo'sti, yato'navyadUranavyAnAM tu kadApi mayA saha maitryanilASo na navet, tasmAtkenApyupAyena taM jinadharmAnuraktaM vidhAya dharmamArge pravarnayAmi, tatra cAyamupAyo'sti, For Personal & Private Use Only Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyA aSThA prAnRtabalena yadi tatrAItpratimAM preSayAmi, taddarzanAca yadi tasya jAtismaraNazAnamutpadyate tadeSTasiddhiH syAdityupAyaM viciMtya unnasiMhAsanAdiprAtihAryavirAjitAM ratnamayI prshrmji||11|| nepratimAM peTImadhye dhRtvA tadagre sakalAni dhUpaghaTikAdidevapUjopakaraNAni mumoca, tatasta hAre tAlakaM datvA'nayo nijamuzyA tAM maMjUSAM muzyAmAsa. - atha kiyanirvAsaraiH zreNiko nRpastamAIkezapuruSaM priyAlApapUrvakaM pranUtaiH prAtRtaiH saha / visasarja, annayo'pi tAM peTAM tasya haste samarpya taM satkRtya amRtatulyavANyA ityuvAca, eSA peTA AIkumArasya purastAupaDhaukyatAM, tathA tasya madhoridaM vaktavyaM, tvayA ekAMtapradeze ekAkinA sthitvA zyaM peTA svayamudghATya tadaMtargataM vastu svayaM dRSTavyaM, anyasya kasyacinna darzanIya, tato'nayoktaM vacoMgIkRtya sa pumAna svapuraM yayau, tAni ca prAnRtAni svasvAmine svAmiputrAya cArpayAmAsa, tathAkumArAyAnayoktasaMdezamAcakhyau, tataH kumA- ra ekAMte sthitvA tAM peTAmudghAvya tanmadhyasthAM tamasyudyotakAriNI tAM zrIzaSannasvAmipraatimAM dRSTvA svacine ciMtayAmAsa, kimidaM kiMciduttamaM dehAnaraNamasti, tat kiM mUrdhni A // 11 // For Personal & Private Use Only Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyApa aThA ropyaM, kaMThe vA hRdaye vAnyatra kutracidAropyaM, kvApIdaM dRSTapUrvamiva mA pratinAsate, paraM smR- tipathaM nAyAti, camatyarthaM ciMtayata AIkumArasya jAtismaraNajanikI mUrga samajaniSTa, ||1shaa tata natpannajAtismaraNaH sa kumAraH saMprAptacetanaH san svayameva evaM nijapUrvannavakayAM ciM tayAmAsa, tathAdi ito navAttRtIye nave magadhadeze vasaMtapure'haM sAmaThiko nAma kuTuMbI anUvaM, mama baMdhumatI nAryAnUta, ekadA susthitAcAryasamIpe tayA saha ahamaIdharmamazrauSaM, tataH sannAryo'pi ahaM pratibujho gRhavAsaviraktaH san tatpArzve pravrajyAM gRhItavAn, krameNa guruNA saha vidarana ekasmin pattane gAM, baMdhumatI sAdhyapi aparasAdhvIsaMgatA tatrAgAta, ekasminnahni tAM pazyan pUrvanogAn smaran ahaM tasyAmanurakto'nUvaM, taccAnyasAdhave AkhyAM, so'pi pravarttinyai Acakhyau, sA punarbadhumatyai Acakhyau, tadA baMdhumatI viSamA satI pravartinI provA- ca, eSa gItArtho'pi yadi maryAdAM laMgheta tadA kA gatiH, asau mAM dezAMtaraM gatAmapi yAva* DroSyati tAvanmodapranAvAnmayi rAgaM na tyahati, tasmAt de nagavati! ahaM nizcitaM mara // 12 // For Personal & Private Use Only Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyA aThANaM prapatsye, yena nAsya nApi me zIlakhaMmanaM jAyate, ityuktvA sA sAdhvI anazanaM kRtvA zunAvanayA prANAMstatyAja, devatvaM ca prApa, tatastAM mRtAM zrutvA mayA viciMtitaM sA m||13|| hAnunnAvA nizcitaM vratanaMganayAnmRtA, ahaM punarnamavratastato mamApi jIvitena alaM, tadA hamapyanazanaM kRtvA vipadya devo'nUvaM, tatazcyuvAhamatrAnAryadeze dharmahInaH samutpanno'smi, sAMprataM yo mama pratibodhakaH sa me baMdhuH sa eva ca gururasti, kenApi nAgyodayenAnayakumAramaMtriNAhaM bodhitaH, paramadyApi maMdanAgyo'smi yatastaM dRSTumasamarthaH, tasmAt pitaramanujJApyAryadezaM gamiSyAmi, yatra me gururajjayakumAro'sti, itthaM manorathaM kurvana AdimAItaH pratimAM pUjayAkumAro divasAnativAdayatisma, ekadA kumAro nRpamevaM vyajijJapat de tAta! svamitramannayakumAraM dRSTumicAmi, AIkanRpo'vAdIta, he vatsa tvayA tatra gamaneDA * na karttavyA, asmAkamapi sthAnasthitAnAmeva zreNikena saha maitryamasti, tadA pitryAjJayA nibaze'nayasaMsarga prati natkaMcitazcAIkumAro'pi na tasthau na ca jagAma, tathA sa Asane zayane yAne nojane'nyakriyAsu ca annayakumAreNAzritAM dizaM netrayoragre cakAra punaH kI BE // 13 // For Personal & Private Use Only Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSThA dRzo magadhadezo, rAjagRhapuraM ca kIhak, tatra gamane kaSko mArga itthaM pArzvavarttino janAn vyANa papracatasminnavasare AIkanRpo dadhyau, kadApi kumAro mAmakathayitvaiva nizcitamannayasamIpe / // 1 // yAsyatyato yatnaH kartavyastato nRpaH paMcasAmaMtazatAni ityAdizat, aho ayaM kumAro deor zAMtaraM gabana navajIrakaraNIyastadA te sAmaMtA dehabAyeva tatpArvaM na tyajatisma, kumAro pyAtmAnaM dehadhRtamivAmaMsta, tato'nayasamIpagamanaM manasi avadhArya pratyahamazvavAhanannUmau / azvavAhanaM kartumArenne, te sAmaMtAzca azvArUDhA aMgarakSakAH saMtaH pArzve tasthuH, kumAro'zvaM vAhayana tenyaH kiMcidane gatvA nyavarjata, evaM cAvaM vAdayan so'dhikAdhikaM yayau, punaH punAghuTyAyayau ca, chaM teSAM vizvAsamutpAdyAnyadAIkumAro nijaiH pratItimatpuruSaiH samuI yAnapAtraM praguNaM kArayitvA tacca ratnAdiniH prapUrya jinapratimAM ca tatrAropya tathaivAvaM vAha* yan dUragamanAdadRzyInUya tadyAnapAtramAruhya AryadezaM yayau, tato yAnapAtrAduttIrya tAM prati- // 14 // mAmanayakumArAya saMprekSya saptakenyAM dhanAnyuptvA yatiliMgaM gRhItavAna, sa ca yAvatsAmAyikamuccArayitumArene tAvadAkAzasthitayA devatayA uccaiHvareNoce, yadyapi tvaM mahAsatvasta For Personal & Private Use Only Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aThA // 1 // thApi sAprataM dIkSAM mA grahIH, adyApi te nogaphalaM karmAsti, tamuktvAvasare vrataM gRhNIyAH, . vyA ra yato nogyaM karma tIrthakRtAmapyavazyaM loktavyaM, tasmAt he mahAtman ! tena vratenAlaM yadgRhItamapi tyakSyate, yathA tena nojanena kiM yantruktamapi vamyate, va bahudhA niSize'pyAIkumAraH svapauruSamaMgIkRtya devIvAcamanAdRtya svayaM dIkSAmAdade, sa pratyekabuze munistIkSNaM vrataM pAlayan nUmaMjhale vicaran anyadA vasaMtapurapananaM prApya kasmiMzciddevakule kAyotsargeNa ta ca tasyau / itazca tasminnagare devadatto nAma mahAzreSTyanUta, tasya dhanavatI nAma patnyAsIt, atha sa baMdhumatIjIvo devalokAccyutvA zrImatInAma anutarUpA tayoH putrI samajani, sA ca dhA trIniAlyamAnA krameNa rajaHkrImocisaM vayaH prApa; ekadA tatra devakule paurakanyAniryuktA / zrImatIkanyA pativaraNakrImayA raMtumAyayau, tadA sarvAH kanyA nartAraM vRNutetyUcustataH ka- 15 // yApi ko'pItyevaM sarvAniH svarucivarA vRtAH, zrImatyoktaM he sakhyo mayA tu ayaM pUjyo vRtastadA sAdhu vRtaM sAdhu vRtamiti devatA provAca, punargarjitaM tanvAnA sA eva devI tatra ra For Personal & Private Use Only Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyA aSThAnAnyavarSata, zrImatI garjitAjItA tasya muneH pAde'lagata, sa muniH kaNamAtraM sthitvAciM- tayata, iha tasthuSo mamAnukula napasargo'nUta, ato'tra na stheyamiti viciMtya so'nytraa||16|| gAt. tadA asvAmikaM dhanaM rAjJa eveti nizcayaM kRtvA tAni ratnAnyAdAtuM rAjA tatrAjagAma, jo rAjapuruSAstavyasthAnaM nAgasaMkulaM dadRzuH, devatayA coktaM etavyamasyai kanyAyai mayA 5 varake pradattamasti, iti zrutvA nRpo vilakaH san svasthAnaM yayau, tatastatsarvaM dhanaM zrImatI pitA zreSTI jagrAha, atha kiyatAkAlena zrImatI pariNetuM bahavo varA aDhaukaMta, tatsvarUpaM. pitrA putryai naktaM, tadA zrImatI jagAda he tAta yo maharSirmayA vRtaH sa eva mama varaH, tadharaNe devatA yadya madAt tad vyaM gRhNatA tvayApi tadanumatameva, tatastasmai mAM kalpayitvAnyasmai dAtuM nAIsi, naktaM ca sakRjalpaMti rAjAnaH / sakaUlpaMti saadhvH|| sakRtkanyAH pradIyate / triSyetAni sakRt sakRt // 1 // etat zrutvA zreSTyUce, sa tu bhramara zva ekatra nAvatiSTate'taH kathaM prApyate, punaratrAyA For Personal & Private Use Only Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyA aThA syati na vA, AyAto'pi kathaM jJAyate ? kiM tasyAnizAnaM ? tadA zrImatyA naktaM he tAta! mayA tadine garjitanItayA taccaraNe vilagnayAnijJAnaM dRSTamasti, tasmAdataHparaM tathA kuru ya||17|| thA pratidinaM yAta AyAtazca sarvAnapi sAdhUna pazyAmi, zreSTayuvAca iha pattane ye ke'pi ma harSayaH samAyAMti tenyastvaM pratyahaM vayaM nihAM dehi, yena sarveSAM darzanaM syAt, tataH sApi pratyahaM tathaiva cakre, tallakaNaM dIkSamANA ca munInAM caraNAnavaMdata; atha hAdaze varSe sa mahAmunirdigmUDhaH san tatrAgatastalakaNadarzanAttayopalakSitazca, tadA zrImatI tamRSimuvAca he nAtha ! tatra devakule tadA yo mayA vRtaH sa mama varastvamevAsi, mantrAgyairevAdhunAgato'si, atha mAM mugdhAM tyaktvA va yAsyasi, yadA tvaM dRSTanaSTo'nUt taddinAdAranya mama hA duHkhena kAlo'gamata, tasmAtprasAdaM vidhAya mAmaMgIkuru, evaM sthite'pi yadi mAmavamanyase tarhi agnipra* vezaM kRtvA tubhyaM strIhatyApAtakaM dAsye, tadAnyairapi tatpitrAdinnirmadAjanairvivAhAya annyAEi taH sa sAdhuvratAraMnaniSedhakaM taddevovacanaM sasmAra, tatastannogyakarmodayAdRNamokSamiva kartuM tAM zrImatI paryaNaiSIt / atha zrImatyA saha ciraM nogAna bhuMjAnasya tasya krameNa putraH saMjA // 1 // For Personal & Private Use Only Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyA aThAtaH , sa ca krameNa vaImAno rAjazuka zva vaktumulasIho'nnavat, tAvati putra saMjAte sa- tisa AIkumAro darSitaH san zrImatI provAca, ataH paraM te putraH sadAyo'stu, ahaM prv||nnaa jAmi, tadA bujhinidhiH zrImatI sutaM pratyavasaraM jhApayituM tUlapUNikAsahitaM tarkumAdAya sa mupAvizat, tadA tUlakarttanakriyAM kurvANAM tAM vilokya sa bAlakaH paprana, he aMba! etatpAmaralokocitaM karma kiM prArabdhaM ? sA proce he putra! tava pitA tvAM mAM ca tyaktvA pravrajyArtha gaMtumano vartate, gate cAsmin patihInAyA me tarkureva zaraNaM, tadA vAlako bAlyAnmanmanAkarairuvAca ahaM badhvA dhArayiSyAmi kathaM me pitA yAsyati ? AIkumAro'pi tanmadhuraM | bAlavacoda zrutvA sutasnehAdevamuvAca, he putra! yAvannistaMtuni pAdau bau tAvaMti varSA-2 Ni punargude sthAsyAmi, gaNayitvA baMdhanAni geTaya? tato gaNitA AdazabaMdhA annavana, tena sa hAdaza varSANi punargRhe sthAsye ityuktvA'vAhayat // atha pratijJApUrNInavanAnaMtaraM sa vairAgyapUrNamAnaso rAtreH pazcime prahare ityaciMtayat, mayA prAgnave manasaiva vrataM nagnaM tenAhamanAryatvaM, prApto'smi, atra nave punavrataM gRhItvA mu // 17 // For Personal & Private Use Only Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyA aThThAktamataH kA gati, naviSyati ? idAnImapi pravrajyAM gRhItvA tapasA AtmAnaM zodhayAmi, iti viciMtya prAtaHkAle zrImatI patnI svasutaM ca saMnASya tadanumatiM ca lAtvA sAdhuliMga ||rnnaa samAdAya nirmamatvo gRhAniryayo; atha rAjagRhaM vrajana aMtarAle cauryavRniM kurvANAM svasAma tapaMcazatIM dadarza, tairapyupalakSya naktyA vaMditaH, sa sAdhustAnavAdIt yuSmAnirmadApApahetureSAjIvikA kimAtA? tairuktaM he pratno! asmAn vaMcayitvA yadA tvaM plaayissttstdaadito| bajayA nUpatermukhaM na darzayAmaH, tavaivAnveSaNe lagnAH pRthvI bhramaMtazcauryavRttyaiva jIvAmaH, muniruvAca ayuktA vRttivanirAhatA, kenApi puNyayogenedaM mAnuSyakaM prApya svargApavargaprado dharma eva sevyo hiMsA'satyacauryAbrahmaparigrahaparityAgaH karttavyaH, he najJa yUyaM svAminnaktAH stha, prAgvadahaM yuSmAkaM svAmI ato mamaiva mArga prapadyadhvaM, tataste procuH pUrvaM tvamasmAkaM svAmyevAnUH, sAMprataM tu gururapyasi yatastvayAsmannyaM dharmo jJApito'yAsmAna dIkSayAnugRhA- Na, tata AIkumArastAna pravrAjya taiH sahitaH zrImahAvIraM vaMdituM rAjagRhAnimukhaM yayau, mArge gatastasya gozAlo'nimukho milito vidAdaM kartuM pravRtaH, nUcarAH khecarAzcApi sa || For Personal & Private Use Only Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyA AR adyApa hasraza AyAtAH kautukaadhinststhuH|| atha gozAlo'vadat navatAM tapaHkaSTaM vRtraiva, yataH zunAzunaphalAnAM kAraNaM niytire||shnnaa vAsti, tato muniravAdIt pauruSamapi kAraNaM manyasva, yadi sarvatra niyatimeva kAraNaM manya se tarhi aniSTasiddhyarthaM sarvAH kriyA vRthA prasajyerana, tathAhi-he niyativAdina! sarvadA svasthAne eva kiM na tiSTasi? nojanAdyavasare ca nojanAdyartha ca kathamudyamaM karoSi? evaM svArthasidhye niyativatpauruSamapi sAdhvasti, arthasiau niyaterapi pauruSamAdhikyaM najate, tathAhi-AkAzAtpAnIyaM patati, paraM nUkhananAdapi tantraveta, yato niyatibalIyasI, paraM niyaterapi pauruSaM balIyaH, evaM sa munirgozAlaM niruttarI cakre tadA jayajayazabdaM kurvaniH khecarAdyaizca tasya mahAmunerbahvI prazaMsA kRtA // __tata AkaSirhastitApasAzramasapIpe Ayayau, tatrasthAstApasAzca eka mahAMta hastinaM - hatvA tanmAMsaM bhuMjAnA baDhUna divasAna vyatIyaMti, te caivamUcuH ekasyaiva hastino hananaM varaM, yata ekajIvaghAtena nUyAna kAlo'tigamyate, mRgatiniramatsyAdyairdhAnyaizca bahunnirapi na IN // 2 // For Personal & Private Use Only Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aThA vyApa // 1 // tathA, tasmAttatradayaM na yuktaM bahupApasanAvAta, tadA ca te mithyAdharmaniSTAstapasvino mAra- gaNArya eka mahAmataMgaja babaMdhuH, yatra zRMkhalAbaddhaH sa gaja AsItnenaiva mArgeNa karuNAnidhiH sa maharSirjagAma, tadA sa hastI munipaMcazatIyutaM bahunnirjanaivaidyamAnaM taM maharSi dRSTvA laghukarmatvAdityaciMtayata, ahamapyenaM muni vaMdeyaM yadi bakSe na naveyaM, bastu kiM karavANi? evaM ciMtayatastasya maharSerdarzanAtsadyo'yaHzRMkhalA vyazIryata, atha sa hastI nirargalaH san taM muni vaMditumanyAgAta, tadA lokA eSa munihato hata iti bruvANAH palAyaM cakrire, munistu tathaiva tasthau, gajo'pi namrIkRtakuMnasthalaH san taM muni namatisma, zuMmAda prasArya munipAdau spRSTvA spRSTvA paramaM sukhaM prApa, tataH sa gajaH samutrAya naktyA muni pazyana avyAkulaH sana araNyAnI praviveza, tadAtyanutaM tatpannAvaM dRSTvA'tikopaM prAptAste tApasA api AIkumArasAdhunA pratyabodhyaMta, tatastatpreSitAzcaite zrIvIrasamavasaraNe gatvA dIkSAM jagRhuH // atha zreNikarAjApi tathA gajamokSaNaM tApasapratibodhaM ca zrutvA'nayakumArayuktastatrA* gAta, munirbhaktyA vaMdamAnaM rAjAnaM dharmalAnAziSaM dadau, atha zujUtale AsInaM muni rA // 1 // For Personal & Private Use Only Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aTTA ||shshaa jA paprala, de jagavana ! hastimokSaNAnmama mahadAzcarya samajani / munirUce he rAjana! ha- vyA stimokSaNaM na duSkaraM, kiM tu AmataMtupAzamokSaNaM mAM duSkaraM pratinnAsate / rAjJA pRSTaM svAmina tatkathaM ? tadA sa muniH sakalAmapi svAM kayAM kathayAmAsa / tata prAIkumAro'nayaM pratyanASata tvaM mama niSkAraNopakArI dharmabAMdhavo'nUta, de mitra ! tvatpreSitAItpratimAdarzanAdadaM jAtismaraNaM prApya jinadharmAnurakto'nUvaM, IdRzopAyaM vinA mama jainadharmaprAptiH kutaH? anAryatvamahApaMke nimano'haM tvayovRtastvatprasAdAdeva ca me cAritrAvAptirjAtA, tataH zreNikAnayakumArAdayaH sarve'pi lokAstamRrSi vaMditvA tuSTamanasaH svasthAnaM yayuH, tato munI rA jagRhapurAnyaNe samavasRtaM zrIvIrasvAminamannivaMdya taccaraNakamalasevayA svakIyaM janma s| phalIkRtya krameNAyuHkaye zivaM prApa // iti zrIjinadarzanamAhAtmye AIkumAradRSTAMtaH // punaH atra parvaNi yatkarnavyaM tadAda-tapovidhAnAdi, yathAzakti tapasi yatro vidheyaH, c-8||2|| turthaSaSTASTamAditapaH kAryamityarthaH, tatra yadi kazcit snehavazAnaniSedhaM karoti tathApi tallopani dhAryA zrInarataputrasUryayazonRpavat, tatkathA ceyaM For Personal & Private Use Only Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aThA va ayodhyAyAM nagaryA sUryayazA nRpa AsIt, sa ca trikhaMjhanUmisvAmI nItivit akhaM-- vyA mahAsano duSTAna vairiNaH svavaze nItavAna, 33NopaDhaukita mukuTaM zirasi dhRtavAn, tasya // 33 // mukuTasyaiva mAhAtmyAca sa nRpaH surasevyo'pyanUta, tasya rAjJo rAdhAvedhapaNAta prAptA ka nakavidyAdharaputrI jayazrI mapaTTarAjJI banUva, anyAnyapi tasya. bahUni kalatrANi Asan. sa rAjA catuHparvI vizeSeNASTamI caturdazI ca pratyAkhyAnapauSadhAditapasA ArAdhayati sma jIvitAdaravatparvAdaro'sya cetasi prativaddhanno'sti, tenAsI jIvitAdapi parvANi rakSati. apraikadA saudharmaiH sudharmAsannAmAzrito jJAnAtannizcayaM jJAtvA camatkRti prApa, tadorvazI devI vizvavazIkaraNasAmarthya bibhrANA'kasmAtsurezaziraHkaMpaM dRSTvA provAca. svAmina sAMprataM zirakaMpanakAraNaM tu na kimapi dRzyate tataH kiM niminaM tuSTena nAghena ziraHkaMpaH kRtastadA sureza navAca mayAdhunA jJAnadRSTayA jaratakSetre rupanasvAminaH pautro naratacakriNaH putro'yo- // 3|| dhyAdhipaH sUryayazA nAma rAjA sAtvikAnAM ziromaNidRSTaH, sa cASTamIcaturdazIparvaNostapasaH kRtabaduyatnaiH surairapi cAlayituM na zakyate, yadi sUryaH pUrvadizamatikramya pazcimAyAma For Personal & Private Use Only Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahA nyudeti tathA merurvAtaiH kaMpate, samuze vA maryAdAM tyajet, kalpavRkSo vA niHphalo navet vyaa| am tathApyeSaH kaMThagataiH prANairapi jinAjhAvat svakRtaM nizcayaM na muMcati. ayorvazIzvacaH zrutvAkara // 4aa kiMcinmanasi vicArya pratyuttaramuvAca he svAmina yuktAyuktastvaM manuSyeSu nizcayaM kiM zlA ghase? yaH saptadhAtuniSpannazarIro'trajIvakaH sa devairapyacAlya iti kaHzraddadhAti? majJAnarasapUreNa keSAM vivekapramukhA guNA na vilayaM yAMti? tatra gatvA tamapyahaM sadyo vratAtraMzayiSye, ti pratijJAM vidhAya raMnayA sahitA narvazI hastena vINAM dadhAnA svargAcUmimavataratisma ayodhyAnikaTodyAne ca zrIjJaSanasvAminazcaitye mohotpAdakamatyanutaM rUpaM kRtvA gAyatisma. tajJAnamohitAH pakSimRgasarpAdyA api pAlekhyalikhitA iva pASANaghaTitA iva vA nishclnetraaststhuH| - stazca zrIsUryayazA azvaM vAhayitvA pazcAilamAnaH pathi tayoratimadhuragAnadhvanIna zu- zyA zrAva tadA vAjigajapanayaH padamapi yAne'samarthA anUvana etatsvarUpaM dRSTvA nRpo'mAtyaM prati sAdaramuvAca no maMtrina ! saMsAre nAdasamaH sukhadaH ko'pi na dRzyate. yazAtpazavo'pyamI Jain Education international For Personal & Private Use Only Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aThThA // 3 // / dRgmohitAH saMti / nAdena devadAnavanRpakAminyAdayaH sarve'pi prAyo vazInavaMti. tato va- vyA yamapi rupanasvAminaM namaskartuM tatra caitye yAmastatra gatA etajeyasvAdamapi lapsyAmahe // zvamAmaMdhya tamAnamohito nUpAlo maMtriNA saha jinacaityAMtarjagAma / tatra hastayorvINAM bibhratyau, gItadhvani kurvatyau kAmannAryeva divyasauMdarye 3 kumArike vilokya snehacakSurvimuktaiH kAmabANairhadi vijhe nRpazciMtayAmAsa, etayoridamatyanutaM rUpaM kasya puNyavato jogAya naviSyati ? tato rAjA muhurmuhustayozcakSuSI dipana yugAdIzituH pAdau praNamya caityAniHsRtya bahiHpradeze upaviSTastayoH kulAdikaM jJAtuM maMtrige AdiSTavAn, maMtryapi nRpAdezAnayoH / samIpaM gatvA sudhAmadhurayA vAcA saMnnASya itthamAlapat. de kanyake yuvAM ke? yuvayoH patiH kA? kimarthamidAgamanaM cetyetatsarvaM vadata, atha maMtrivacaH zrutvA tayorekA navAca. AvAM magicUmavidyAdhararAjasya pukhyau, AbAlyAlkalAsvevAdaravatyau anUtAM, krameNa yauvanaM prApte vI- // 5 // kyAsmatpitA varacitAM kartuM lagnaH. AvAM svasadRzaM patimalanamAne syAne sthAne aIJcaityA-sI nAM namasyAninijaM janma saphalaM kurvahe / punarmAnavo navA va ? zyamayodhyApi tIrthanUtA- . For Personal & Private Use Only Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahA // 26 // sti, ato'tra jaratakArite caitye AdijinaM namaskartumAvayorAgamanamanUta. evaM kathayaMtyo vyA stayomaMtrI navAca-amunA sUryayazasA nRpeNa saha yuvayoH saMgamaH zreSTo yato'sau jhapannavAminaH pautro naratacakriNaH putraH sarvakalAsaMpUrNaH saumyaH sadguNavAna balavAMzca asti. tasmAnizcitaM SannasvAmI yuvayostuSTo yaduta akasmAtsUryayazA varaH praaptH| maMtriNi evaM vadati sati te tamUcatuH, AvAM di svAdhInaM pati muktvAnyaM pati naivAzrayAvahe. tato'mAtyo / nRpAjhayA te ityavocat, yuvayorvAcamanyathA kurvannRpatirmayA niSedhyaH, maMtriyA evamukte sati tadaiva zrIyugAdIzasamakaM teSAM pANigrahotsavaH saMjAtastatastayoH prItirasAkRSTo nUpatiH saMsAre tanogameva sAraM manyamAno'harnizaM tAnyAM saha vividhAn nogAna bhuMjAno vismRtAnyakRtyaH sukhena kAlaM ninAya // . ekadA saMdhyAsamaye tAnyAM patnIcyAM yutaH sUryayazA nRpo gavAI yayau, tadA no lo- // 6 // kAH zvo'STamIparva nAvi, tatastadArAdhane sAdarai vyamiti paTahodghoSaNAM tAnyAM kapaTastrInyAM zrutvA tato'vasaraM vijJAya raMnA'jAnatIva nRpatiprati sAdarA satI janAvAdanakAraNa For Personal & Private Use Only Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aThA ||sh|| mapRcchat / nRpatiruvAca he raMne zruNu ? asmAkaM tAtenoktaM caturdazyaSTamIrUpaM parvAsti. yathA- vyA mAvAsyA paurNamAsI aSTAhikAdhyaM caturmAsItrayaM paryuSaNAkhyaM vArSikaM ca parva, etAni anyAnyapi parvAphyuktAni saMti; jJAnArAdhanArtha paMcamI ca proktAsti / eteSu parvadineSu vihitaM puNyaM svargamokSasukhapradaM naveta, tasmAccatuHpAmakhilaM gRhavyApAraM parityajya zunaM karma vidheya; punazcatuHpayA~ mAnastrIsaMgakalahadyUtakrImAparadAsyamAtsaryakrodhAdikAyasaMgapramAdAdi na kimapi karttavyaM, priyeSvapi mamatA na vidheyA parameSTismaraNAdizunadhyAnavatA nAvyaM, sAmAyikaM pauSadhaM ca SaSTASTamapramukhaM tapazca karttavyaM, jinapUjAzca vidheyAH, zvametAni parvANyArAdhayan janaH puNyAnyarjayati, tataH krameNa karmANi kapayitvA muktiM yAti, ato he kAMte an saptamyAM trayodazyAM ca lokaprabodhAya ayaM paTahoghoSo madAdezAtmajAyate, ayorvazI etannRpavacaH zrutvA tanizcayacamatkRtApi mAyAvacanaprapaMcena jagAda, he nAtha! idaM manuSyatvamidaM rUpamidaM rAjyaM sarva tapAklezAdinistvayA kathaM vimavyate ? yatrenaM sukhAni lukva ? punarmAnako javaH kva ? rAjasanogAzca kva ? OM For Personal & Private Use Only Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTA atha karNayostaptatraputulyaM tasyAstacanaM zrutvA nRpa uvAca-rere dharmaniMdAmalinasvannA- vyA al ve'vame zyaM tava vANI manAgapi vidyAdharakulAcArocitA na dRzyate, tava sakalaM cAturyaM dhik, , ||nnaa rUpaM vayaH kulaM ca dhik, yena tvaM jinapUjAdikaM sarmakRtyaM niMdasi, punarmanuSyatvasapAro gyarAjyAdIni tapasA prApyaMte, tanapaH kaH kRtajho nArAdhayet ? yo nArAdhayet sa kRtaghna eva. dharmArAdhanato hi dehasya vimaMbanaM na syAt, dharma vinA kevalaM viSayaistu vijhavanameva, tasmAdyagrecaM dharmaH karttavyaH, punaH punarmAnavo navaH ka ? vratadhIkA mRgasiMhAdibAlA api aSTamyAM pAkSike cAhAraM na gRhaM ti, tarhi ahaM kathaM gRhAmi ? teSAM jJAtRtvaM ca dhigastu, ye sarvadharmakAraNaM parvArAdhanaM na kurvati. zrIyugAdijinopadiSTamidamuttamaM parvAsti, tadahaM tapovinA kaMugataprANairapi parva vRthA na kurve, he stri mama rAjyaM prayAtu, prANakayo'stu, paraM parvatapaso'haM / bhraSTo na navAmi; tata itthaM krodhAkulaM nRpavacaH zrutvA narvazI mohamAyAM prakurvatI punaruvAca ||shnnaa svAmina navataH kAyaklezo mAnUditi premarasata eva mayaitaicaH proktaM, tasmAtkrodhAvasaroatra nAsti. pUrvaM tu AvAnyAM pitRvAkyavimukhIcyA svabaMdacArI nRpatirna vRtaH, sAMprataM pUrva For Personal & Private Use Only Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aThA ___ vyA karmaparipAkAt tvaM varo vRtastenAvayoH saMsArasaukhya zIlaM ca sarvamakasmAjataM, yadi svA- dhInastriyoryogI vet tadA sAMsArika sukhaM syAt, anyathA rAtridivasayogavaliMbanameva. he svAmin ! purA nAnneya jinAgre tvayA tu mazakyakaraNamaMgIkRtameva, ahamekadA tvatparIkArtha tvattastadyAcitavatI, tvaM tu dahA svalpena kAryeNa krodhavazaM gataH, he nAtha! ahaM zIlAdapi sukhAdapi unnayasmAtraSTA, tasmAnmama citnAgnisevanameva zreyaH zaraNamastu. iti ta caH zrutvA tanmanamAnaso nRpaH svavAkyaM smarana jagAda, he priye! tAtatAtena yaduktaM tAtena ca yatkRtaM tatparvaNo nAzaM tatputro'haM kathaM kurve ? he hariNAdi mama sakalAM pRthvI ko|zaM gajAzvAdIMzca sarvAn tvaM svayaM gRhANa, paraM yena na saukhyaM, na ca dharmastadakRtyaM mAM mA kAraya ? tataH sApi ISadhihasya komalavANyA provAca, he rAjana! navAdRzAM satyavacanameva / savRttaM, yato yena pApinA svAMgIkRtavighAtaH kRtaH so'zucistasya nArAtpRthivI atiSIda- ti. he nAtha yadi tvayA idamapi kAryaM na sidhyati tadA rAjyAdidAtRtvaM kathaM setsyati? tvadartha mayA piturvidyAdharaizvaryaM tyaktamautazajyAdinA kiM kurve ? // 2 // For Personal & Private Use Only Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 3 // ahA hai atha he svAmin ! yadi parvaghnaMgaM na kartA, tarhi matpurato yugAdIzaprAsAdaM pAtaya ? - vyA ti taccanazravaNamAtreNaiva nRpo vajAhata zva mUrtI prApya gatacaitanyo bhuvi papAta. tadaiva maMtriNa AdezAdAkulaistatparikarajanaiH zItalajalAdisaMsekAnnRpo labdhacaitanyo vihitaH / azra sUryayazA nRpaH svapuraHsthitAM tAM striyaM dRSTvA kupito jagAda, re adhame! ayaM tavAcAro vAkyA matpuraH svakulAdhamatAM vikirati, yata najAravadAhAro naveta, tvaM vidyAdharaputrI na, kiM tu cAMjhAlaputrI dRzyase, mayA maNibhrameNaiva kAcakhaMmAdarazcakre, yo devastrailokyanAthastrailokyavaMditastatprAsAdanaMgakRta ko'pi kathaM navet ? tasmAt he stri! svayaM svavacasA baI mAmanRNaM kartuM dharmalopaM vinA'nyadyAcasva ? parvalopaM caityadhvaMsaM cAdaM sarvathA na karomi. tacchutvA sApi pachihasya punastamuvAca, he nAtha! anyadanyaditi ca tvacco dUrato yAti, yadIdaM tvaM IN nAMgIkartA, tarhi tvaM svayaM svaputrasya zirazvitvA sadyo mahyaM dehi ? atha rAjA vimRzya. va- // 3 // datisma, he sulocane! matsuto mano'navata, tasmAnmama zirastava karatalasthamastu, ityuktvA nRpaH kareNa khamaM gRhItvA yAvat svazirazchedArthamudyato navati, tAvadeva sA tasya khanadhArAM For Personal & Private Use Only Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyA praThA babaMdha, na punastasya satvasya. tato rAjA khandhArAbaMdhanAhilakaH san kaMganAlavimbakaM navaM navaM khaLaM gRhItavAn , yadAsau nUpatirmanAgapi satvAnna cacAla tadA te striyau svakIyaM rUpaM Ta prAdaHkRtyA'tyAdarAjayajayetyUcatuH, punazca jaya tvaM vRSannasvAmi-kulasAgagaracaMzmAH // jaya satvavatAM dhuryH| jaya cakrIzanaMdanaH // 1 // . aho! tava dhairya! aho! te manaso nizcayaH! yatsvasya vinAze'pi manAk svavrataM na tyaktavAn. deveMH svaHsannAyAM devAnAM purastavAtulaM sattvaM vizeSataH prazazaMsa, he rAjana! A vAnyAM azrakSanAnyAM svargAdAgatya svanizcayAttvaM donnayitumArabdhaH, paraM tvAM donnayituM koHOSpi na samarthaH. he jagatprabhukulAvataMsa! he vIra! tvayaiva zyaM pRthvI ratnasUriti satyaM nAma binnati. itthaM tayoH stuvatyostatra deveMza napAgamat. jayazabdamuccaran puSpavRSTiM ca kRtavAn. tadA pratijJAbhraSTA narvazI iMNa sopahAsaM nirIkSitA satI tatpurato nRpaguNAn jagau. iMze'pi tasmai varamukuTakuMmalAMgadahArAna datvA ca tAnyAM saha svarga yayau, sUryayazA api sa For Personal & Private Use Only Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyA aSThA tyapratijJaH pramuditaH san sannItyA pRthvIM pAlayatisma. azrasa rAjA bharatezavat pRthvI ji- nagRhamaMhitAM kurvana zrIsaMghayAtrayA janma pavitrayana zrIyugAdijinacaraNavat nityaM caturdazA zyaSTamIparva ArAdhayAmAsa. tathA vratadhAriNaH zrAvakAna svagRhe nojayAmAsa. pUrva naratena kAkiNIratnarekhAniH zrAvakA aMkitAH, sUryayazasA tu sauvarNopavItena tena teMcitAzcakrire. tasya rAjJa nadAracaritA bahavaH kumArA Asana. yathA rupanasvAmina ikSvAkuvaMzo vavRte, tathA sUryayazasaH sUryavaMzo'navat; so'pyekadA pitRvatsvaratnadarpaNe pazyan saMsArAsAratAM dhArayana kevalajJAnaM prApya baDhUna navyAn pratibodhya mukti prApa. // iti nijaniyamadRDhapAlane sUryayazonRpakathA // navyAtmaniraSTAdikAparvaNItthaM dharmakarmANi vidhAya tatparvArAdhanIyaM, yeneha paratra ca srvessttsidiH|| . saMvayomarasASTarAtripramite mAse zucau zonnane / pake projjvalatAyute suvihite sa- a myagRhitIyAtithau // pUjyazrIjinadarSamUrigaNanRzajye mudASTAhikA-vyAkhyAnaM sugama hitaM suvihitaM zrIjesalAze pure // 1 // zrImaMto guNazAlinaH samannavana prItyAdimAH sAgarA zA For Personal & Private Use Only Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only www.ainelibrary.org Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // iti payuSaNAdyaSTA kivyAkhyAnaM 2242 For Personal & Private Use Only samAptaH // Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only www.ainelibrary.org Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aThA vyA staviSyA'mRtadharmavAcakavarA Asana svadharmAdarAH / taviSyairjinarAjarAjicaraNAMnojaprasaktaiH hamA-kalyANAnidhapAThakaiH sumanasAM azAvatAM prItaye // 2 // yugmaM // munerudayaraMgasyAgrahAcyAkhyAnamAdarAta // idaM vyadhAyi prAcInaM | padyabaMdhaM vilokya tat // 3 // // 33 // // iti paryuSaNAdyaSTAhnikavyAkhyAnaM saMpUrNa // For Personal & Private Use Only