Book Title: Jaini Saptpadarthi
Author(s): Himanshuvijay
Publisher: Dipchand Bandiya
Catalog link: https://jainqq.org/explore/022433/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sasasasasasasasalAmAla jainI sptpdaarthii| nyAyakAvyatIrtha munizrIhimAMzuvijayaH / Page #2 -------------------------------------------------------------------------- Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jai nI sa pta pa dA tha Page #4 -------------------------------------------------------------------------- Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvijayadharmasUrijainagranthamAlApuSpAGkaH 19. pranthamAlA NNNNNN jainI sptpdaarthii| shriiyshsvtsaagrrcitaa| sA ca nyAya-kAvyatIrthaparIkSottIrNena tarkAlaGkArapadayuktena munihimAMzuvijayena TippaNIpariziSTAdibhiralaGkRtya saMpAditA / prathamAvRttiH / dharmanirvANasaMvat mahAvIranirvANasaMvat 2460 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakaH dvIpa mAMDIyA. maMtrI--zrI vijayadhama sUri jaina graMthamALA. choTA sarAphrA ujjaina (mAlavA ) pustaka prAptisthAna 1 zrI vijayadhasUri jaina graMthamALA, ujjaina. 2 'jyAti kAryAlaya ' nagarazeTha mArakITa, ratanapALa-amadAvAda. mudrakaH zrIyuta gulAbacaMda lallubhAI jaina. zrI mahAya prinTiMga presa dANApITha-bhAvanagara ( kAThIyAvADa ) Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvijayadharmasUri jaina granthamAlA puSpa 19 BUCUCULULU hKHtbhKHHlHl ULUCULUCURO tKHtbvtKHtbtb jenI saptapadArtho II CUC IT (jaina nyAyane pravezaka graMtha) saMzodhaka ane pariziSTakAra, nyAya-kAvya tIrtha. muni himAMzuvijayajI (anekAntI) CUCUCU EEEE vIra saM. 2460. AvRtti pahelI 1000. dharma saM. 13. isvIsana 1934. pAMcaAnA vikrama saM. 1880 tKHtbtKH UCUCUCC KHtbhbhbhbhb Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * dhanyavAda. A granthanA kharcomAM nIcenA sagRhasthAe Arthika madada ApI che: --- pADIva ( sIrAhI sTeTa mAravADa ) nA zeTha tArAcaMdajI sAMkaLacajI tathA temanAM dharma patnI zrAvikA khAI khazu. zeTha lukhAjI umAjI tathA temanI putrI khAI pUrI. tathA sarasapura ( amadAvAda) vALA vidyApremI zrIyuta kezavalAla manasukharAma gAMdhI. A badhAM mahAzayAnA AbhAra mAnIe chIe. prakAza kara Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ? pra... stA....va...nA. AryasiddhAtothI kahe ke DAravIna (Darwin) nA navIna vikAsavAdanI daSTie kahe paNa manuSyamAM manuSyalekanAM bIjA prANIo karatAM vicAra-buddhizaktine vadhu vikAsa thavA pAmyo che emAM huM dhAruM chuM tyAM sudhI keIneya matabheda nathI. jo ke keTalIka bAbatamAM manuSyatara-pazu-pakSIomAM manuSya karatAM vadhu vikAsa thayo jaNAya che. jema ke, gIdhanAmanuSya ane dimAM dUra dUrathI jovAno, kutarAM vigeremAM jhaDapathI pazunI vicAra- dUranA avAjane sAMbhaLavAne tathA suMghavAne, zaktimAM bheda kIDIo AdimAM bhaviSyamAM thanAra varSAdanA jJAnane, paNa temane A vikAsa amuka amuka kSetramAM ja hoI parimita che. phakta vArtamAnika ane bhautika jIvanane ja nabhAvavA pUrato ane svArthane sAdhavA jeTale saMkucita che. jyAre manuSyanI vicArazaktino vikAsa pitAnI ane paranI, bhautika ane AdhyAtmikanI, vartamAnanI ane bhaviSyanI ( lAkho bhavo suddhAMnI) jIvanayAtrAne saphaLa banAvavA jeTalo, tenI AvazyakatAonI pUrti karavA jevo vyApaka ane baLavAna che. eja manuSyanI viziSTatA che. manuSyatara prANIomAM te vikAsa kaImAM na ja thAya ema mAruM kahevuM nathI. zaktine koIe IjAre lIdhe nathI ekAnta rIte amuka na thAya evo Agraha karavAmAM tattvadRSTie anyAya thAya. meM te atyAra sudhInI daSTie kahyuM che. bIjAo bhaviSyamAM AgaLa vadhu vikAsa kare to huM te rAjIja thaUM. astu. Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainI saptapadAthI prastAvanA. ApaNA bhAratamAM mAnavanI vicArazaktinA vikAsa bahu ja lAMbA kALathI thayA che. bhAratanA juga jUnA jUnA bhAratanA itihAsa tevA vikAsanA aneka dAkhalAe ApaNI AgaLa raju kare che. e vikAsanA kAraNe ja te ApaNA dezamAM sarvAMtta ane vizeSajJa puruSAe bhautika ane AdhyAtmika zreya sAdhavAnA aneka mArgo-siddhAntA jagatane dekhADyA che. te siddhAntAnI gaNatarI karIe teA hArA upara thaI jAya. paNa e siddhAntAnI ahulatAthI gabharAvAnuM nathI. e te ApaNA jUnA tattvajJAnA mAnasanI svatantratA ane meATI udAratA sUcave che ke teoe jUdA jUdA dezakALanA manuSyAne temanI lAyakAtane pArakhI jUdA jUdA siddhAntA batAvyA che. bALaka mATe je auSadha joie te ja vRddhane mATe paNa joie evA Agraha rAkhavA sArA nathI. pAtra bhedathI sAdhaka bhedathI sAdhanA paNa jUdAM jUdAM thAya e ja uttama pati che. je kALanI saMskRtinI huM zlAdhAtmaka nahi paNa yacA vAta lakhI rahyo chuM te kALa IsunI pUrva tA che. ke je samaye dharmAM ke danAmAM kheMcAtANu naheAtI utpanna thaI. tattvaSTi te AtmadharmAMte ja mukhya sthAna hatuM. paMtha ke majhahabanuM jhera astitvamAM paNa nahatuM AvyuM. te vakhatanA vicAraka tattvajJa puruSonI dRSTi ane temanuM AcaraNa zarad RtunA jaLa, vAdaLAM ane candramA jevAM nirmaLa zAMta ane tejasvI hatAM. e vAtanI sAkSI Aje paNa temanA graMthe| pUre che. ApaNA jevA adagdha lekhakeA ke pAmarivadagdhA tevA vizeSajJa pavitra upadezakeAne anudAra mUrkha ke ayeAgya kahevAnI jo dhRSTatA kare te te meTAmAM meTuM pAtaka che. narI jaDatA che. aneruM' bAlizapaNa che. 8 tattvajJAnA upadezA. e vicArasvAtantyathI bahu jUnA ( vikrama pUrvenA ) kALamAM ApaNA bhAratanA aneka strI-puruSAe svavikAsa sAdhI jagatane Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAcIna bhAratIya siddhAntAnI asara. prAcIna bhAra- paNa vikAsapathe deryuM hatuM. tethI ja bhAratamAM tIya siddhA- aneka darzIne; navI kalpanAe unnata vicAnhAnI asara. rAneA janma thavA pAmyA hatA. kahevAnI jarUra nathI ke bhAratanA tejasvI vicArakAnI vicAragaMgAe sahu pahelA jagamAM vahIne jagane pAvana karyu che ane jaganI zisaMskRti dhaDavAmAM aneAkhA phALA ApyA che. e mAna ApaNA A bhAratadezane maLyu che. atyAre ApaNe jaDa kamajora, ane parAdhIna dazAmAM sapaDAelA chIe eTale kadAca ApaNane e sAcI vAta paNa sAcI na lAge te jarA paNa navAi jevuM nathI. jema AjakAla ApaNI sarakArI prAiveTa nizALeA ke yunivasiTIomAM bhUgeALa bhUmiti vigerenA viSayeA pharajIyAta bhaNAvAya che tema IsvI. pUrvenI bhAratIya zikSaNasaMsthAomAM hetu darzInazAsra ane adhyAtmavidyAnA paNa abhyAsa krUrajIyAta karAvAtA. A viSayanA zikSake tathA pAca prathA paNa joie tevA ja te samaye hayAta hatA; tethI chAtrA AvA viSayAmAM rasa pUrNAMka adhyayana karI aMga ane udAra vidvAna thatA. Ama darzana ane adhyAtma viSayane avicchinna pravAha IsunI dazamI sadI sudhI vahetA rahyo. sAtamI sadImAM bhAratanI yAtrAe Avela cInI yAtrI 'huenasAMge ' paNa A vAtane ullekha peAtAnA graMthamAM karyA che. evA vicArakAnA vicArathI bharelA sekaDA nahi paNa lAkhA graMtheA banyA che. e vicArakA ane temanA vicArAne itihAsa ghaNA bahALe! are paNa ramuja utpanna karanArA che. prastuta graMtha dArzanika ( jainadarzananeA ) che paNa te pramANamAM nahAne tema ja prakriyA graMtha hAI karI tenI TUMkI prastAvanAmAM te vicArakA ane vicArAne itihAsa AlekhI zakAya nahi. ahIM te| phakta prastuta graMtha paratve ja lakhavuM ucita kahevAya. mATe atre sadarahu granthanuM svarUpa, tenuM nAma, tenI zailI, tenA kartA ane granthanA saMpAdana viSe ja DheMkANamAM huM lakhIza. Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jenI saptapadAthI mULa graMthanI AlocanA granthanA svarUpa viSe kahetAM grantha gata viSaya-vastunA saMbaM dhamAM khAsa kahevuM joie. A granthane pratipAgha graMthane viSaya. viSaya nyAyanI paddhatie jenasiddhAnta che. eTale ke AmAM jenaprameya (padAtha ) ane jenA pramANene TUMka paricaya bahu saraLatAthI nyAyanI paddhati pramANe karAvyo che. jenanyAyasiddhAntanA moTA graMtha vAMcavAmAM pravezaka graMtha tarIke A graMtha bahu sahAyaka nivaDI zake tema che. - tatvajJAna meLavavA ane bauddhika vikAsa sAdhavA mATe nyAya ( darzanazAstra) eka suMdaramAM suMdara sAdhana che. ghaNu lake "A viSaya ghaNe adhare che ema mAnI nyAyathI bhaDakI enA adhyayanathI vaMcita rahe che paNa temane A bhaya kheTo che. nyAya te eka rasika ane jarUrane viSaya che, "udyamI ane buddhizALI mATe jagatamAM koI paNa vastu kaThina che ja nahi yukti ane pramANe dvArA jenAthI padArthonuM bhAna (jJAna) thAya tenuM nAma jAya che. jenI saptapadAthI nAmanA A granthamAM jenenA jIva, ajIva vigere sAte padArthone TUMkamAM bahu sahelAIthI paricaya karAvI pachI pramANu, naya, tenA bhedo, saptabhaMgI vigere pramANa graMthanuM svarUpa, viSayenuM digadarzana karAvyuM che. bIjA paNa nyAya payogI keTalAka viSayone saMkSepamAM vicAra AmAM karyo che. je 26 mA pejamAM ApelI viSayAnukramaNikAmAMthI pAThake joI zakaze. pramANonuM ane prameyanuM varNana, tenAM lakSaNa, tenA bheda vigeremAM zrI yazovijayajI upAdhyAyajI sudhI je jenamAnyatA hatI te ja mAnyatA AmAM che. artha tarIke kAMI navIna nathI. Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ graMthane viSaya. kALa viSe tenA asaMkhyAta pradezano ullekha che ke tAaronI pracalita mAnyatA karatAM jUdo jaNAya che; paNa zrIsiddhasena gaNi (zveTa ) nI TIkA (pRSTha 434) vigere jevAthI jaNAya che ke kALane paNa paryAyanayanI dRSTie svataMtra dravya mAnI tenA pradeza paryAya mAnavAmAM bAdha nathI. A graMthamAM chavA vigere padArthonuM varNana navatattva, karmagranya daMDaka ane tatvArthasUtranA AdhAre karyuM hoya tema A graMthamAM AvatAM vAye, zabdo ane utArAo. uparathI jaNAya che. enA pramANuviSayaka lakhANamAM mukhyatayA pramANanayatattvAlakano AdhAra levAmAM Avyo che. pramANuviSayamAM kaI kaI sthaLe tattvArthasUtra ane tarkasaMgrahanI paNa asara jaNAya che. jIvavicAra ane navatattvanA viSayone paNa A granthamAM nyAyanI bhASAmAM tenAM TUMkAM lakSaNe bAMdhI rasika banAvyA che, jethI jUnI paddhatithI bhaNavAmAM kaMTALelAne paNa A grantha bhaNavAmAM utsAha ane AnaMda utpanna thaI zake. pratyakSa anumAnAdi pramANa, saptabhaMgI jevA kaThina viSayone sahelA ane TUMkA karI AmAM samajAvyA che. matalaba ke pramANa ane prameyanuM A eka ja pustakamAM digadarzana karAvavA granthakAre jUnI ane navI athavA Agamika ane tArkike e banne paddhationo vacale mArga laI A granthane sarvopayogI banAvyo che. A grantha sahele ane nahAne che. vAkaye suMdara che. lakSaNe sArAM che. jenApramANunI sAthe AmAM jenaprameyanI paNa prakriyA che. e jotAM "jaina nyAya nA prAthamika abhyAsa mATe A grantha bahu kAmane che. jema niyAyika vaizeSika darzana mATe prAthamika grantha tarIke taka saMgraha che; tema janadarzana mATe A saptapadAthI' kahI zakAya. tarkasaMgraha sUtrabaddha che; jyAre A vAkyabaddha-gAbaddha che. AnA kartAe tarkasaMgraha jevo saheleH jainagraMtha nathI eTale tenA anukaraNamAM A grantha race che. tathA "muktAvalI"ne ThekANe Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 jenI saptapadAthI prastAvanA. 'syAvAdamuktAvaLI banAvI che. granthakAra banne graMthanI racanAmAM saMpUrNa saphaLa thayA hoya tema jaNAtuM nathI; chatAM temanI bhASA saraLatA ane padArthone goThavavAnI kaLAnI vizeSatA spaSTa rIte tarI Ave che. chAtrapagI sarala grantha banAvavA mATe graMthakArane ochuM abhinaMdana nathI. pramANa nayatattvAkathI laI TheTha sanmatita sudhInA jaina graMtha badhAe pramANa viSayanI ane te paNa vAda vivAdanI paddhatithI carcA kare che paNa jene jena prakriyAnuM AchuM paNa jJAna na hoya tene te grantha bahuja agharA ane zuSka lAge e svAbhAvika che. vartamAnamAM atyArasudhI "taka saMgraha jevo jena nyAyane graMtha prasiddha na hato eTale ApaNe sAdhuo ane jena gRhasthone paNa tarka saMgraha bhaNavo paDato ke jemAM jenatattvanuM varNana nathI paNa naiyAyika ne vaizeSikanuM che. dareka jana sAdhu tathA gRhastho A graMthathI potAnI jijJAsA pUrI karI zake AvI bhAvanAthIja A mahAnA sarala paNa upayogI graMthane saMpAdita karavAnuM meM kAma hAtha dharyuM che. huM AzA rAkhuM chuM ke dareka jaina munio tathA gRhastha A graMthane bhaNuM bhaNAvI graMthakAra ane graMtha saMpAdakanI bhAvanAne phaLavatI banAvaze. A granthanuM nAma jena saptadAthI che. prANI mAtramAM bIjAnuM anukaraNa karavAnI Teva hoya che. vyAjabI ke granthanuM nAma. geravyAjabI cheDA ghaNA aMze dareka jIvo pa tAne yogya anyanuM anukaraNa kare che e ApaNe manuSya pazu ane pakSIonA vyavahAramAM najare joIe chIe. - vyavahAranI jema sAhityakaLA ane dharmAnuSThAnamAM paNa tenA AkAra prakAra nAma vigerenuM anukaraNa anubhavAya che. amuka graMthakAre amuka granthanuM eka nAma pADayuM eTale te sAruM lAgatAM vartamAna Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ granthanuM nAma. 13 ane bhaviSyanA granthakAra pitAnAM pustakanAM nAma pADavAmAM te granthanA te nAmanuM saMpUrNa ke aMzataH anukaraNa kare che, dAkhalA tarIke kAlidAsanA meghadUta kAvya" nA nAmanuM anukaraNa aneka deza dharma ane samAjanA granthakAree karyuM che. tenA phaLa svarUpa be DajhanathI vadhAre dUta kAvyo banyAM che.... tevIja rIte "zrI bhagavad gItAnuM nAma lekapriya thatAM ke sAruM lAgatAM gaNeza gItA, buddhagItA, rASTragItA vigere aneka gItAo banI. zrI ravIndranAtha ThAkure potAnI suMdaratama anyanuM nAma gItAMjali rAkhI aMzathI anukaraNa karyuM. tenAM paNa anukaraNe dharmagItAMjali vigeremAM thayAM. AvA anukaraNenA seMkaDo dAkhalA che. temAM buddhine upayoga karI anukaraNa karAya te kalaMkane badale zabhA rUpa thAya che. prastuta granthanA nAmamAM paNa tenA pUrvavartI nAmanI asara paDI che, eTale ke A granthanI pahelA "pArtha" nAmano graMtha banya hata6. te sivAya "maLatAMgiLa "vasaMdhAna' vigere rasa zabdathI zarU thatAM nAmavALA paNa graMthe hatA. tenuM anukaraNa AnuM * udAharaNa tarIke jaina meghadUta, rASTrameghadUta, codUta, madUta, pavanadUta, candradUta, zIladUta vigere. jaina graMthAvaLImAM AnA kartA vinavadhana lakhyA che. jenA sA. saM. itihAsamAM sarapALanA kartA riAvavitra lakhI jinavardhanane TIkAkAra lakhyA che. "AbU " vigere aitihAsika granthanA lekhaka vidvAna munirAja zrI jayaMtavijayajI mahArAja eka patramAM jaNAve che -" saptapadArtho upara zrI bAlacandra vRtti banAvI che. rasapAtha te mULa graMtha ajenakRta che. AnI hasta likhita prati rAdhanapuranA zrI vIravijayajInA bhaMDAramAM che. tenA 12 peja che". Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14. jenI saptapadAthI prastAvanA. nAma pADavAmAM thayuM hoya e zakya che. jaina darzana viSayano A graMtha hAI karI "jenI zabda enI AgaLa lagADI AnuM pUruM nAma " nI satapavAtha" rAkhyuM che. A anukaraNa buddhipUrvaka hAIkarI yathArtha ane zobhAspada che, kAraNa ke -sadarahu ( jainIsaptapadAtha ) graMthamAM jaina Agama ane tatvArthasUtra vigere graMthomAM ulikhita jIva, ajIva, Azrava, bandha, saMvara, nirjarA, ane mokSa e sAta padArthonuM (tanuM) pratipAdana che. "navatatva" vigeremAM puNya ane pApane upara lakhela sAta tathI judAM gaNuM nava to mAnyAM che. jyAre sadarahu graMthamAM puNya ane pApa e AzravanA ja prakAre hAI karI "pupapadayamADhavAnsameva" ( rU-2) puNya pApa AzravanA aMdaraja AvI jAya che" ema kahI te bene judAM tatva tarIke nahi gaNatAM sAta ja to varNavyAM che. eTale ke tattvadaSTie sAta ke nava e banne kalpanAomAM kaze taphAvata nathI. zailInA saMbaMdhanI ghaNIkharI bAbata upara svarUpamAM lakhAI gaI che. jenA siddhAntanA graMtha be paddhatinA che. graMthanI zailI. jemAM eka te "Agama paddhati" ane bIjI " nyAyapaddhati arthAta tarka paddhati che pahelI paddhatinA graMthamAM bhagavatI sUtra, sUtra kRtAMga vigere Agama tathA vizeSAvazyaka bhASya, naMdisUtra, jIvavicAra, navatattva, karmagraMtha vigere prakaraNadigranthano samAveza karI zakAya che. bIjI paddhatinA graMthamAM nyAyAvatAra, syAdvAdamaMjarI, pramANamImAMsA, anekAntajayapatAkA, syAdvAda ratnAkara, sanmati tarka vagereno antarbhAva thaI zake che. bIjI paddhati eTale ke nyAya paddhatinA graMthamAM moTe bhAge pramANa naya viSayanA tathA temAM paNa vAdaka "vAdavivAdanA" graMtheja jenomAM Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ granthanI zailI. 15 vadhAre banyA che. navA ane nAnA jijJAsuone TrakamAM nyAyamAM praveza thAya, te tene AsvAda ceDI mahenate lai zake tevA tarkasaMgraha, sAMkhyatattvakaumudI, vedAntasAra vigere jevA jaina tattvAnA prakriyAgraMtha ghaNA ja echA banyA che ane prasiddhimAM tethIye ochA AvyA che. tethIja te jyAre huM indora kAvya tInI parIkSA ApavA gayA tyAre tyAMnA priMsipala; nyAya mImAMsAdi tI; mArAmitra zrIyuta zrIpAda zAstrIjIe tarkasaMgraha zailinA jaina grantha jo hAyatA tene; ane na Aya teA navA banAvI prakAzita karavAnI mane bhalAmaNa karI hatI. A * jenI saptapadArthI jainatattvAne prakriyA graMtha che. AmAM jaina pramANa ane prameya bannenuM nirUpaNa che. AnI bhASA sarala saMskRta che. zailI sArI che. tarkasaMgraha, sUtrabaddha che. sAMkhya kArikA padyabaddha che. jyAre A graMtha nyAya dIpikAnI jema gadya baddha che jethI chAtrAne vadhu sahelA paDe. nyAyadIpikA ( zrI dharmabhUSaNanI ) sArI che paNa te phakta pramANa viSayanuM ja nirUpaNa kare che eTale prameyanuM jJAna temAMthI thatuM nathI, ema mane jaNAyAthI A graMtha leAkeA. samakSa mUkavAne meM yatna karyo che. " bIjI vizeSatA AmAM e che keHgranthakAra zvetAmbara sAdhu hAvA chatAM zvetAMbara, diga'bara ane sthAnakavAsI dareka jainane saMmata heAya tevAM tattvonu ja AmAM temaNe nirUpaNa karyuM che. kAine sAMpradAyika vAMdhA Ave tevI khAkhata AmAM graMthakAre nAkhI nathI, tema ajaina darzana ke kAi paNa temanA siddhAntanu khaMDana AmAM karyuM... nathI e dRSTie AvA jamanAmAM Ave grantha eka AzIrvAda rUpa gaNI zakAya ke jene sahelAithI kAi paNa jaina ke ajaina, bAlaka ke vRddha, strI ke puruSa gheADA TAimamAM premathI bhaNI tattva meLavI zake. Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jenI saptapadAthI prastAvanA jyAM sudhI mANasa apUrNa che tyAM sudhI tenI kRtimAM paNa deSa anivArya che. temAM keIe Azcarya ke khoTuM doSa dazana. mAnavAnI jarUra nathI. A granthane guNadarzana | viSe kahyA pachI daSadarzana viSe na kahevAya te A AlocanA adhurI rahe. te mATe te tarapha paNa daSTipAta karI joIe. graMthanI zarUAtamAM prayojana batAvyA pachI jIva, ajIva, Azrava, baMdha, saMvara, nirjarA ane mekSa (pRSTha 3-10 mAM) ema sAta padArthone tatvArthasUtra (ta1-4) nA kramathI uddeza (nAma nirdeza) karyo che. jyAre tenAM lakSaNo vigere lakhatAM anukrame jIva, pudagala (achava), Azrava, saMvara, nirjara, baMdha ane mokSanuM nirUpaNa navatattvanA kramathI karyuM che. eTale ke pahelAM uddeza karatAM "baMdhane saMvaranI pUrve cothe naMbare mUke che. jyAre vivecana karatAM baMdha" ne cha naMbare eTale ke nirjarA pachI mUkyo che. kAyade te e che ke je kramathI udeza karyo hoya (nAmo lakhyAM hoya) teja kramathI lakSaNadi karavAM joIe chatAM ahIM krama bhaMgane doSa granthakAre zA mATe karyo haze ? te samajAtuM nathI. A graMthamAM keTalAMka vAkayo jena daSTie apUrNa jevAM paNa jaNAya che. te saMbaMdhI meM kaI keInI noTamAM AlocanA karI che. pramANa prakaraNamAM graMthakAre bahuja TUMkANamAM vicAra karyo che, tema Avazyaka sthale paNa "cA" vigere zabdo lakhavAmAM saMkeca karyo che. pravezaka granthamAM te saMkeca karavo yogya kahevAya nahi.' prastuta graMthamAM jyAM jyAM pramANanayatattvAlaka vigere bIjA graMthanAM sUtra vAkyo ke ke lIdhAM che tyAM nathI lakhyuM te graMthanuM nAma ke, nathI lakhyuM tenA kartAnuM nAma, "huvataM' ke "tathA vovata' Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ granyaracanA. 17 vigere jevA kATezana--avataraNa sUcaka zabdo paNa mUkayA nathI. AmAM AvatAM ghaNAkharAM sUtrA, vAkyA ane padyoneA mArAthI banatI mahenate patto lagADI meM A mULa graMthamAM ane enA bIjA (B) pariziSTamAM te te gra MthAnAM nAmeA vigere ApI dIdhAM che. AmAM chellA be dASA tA graMthane sarala ane ati nAnA banAvavAnA uddezathI granthakAre jANIne vahAryA haze. te sivAya ekAda doSa hoya te paNa te aneka guNA ane ghaNI ceAgyatAnI aMdara " jo dioSo musamnipate nimannatIndro, neivivAdaH '' saktithI, DhaMkAi jAya che. enAthI graMtha ane graMthakAranuM mUlya ochuM thavAnuM nathI. jo ke A granthanI prazastinA zleAkamAM (pR 31 mAM ) samUpAnte ' nA a sArUM jaNAtA nathI. paNu graMthanI racanA bIjA graMthA jotAM 1757 vikramasaMvat haze evA arthA te zleAkamAMthI nikaLe che eTale ke vikrama sa 1757 nI suda ekamanA divase A graMtha pUrA thayA che. A zukla pratipadA ( ekama ) kayA mahinAnI che te viSe A graMthamAM kAMi ullekha nathI. ' AgarAnA zrI vijayadha lakSmIjJAnamadiramAM eka 11 pAnAenI prati che temAM lakhyu che keH-" tapagacchanA zrIyazaHsAgaranA ziSya pa. yazasvatsAgaragaNIe vikrama 1758 varSe samudayapuramAM jayasiMha rAjAnA rAjyamAM A graMtha pUrA karyAM che. ( AneA mULapATha pR. 31 mAM che ). A pratinA pAThamAM eka varSanA pharaka che. saMbhava che ke nakala karanAranI bhUla haze. "" graMthakAre vi. 1721thI granthA lakhavAnI pravRtti zarU karI hatI tethI ema kahevuM anucita nathI ke A grantha temaNe prauDhAvasthAmAM banAvyA che. Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 jainI saptapadAthI prastAvanA granthakattA zrIyazasvatsAgaraNa, sadarahu 'jainI saptapadA' granthanA banAvanAra zrImAn 'yazasvatsAgaraNa ' che. dhaNAkharA niHspRhI jaina sAdhuonI jema temaNe peAtAnAM janma, deza, samaya mAtA pitAnAM nAma, avasthA vagere sabaMdhI lakhavAmAM upekSA karI che. tyAganI dRSTie joke A paddhati kImatI ane vakhANavA jevI che, paNa itihAsakArAne mATe duHkhakara jevI ane mUMjhavanArI lAge che. A graMthanI prazastinA chellA ( pR. 31 mAM ) zlAkathI jaNAya che ke: teo zrIyaza: sAgaragaNinA ziSya hatA. tapAgacchanI vijaya, vimaLa, candra, ratna, sundara, sAma ane sAgara vigere aneka zAkhAo paikInI eka sAgara zAkhAnA te jaina sAdhu hatA. zrI yazasvatsAgara svADhAvanunhAvahInI prazastimAM temanA pUrva pUjya gurU tarIke anukrame zrIvijayaprabhasUri, zrIkalyANasAgara ane zrIyaza:sAgaranA ullekha kare che. zrIyazasvat sAgara potAnI syAdvAdamuktAvaLInA dareka stabkanA ( cArenA ) aMtamAM zrI cAritrasAgarane zrIcAritrasAgara, bahu mAnapUrvaka ullekha kare che. kAi sthale temane gurU kahe che. kAi sthale mahAna vidvAna jaNAve che. teA kAi sthale ratnatrayI ( jJAna darzana cAritra ) nA denAra Alekhe che. enAthI ema tarka thAya che ke kAMtA te ApaNA granthakAranA vidyAgurU haze ? kAM dAdA gurU athavA sahu pahelA dharmamAM joDanAra ke moTA upakArI haze. e te nakkI che ke graMthakAranA vakhatamAM cAritrasAgarajI hayAta hatA ane temanA dIkSAgurU yazaHsAgara upara temane je sneha hatA te karatAM ghaNA vadhAre sneha *Ae syAdvAda muktAvaLInA cAre stabakanA cheDe. Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIyazasvatsAgaragaNi. 19 cAritrasAgara upara zrI yazasvatsAgaranA hatA. syA. mu. nA ceAthA stakhakanA 42 mA zlokathI jaNAya che keH-cAritrasAgara jabbara vidvAn hatA. ApaNA caritra nAyakanA ghaNAkharA abhyAsa emanI pAse thayeA haraze ema lAge che. zrI yazasvasAgarane bhaNavAnI dhaNI dhagaza hatI. nyAya--dana ' * tarkazAstra upara temane prema adhika hatA. temaNe dananA aneka graMthA vAMcyA hatA jenA dAhanarUpe teoe te viSayanA aneka graMthA lakhyA che. jevA jUnA graMthA che tevA mahATA ane kaThina prathA lakhavAne temaNe meAha na rAkhyA, paNa jenI jarUrata hatI, badhAne upayAgamAM AvI zake tevA sarala nAnA ane sa` upayAgI graMtheAja teee banAvyA che. jeneAmAM muktAvaLI ane tarkasaMgrahanI khATa jaNAtI hatI eTale syAdvAda muktAvaLI ' jenI saptapadArthI' ane 'jaina tarka bhASA jevA graMthA temaNe banAvyA. teoe nyAyanA graMthA banAvavAmAM zrI svAdidevasUrinA pramANanayatattvAleAka ane tenI TIkAenA dhaNA AdhAra lIdheA che e vAtanA teoe peAte paNa aneka sthaLe ullekha karyAM che. nyAya sivAya kAvya ane jyAtiSanA paNa teo vettA hatA. nyAya jevA viSayane jUdA jUdA chandonA dyomAM AlekhavA e kAvya banAvavAnA dRDha abhyAsa vagara kema banI zake ? temanI syAdvAda muktAvalI AkhIya padya (chanda:) mAM banelI che. . granthakAranI vidrattA ane kRtio *syAdvAdasukhabodhAya prakriyeyaM pratiSThitA / vicArAmbudhibodhAya devasUrivaco'nugA || syAdavAda muktAvaLI. 4-44 * madde vInaM mAvatathAmivanva, sanyAvidyAsakuThuM maruM j| zrImaddevAcAryavayaktiyuktyA syAdvAdasya prakriyAM vAvadAmi // hastalikhita jaina tarka bhASA kSeAka. 1 Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainI saptapadArthI prastAvanA. te prakAMDa vidvAn kadAca na hoya chatAM temaNe zAstrIya dareka viSayAne paricaya meLavyeA hatA. teo digaMbara zvetAMbara vigere jaineAnA peTA bhedA, tathA khIjA datA viSe paNa udAra hatA A vAtanI sAkSI A grantha tathA temanA khIjA graMthA pUre che. te aDhAramI sadImAM, thayA che. ke je sadImAM zrI yaze...vijayajI, vinayavijayajI ane meghavijayajI upAdhyAya jevA jyotidharA prakAzI rahyA hatA. tapAsa karatAM temanA cauda graMthA jaNAyA che. temanA grA. 20 graMtha nAma. vikrama saMvata. 1xvicAra SatriMzikAvara 2 bhAvasakRtikA 3 jainI saptapadArthI 4 zabdArtha saMbaMdha 5 pramANe vAdA 6 jaina tarka bhASA 7 vAdasaMkhyA 1721 1740 1757 1758 1759 graMtha nAma. vikrama saMRRta. syAdvAda muktAvaLI 8 9 mAnamaMjarI 10 samAsa zAbhA 11 gRhalAdhava vArdika 1760 1762 12 yazeArAja pati 13 vAdA nirUpaNa 14 stavanana xAmAM 1, 2, 12, 13 tathA 14 nakharanA graMthA uryapuranA eka ti meAtivijayajInA upAzrayanA bhaMDAramAM che. ane te sivAyanA badhA granthAnI hastalikhita eka ke tethI vadhAre prati gurudeva zrI vijayadharmAMsUri mahArAjanA pustakaiAthI banela AgarAnA zrIvijayadhama lakSmI jJAna madiramAM menUda che. 5 syAdvAda muktAvaLIne vikrama saM. 1965 mAM bharjana sAhityanA suMdara lekhaka udAra AcArya zrImAna buddhisAgarasUrijIe prakAzita karI hatI, paNa tenuM saMzAdhana ane saMpAdana navI paddhatie joie tevuM nathI thayuM. krI ekavAra te saMzAdhana mAMge che. AnI mudrita prati zrImAna hemendrasAgarajI mahArAje mane pUrI pADI che te badala temaneA AbhAra mAnuM chuM. Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ granthanuM saMpAdana. granthanuM saMpAdana. lagabhaga pAMca varSa pahelAMnI vAta che. A jainI saptapadArtho graMthanI hastalikhita traNa prati mArA nyAyanA pUrvavRtta. sahAdhyAyI nyAyatIrtha tarlabhUSaNa bhAI ratilAla DI. desAIe zivapurImAM mane ApI A granthane saMpAdita karavAnI preraNuM karI hatI. A traNe prato zrI vijayadharma lakSmI jJAnamaMdiramAMthI temaNe meLavI hatI. te vakhate svanAmadhanya gurUdevazrI vijayadharmasUrimahArAjanA samAdhimaMdiranI pavitra ane zItala chAyAmAM Avela jena gurukula zrI vIratattvaprakAzaka maMDaLa zivapurImAM adhyayana adhyApananA kAryamAM huM parevAeluM rahetuM eTale AnA saMpAdana tarapha upekSA karI. zivapurI cheDaDyA pachI koI samaye adhyApananA bhAre, koI vakhate granthAntaranA saMpAdana karyuM, te kaI vAra mAMdagI devIe mane A granthanA saMpAdanamAM moDe karyo. A vakhate Ane udayakALa AvyuM tethI Ane saMpAdita karavA meM daDha nizcaya karI kAma zarU karyuM. pUjya mahArAjazrInI AjJA laI meTarane presamAM mokalyuM. upara lakhI gayo chuM tema A granthanI traNa prato mane maLI hatI. te traNenAM pAnA ane saMjJA A pramANe che. pAnAM saMjJA 10 AnA uparathI mUla granthanI nakala karI A graMtha chapAvyo che. " 11 AnI saMjJA (nAma) ja rAkhI che. 14 AnuM nAma pratti rAkhyuM che. Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 jenI saptapadArtho prastAvanA A traNa pratio paikI pahelAMnI benAM akSare sArAM che. bahu azuddha nathI. tema bannemAM ghaNuM samAnatA che. trIjI (14 pejanI), pratinA pATho be karatAM kaI sthale taddana jUdAM temaja ghaNuM vadhAre che. kAI kaI sthale te jANe jUdaja graMtha hoya tevuM paNa bhAse che tethI meM pahelAMnI be pratane AmAM bahu upayoga, karyo che. te saMjJAnI pratinA pAThAntare lIdhAM che. tema dasa pejanI pratinA jyAM sAva azuddha pAThe lAgyA tene jA ane trIjI-catta saMjJAnI pratithI zuddha paNa karyA che. bAkI pracAra saMjJAvALI 14 pejanI pratinA badhA pAThAntare na letAM jyAM pahelI be prationA pAThe saMdigdha viparIta ke anadhyavasita lAgyA tyAM trIjI pratinA pAThAntarenI mAre madada levI paDI che. jyAM mULane sAva azuddha pATha jaNAya tyAM trIjI pratinA pAThane laI te te sthale TippaNImAM pratyuttara ke pustAra nA nAmathI meM tenA pAThAntaro ApyAM che jema 24 mA pejamAM. maLamAM je je pATha mane zaMkAvALA ke sAva ulaTA jaNAyA tyAM vacce ( ? ) AvAM zaMkAcihno karyA saMpAdana paddhati che. keI sthale azuddha pAThane badale tenI pAse ( ) AvAM cihno karI temAM mArI buddhie nizcita karelA zuddha pATha meM mUkyA che. keTalAka ThIka nahi jaNAtA pAThenI AlocanA meM mArI gujarAtI neTamAM paNa karI che, jema sAmAnyavizeSa ane upAdhihetvAbhAsa vigerenI. keTalAka azuddha pATha hovA chatAM traNe pratiomAM eka ja sarakhA pATha hovAthI te pAThane temanA tema ja rahevA dIdhA che; jema-pR. 4-1mAM "zravAjAtakheva" pR. 7-19 mAM " " vigere. ghaNuM kharA pATha vyAkaraNAdinI daSTie sAva anucita lAgatAM temAM meM ghaTate sudhAre karyo che. temAM keTalAka ahIM pAThakenI jANa mATe AvuM chuM - Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMpAdana paddhati. peja--paMkti. azuddhapArTa. zuddha karyo. svadehaparimANaH / yuktiyuktam / tAdavasthyameva / alakSye / lakSaNagamanamavyAptiH / idamapyaupacArikaM / mAno / tiryagUrdhvatA0 / sAdhAraNa lokAnI sagavaDanI khAtara meM ghaNe sthale kaThina sadhione chUTI pADI che. mULa graMthanI TippaNInA vibhAga karatAM pAThAntarAnA vibhAga jUdA pADI tene jUdA khAnAmAM mUkayA che. tathA banne vibhAganI TippaNInA nakharamAM goTALA na thavA pAme eTalA mATe pADAntarAnA nakhara IMglIza phIgaramAM ApyA che. viSayeAnAM mathALAM hastalikhita pratAmAM na hatAM, te meM navAM ja pADyAM che. mULa graMthamAM je je khIjA granthAnAM kATezane-avataraNA mane lAgyAM te meM cAlu TAIpa karatAM jarIka nAnAM TAIpamAM pAvarAvyAM che. tenI banne tarapha me AvAM kAmAM cihna karyAM che te eTalA mATe ke pAka jaldI samajI zake. enA sthAna vigerenA nirdeza mULa granthamAM ane pariziSTamAM karyAM che. cr "" 7-- 86 8-20 17-9 17- 10 28=6 26-4 26-6 svadehapariNAmaH / yuyuktaM / tadvasthyameva / 23 aho ! lakSaNagamavyAptiH / idamapyaucArikaM / mAno / tiryagUtA0 / A mULa graMtha viSe graMthanI pAchala tATA vigere cAra pariziSTo gujarAtImAM ja lakhyAM che, tenuM kAraNa e che ke gujarAtamAM saMskRta bhASAnuM bahu ja ochuM jJAna che. pUrvIdezanA kAi paMDita ahIM AvI ApaNA gujarAtamAM gIrvANabhASAnI tarapha leAkeAnI medarakArI ane maMdatA jUe teA te kharekhara AMsu ja sAre. A graMtha nyAya viSayane che. A viSayane gheADe! rasAsvAda gujarAtanA lekA paNa letAM zIkhe evA uddezyathI saMskRtagrantha heAvA chatAM ahIM nATA vigere gujarAtImAM ja badhuM lakhAyuM che. Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainI saptapadAthI prastAvanA. prArabhika abhyAsIe mATe A mULa graMtha che eTale me' AnI neTA taddana sahelI ja lakhI che. mahattvanuM lakhavAnI dhaNIye IcchA thatI parantu graMthanA adhikArIe tarapha diSTa jatAM te icchAne meM rAkI che. mULa graMtha saMbaMdhI neATA che eTale mULa karatAM avaziSTa ke navuM ja lakhavuM joie tethI mULa sivAya tene lagatuM me lakhyuM che eTale vAcakA eka viSayanI tamAma vastu mArI A nATAmAM kadAca nahi joi zake e svAbhAvika vAta che. e mATe mane kSamA Apaze. jete tAttvika jJAna haze tene A neATA kiThana na lAgaze ema huM mAnu chuM. mULa ke neTAne samajavA mATe kevaLa buddhineA ja bharAsA na rAkhatAM parizrama paNu karavA mATe chAtrAne huM vinavuM chuM. 24 A graMthanA saMpAdana ane ne- vigeremAM meM je graMtha ane granthakArAnI sahAyatA lIdhI che temane huM AbhArI chuM. tema ja hastalikhita eka pratinI nakala karI ApavA badala bhAI ratilAla DI. te paNa dhanyavAda ApyA vagara rahI zakatA nathI. saMsthAnA saMcAlakA A graMthane taka' sa Mgrahane badale zikSaNa saMsthAonA pAThyakramamAM dAkhala karaze, zikSakA sArI peThe vAMcI chAtrAne prema ane vivecana pUrvaka bhaNAvaze, vidyArthIe AnuM mananapUrvaka adhyayana karI tattvajJAnane prApta karaze ane vizeSajJa purUSA skhalanA kADhI sUcanA karaze, te A saMpAdaka peAtAnA nAnA prayatnane AbhAra pUrvaka saphaLa mAnaze eTaluM kahI rajA lauM chuM. granthe'tra buddhidoSAdvA dRSTidoSAt tvarAtvataH / skhalitaM dRzyate yat cet tacchodhyaM dhIdhanairjanaiH // sAmA jeTha suda 15 dharma saMvata 12. nivedaka. hi mAM zu vi ja ya ( anekAntI ). Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jenI sapta padArtho. gegeveawauweve jagatpUjyazrI vijayadharma sUrijI. NGOOGOOGGOOGNOREIGNINGNORGANOC 70 =ICEews satpAthojavikAsavAsarakaro gAmbhIryaratnAkaro, dharmoddhArisamAjadezasukhadaH prAnandakandAmbudaH / zraddhAjJAnacaritranirmalabala: kundendukiiyojvlH, sUriH zrIvijayAdidharmamunipaH syAd bhUyase zreyase / / -dharmaviyogamAlA. 30. NARENamastendin zrI mahAdaya presa-bhAvanagara. Page #28 -------------------------------------------------------------------------- Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainI sptpdaarthii| Page #30 -------------------------------------------------------------------------- Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIyazasvatsAgaravinirmitAjainI sptpdaarthii| hia-bast 4 namo gurave / svasti syAdvAdavAdAya samarUpaprarUpiNe / anekAntasvarUpAya tasmai nityaM namonamaH // 1 // apArasaMsArasamudrasetuM vijJAnasArasvavidhAnahetum / sattaya'tarkAmbudhipArametuM stuve jinendraM vRSabhaikaketum // 2 // ajJAnatimirodbheda-bhAsvadbhAskarasannibhAm / bhAgyasambhAralabhyArthI jainI vAcamupAsmahe // 3 // AdivAkyam / pramANanayapratItArthapadArthasArthaprarUpaNArthamidamupakramaH[1] / jIvA'jIvA''zrava-bandha-saMvara-nirjarAmokSAstattvAni saptaiva pdaarthaaH| puNyapApadvayamAzravA', 1 " zrIgurubhyo namaH " iti ka-pAThaH / 8 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 jainI saptapadArthoM / ntargatamevam [ 0 meva ? ] / yathoktaM - kairavAkarakau mudyAm 66 tatra jIvAjIvau dvAveva sakalaprAmANikapratItAveva sabhedau, yathA - jIvastvekavidhaH / ajIvaH paJcaprakAraH, pudgala-dharmAdharmA''kAza- kAlabhedAt / etAni SaDeva dravyANi / paJcAstikAyAH / kAlasyA'stikA8 yatA naiva, akhaNDatvAd niraMzatvAcca / dravya-guNaparyAya - sAmAnya- vizeSabhAvA'bhAvAstatsaGgatA eva / 16 zambhuH saptapadArthabhaGgighaTanAmAsUtrayan jRmbhate " iti / dravyanirUpaNam / dravyaM satattvaM yathA - guNa - paryAyavadutpAda12 vyaya - dhrauvyayuktaM saditi / yathoktam -- " dravatyadudruvad droSyatyevaM traikAlikaM hi yat / tAstA~stathaiva paryAyAn tad dravyaM jinazAsane // 1 // dravyaM paryAyaviyutaM paryAyA dravyavarjitAH / ka kadA kena kiMrUpA dRSTA mAnena kena vA ? // 2 // " etatsAdRzyaM sanmatitarphe dRzyate yathA davvaM pajjavaviuyaM davvaviuttA ya pajjavAM Natthi // 1- 12 // iti / Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guNaparyAyanirUpaNam / guNanirUpaNam / atha guNAH / anvayinaH sahajA nirguNA guNAH / vyatirekiNaH kramabhAvinaH pryaayaaH| paryetyutpAdanAzau ceti pryaayaaH| dhrauvyaM dravyagato dhrmH| 4 yathA--jIvapudgalayoraviSvagbhAvasambandhasambandhitvena paryAyeSu sakriyatvam / ato'nye pudgaladravyaM vinA sarvANi pazca dravyANi niHkriyANi / guNA dvividhAH, sAmAnya-vizeSAbhyAm / sAmAnyaguNA astitvAdayaH 8 sarveSAM saadhaarnnaaH| vizeSaguNAH SaNNAM bhedbhinnaaH| yathA''tmano jJAna-darzana-sukha-vIryAdayastvanantA eva / pudgaladravyavizeSaguNA viMzatisaMkhyAH sparza-rasa-gandhavarNA''khyAH / sprshsyaassttau| rasAH paJca / gandhau dvau| 12 varNAH paJceti / dharmadravyasya vizeSaguNo gtihetutvm| adharmadravyasya sthitihetutvam / AkAzasthAvakAzadAnahetutvam / kAlasya navajIrNavarttanAhetulakSaNa iti pRthag vizeSaguNAH / jIvasya svalakSaNaM cetanatvam / 16 pudgalasya mUrttatvamacetanatvam / jIvapudgalayoge kathaMcinmUrttatvam / zeSANAmamUrttatvamacetanatvam / paryAyanirUpaNam / paryAyAH svabhAvavibhAvAbhyAM dvedhA / vibhAva- 20 Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainI saptapadArthI / dravyaparyAyA gtyaashritaaH| vibhAvaguNaparyAyA matyAdayaH / svabhAvadravyaparyAyAH siddhtvpryaayaaH| svabhAvaguNaparyAyA anntctussttyruupaaH| iti pryaayaaH| bhAvanirUpaNam / atha dravyANAM bhaavaaH|asti-naasti-nityaanityaikaanekbhedaabhedbhvyaabhvypraaprsvbhaavtvaanyekaadsh saamaanysvbhaavaaH| cetanAcetanamU mUrtapradezApradeza8 svabhAvavibhAvazuddhAzuddhopacaritvAni vizeSabhAvA bhA vAnAM bhavyAH / vistArastvanyato mahAgranthato'vaseyaH / yathoktam-- " ekviNshtibhaavaaHsyurjiivpudglyormtaaH|| 12 dharmAdInAM SoDaza syuH kAle paJcadaza smRtAH // 1 // " svabhAvavibhAvacetanamUrttAzuddhatvAni pazca bhaavaaH| dharmA'dharmA''kAzAnAM trayANAmete paJca bhAvA na bhavanti / pradezitvabhAvaM vinA pazcadaza kAle bhavanti / 16 bhAvA iti sarvadravyasaGgatA guNaparyAyabhAvA jnyaatvyaaH| 1 aparasmin Adarzapustake " paramasvabhAvatvAnyaikAdaza" iti pATho vartate, tenaikAdazasaMkhyA saMghaTate / 2 " bhAvyAH " iti k--paatthH| Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvanirUpaNam / jIvanirUpaNam / atha jIvadravyasvarUpam / cetanAlakSaNo jIva iti sA ca jJAnAdibhedAdanekadhA, yathopayogalakSaNA dvAdazaprabhedabhinnAH [ 3 ] | jIvo dvividhaH, saMsAryasaMsAri - 4 bhedAt / tatra saMsArI jIvaH prANadhAraNAt caitanyasvarUpaH, pariNAmI, kartA, bhoktA, svadehaparimANaH, pratikSetraM bhinnaH, paugalikA'dRSTavA~zcAyam / 8 guNA dvividhAH zuddhAzuddhAH / azuddhA matyAdayaH / zuddhAH kSAyikAdayazca / paryAyA api dvedhA-zuddhAzuddhAH / azuddhA gatyAzritAH / zuddhAH siddhimupAgatAH / utpAdavyayadhaunyatrayaM yathA - pUrvaparyAyaparityAgo vyayaH / anAgataparyAyasyotpAda utpAdaH / 12 utpAdo dvividhaH, svanimittaH parapratyayazca / vyayo'pi tathA / dhauvyaM tu dravyagataM zAzvato dharmazcetanAtmako jJAtRtvasvabhAvaH, sarvadaiva tAdrUpyAvasthAnAt / avasthA bhede'vasthAvato'pi bhedaH / jIvati - prANAn dravyabhAva- 16 bhedAn dhArayatIti jIvaH - catuH prANAdArabhya dazaprANaparyantaM prANI / tathA paJcendriyANi trividhaM balamitivacanAt / draSTvA [1] svadehaparimANazcAsaGkhyAta $ pramANanayatattvAlokasUtrametad, asmatsampAditAssvRttau pR0 166 dRSTavyam, atra kevalaM " sAkSAt " zabdo nyUno'sti / Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainI saptapadArthoM / pradezI / lokAsskAzapradezapramito dravyaguNApekSayA nityaH / paryAyApekSayA punaranityaH / svadravyAdicatuSTayena bhAvarUpastathA paradravyAdicatuSTayApekSayA'bhAvAd 4 abhAvarUpo'ta evAnekAntAtmakatvam / tathA pare pratipAdayanti ekasmin vastuni viruddhadharmAdhyAsatvaM kathaM saJjAghaTIti 1 / naitad yuktiyuktaM ; yathaikasminnari pitRtvaM putratvamubhayamapyapekSAkRdbhavatyeva / svapitra8 pekSayA putratvaM putrApekSayA pitRtvamityubhayamapi tAttvikaM sarvajanapratItam / sAmAnyavizeSAdikamapyanuvRttivyativRttipratyayapratItameva sukaraM susthiram / tathA paugalikAdRSTavAn vyavahAranayapratItyA, paradvIpotpanna12 vastubhoktA tadvalena bodhyam / iti saMsArI jIvaH / siddhatvanirUpaNam / atha siddho dravyaM; guNAH zuddhatvasvarUpeNa ta 16 evASTakarmakSayajanyA anantASTakarUpAH kSAyikAdayo bhAvapramANA jJAnAdayasta evopayogAH zuddhasvabhAvaguNavyaJjanaparyAyAzcaramazarIrAt kiJcinyUnadehadharAH siddhaparyAyAH / vyayaH sAMsArikaparyAyasya, siddhapa20 ryAyotpAdaH, dhauvyaM tu tAdavasthyameva / sAMsArikA 1 bhAvaprANAH iti ka - pAThaH / 69 " Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pudgalasvarUpam / vasthAyA utpAdavyayau tajjJAnAvabhAsakatvena tAveva / yathoktam -- " azarIrA jIvaghanA jJAnadarzanazAlinaH / sAkAreNa nirAkAreNopayogena lakSitAH // "" yathoktam----"jiNaajiNa..." iti vyaktam, iti paJcadaza bhedA lokAgravAsino'spRSTalokAntAH / iti siddhasvarUpam / 4 pudgalasvarUpam / atha pudgaladravyam / mUrtimantaH pudgalAH sparzavarNa-rasa-gandhavantazceti / sparzo'STavidhaH -mRdu-kaMThina-guru-laghu-zIta-uSNa-snigdha- rUkSabhedataH / rasaH paJcadhA- tikta- Amla-kaiTuka- maidhura - keSAyabhedataH / gandho dvedhA-surabhiH durabhizca / varNAH paJca- kRSNa - nIlapIta - rakta- zuklabhedAt / ete viMzatimUlabhedAH / zuddhA zuddhAH paryAyA dvedhA - zuddhAH paramANurUpA azuddhA dvyaNukAdyAH skandhadezapradezAH / tataH pRthivyAtapa-tamo- 16 jyotsnA - chAyA - zabdAH paryAyavAcyAH / eteSAM vistAro'nyato jJeyaH / mUrtimad ata eva sakriyaM pudgaladravyam / tathA'STavidhakarmarUpatvAt saGkhyAtA'saGkhyAtA'nantapradezAtmakam / tathA'syotpAdavyayau tu 20 12 Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainI sptpdaarthii| pratItAveva, sAkSAdeva darIdRzyamAnatvAt / sAmAnyavizeSAvapi tatpratyayasAdhyAveva / iti pudgaladravyasaGkocanaH / dharmAstikAyanirUpaNam / atha dharmadravyam / calanasvabhAvo dharmastathA gatyupagraho guNo gatisAhAyyadAyI, yathA payo ma syAnAm / sa tribhedaH-skandha-deza-pradezabhedAt / 8 amRto niHkriyazca / paryAyo lokA''kAzapramANo' saGkhyAtapradezAtmako jIvapudgalayomithomila[li0?] tayorapi gamanakriyAvatoH shkaarii| mukhyagauNavRttyA vyayotpAdAveva gatisAhAyyadAnataH pUrvAparavibhAga12 janyAviti / dhrauvyaM dravyasaGgatameva / sAmAnyavi__ zeSau pratyayasaMvedyau / iti dharmadravyam / adharmAstikAyanirUpaNam / athA'dharmadravyam / sthityupagrahalakSaNo'mUrtoM 16 niHkriyaH, tathA guNaH sthitisAhAyyadAyI skandha deza-pradeza-tribhedabhAk / paryAyo lokaa''kaashprmaanno'sngkhyaatprdeshaatmkH| astikAyatA ca sthityupaSTambhasAhAyyadAnena jIvapudgalayostathA pUrvoktayoH 1 " 0saGkocaH" iti ka-pAThaH / Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AkAzakAlanirUpaNam / sthitisahakArI, yathA chAyA pathikAnAm / mukhyagauNavRttyA sthitisahakAripUrvAparabhAgajAtau vyayotpAdau / sAmAnyavizeSAvapi yathA''mnAyaM veditavyau / dhrauvyaM dravyagatameva / iti adharmadravyam / 4 AkAzanirUpaNam / athaakaashH-avgaahdaanlkssnnH| avakAzadAnaM guNo'nantapradezAtmako lokAlokapramANo'mUrtoM niHkriyo dhruvaH / zuddhaparyAyo lokaalokprmaannH| a- 8 zuddhaparyAyo ghaTA''kAzamaThA''kAzakuTA''kAzAdikaH pratIta eva / paryAyasaGgatAvevotpAdavyayau sAmAnyavizeSau ca / skandha-deza-praidezAHtrayo bhedA mukhyagauNavRcyA svasamayAnusAriNo viduH| iti aakaashdrvym| 12 kAlanirUpaNam / atha kAlaH padArthoM vartanAlakSaNo navajIrNatAdiko guNo'khaNDatvAdastikAyatA naiva, niraMzatvAdamUtoM niHkriyazca / nityazca lokA''kAzapramANo'- 16 saGkhyAtapradezakaH / vyavahArataH smyaa''vliimuhuurtaadikH| tathopacArAdutpAdavyayau, sAmAnyavizeSAvapi / iti kAladravyam / sajhepatastu SaDdravyavivaraNaM zAstroktarItyA 20 likhitamiti / Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainI sptpdaarthii| - AzravanirUpaNam / atha tRtIya AzravaH / abhinvkrmaa''daanheturaashrvH| jIvapudgalayogajanyatraividhyakriyAyogAdA4 tmapradezaparispanda aashrvH| sa ca dvedhA-puNyA''zravaH pApA''zravaH / zubho'zubhazca / dvicatvAriMzadbhedabhinnaH paurvaH / aparastu vyshiitiprkRtiprbhinnH| tAH prtiitaaH| tethendriy-kssaay-avrt-yogaiH| jIvapudgalasaMyogajanyAH paJca kriyAH / tathoktam-x" kAiyaahigaraNIA..." ityAdivacanAn / uttarataH paJcaviMzatirUpA kriyA / eSAM yoge yAto dvicatvAriMzadbhedabhinna aashrvH| Azravo bhavahetuH syAd ityAptavAkyam / 12 iti aashrvH| saMvaranirUpaNam / atha saMvaraH / AzravanirodhaH sNvrH| sa dvedhAdravyabhAvAbhyAm / saMsAranirodhe tatpUrvakarmApudgalA 1 " itivacanAt " iti ka-pustakapAThaH / 2 " jAtaH " iti ka-pAThaH / x kAiya ahigaraNIA pAusiA pAritAvaNI kiriyA / pANAivAyAraMbhia pariggahiA mAyavattIa // navatattvagAthA 22 / Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirjarAnirUpaNam / ''dAnavicchedo drvysNvrH| saMsAranimittakriyAnivR[0vR0 1]ttirbhaavsNvrH| yathA-"+samaI [samaI ?] gutti parIsaha...." itigAthoktasaptapazcAzatsaGkhyAkaH saMvaro bhavati / yatheryAdayaH samitayaH paJca, manogu- 4 tyAdayo guptayastisraH, kSutpipAsA''dayo dvAviMzatiparISahAH, dazavidho yatidharmaH kSAntyAdikaH, bhAvanA dvAdazavidhAH, cAritrANi [pazca 1], iti vijnyeyH| pramAdaparityAgenA''zravanirodhaH sNvrshcturthH| 8 nirjarAnirUpaNam / atha nirjarA / yayA bIjabhUtAni karmANi janminAM zIryate [ ? ] sA nirjarA / sA dvibhedAsakAmA'kAmAbhyAm / jJAnapUrvikA yaminAM sakAmA, 12 apareSAmakAmA / sA dvAdazabhedabhinnA tapobhedAt / SaDvidhaM bAhyaM SaDvidhamAbhyantarazceti / yaminAmevAnanta 1 ka-pustake'yaM zloko'dhiko dRzyate" bIjabhUtAni karmANi zIryate janminAM yathA / sA nirjarA dvidhA proktA sakAmA'kAmamedata // 1 // " + samiI gutti parIsaha jaidhammo bhAvaNA carittANi / paNa-ti-duvIsa-dasa-bAra-paMcameehiM sagavannA // navatattvagAthA 25 / Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 jainI saptapadArthI | " phalarUpA nirjarA sarvadaiva / yathoktam -- " jaM annANI kammaM...." itivacanAd / iti nirjarApadArthaH / bandhanirUpaNam / atha bandhaH / +abhinavakarmagrahaNaM bandhaH / sa caturdhA-prakRti-sthiti- anubhAva - resa0 [0 pradeza 0 ] bandhaprabhedabhinnaH / yathoktam - * "paIsahAvA buttA [?]" itigAthoktaH / bandhodayodIraNA - sattAcaturbhedairiti / 8 yathA bandhe saviMzazataM 120 prakRtInAm, tathodayodIraNayordvAviMzatyadhikaM zataM 122 prakRtInAm / sattAyAM sASTacatvAriMzacchataM 148 prakRtInAm / X" micche sAsaNa..." iti gAthoktacaturdazaguNasthAnakeSu prakR12 tInAM cayakSayodayA [1] udayavyavahAraH karmagranthato vijJeyaH / saptatribhaGgIracanA sitapaTapakSA''cArya "" 1. " * anubhAga 0 iti ka - pAThaH / + dvitIyakarmagranthagAthA 3 | + prakRtisthityanubhAvapradezAstadvidhayaH / tattvArtha0 8- 4 / * payai sahAvo vutto, ThiI kAlAvahAraNaM / aNubhAgo rasoNeo, paeso dalasaMcao // navatattvagAthA 37 + dvitIyakarmagranthagAthA 13 / 25 / 2 +6 x $ X "" "" Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSanirUpaNam / nirmitA vijnyeyaa| bandhahetavaH saptapaJcAzatsaGkhyAkAH / yathA-mithyAtvapaJcakam , aviratidvAdazakam , kaSAyapaJcaviMzatikam , yogAH paJcadazasaGkhyAkAH, sarve saGkalitAH karmabandhahetavo 57 bhavanti / iti bndhpdaarthH| 4 mokSanirUpaNam / atha moksspdaarthH| tatsvarUpaM+" saMtapayaparUpaNayA [0vaNayA ?]" itivacanAd navabhedaprabhinnaH tathA satpadaprarUpaNA-dravya-kSetra-kAla-bhAva-sparzanA-a- 8 ntara-bhAga-alpabahutvAniprarUpaNAbhedena nvdhaa| satpadaprarUpaNA yathA-ekapadavAcyaM nAmato yathA ghaTapaTastambhakumbhAdizabdavAcyam , dvipadavAcyaM yathA zazazrRGgaM ggnaa'mbhoruhmityaadi| yatra bhavati bhavati ca 12 dvipadavAcyameva / kRtsnakarmavipramokSo mokssH| puroktaH pnycdshbhedbhinnH| zraddhAnarUpeNa samyaktvapaJcakena yaH zraddadhAti sa mokssmvaapnoti| XsamyaktvaM svasamayapratItam / iti sptpdaarthprruupnnaasnggrepH| 16 + navatattvagAthA 43 / saMpUrNagAthA tviyamsaMtapayaparUvaNayA davvapamANaM ca khitta phusaNA ya / kAlo a.aMtara bhAga bhAva appAbahu ceva // 43 // x "tattvArthazraddhAnaM samyagdarzanam" tattvArthasUtram 1-2 / Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainI saptapadArthI / atha pramANanayaprarUpaNAyai krmo'ymupkrmyte| pramANaprarUpaNam / 4 tatra pramANaM yathA-*" svaparavyavasAyi jJAnaM pramANam " / tad dvidhA-pratyakSaM parokSaM ceti / spaSTAvabhAsaM pratyakSam / vizadapratibhAsi jJAnaM sAkSAtkAri jJAnam / vyavasAyAtmakaM tasmin tadadhyavasAyo vyava sAyastathA yAthArthyAparaparyAyazca, pramANArpitA pratIti8 ranubhavaHsa eva vyvsaayH| pare "yAthArthyAnubhavaH pramA" iti / tathApramA smaaropH| sa triprakAraH saMzayaviparyayAnadhyavasAyabhedAt / atatprakAre tatprakAraH samAropaH / anizcitAnekakoTisaMsparzi jJAnaM saMzayaH, 12 sthANurvA puruSo veti / " viparItaikakoTiniSTaGkanaM viparyayaH " zuktikAyAM rajatamiti / kimityAlocanaprAyamanadhyavasAyo gacchatastRNasparzi jJAnam / idaM tritayamapi samAroparUpamiti vyavasAyarUpaM na 16 bhavati / pramANanayavivecanaM tu lakSaNalakSitameva / * pramANanayatattvAlokaH 1-2 / $ pramANanayatattvAlokaH 1-11 // Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramANaprarUpaNam / 17 tathoddeza-lakSaNa-parIkSA ceti [-parIkSAzceti ?] / vivektavyanAmamAtrakathanamuddezaH / vyatikIrNavastuvyAvRttiheturlakSaNam / tatkathanaM lakSaNanirdezaH / yuktAyuktayuktiyuktapravartamAnavicAraH parIkSA / pramA- 4 NapadakaraNasAdhanaM pramitikriyAM prati pramANaphalaM pramitiH, sA cA'jJAnanivRttirUpA / lakSaNe tAnyeva padAni deyAni yairativyAptiravyAptirasambhavA''khyazcetidoSA nirAkartuM zakyante / alakSye lkssnngmnmtivyaaptiH| lakSyaikadeze lakSaNagamanamavyAptiH / kutrApyavartanamasambhavaH / sAdhakatamaM karaNamiti karaNamapi trividham , upAdAna-sahakAryapekSAbhedAt / sAdhAraNAsAdhAraNopAdAnakAraNAni / 12 pUrvAkAratyAgottaradhRtAkArakaraNaM, pUrvAkAraparityAgottarAkArapariNAmaH kAryatvaM yathAjJAnanivRttau samyagjJAnaprAptiH / prAmANyAvabodhaH kAryakAraNabhAvaH / pramANaM [prAmANyaM ?] tUtpattau parataH, jJaptau + svato'ta 16 eva svaparavyavasAyitvam / ! " uddezalakSaNanirdezaparIkSA ceti " iti pAThAntaram / ___ 2 " 0dhRtAkAraH kAraNaM " iti ka-pustakapAThaH / + jJaptau abhyAsadazApanne svato bhavati / anabhyAsadazApanne tu parata eva prAmANyam , saMvAdakajJAnasyApekSakatvAt / Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainI saptapadArthau / pramANaM dviprabhedaM gauNaM mukhyaM ca / gauNaM sAMvyavahArikaM laukikam / mukhyaM pAramArthikatAttvikaM ceti / tathA vikalaM sakalaM ca / tatrA''dyaM gauNamindriyA'ni4 ndriyanibandhanamupacArata: / sAkSAtkAri SaDvidhaMspArzanaM 1, rAsanaM 2, ghrANaM 3, cAkSuSaM 4, zrAvaNaM 5, mAnasaM 6 ceti idamapyaupacArikaM pratyakSaM tattvataH parokSameva, Adye-matizrutI parokSe sUtraNAt / vikalaM 8 tribhedaM matijJAnamathadezataH pratyakSam ; avadhijJAnaM manaHparyavajJAnaM ceti / " 18 tatrA''yaM caturbhedamavagrahehAvAyadhAraNA''khyetibhedAt / yathA indriyArthasamudbhUtasattAmAtramavagrahaH, 12 sAmAnyavyavasAyipratyaya ekavastujJAnavizeSito; yathA'yaM puruSo hastapANiziraH kUrcAdilakSaNaH / gRhItArthasaMzayAtyayalakSaNa [ 0 NA ? ] IhA puruSo'yaM dAkSiNAtyo; bhASAdyazeSalakSaNavijJAnAt / yAthAtmyA16 davagamAd avAyo; dAkSiNAtya evAyam / kAlAntarasmRtiyogyA dhAraNA; prAcInadhAraNayA nizcita evAyaM dAkSiNAtyo na mAravIyaH / etaccatuSTaya o " Adye parokSamiti iti pAThAntaram / ayameva pATho "" varIyAn pratibhAti, " Aye parokSam ( 1-11 ) iti tattvArthasUtratvAt / pratyakSaparokSAdiviSaye vizeSaM jijJAsubhirasmallikhitA pramANanayatattvAlokaprastAvanA draSTavyA / 1 l Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratyakSapramANanirUpaNam / maindriyakamaupacArikameva matijJAnamaSTAviMzatibhedabhinnamartha - vynyjnaavgrhyoyoNge| tathottarabhedAnAM SaDtriMzadadhikatrizataM 336 bhedA bhavanti / dvitIyaM dezapratyakSamavadhijJAnam / tad dvibhedaM bhava-guNapratyayAbhyAm / tathA'syottarabhedA yathoktam - " aNugAmivaDUmANaya..." gAthoktA jJeyAH / paMDavidhameva bhavapratyayo'vadhirdeva-nArakANAm / guNapratyayo'vadhicAritrazuddhisaJjAto yatinAmeva rUpidravyagocaraH / tRtIyaM manaH paryavAkhyaM jJAnam / tadapi dvibhedaM Rju - vipula - matibhyAm / dvitIyaM pratyakSaM samastAssvaraNavilayAt traikAlikadravyaguNaparyAyAvalambi samastavastuvijJAnaM sakalaM 12 kevalajJAnam / tadvAn bhagavAn sarvajJo'STAdazadoSarahito'bAdhyasiddhAntastrailokyamahito'nantacatuSTayavirAjamAno devaH / iti sAkSAtkAripratyakSaM sabhedamupAttamiti / 1 SaDUvibhedaM bhavapratyayaM " iti pAThAntaram / 2 " guNapratyayaM cAritrazuddhisaJjAtaM yaminAM rUpidravyagocaram " ityapi pAThaH / 66 karmavipAkanAmaprathamakarmagranthagAthA 8 / SaDbhedAzvame AnugAmikaM 1, anAnugAmikaM 2, hIyamAnaM 3, vardhamAnaM 4, anavasthitaM 5, avasthitaM 6 ceti tattvArthabhASye / 19 4 8 16 Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainI sptpdaarthii| parokSapramANanirUpaNam / atha parokSaM sabhedamAha-aspaSTAvabhAsitvaM lakSaNam / tad dvibhedamanumAnaM 1 Agamazca 2 / anu4 mAnaM dvibhedaM gauNaM mukhyaM ca / tatrA''dyaM tribhedaM sma raNaM 1, pratyabhijJAnaM 2, tarkazca 3 / mukhyamapi dvibhedaM svArtha 1, parArtha 2 ceti / smaraNaM yathA-saMskAraprabodhasambhUtamanubhUtArthaviSayaM tadityAkArakasaMvedanaM smaraNam ; tattIrthakarabimbamiti / anubhavasmRtihetukaM sAmAnyA''digocaraM saMkalanA''tmakaM pratyabhijJAnam , yathA tajAtIya evAyaM; gosadRzo gavayaH; sa evAyaM jinadattaH, tathA vaisAdRzyAd mahiSo govilakSaNa iti dRSTAntatritayam / trkH| vyaaptigrhstrkH| pramANamAtrasambhUtasAdhyasAdhanasambandhAdyAlambanamanvayavyatirekAbhyAmityAkArasaMvedanaM tarka UhA'paranAmA / 12 16 sati sdbhaavo'nvyH| tadabhAve tadabhAvo vyati rekaH / tasmin satyeva bhvtiitynvyH| tasnisatyasau na bhavatyeva vytirekH| yathodAharaNam-yatra dhUmasta vAgniryathA mahAnasaM, yatra dhUmo nAsti tatra naivAgni20 ryathA hrdH| Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svAthaparArthAnumAnanirUpaNam / svArthAnumAnanirUpaNam / athAnumAnaM dvibhedaM svArtha parArthaM ceti| svArthAnumAne kAraNatrayam, hetugrahaNaM vyAptismaraNaM parAmarzaceti / yathA hetugrahaNasambandhasmaraNakAraNakaM sAdhya. 4 vijJAnalakSaNaM svArthAnumAnam / heturyathA-" nizcitAnyathA'nupapattyekalakSaNo hetuH" (pra0 na0 ta03-11) iti / anyathA'nupapattizcAtra hetukramAt sAdhyadharmeNaiva sArddha graahyaa| vyAptiryathA-nityasambandhasambandhitva- 8 mavinAbhAvitvam , avinAbhAvo vyaaptiH| iti pratijJA-hetuvacanA''tmakaM svArthAnumAnam / ___parArthAnumAnanirUpaNam / atha parArthAnumAnam / 12 " paropadezasApekSaM sAdhanAt sAdhyavedanam / zroturyajjAyate sA hi parArthAnumitirmatA // 1 // " parasmai pratipAdyo'rthaH parArthAnumAnaM paJcopAyarUpam / prtijnyaa-hetu-dRssttaant-upny-nigmnaani| 16 dharmadharmisamudAyarUpasya pakSasya vacanaM pratijJA / sAdhyAvinAbhAvisAdhanavacanaM hetuH| "* pratibandhapratipatterAspadaM dRssttaantH"| pratibandho vyaaptirvinaabhaavH| * pramANanayatattvAlokaH 3-43, pR0 52 / Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainI sptdaarthii| "x hetoH saadhydhrminnyupsNhrnnmupnyH"|Wan sAdhyadharmiNyupasaMharaNaM nigamanam / buddhInAmavayavasaMjJA [?] vijJeyA / mandamatIn vyutpAdayituM dRSTAntopanayanigamanAni, yathA paJcAvayavavAkyam / yatra dhUmastatrAniritinizcitya; mahAnasA''dau vAkyaM gRhItvA vane gatastatra parvate'bhraMlihAM dhUmalekhAM parvatavartinIM pazyan vyAptiM smarati / 'parvato'yaM vahnimAn' iti prtijnyaa| 8 'dhUmavattvAd' iti hetuH| 'yo yo dhUmavAn so'gni mAn' ityudAharaNam / 'tathA cAyam' ityupnyH| 'tasmAt tathA' iti nigamanam / iti paJcAvayavamanu mAnam / ityanvayavyAptyudAharaNam / vyatirekavyAptere22 tadvyatiriktaM 'yo dhUmavAnnaiva naso'gnimAn ,yathA hrdH| ' tathA cAyam ' / ' tasmAt tathA' / iti / atha heturupalabdhyanupalabdhibhyAM bhidyamAno vidhi-niSedhayoH siddhinibandhanam / "+vidhiH sdNshH"| 16 niSedho'sadaMzaH prtissedhruupH| " * sa caturdhA-prAga bhAvaH, pradhvaMsAbhAvaH, itaretarAbhAvaH, atyntaabhaavshc"| x pramANanayatattvAlokaH 3-49, pR. 53 / Wan parvatAdipakSe sAdhyasyopasaMharaNamityarthaH / + dhUmavA~zcAyaM parvataH, tasmAt parvato vhnimaanityubhyoraakaarH| + pramANanayatattvAlokaH 3-56 / * pra0 na0 ta0 3-58 / . Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamapramANanirUpaNam / " yannivRttAveva kAryasya samutpattiH so'sya prAgabhAvaH" yathA mRtpiNDo ghaTasya / " + yadutpattau kAryasyAvazyaM vipattiH so'sya pradhvaMsAbhAvaH" yathA kapAlakadambakaM kalazasya / " *svarUpAntarAt svarUpavyAvRttiritaretarAbhAvaH" yathA stambhAdanyaH kumbhaH / kAlatrayApekSiNI tAdAtmyapariNAmanivRttiratyantAbhAvaH, " + yathA cetanA'cetanayoH" iti / ityanumAnam / __ AgamapramANanirUpaNam / athaagmH| "AptavacanAdAvirbhUtamarthasaMvedanamAgamaH" / Apto dvidhA-laukiko lokottarazca / laukiko vaptAdikaH [vapnAdikaH ?] | lokottarastIrthakRt srvjnyH| " * varNapadavAkyAtmakaM vacanam " / 12 " akArAdiH paudgaliko varNaH " bhASAvargaNApudgalaparamANubhirArabdhaH paugalikaH zabdo dhvaniriti / " varNAnAmanyo'nyApekSANAM nirapekSA saMhatiH padam , padAnAM tu vAkyam" / " svAbhAvikasAmarthyasamayAbhyA- 16 marthabodhanibandhanaM zabdaH" | " AkAGkAyogyatAsaMnidhizca $ pra0 na0 ta0 3-59 / + pra0 na0 ta0 3-61 / x pramANanayatattvAlokaH 3-63 / pra0 na0 ta0 3-66 / Wan pra0 na0 ta0 4-1. / * ityataH "svAbhAvika..." itiyAvat catvAri sUtrANi pramANanayatattvAlokasya turyaparicchedasya 8,9,10,11 kramazaH snti| Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 jainI sptdaarthii| vAkyArthajJAne hetuH" (trksNgrhH)| AkAGkSArahitaM yathA'gaurazvaHpuruSo hastI' iti na pramANam / yogyatAvira hAd 'agninA siJced' iti / sannidhyabhAvAt prahare 4 2 asahoccAritAni 'gAmAnaya' iti padaM na pramANam / saptabhaGgInirUpaNam / atha saptabhaGgI / yathA-syAdasti 1, syAnnAsti 2, syAdasti nAsti 3, syAdavaktavyaM 4, syA8 dasti avaktavyaM 5, syAnnAsti avaktavyaM 6, syA dasti nAsti avaktavyaM 7 iti vacanabhaGgAH saptaiva; na nyuunaadhikaaH| svaparadravyAdicatuSTayena vidhiniSedhA bhyAM yugapadvA saptaivaite / yathA-ghaTo dravyeNa mRNmayaH, 12 kSetreNaitaddezIyaH, kAlena zaiziro, bhAvena gaurH| iti syAdastiprathamo bhnggH| paradravyAdinA nAstibhedena yathA'yaM ghaTo na dhAtumayaH,kSetreNa paradezIyaH-naitaddezIyaH, kAlena vAsa16 ntiko na, bhAvena zyAmaH-na gauraH / svadravyAdibhiH [ paradravyAdibhiH ? ] dvitIyo nAstitArUpeNa - 1 " nAstitvabhedena" iti ka-pustakapAThaH / 2 " svaparadravyAdibhiH" iti ka-pAThaH / "paradravyAdicatuSTayena...nAstirUpatAM prakaTayatIti dvitIyo bhaGgaH" __ iti pratyantare pAThaH / + " atra paradravyAdibhiH" iti bhAvyam , svadravyAdinA nAstitvA'saMbhavAt , saMbhave ca svarUpahAniH syAt / Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyaprarUpaNam / bhaGgo'sti / + yugapadvaktavyatayA tRtiiyH| vidhiniSedhayugapatkalpanayA syAdavaktavyaM caturtho bhnggH| *svaparadravyacatuSTayena yugapadvidhiniSedhakalpanayA'gretanAsti-nAsti-yugapadavaktavyAditrayo bhaGgAH / 4 sodAharaNA saptabhaGgI syAdvAdamaJjarIto vijnyeyaa| ityAgamaH / iti pramANakharUpam / prameyaprarUpaNam / pramANasaGkhyAM samAkhyAya prameyaM paricchi- 8 natti / dravyaparyAyavadvastu prameyaM pramANasya gocaro viSaya iti yAvat / yAvadeva dravyaM tat sarva prameyarUpamanekAntA''tmakaM sAmAnya-vizeSA''tmakaM bhAvAbhAvAtmakaM ca vastu / tathA''tmA pramAtA, prameyama- 12 nyat sarvam / jJAnamAtmasthameva sarva vastu paricchinatti, aprApyakAritvAt / yadAhurharibhadrapAdAH" gaMtUNa na paricchidai nANaM neyaM tayaMmi desaMmi / AyatthaM ciya navaraM aciMtasattIu vineyaM // " 16 + syAdastyeva syAnnAstyeveti kramAd vidhiniSedhAbhyAM tRtIyo bhaGga ityarthaH / ____ * syAdastyeva, syAdavaktavyameveti vidhinA, yugapadvidhiniSedhAbhyAM ca paJcamaH / syAnnAstyeva, syAdavaktavyameveti SaSTaH / syAdastyeva, syAnnAstyeva, syAdavaktavyameveti kramato yugapatkalpanayA ceti saptamo bhaGgo bodhyaH / $ 23 kArikA-TIkAyAm / Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainI sptpdaarthii| " eamiya nANasattI AyatthA ceva haMdi loataM [loaMtaM? ] // 'x itivacanAt / tathA ca sAmAnyavizeSau svatantrI 4 [1] "+svato'nuvRttivyativRttibhAjo bhAvA na bhAvAntarane yarUpAH" / itivacanAt / sAmAnyaM dvibhedaM-tiryagUlatAbhedAt / prativyakti tulyA pariNatistiryaksAmAnya zabala8 zAvaleyAdipiNDeSu gotvam / vyaktiM pratigataM pUrvAparasAdhAraNapariNAmadravyamUrdhvatAsAmAnyaM; kaTakakaGkaNAnugAmikAzcanavat paryAyaparigatam / vizeSo dvibhedaH, guNaparyAyabhedAt / " guNaH sahabhAvI dharmo, 1 " evamiha" iti pAThAntaram / " logaMtaM " iti pAThAntaram / x "gantuMNa paricchindai" iti syaadvaadmnyjriisthitgaathaapaatthH| dharmasaMgrahaNIgAthA 371, 373 / / gatvA na paricchinatti jJAnaM jJeyaM tasmin deshe| Atmasthameva kintu acintyazaktervijJeyam // 371 // evamiha jJAnazaktirAtmasthaiva haMho ! lokAntam / iticchAyA / gAthA'dhaM tvetat jai paricchindai sammaM koNu viroho bhave etthaM ? // 373 // ( yadi paricchinatti samyak ko nu virodho bhavedatra // ) + zrIhemacandrasUriracitA'nyayogavyavacchadadvAtriMzikApA 4 // Wan pramANanayatattvAlokaH 5-7 / Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyaprarUpaNam / 20 yathA-Atmani vijJAnavyaktizaktyAdiH" iti / paryAyaH kramamAvI, yathA''tmani sukhaduHkhaharSaviSAdA''diH / iti sAmAnyavizeSau / nityAnityAditvam-utpAdavyayaparigatamanitya- 4 tvam / dravyadhrauvyaparigataM nityatvameva / viruddhadharmAdhyAsastu parairaGgIkRtama-[.to'0 ? ] pekSAbhedAna doSapoSAya / " citramekamanekaM ca..." itivacanAt / 8 F"yadu-[0dhu0?]tpAdAdyapekSAtaH kathaM naikaM trayAtmakam ? / kathaJcidbhinnavaizadyAt kathaM naikaM trayAtmakam ? // 1 // " bhAvA u-[0 au0 1] pazamikAdayaH paJca / upshmik-[aupshmik-1]audyik-mishr-kssaayikporinnaamikaaH| tata eSAmuttarottarabhedAstripaJcAzaditi 12 karmagranthapratItAH / anye jIvapudgalasaMyogajanyA guNasthAnakacaturdazabhedabhinnA yathAsambhavaM vijnyeyaaH| abhAvAH pUrvopAttAH / iti prameyaparicchedaH / $ utpAdo vyydhrauvympeksste| vyayazcotpAdadhrauvyam / dhrauvyaM cotpAdavyayAnugamiti notpAdAdayaH parasparAnapekSAH / parasparameSAmanapekSatve vndhyaastnndhyvdsttvaapttiH| tasmAt vastumAtraM trayAtmakamasti / utpAdAdayazca kathaJcidU bhinnA abhinnAzceti tattvam / Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainI sptpdaarthii| phalanirUpaNam / atha prmaannphlaa''deshH| ajJAnanivRttiH pramANaphalam / tadvedhA-AnantaryeNa 1, pAramparyeNa 4 2 vA / svaparavyavasAyitvarUpaM phalam / pAra mparyeNa kevalajJAnasya tAvat phalamaudAsInyameva / pramANasya phalaM vyavahAraH sklpurussaarthsiddhihetuH| iti phlaa''deshH| AbhAsanirUpaNam / atha pramANaviparyayarUpamajJAnaM tadAbhAsatvena pratipAditam / nirvikalpasamAropAH pramANasvarUpA''bhAsAH prtykssaa''bhaasaaH| zivarAjarSeH saptasamudrAdijJAnam / vikalasakalAdInAM tathA cAnumAnAdInAmAbhAsAH sodAharaNA ratnAkarAvatArikAto vijnyeyaaH| sallakSaNalakSitA [1] hetvaabhaasaaH|" asiddhaviruddhAnaikAntikAstrayo hetvAbhAsAH " / asiddhshcturviNshtidhaa| Wan " yasyAnyathA'nupapattiH pramANena na pratIyate so'siddhaH / " viruddho'STadhA / sAdhya2 " pramANasya phalavyavahAraH " iti pAThAntaram / 2 " hetvAbhAsA yathA " iti pAThAntaram / + sssstthpricchede| + pramANanayatattvAlokaH 6-47 / Wan pra0 na0 ta0 6-48 / 16 Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nayanirUpaNam / viparyayeNaiva yasyAnupapattiradhyavasIyate sa viruddhH| anekAntiko dvibheda:-" xyasyAnyathA'nupapattiH sandihyate so'naikAntikaH" naiyaayikairupaadhiritybhidhiiyte| sapakSAdibheditASTau bhedAH / anye dRSTAntA''- 4 bhAsAdyA AgamA''bhAsA api sodAharaNA vijnyeyaaH| nayanirUpaNam / atha nayasvarUpam / nayo dvedhA-dravyArthikaparyAyArthikabhedAt / tatrA''dyastredhA-naigama-saGgraha- 8 vyavahArabhedAt / paryAyArthikazcaturdhA-RjusUtrazabda-samabhirUDha-evambhUtanayAH / pramANasaMgRhItAthai - kadezagrAhI pramAturabhiprAyo nayaH, sarveSAM sAmAnyalakSaNam / naigamaH-dharmadharmiNorvivakSaNaM te [] naikagamaH, 12 iti lakSaNam ; caitanyamAtmani / sAmAnyamAtragrAhI saGgrahaH; sattaiva tattvaM, na vishessH| saGgrahasaGgrahItaparAmajhe vyavahAraH, yat sat tad dravyam / paryAyArthikaH-trikAlakauTilyavaikalpika RjusUtraH; samprati 16 sukhAdireva / dhvanerarthasya bhedaHzabdanayaH; indraH zakraH purandaraH / paryAyabhedato bhinnamartha prakAzate samabhi 1 "bhinna bhinnamarthaM prakAzate sa samabhirUDhaH" iti k-pustkpaatthH| x pra0 na0 ta0 6-54 / Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainI sptpdaarthii| rUDhaH; indnaadindrH| svapravRttinivRttAtmabhUtakriyApravartakamevambhUtanayaH, yathendanamanubhavan indrH| iti saGkepataH sapta nyaaH| nayAbhAsanirUpaNam / atha nyaabhaasaaH| naigamAbhAsA yoga[yoga-1] vaizeSikAH / snggrhaabhaaso'dvaitvaadii| vyavahArAbhAsazcArvAkadarzanam / atha SaDdarzana8 pramANAni / yathoktam "cArvAko'dhyakSamekaM, sugatakaNabhujau sAnumAnaM, sazAbda tad dvaitaM pAramarSaH, sahitamupamayA tat trayaM cAkSapAdaH / arthApattyA prabhAkRd vadati, ca nikhilaM manyate bhaTTa etat 12 sAbhAvaM, dve pramANe jinapatisamaye spaSTo'spaSTatazca // 1 // " Wan " jainaM sAGkhyaM tathA bauddha mImAMsakamathAparam / laukAyitakamaulUkyaM SaDetA dRSTayaH smRtaaH||" 1 " yogA vaizeSikAH " iti ka-pAThaH / + idaM padyaM ratnAkarAvatArikAdiSu dRzyate / Wan idaM padyaM prameyaratnakoze pAThabhedena pR0 72 vartate / Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prazastiH / jainasyASTAdazadoSarahito'bAdhyasindvAntastrailokyapUjyaH kevalajJAnI +devAdhidevaH / sarvasaGgaparityAgI pazcamahAvratadhArI guruH / kSAntyAdidazavidho dhrmH| samyaktvamUladvAdazavratadhAraka *upaaskH| 4 SaDdravyam / sapta tattvAni / jJAnakriyAbhyAM kRtsnakarma-' vipramokSo mokSaH / iti jinazAsanA''mnAyaH / iti zreya shrennyH|| grnthkaarprshstiH|shailaashugsbhuupaabde So-[so0 ? ]jvalapratipadine / jainI saptapadArthIyaM pramANanayanirmitA // 1 // yazaHsAgaraziSyeNa sAgareNa yazasvatA / vicArasAgaroddhodhasiddhaye zrutasammatA // 2 // 12 1 iti jainI saptapadArthI pUrNA / : " itizrItapagacchIyapaMDitazrIyazaHsAgaragaNiziSyapaM0yazasvatsAgaravizeSiteyaM saptapadArthI prasphurtibhAvamabIbhajat / saMvat 1758 varSe samudayapuravare zrIjayasiMharAjye " // iti ka-pustake'dhikaM dRzyate // + ahaMn-tIrthakaraH / / * zrAddhaH-zrAvakaH / Page #60 -------------------------------------------------------------------------- Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Titlifin n;tIn.miiiiiiiii illumn will brilliamili * * ) parizikho.? MumIIIIIIIIII IIIIII finaliniiiiiiiitati IIIIIIIIIIIIIIIIiNil WIWIBLURI Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kardam jainI samapadArthI te upara nATA ane vicAraNA. (A) ( 1 ) pR0 2 paMkti 2 syAdvAra...vastumAM rahelA saMbhavita aneka dharmoM ( guNA ) tu, jUdA jUdA dezakALa ane avasthA AdinI dRSTithI, pratipAdana karanAra siddhAMtanu nAma syAdvAda che. ( ' smina pampiMga sApekSarIyA nAnAdharmIAra: syAdvA: ' ). ' syAt ' e saMskRtanA avyaya che. nitya-anitya, sat-asat, sArA-kharAba, vAcya--avAcya, vigere aneka viruddha ke aviruddha dharmonA svIkAra karavA e ' syAt ' zabdano artha che. tenA vAda--kahevu te 'syAdvAda ' kahevAya. > saMskRtane nahi jANanAra ke apUrNa jANanAra leAkA 'syAt ' zabdanA artho '* zAyada-dhaNuM karIne ' evA saMdigdha artha karI syAdvAdane yathArtha rIte nahi samajavA-samajAvavAnI bhUla kare che. syAdvAda e pUrNa ane samadaSTinu nAma che. dharmane tulanAtmaka abhyAsa karavA mATe ane jaganA vicAronA virodha zamAvavA mATe A eka apUrva : 34 : Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ neTe ane vicAraNA. siddhAnta che. e siddhAntane yathArtha rIte jANanAra vastumAM judI judI apekSAe rahela aneka-tamAma dharmonuM nirIkSaNa karI zake che. game tevA vAMdhA bharelA vAda-vivAdano ukela syAdvAdathI ANuM zakAya che. tethI AnuM bIjuM nAma anekAntavAda " paNa che. jenomAM e viSayanA seMkaDe graMtha che; paNa vartamAnamAM tenA UMDA abhyAsIo virala che. badhA dharmone samanvaya karavA tathA sAcuM tattva jANavA mATe dareke syAdvAdanuM avalaMbana levuM joIe. (2 ) -4 vijJAna..... ahiM "vijJAna sArasva ne artha besatuM nathI, enA badale vijJAnarvasva. pATha ThIka lAge che. ( 3) 3-7 nI vA..jena vANI eTale zrutajJAna. jaina siddhAntanI daSTie jJAnamaya ke jJAna denArI koI devalokanI viziSTa devI nathI. tIrthaMkaranI vANane ja (zrutajJAna athavA vANIvALA zAstrane) jene "sarasvatI kahe che. tethI A graMthanA kartAe maMgalamAM tenI upAsanA-stuti karI che. 4-7 mastiI ..... ahi masta ane vAca ema be zabda che. vyakti ne artha pradeza (bhAga) che. pradeza eTale jenA be bhAga na thaI zake e nAnAmAM nAno bhAga. ane vAMca ne artha thAya che jaththa-samUha. arthAta je aneka pradezono ja hoya tyAM astikAya zabda vaparAya che. kALamAM te nathI mATe temAM 'astikAya" zabda vaparAya nahi. : 3pa : Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainI saptapadAthI ( 5 ) 7-5 caitanyastrarUpa. caitanya eTale jJAna. jJAna e AtmAnuM asAdhAraNa lakSaNa ( dharma ) che. nhAnAmAM nhAnA--nigeAdanA jIvamAM paNa jJAnanI mAtrA thADA dhaNA aMze jarUra hAya che, jo te na heAya te te sivAya potAnA AhArAdi levAnI kriyA te svata Mtra rIte karI zake nahi. muktAvasthAmAM jJAnane saMpUrNa vikAsa thaelA hAya che. naiyAyikA jJAnane AtmAthI taddana jUdu' paNa AtmAmAM samavAya sabaMdhathI rahelu mAne che, eTale ke jJAnane AtmAnA svabhAva ( dharma ) nathI mAnatA. tenA virodha mATe A vizeSaNa apAyuM che. sAMkhyA AtmAne lattAM, mottA, ane riLAmI mAne che. ( jUe-sAMkhyatattva kaumudI ). taiyAyika vigere AtmAne satra vyApa ane pa ( nitya) mAne che. ( jAe-muktAvalI ). advaita vedAntI badhA AtmAone ekaja ' brahma ' mAne che. e badhI kalpanaone virodha karavA AtmAne mATe A badhAM vizeSaNA jaine e ApyAM che. ( 6 ) 7-17 zatrALa...pAMca iMdriya, mana, vacana, kAya, zvAseAvAsa ane AyuSya, e kula daza prANa che. ( jUo-navatattva. gAthA 7 mI). A daza paikInA cAra prANa te ochAmAM ochA kApaNu sa'sArI jIvane hAyaja. paoNMsi paikInA ghaNAkharA bheda prANamAM paNa gaNAvyA che. te temAM ze| bheda che ? enA uttaramAM samajavAnu` ke paryApti eTale niSpatti, te prANAne ghaDe che, eTale te kAraNa che ane prANA kArya che. ka yukta-saMsArI jIvanA A dravya prANA che. bhAvaprANA tA dareka jIvanA jJAna darzanAdi che. je jIvamAtramAM hamezAM hAya che, eTaleja jJAnAdi e jIvanuM asAdhAraNa lakSaNa che. : 36 : Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ noTA ane vicAraNA. ( 7 ) 8-2 nitya......' potAnA mULa svarUpane nAza na thavA' e nityanuM lakSaNa che ( 'tadnAya'vyayaM nityamU'). jJAnavAn AtmA tarIke adhAM janma ane avasthAmAM AtmA sarakhA che; eTale ke kAi paNu sthaLe AtmAnuM cetanAvattva mULa svarUpa naSTa thatuM nathI. tethI mULa svarUpanI dRSTie te nitya che. dharAvanAra . AtmAnI sAthe dUdhapANInI jema gADha sabaMdha (jUe bhagavatI sUtra. ) zarIra vigerenAM rUpAntare pheraphAro thAya che. ekanA vinAza ane khIjAnA utpAdamAM navAjUnApaNuM anubhavAya che. e badhA AtmAnA ja paryAyA ( rUpAntarA) kahevAya, e dRSTie ' AtmA anitya che ' ema kahevAmAM paNa kaze| bAdha jaNAtA nathI. dAkhalA tarIke-manuSyane AbhA devagatimAM janmyA; te manuSyanuM rUpa, janma, vaya, sukhaduHkha, bhAga vagere badhuM badalAyuM-naSTa thayuM; tethI manuSyaAtmAnA vyaya-vinAza thayA. devanuM vaya, janma, rUpa, sukhaduHkha, bhAga vagere badhuM navu thayuM, tethI deva rUpe te AtmA utpanna thayuM kahevAya. jyAre ane janmomAM Atmavyakti te tenI te ja ( jJAnavALI ) rahI, tethI paryAya--avasthAnI dRSTie anitya ane mULa svarUpathI AtmA nitya eTale dhruva TharyAM. kevaLajJAna jevI vastumAM paNa sanmatiprakaraNukAra utpAda, vyaya ane uAvya ghaTAvavAnu kahe che ( jUe-bIjA kAMDanI 35 ane 36 mI gAthA ). muktAvasthAmAM paNa utpAdAdi ghaTe che, te vAta te gra MthamAM AgaLa siddhatvanirUpaLa mAM gaMcakAra ja ( pR. 8 )lakhe che. matalaba ke jaganI tamAma cIjomAM utpAdAdi dhaTAvI zakAya che. kAraNa ke te vastunuM lakSaNa ja che. (' utpAddavyayapraudyutta sat 'tattvA sutra 5-29 ) ethI ja badhe sthaLe syAdvAdanI siddhi thAya che. : 37 : Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jenI saptapadArtho (8) (8-4 sAra...jemAM vastune vizeSa AkAra vigere spaSTa jaNAya te jJAna sAkAra (AkAra-sahita ); ane jemAM vastunA vizeSa AkAra vigerenuM bhAna na thAya te nirAkAra (ni-AkAra-AkAra vagaranuM ) che. sAkAra upayoga " eTale vizeSa jJAna ane " nirAkAra upaga " eTale darzana-taddana sAmAnya jJAna. A baMne upayoganA bAra prakAro. paikI mati, kRta, avadhi, mana:paryAya ane kevaLa, e pAMca jJAna ane matijJAna, zrutajJAna, avadhiajJAna, e traNa ajJAna maLI ATha sAkAra upayoga (jJAna)nA tathA cakSudarzana, acakSudarzana, avadhidarzana ane kevaLadarzana e cAra nirAkAra upayoganA prakAre kahevAya. muktAvasthAmAM to A bAramAMthI phakta kevaLajJAna ane kevaLadarzana ja hoya che. paMdara AkAra-prakAranA chevo mekSa meLavavAnA adhikArI che. e daSTie mekSanA paMdara bhede kahyA che. muktAvasthAmAM vyaktitva-saMkhyA sivAya bIjo koI jAtane bhedabhAva raheto nathI, kAraNa ke tyAM bhedanuM koI paNa kAraNa (karma) rahyuM nathI. mukta cha lokanA agrabhAge-cheDe jaIne rahe che. teone jene siddha" kahe che. loka pachI-alokamAM dhamastikAya ane adhamastikAya nathI eTale tyAM koInI gati ke sthitinuM sAdhana nahi hevAthI AtmA alekamAM jaI ke rahI zake nahi, e jaina siddhAMta che. chatAM keTalAka navA ane jUnA jainetara paMDitAe "jenonA mukta jIvo hamezAM AgaLa ne AgaLa gati karyA kare che-nitya devyA ja kare che" (jUo-advaita siddhigrantha) ema pUrvapakSa karI jenadharmanuM khaMDana ane upahAsya karyuM che kare che. te temanI meTI brAti che. kAraNa ke jainadharma : 38 : Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ neTe ane vicAraNuM. tevuM mAnato ja nathI. ema huM mArI lAMbA kALanI tapAsathI kahuM chuM. tamAma karmone mULathI kSaya thayA pachI zarIramAMthI chUTI ("narmasa molaH" ta. 10-3) mukta jIva bahu ja TUMkA samayamAM Urdhva lekanA agra bhAgamAM jaIne sthira rahe che. ("tadanantaramUrNa chati montA'tatvArtha sUtra bhASya 10-5) ema jainenA badhA saMpradAyanuM mAnavuM che. A saMbaMdhamAM nyAya ane vedAntanA mahAna vidvAna kAzIvALA zrIyuta paMDita rAjezvara zAstrIjInI sAthenA mahArA patravyavahAramAM temaNe mane jaNAveluM ke-" prAcIna vaidika vidvAnoe kayA AdhAre te pUrvapakSa karI khaMDana karyuM che te hArI jANamAM nathI mATe huM e viSe kaMI paNa kahI zakuM nahi." vidvAnoe te amuka darzanakAra zuM mAne che, e saMpUrNa rIte jANIne ja tenA khaMDana maMDanamAM utaravuM joIe. (8) 8-16 jerA ......avaya-paramANuono moTo jaththavastu te skaMdha. skaMdhane amuka bhAga te deza ane skaMdha (jaththA) sAthe joDAela nAnAmAM nAno ke jenA be bhAga na thAya te aMza te pradeza kahevAya che. jyAre skaMdha eTale jaththAthI pradeza jUdo paDe tyAre te pradezanuM ja nAma "paramANu" kahevAya che, tethI pudgalanA cAra bheda thAya che. jyAre dharma, adharma, AkAza ane jIvAstikAyanA pradezo mULadravya-avayavIthI kadI paNa vikhUTA paDatA nathI, mATe te cAre nA traNa traNa bheda ja che. kemake A cAre dravya arUpI saMbaddha ane vyApaka che. pudgaLa ( jaDa) nA pradezo jUdA thaI zake che. judA paDelA pradezonuM nAma "paramANu" kahevAya. paramANu e eka jhINAmAM jhINe padArtha ane jaDacIjanuM chellAmAM chelluM kAraNa che. pudagalane svabhAva vadhavuM, ghaTavuM, : 39 : Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jenI saptapadAthI pUrNa thavuM, navuM jUnuM thavuM vigere che. paramANu ane tethI banela yaNukAdi skaMdha e baMne "pudagala" kahevAya che. (tasvArtha 5-25, tathA bhagavatI sUtranI TIkA zataka 1 uddezaka 4). pudagalane skaMdha bethI laI anaMtAnaMta paramANuMne heI zake che, jyAre bIjA dravyone skaMdha niyatAkArane ja hoya che. sAMkhya darzana pRthvIne gabdhatanmAtrA-( prakRtino eka bheda) janya mAne che. (jUo-sAMkhyatattvaka mudI kArikA ). aMdhakAra ane chAyAne taiyAyika darzanateja Apane abhAva mAne che. (jUo-muktAvaLI). tema pRthvI vigeremAM sparza, varNa, rasAdi badhA guNe mAnatA nathI. bauddho AtmAnA arthamAM pudagala zabda vApare che, tethI graMthakAre kahyuM che ke "mUttimantaH puddA paravaLa sAdhavantati" "pudagale mUrta ane sparzadivALA che." tathA "tataH cAtA.." pRthvI taDako aMdhAruM, prakAza, chAyA vigere muddagalanA rUpAntare che" (pR. 8-16). jagatanI tamAma nAnI moTI rUpI jaDa cIjonuM mULa kAraNa paramANurUpa pudgala che ane paramANu svarUpathI kadI paNa naSTa nahi thatuM hovAthI te nitya che. jyAre skaMdha rUpa muddagalamAM kAraNupaNuM apekSita che. kAryapaNuM nizcita che. uttaranA Adha (jaththA) nuM pUrvaaMdha kAraNa che. paraMtu pUrvanA paramANu athavA pitA karatAM nAnA adhethI maTe skandha utpanna thaye heI karI te kArya che. tethI skandha anitya kahevAya che. jenazAstrakAroe pudagalanA ATha prakAra mAnyA che. jemAM jagatanI tamAma cIjo, karma, bhASA, mana vigere rUpIpadArthone samAveza thAya che. jaina, niyAyika, vaizeSika ane beho rUpI bhautika jagatanuM chelluM kAraNa paramANu mAne che, jyAre sAMkhya, yoga ane vedAntanA badhA saMpradAya prakRti mAne che, tethI teo prakRtivAdI kahevAya che. : 40 * Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ noTA ane vicAraNA. ( 10 ) 10-5 dharmadravya...jIva ane pudgala e bane maLelAM ke jUdAM jUdAM pAtapotAnA svabhAvakhaLathI gati karatAM hAya temAM madada rUpe gatimAM sahAya karanAra je nimitta rUpa padArtha tenuM nAma che dharmadravya-- dharmAstikAya. tema peAtAnA svabhAvathI ja sthiratA karatAM jIva ane pudgalanI sthiratAmAM je nimitta rUpa dravya te che adharma dravya-adharmAstikAya. ahiM gatithI hAlavuM, cAlavuM, caDhavu', utaravuM, kUdavuM, gALa karavuM, vigere zarIranI tamAma jAtanI kriyA samajavI. tema sthitithI zarIranI tamAma kriyAne abhAva samajavA. A baMne dravye nitya, sthira, saMpUrNa leAkavyApI, ane asa`khyAta pradezavALA che. ( bhagavatI sUtra zataka 2, uddezaka 10 mAM e viSe sArI carcA che. ) keTalAka loko A banne dravyAne dharma-puNya ane adha-pApa tarIke mAne ane manAve che; paNa jainasiddhAntanI dRSTie e temanI bhrAnti che. dareka kAryamAM upAdAna ( mULa ) kAraNu-asAdhAraNa kAraNu sivAya nimitta kAnI paNa avazya apekSA rahe che. nimitta kAraNu sivAya koipaNa kArya siddha thatuM nathI e rIte jIva ane pudgala ( jaDa ) gati ane sthiti kare, temAM upAdAna kAraNu te te pAte ja che; paNa temAM nimitta kAraNa koNa ? te mAnavuM te| paDaze ja. tethI jIva ane pudgalane gati ane sthitimAM je nimitta rUpa sahAyaka kAraNu hAya tenuM nAma jainane anukrame dharmAstikAya ane adharmAstikAya rAkhyuM che. vaLI jo gati ane sthitine maryAdita karavAmAM kApaNa kAraNa na mAnIe tA jIva ane pugaLa peAtAnA svabhAvathI gati karatAM kAi kALe sAva vikhUTA paDI jaze. eTale ke eka dravya lAkamAM ane khIjuM dravya alAkamAM cAlyu jaze. A Apattine : 41 : Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainI saptapadAthI TALavA mATe jIva ane pudagalanI gati ane sthitine maryAdita kara vAnuM kaI paNa kAraNa mAnavuM joIe. ane te je kAraNa hoya tenuM nAma dharma-dharmAstikAya ane adharma-adharmAstikAya che. nAma game te rAkho. nAmamAM koIne viredha nathI; paNa padArtha te mAnava ja joIe. Agama sivAya tarkathI paNa te banne dravya siddha thAya che. anekArthaka zabda hovAthI dharmane artha puNya ane adharmane artha pApa thAya che kharo, paNa dravya nirUpaNanA prasaMgamAM to ahiM gati sthitimAM sahAyaka dravyone ja artha karavo joIe. "hari" zabdane kRSNa, Indra, gheDe, vAMdare vigere aneka artho thavA chatAM kRSNanA prasaMgamAM te harine artha kRSNa ja karAze ane indranA prasaMgamAM indra ja karAze. bIje nahi. ( 11 ) 11-16 nityakSa vaISSAramALasIyAtA .....kALa mATe ahiM lakhyuM che ke -te nitya, lekavyApta ane asaMkhyAta pradezavALe che" A ullekhathI keTalAkane Azcarya thaze athavA granthakAranI bhUla jaNAze. kemake atyAre ApaNAmAM AvI ekAMta mAnyatA che ke -"kALa dravya nathI, samayarUpa hovAthI tenA pradezo paNa nathI." paNa Azcarya lagADavAnI kazI jarUrata nathI. - jaina AgamAM paryAya-(bheda ) nayanI daSTie kALane paNa dravya mAnyuM che. jema 'kati NaM bhaMte ! davvA paNNattA ? goyamA ! cha davvA paNNattA, taM jahAdhammatthikAe, adhammatthikAe, AgAsatthikAe, puggalatthikAe, jIvatthiIS, kAma" bhagavAna mahAvIrane puchayuM ke -keTalA dravyo che? tyAre teoe kahyuM ke -"he maitama! cha dravyuM che, te A pramANe - dharmAstikAya, adhamastikAya, AkAza, pudagaLa, jIva ane kALa." kALane dravya mAnavAvALAnI yukti che ke -gRhajuvAnapaNAnuM jJAna, kALakRta : 2 : Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ neTe ane vicAraNuM. pahelA pachInuM jJAna sAthe ane kramanuM tathA vahelA meDAnuM jJAna ApaNane thAya che enuM nimitta kAraNa keI hevuM joIe. te nimitta kAraNa kALa sivAya bIjuM ghaTatuM nathI, mATe kALane dravya mAnavuM joIe. lAMbA tathA pUrvakALane lIdhe vRddha-moTA, pahelA, jaldI vigerene vyavahAra thAya che. tema TUMkA tathA pAchaLanA kALane lIdhe juvAna-nAno, pachI, moDuM vigere kahevAya che ane tethI ApaNane tevuM jJAna thAya che. kalAka, divasa, mahinA, varSa, Rtu, bhUta, vartamAna ane bhaviSyakALa vigere vyavahAranuM kAraNa paNa kALa padArtha ja che. "ekAnta rIte kALa dravya nathI" ema jaine kahI zake ja nahi. ane tethI paryAyanayanI dRSTie kALane dravya mAnI traNe kALamAM tenA ananta samaya-paryA hovAthI temAM utpAda, vyaya ane dhruvapaNuM tathA guNaparyAyayuktapaNuM paNa tattvArthabhASyanI moTI TIkAmAM (pa-38, pR. 431) ghaTAvyuM che. tema kALamAM pradeza avayavo tathA pariNamipaNuM paNa zrI siddhasenagaNie ta sUtra nI TIkAmAM siddha karyuM che. (sAH vo dravyatvAr, sAtamIrAdivt , tatazca pariNAmyapi pradezavattvAt tadvadeveti |...kssetrto bhAvatazca sAvayava iva" pR. 434) pradeza mAnavAthI kALamAM astikAyatA paNa mAnI che. ( ra vaitAvatAScAstitApahotuM zakayA" taH sU0 pR. 434). matalaba ke dravyArthika nayanI daSTie kALane dravya mAnyuM nathI. jyAre paryAyArthika nathI mAnyuM che. tethI digabara ja kALane dravya mAne che. ema mAnI vetAmbaree virodha karavAnI kazI jarUra nathI. athavA granthakAra udAra hovAthI tema A grantha sarvopayogI hevAthI AmAM pahelA nI ane pachI digaMbarenI ema baMne rUDha mAnyanA lakhI che ema paNa kahI zakAya. varSanA...jyAre kALane nayAntaranI daSTie jUduM dravya mAnyuM che : 43 : Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jenI saptapadArtho tyAre tenuM kArya, tene upakAra vigere badhuM temAM mAnavuM joIe. ethI vartanA vigere kALanAM kAryo batAvyAM che, arthAta vartanAdi bIjA padArtho upara kALane upakAra che. vartAnAne artha utpattikriyA karavI, vartavuM athavA gati thAya che. dharmAstikAya, jIva, pudagaLa vigere dravyo pitapatAnA svabhAvathI pratisamaya je kArya kare che temAM upAdAna kAraNa ke te pote ja che paNa nimitta (apekSA) rUpe preraNA karavI te vartana che ane AvI vartAnA kALa sivAya bIjAmAM ghaTI zake nahi, mATe te kALanuM lakSaNa kahevAya che. sAdhAraNa dhamoM udde akSaNam '. ( 12 ) 12-4 puNAva....ahiM AzravanA be bheda batAvyA che. sukhAdi abhISTa vastu prAptinuM kAraNa te puNyAzrava, ne tethI viparIta pApAzraya. puNyAzrava viSayasukharUpa phalane ApanAra hovAthI Atmika dRSTie senAnI beDInI jema upAdhi rUpa heI karI te paNa tyAjya che. dvijatvAjiMzami parvaH A sthaLe "parva' zabdathI paheluM puNyAzrava samajavAne che. puNya 42 prakAre bhagavAya che. mATe tenA betAlIsa bheda che. ( navatattvamAM 15 thI 17mI gAthA sudhI te 42 bheda batAvyA che ). pApanuM phaLa 82 prakAre bhagavAya che mATe pApaAzravanA 82 bheda che. (navatatva gAthA 18 thI 20 sudhImAM ) baMnenA A bhede kArya hovA chatAM puNya ane pApane bAMdhavAnA kAraNe paNa thaI zake che. eTale te kArya ane kAraNa bane kahI zakAya che. AgaLa Idriya kaSAya vigerenA betAlIsa bheda graMthakAre lakhyA che. te karma bAMdhavAnA heta rahevAthI Azrava che. AzravanA dravya ane bhAva be bhede che. karmanuM AvavuM te dravyAzrava, ane AtmAne karma ANavA gya je vicAra te bhAvAzraya. evI rIte karmane rokavAnI : 44 * Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ noTo ane vicAraNA. kriyA karavI te dravyasaMvara. ane AtmAnA tevA sArA adhyavasAyevicAro te bhAvasaMvara che, nava tattvanA dravya bhAva bhedo thaI zake che. | ( 13 ) 13-7 cAritrAja....cAritra eTale Atmika kriyA. athavA AtmAnA svabhAvamAM tallInatA-sthiratA. tenA bhede pAMca che. te A pramANe sAmAyika, chedepasthApya, parihAravizuddhi, sUkSmasaMparAya ane yathAkhyAta. 13-12 mA......IcchA pUrvaka svataMtrAthI tapasyAdi dvArA karmane ya kare tenuM nAma sakAma nirjarA, ane IcchA vagara parAdhInatA ke zanyatAthI kaSTo sahana karI karmane kSaya karavo tenuM nAma akAma nirbhara che. nirjarA eTale karmanuM jharavuM-kSaya thavuM. ta5 vigere tenA kAraNene paNa nirjarA kahI zakAya che. niSkAma upAsanA, zuddha cAritra vigerene samAveza sakAma nirjarAmAM karI zakAya. - ( 15 ) 15-3 co ........AtmAnA sahayogathI mana vANI ane zarIranA vyApArane ahiM vega kahyo che. ("sArI vArzanA jarma co:"tatvArthasUtra 6-1 ). mananA cAra, vANInA cAra, ane zarIranA sAta prakAranA vyApAra (kriyA) hoI karI traNenA kula paMdara bhede che. (jUo. daMDaka) ( 16 ) 15-6 aMtaracAvAyA..satpadaprarUpaNA vigere A badhuM mokSanuM svarUpa nathI, paraMtu mekSa saMbaMdhI spaSTa vicAra karavAnuM-mekSane sArI : 5 : Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jenI saptapadAthI rIte oLakhavAnuM sAdhana (upAya) che. jenaparibhASAmAM Ane dvAra paNa kahe che. mekSa sivAya bIjA padArthonuM paNa skuTa jJAna A nava sAdhanAthI karAya che. ( jUo tasvArtha bhASyaTIkA 1-8 ). mekSa che ke nahi ? ane che te ke? vigere prazno-zaMkAo karI mekSanI sattAne nirNaya karavo enuM nAma che satpadaprarUpaNa. e rIte dravya, kSetra vigerethI paNa mokSano vicAra karI zakAya che. mokSanuM svarUpa te badhAM karmone mULathI kSaya kare te che. ( 17 ) 15-14 saccattava...samyaktvano artha ahiM sAcA tatva upara sAcI zraddhA thavI te thAya che. A vastu doSonA upazama kSapazama tathA AtmAnA AdhyAtmika vikAsathI AtmAmAM pragaTe che. (jUo tattvArtha adhyAya 1 lo). yogazAstramAM AcArya zrI hemacaMdra, sAcA deva, gurU ane dharma upara zuddha zraddhA thavI te samyakutvane artha kare che. paNa vicAraka dRSTie pahele artha sAro lAge che. samyakatva e AtmAne moTo guNa che. AtmAnI vikasita dazAnuM eka cihna che. A guNa prApta thatAM AtmAne vastu ane tenA dharmonI sAcI oLakhANa thAya che. ane oLakhANa thayA pachI te upara sajajaDa zraddhA-ruci utpanna thAya che. jenakuLamAM utpanna thanArane ja A guNa utpanna thAya ema Agraha pUrvaka kahI zakAya nahi, tema anya dharma kuLa ke videzamAM utpanna thanArane samyatva na ja hoya ema paNa bhAra daIne kahevAya nahi. AtmaguNanA vikAsane koIe IjA lIdhe nathI. unnata vicAra, pavitra AcAra ane satata prayatnanA daDha saMskArathI A vastu maLI zake che. vaidika graMthamAM kahyuM che ke-darzana (samyagadarzana) yukta jIva navAM karmothI lipta thato Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ neTo ane vicAraNA. nathI." bAho paNa Ane jUdA nAmathI mAne che. AnuM bIjuM nAma samyagadarzana paNa che. deSono upazama vairAgya ane AstikabhAva thavo. tathA tattva buddhi jAgavI vigere enA kramika pariName che. utpatti kAraNenA bhedathI aupathamika, kSAyopathamika, kSAyika, vigere enA bhede che. sattA rUpe samyakatva jIva mAtramAM hoya che, paNa bAhya sAdhanathI athavA nisarga ( Atarika pariNAma ) thI tene AvibhaoNva ane vikAsa amuka mAM ja thAya che. tevA che jenazAstramAM bhavya kahyA che, bAkInA abhavya che. A baMne anAdi kALathI tevA ja svabhAvavALA che. keIna karavAthI thayA nathI. bhavya mekSamAM javAne yogya che. abhavya egya nathI. kAraNa ke tenAmAM samyaktvane AvirbhAva-utpAda ane vikAsa na ja thaI zake ema jainatatvanI mAnyatA che. bahu UMcI sthitie pahecela yogI, kevaLI ane mukta che samyagadarzanI nahi paNa samyagraSTi kahevAya che. ane te sAdI anaMta che jUo tasvArtha bhASyanI TIkA. ( 18 ) 16-3 pramANajethI vastu saMpUrNa pArakhI zakAya tenuM nAma pramANa che. saMpUrNa pArakhavAnuM kAma jJAnathI ja thAya; jaDathI nahi, mATe jJAna ja pramANu thaI zake. vaLI te jJAna pitAne prakAza paNa dIvAnI peThe pote ja kare che. dIvo jema teija pitAne prakAzita karatA gharamAM rahelI cIjone prakAzita kare che, tema jJAna pitAnI meLe prakAzita thatuM bIjI cIjonuM paNa jJAna kare che. A saMbaMdhamAM syAdvAdaratnAkara ane sanmatitamAM ghaNuM vizada varNana karavAmAM AvyuM che. jene pratyakSa ane parokSa mukhya be pramANa mAne che. pramANa viSe dArzanikanI jUdI jUdI mAnyatAo che. te mATe juo 30 muM peja. : 47 : Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jenI saptapadAthI ( 18 ) 16-8 anubhava.....dandriyAdi ane jJAnanA vyApAra pachI AtmAmAM nIpajeluM pariNAmaphaLa te anubhava kahevAya. te sAcA ane juThTho ema be prakArane heI zake. jevA prakAranI vastu che tevA prakAranuM ja jJAna thavuM te sAceyathArtha anubhava kahevAya. ("tati tatravADanumo cAryaH "). tenAthI ulaTa te ayathArtha-juddo kahevAya. athavA pramANathI utpanna thaela je pratIti ( jJAna ) te che anubhava ane tenuM ja nAma vyavasAya che. jenagranthomAM sAcA anubhavane pramANajJAna (vyavasAya) kahyuM che. ane juThThA khoTA anubhavane samAropa (apramANajJAna) kahyo che. saMzaya, viparyaya ane anadhyavasAya e samArepanA bhede che. ( 20 ) 16-14 naSyavasAya..... anadhyavasAya eTale aspaSTa-jhAMkhuM jJAna. (jo ke A jJAna jUThuM ke saMdigdha nathI hotuM, chatAM vyavahAramAM upayoga nahi tevuM sAmAnya aspaSTa hevAthI tene samAropamAM dAkhala karyuM che.) jaina granthamAM (AgamAdimAM) AnuM nAma darzana paNa che. bAho Ane nirvikalpa kahe che, ane A ja jJAna sAcuM pratyakSa pramANa che, ema temane siddhAnta che. jUo-nyAyabiMdu. | ( 21 ) 17-7 akSaNa...je dharma bIje ThekANe na maLe te dharma ( guNa) " lakSaNa" kahevAya. lakSaNanA be bheda che. eka to AtmabhUta-eTale hamezAM vastu sAthe tAdAmpathI rahenArUM. ane bIjuM L: 48 : Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ neTe ane vicAraNuM. anAtmabhUta-eTale vastuthI bhinna paNa te vastu sAthe ja saMbaMdha rAkhanAruM. "svaparavyavasAyipaNuM" e pramANanuM AbhabhUta lakSaNa che. "sAmAnya" ane "vizeSa" ema A bannenA babbe prakAra che. ( rara ) 17-11 3pAdAna.. naiyAyika vigere Ane "samAyikAraNa" kahe che. sahakArine "asamavAyI" ane apekSAne "nimitta" kAraNathI oLakhe oLakhAve che. "upAdAna" eTale mULa dravya, jenAthI vastu bane che te padArtha | ( 23 ) 17-14 ...mATI vigere mULa dravyano je AkAra (ghaTAdi ) te "kArya ane te AkAra (kArya)nuM je pUrva rU5 (bhATI vigere) che te "kAraNa dravya" kahevAya. matalaba ke je utpanna thAya te vastu kArya ane jemAMthI utpanna thAya te vastu "kAraNa" che. ( 24 ). 18-1 pramANa. ahiM "pramALaM briTameTuM" ne badale "pratyakSamA hUikame" jeie. kemake "sAMvyavahArika" ane "pAramArthika e banne phakta pratyakSanA bhede che. 18-7 mativRtI...indri ane mananA mukhya vyApArathI je jJAna thAya te "matijJAna" tathA upadeza ane pustakothI je jJAna upaje te "zrutajJAna" che. "mati" vartamAna viSayanuM ja hoya che, jyAre "zrutajJAna" traNe kALanA viSayanuM hoya che. AMkha, nAka, kAna : 49 : Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jenI saptapadAthI ane mana vigere IkiyenI sahAyatAthI AtmAne rUpAdi ane sukhAdinuM je jJAna thAya che te badhuM kharI rIte te "parIkSa" ja kahevAya. indri ane mana jaDa che. te caitanya ( jJAna ) svarUpa AtmAthI para-judAM che eTale pakSa kahevAya che. tatvadRSTithI Ama hevA chatAM vyavahAramAM AMkha, kAna vigerethI utpanna thatuM rUpALuiM jJAna pratyakSa manAya che, tema taiyAyika, vaizeSika, zrAddha ane sAMkhyAdi darzane paNa prastuta jJAnane pratyakSa mAnavA lAgyA tethI zrIumAsvAti pachInA jinabhadrakSamAzramaNa, devavAcaka, haribhadrasUri vigere jainalekhakoe A pakSa jJAnane "sAMvyavahArika pratyakSa" tarIke mAnyuM che. "sAMvyavahArika pratyakSa" eTale vyavahArika dRSTithI-laikika pratyakSa. ( 26 ) 18-17 dhArA...yAda karI zakAya tevuM jJAna. dhAraNa karavuM tenuM nAma dhAraNuM". nizcita jJAnanuM nAma "avAya che. (tastrAthadimAM "apAya" lakhyuM che, je avAya bhaviSyamAM smaraNa ke pratyabhijJAna karavA jeTalo majabUta thAya tenuM nAma che "dhAraNuM". tenA anaMta bhede thaI zake che. matalaba ke dhAraNuM e avAyanA saMskAranuM vikasita pariNAma che. naiyAyika dhAraNAne "saMskAra " kahe che. paNa teo saMskArane jaDa mAne che. dhAraNAthI kALAntaramAM smRti-smaraNa pratyabhijJAnAdi thAya che. "mavibhuti" e avAya pachI thanAre dhAraNano ja eka bheda che. A badhA jJAnanA ja paryAyo-AkAre che. dhAraNa vadhAremAM vadhAre asaMkhya varSo sudhI TakI zake che. jUo-vizeSAvazyakabhASya. pratyakSanI jema parIkSamAM paNa dhAraNa thAya che, avadhAna, kalpanA, tarka, samasyApUrti vigeremAM dhAraNAnI bahu meTI sahAyatA che. vijaLI : 50 : Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ neTa ane vicAraNA. karatAM paNa hajAra gaNe vega A jJAnane che. te pitAnA sthAnamAM rahI game teTalI dUra rahela vastune kSaNamAtramAM jANavAnI yogyatA dharAve che. jJAnane dabAvanAra virodhI padArtha (jJAnAvaraNIya karma ) ne satata abhyAsa ane tapasyAdi dvArA dUra karavAthI darekane tevI yogyatA sAMpaDI zake che. ( 7 ) 18-1 matijJAna.... matijJAnanA TUMkANamAM 28 ane vistArathI 33 6 bhede A pramANe che dareka Idriya ane mananA avagraha vigere cAra cAra bheda thAya che. Idri pAMca ane eka mana ema kula cha che. ene cAre guNatAM covIsa bhede thayA. mana ane AMkha sivAya cArane rasa, gaMdha, zabda ane sparza sAthe saMyoga thayA pachI jJAna thAya che, te jJAnane jaina paribhASAmAM "vyaMjanAvagraha" kahe che. vIsamAM cAra idriyanA A cAra bheda umeratAM 28 'bhede thayA. A 28 bhedanA darekanA bahu bahuvidha ( tattvArthasUtra bhASya 1-16 ) vigere bAra bAra bheda thAya che. pelA aThThAvIsa ne A bAra sAthe guNatAM matijJAnanA kula 336 bhede thayA. tpAdikI, vaiyika, karyA ane pariNAmikI; buddhinA A cAra bheda paNa matijJAnanA ja mAnavAmAM Ave che. juo vi. A. bhASya. (28) 18-2 cannanAnapra... vyaMjana eTale "Idriyane vastu sAthe saMga" (aDakavuM). te saMgathI thaela jJAna te "vyaMjanAvagraha" kahevAya. e prAthamika jJAna che. A jJAna eTaluM badhuM jhAMkhu hoya che ke "A kaMIka che " evuM bhAna paNa AtmAne spaSTa thatuM nathI. A Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jenI saptapadArtho jJAnane vikAsa thatAM AtmAne "kAMIka che" evuM sAmAnya jJAna thAya che. Ane jene " darzana " kahe che. te pachI je avagraha-jJAna thAya che. tenuM nAma "athavapradu' che. arthAvagraha pachI jJAnanI sAmagrI maLatAM dhAraNA sudhI jJAna thAya che. Indrio ane jJAnaviSe mahattvanI vicArapUrvaka carcA vizeSAvazyakabhASya ane prajJApanAsUtramAM karI che. jillAsue tyAMthI joI levI. ( 20 ) 19-7 sevanAra...deva ane naraka bhavamAM tyAMnA dareka jIvane janmathI ja "avadhijJAna" hoya che. sArA jIvane samyapha ane kharAbane mithyAjJAna hoya che. temane A jJAna meLavavA tyAM koijAtane prayAsa karavo paDato nathI. tethI ja temanuM avadhijJAna "mavatratya" bhava-janma kAraNavALuM kahevAya che. jyAre manuSya ane tiryaMcane tema hetuM nathI. teone te tapasyAdi sAdhana dvArA avadhijJAnane rokanAra karmone nAza kyathI avadhijJAna sAMpaDe che. tethI karIne temanuM (manuSya ane tiryaMcanuM) jJAna "putratya" guNajanya kahevAya che. (jUo tattvArthabhASya 1-23.) "guNapratyaya avadhi sAdhune ja thAya" ema A mULa graMthakAre kahyuM che te tathya jaNAtuM nathI. viziSTa guNethI gRhastha ane tiryaMca suddhAne paNa A jJAna thaI zake che. hAM "manaHparyavajJAna te viziSTa sAdhune ja thAya" ema kahI zakAya (jUo pramANamImAMsA 1-1-20 sUtranI TIkA, AhaMta mata pra0 nI AvRtti pRSTha 26). avadhine artha "hada" thAya che. amuka kALa ke pradezanI hada sudhInuM jJAna te "avadhijJAna'. manathI karela vicArenuM jethI nizcita jJAna thAya te "mana:paryAya jJAna" kahevAya. A baMnemAM Indriya vigere bAhya sAdhananI jarUra paDatI nathI tethI te pratyakSa kahevAya che. : para : Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ neTA ane vicAraNA. 6 ti sAdhuvAcaka che. aa zabda < ( " pR. 19-8 ) nI jema yatin " zabda paNa haimakoSa. ( 30 ) 6 > 21-16 pratijJA...naiyAyika pratijJA vigere pAMca avayavAne anumAnanA khAsa aMge mAne che. tene evA Agraha che ke:khIjAnI sAme anumAna karatAM A pAMce avayavAnA prayaNa ceAkkasa karavA ja joie, jo na karAya te jUna ' nAmanuM nigrahasthAna (vAdamAM parAjaya pamADanArA eka doSa) thAya che.' 'TvInamanyatamenAvyavayavena nyUnam ' (gautamanuM nyAya darzana, pAMcamA adhyAya bIjuM Ahnika ) jene naiyAyikAnA A Agrahane vakhADI kADhe che. jaitenu kahevu che ke:-parAthaeNnumAnamAM 'pratijJA ' ane ' hetu ' nA kathanathI ja sAmenA mANasane jJAna thai zakatu hoya te pachI bAkInA traNa ayA mATe ATalA Agraha zA mATe? 'dhumADA hovAthI A parvata agnivALA che A vAkacathI ja mANusane anumiti-agninuM jJAna thai jAya che. hAM jo sAmene mANasa taddana bheATa-mUkha hoya tA kavacit dRSTAMtAdinA upayoga karavAmAM vAMdho nathI. ( jUe pramANu mamAMsA 2-1-34 ). ' d . A graMthamAM pR. 22-2 mAM 'vudvInAmavacavasaMjJA ' lakhyuM che temAM 'buddhi ' te artha samajAtA nathI. huM dhArUM chuM ke tene a pratijJAdinuM jJAna haze. ( 31 ) 22-8 phonamAn...ahiM 6 26-3 sAmAnya... sAmAnya * sa sonimAr 'kahevuM joie. ( 32 ) * eTale * jenAthI eka sarakhuM : 53 : Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainI saptapadArthI jJAna thAya tevA vastumAM rahelA dharma ane eka sarakhuM nAma'. jema: * " 6 6 ' hAtha, paga, AMkha, kAna, vigere amuka vizeSatAvALA manuSya kahevAya ' evu jJAna thayA pachI tevA lakSaNu ane nAmavALAne ApaNe manuSya samajIe chIe. sAmAnyanA * gANu ' ane * mukhya ' ema e bhedo che. ' vizeSa ' eTale ' jenAthI vastumAM bIjA karatAM kAMika bheda jaNAya--vizeSa jJAna thAya tevA vastunA dharma '. jemaH-mANasamAM pazu karatAM hAtha vigerenI vizeSatA che. pazumAM ziMga pUchanI vizeSatA che. sAmAnya eTale ' anvaya' ane vizeSa eTale 'vyatireka'. A baMne dharmAM vastunA ja hAi karI vastuthI sAva jUdA--svataMtra nathI, ema jaina darzIna kahe che; chatAM A graMthamAM ' sAmAnyaviropI svatantro ' (26-3 ) ' sAmAnya ane vizeSa svataMtra che ' ema lakhyuM che. jo ' te sarvathA jUdA che' evA artha ahiM hAya te te jaina dRSTie ucita jaNAtA nathI. mane lAge che ke temAM lahIAnI bhUla haraze. kemake graMcakAra ja AgaLa jatAM zrI anyayega vya dvA. syAdAda maMjarInA zlAka ceAthAnu pramANa Ape che, ke je zrlokamAM sAmAnya vizeSanA vastuthI jUdApaNAnu khaMDana che, eTalA mATe AnA sapAdanamAM me' te sthale zaMkAcihna [ ? ] karyuM che. bAkI vastuthI kASTa daSTie dharmone jUdA mAnavAmAM vAMdhA nathI. 6 vaizeSika naiyAyikA dravya, guNa, karma, samavAya ane abhAvathI sAmAnya vizeSa te sarvathA jUdA mAne che. syAdvAda maMjarI zloka 14 pRSTha 111 mAM AnA vistArathI vireAdha karyo che. ( 33 ) 28-2 ajJAnanivRtti... ...ajJAnane abhAva-sAcuM jJAna. pramAjunA upayoga thayA pahelAM je abhISTa vastunA viSayanuM ajJAna heAya che : 54 : Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ neTA ane vicAraNA. te pramANathI dUra thAya che, eTale 'ajJAna dUra karavuM ' e tamAma prakAranA pratyakSa ane parAkSa pramANeAnuM mukhya kuLa athavA kAya che. kemake dareka jIva vastunI cokasAi karavAne mATe pramANane Azraya le che. ajJAna nivRtti thayA pachI paraparA--gauNuLamAM adhikArInA bhedathI e bheda paDe che. eTale ke vItarAgane satra samabhAva hAvAthI vastunuM jJAna thayA pachI te upara rAgadveSa nahi thatAM AtmAmAM sukha ane mAdhyasthavrutti thAya che. tethI temanA pramANanu bIjuM ( paraMparA ) kuLa, ' sukha ane mAdhyasthabhAva-upekSA ' hAya che. jyAre ApaNe ( vItarAga sivAyanA badhA jIvA ) rAgadveSa vALA hAi karI vastunuM jJAna thayA pachI pRSTa vastune svIkAravAnI, aniSTane tajavAnI ane je kAMi kAmanI na hoya te vastu upara upekSA karavAnI pravRtti karIe chIe, tethI ApaNA jJAnanuM bIju eTale paraMparA kuLa vItarAganA kULa karatAM ja duM che. deva, tiya ca ane narakanA jIvo mATe paNatemaja samajavuM. pramANu ' jJAnasvarUpa' che. ane tenuM mULa paNa ajJAnanA abhAva eTale 'jJAna svarUpa' che. paNa 'pramANu' e 'sAdhana' ane 'phaLa' e 'sAdhya' hAi karI baMnene bhinna mAnavAmAM kaze| bAdha jaNAtA nathI. auddo pramANa ane phaLa e baMnene sAva abhinna-ekaja mAne che. paNa te ThIka nathI, kemake jema dIvA prakAza svarUpa che ane tenAthI padArthoM paNa prakAzita thAya che chatAM padArthonA prakAza ' ane ' dIvA ' jUdAM che. 'pramANu ' e pUrvakALamAM hAya che, ane 'kuLa ' pAchaLathI nIpaje che. eTale eka kAraNa' ane bIjuM ... kAryo ' hAvAthI alaga manAya che. e baMne ekaja pramAtAne thatAM hAvAthI 'kaMcit abhinnapaNu' kahI zakAya che. tethI naiyikA A bannene sAva jUdAM mAne che temanA Agrahane pazu jenA vakhADI kADhe che. C : 55 : Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jenI saptapadArthI ( 34 ) 28-11 saptasamudra--jainenI dRSTie samudro ane dvIpo ( sthala bhAga ) asaMkhya che. je eka pachI eka ba'gaDInA AkAre vIMTAelA che. zivarAja nAmanA eka rAjiSa thayA che. temanA adhurA avadhijJAnamAM sAta samudra ane sAta dvIpAnuM ja jJAna bhAsyuM hatuM; tethI temanuM jJAna * avadhijJAnAbhAsa' kahevAya. kevaLajJAnamAM te AbhAsane sthAna ja nathI. pramANanuM svarUpa, kuLa, saMkhyA, tathA hetu, daSTAMta vigerenA je lakSaNA kahyAM che. tenAthI ulaTAM-jUdAM lakSaNAnuM samajavu ke kahevu' te badhuM ' AbhAsa ' kahevAya. AbhAsa eTale khATuM jJAna. jema pramANAbhAsa, kLAbhAsa, daSTAMtAbhAsa, hetvAbhAsa, nayAbhAsa vigere. ( 35 ) > 6 < > 28-1- siddhaviddha...naiyAyikA ane vaizeSikA sabhyabhicAra ( anaikAntika ), viruddha, satpratipakSa, asiddha ane bAdhita e pAMca hetvAbhAsa mAne che ( jUe tarkasaMgraha ). jyAre jaineAe traNa ja hevAbhAsa kema mAnyA ? e praznanA uttaramAM jaNAvavAnuM ke 'sat pratipakSa' ane 'bAdhita' e bannene; jainoe sAdhyanuM lakSaNa banAvatAM; anirAta 'vizeSaNuthI dUra karyAM che. ( * vratItamanirAtamanIkhitaM sAdhyam pramANunaya ta. 7-14 ) tethI A ene hatvAbhAsAmAM phrIthI jenee mAnyA nathI. digaMbaro cAra hetvAbhAsa mAne che. eTale ke asiddha, viruddha ane anaikAntika e traNa karatAM 'akicitkara nAmanA hetvAbhAsa jUdA mAne che. tenuM lakSaNa teo ' Rprayogayo heturakiJcitkaraH . ( nyAyadIpikA rR. 32 ) e pramANe kare che. zvetAmbarAe evI yuktio ApI che ke tene traNathI jUdo mAnavAnI jarUra nathI, upara kahela te traNamAM ja badhA hetvAbhAsA samAi. jAya che. jAe ratnAkarAvatArikA 6-57. peja 114. " : 56 : Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ noTo ane vicAraNA. 28-15 siddhacaturvirAtidhA...jene nyAyanI daSTie te asiddhanA be ja bhede che. eka "ubhayAsiddha " (je hetu vAdI ane prativAdI banene asiddha heya te ) ane bIjo "vAdI asiddha'. bIjA darzanavALAoe (niyAyikAdie) asiddhanA vistAranI jAla phelAvI svarUpasiddha" vigere tenA ghaNA bhede mAnyA che. tenI saMkhyA vIsa nahi paNa paccIsanI che. jenoe te bhedamAMthI je sAcA che tene samAveza to upara kahyA te bemAM ja karyo che, ne bAkInA je hetvAbhAsa tarIke nathI ghaTatA tenuM khaDanuM ratnAkarAvatArikA (jUo 6-51 sUtranI vyAkhyA pRtra 102 thI 108 sudhI) vigeremAM karyuM che. eTale ke "A graMthamAM asiddhanA 24 bhede che" evo ullekha che, te bIjAnI mAnyatAnI dRSTie heya ema lAge che. ( 37 ) - . 28-3 naicAciTr...anaikAntikane niyAyika "upAdhi " kahe che, ema A sthaLe kahyuM che te ghaTita jaNAtuM nathI. mULa vAta evI che ke jenoe anaikAntika hetvAbhAsanA je be bhedo mAnyA che (jUo pra. nava ta0 6-55) temAMthI bIjA bhedanI vyAkhyA karatAM zrIratnaprabhasUrie ratnAkarAvatArikAmAM mitrane chokaro hovAthI te zyAma che " e udAharaNane paNa bIjA bheLuM batAvyuM che. te pachI teoe tyAM 6-57 sUtranI TIkAmAM lakhyuM che ke - sopAdharati naicAci: eTale ke "sa racAno maitraputratvAn " A sthaLe "te zyAma che, maitrane putra hovAthI" A hetu 'sapAdhi"--upAdhi vALe che. eTale jenoe "saMdigdha vipakSatti" nAmane anaikAntikane bheda mAna ucita nathI." evo niyAyikone mata batAvIne; siddhAntI ratnaprabhasUrie sacoTa : pa7 : Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jenI saptapadA yuktithI te matanu" khaMDana karyu che. sAyAdhi hetvAbhAsane te naiyAyikA asiddhanA eka peTAbhAga mAne che, tenuM lakSaNa pazu te anaikAntika hetvAbhAsa karatAM jUdu kare che, ( 'sodhize heturyAyavAsiddha: / sAdhyanyAvatve sati sAdhanAnyApaktvamuvadhi: tarkasa'graha), tethI sAmAnya ' anaikAntika hetvAbhAsa ' sAthe ' seApAdhika hevAbhAsa'nI tulanA dhaTatI nathI. ' saMdigdha vipakSavRtti ' sAthe kadAca tulanA karI zakAya. A graMthakAra zrI yazasvAgare AmAM ane ' syAdvAdamuktAvaLI mAM tema kyA AdhAre lakhyuM haze ? te kaLI zakAtu nathI. ( 38 ) ( ' 297 naya...vastumAM rahela amuka dharma ( guNu ke paryAya ) viSenA abhiprAyanuM nAma naya ' che. abhiprAya aneka hAI zake tethI naye paNa teTalA ja thai zake che. ( * nAvA vacaLapA tAvA caiva kuMti nayavALyA '.) saMkSepamAM jainazAstrakAroe nayanA e bheo pADI te viSe gaMbhIra vicAra karyAM che. e bhedamAM eka te ' dravyAzika ' ane khIjo ' paryAyAthika' che. 'dravya ' eTale traNe kALamAM rahenArUM mULa-tattva ( kAraNa ). tene uddezIne karAtA vicAra ( abhiprAya ) te '* dravyAcikanaya ' kahevAya. ' paryAya ' eTale mULatattva ( vastu ) nAM badalAtAM rUpAntare ( AkArA kAryoM ), te saMbaMdhI abhiprAya te 'pA~yArthikanaya' kahevAya. abhiprAya e eka jJAna che eTale naya paNa jJAna svarUpa che. " d jeTalA bhedA che te badhAne * nayanA sAta athavA tethI vadhAre samAveza A emAM thaI jAya che; eTale ke nayanA te badhAya peTA bheo che' ema gAthA 3 ) kahyuM che. dravyArthinaya e daSTivALA hAi karI vastunI ' nityatA ' batAve che. ' saMgrahanaya ' ane ' vyavahAranaya ' paNa dravyArthika ane pArthika sanmatita TIkAmAM ( kAMDa 1 abheda > : 58 : Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ neTo ane vicAraNuM. enAja bheda che. (sanmati tarka 1-4). judA judA kALa vigere kAraNethI vastumAM thatA paryAye eka bIjAthI bhinna hoya che, te paryA saMbaMdhInaya te "paryAyArthika naya". A naya vastunA vartamAna paryAya (35) ne ja grahaNa karate hevAthI bhinna daSTivALo che eTale te vastune anitya-kSaNika batAve che. pahelA-vyArthikane viSaya "sAmAnya che ane bIjA-paryAyArthikane viSaya "vizeSa che. zrI siddhasenadivAkara sanmatitarkamAM" lakhe che ke:-"hajusUtra" e paryAyAcikanayane mULa AdhAra che tathA zabdanaya, samabhirUDhanaya ane evaMbhUtanaya e traNe RjusUtranA paTAbhedo che. ( sanmati kAMDa 1-5). sAta namAM pahelAnA traNa dravya (mULatattva) ne vicAra karatA hovAthI dravyAthika naya che. ane bAkInA cAra, vastunA athavA zabdanA paryAnI carcA karatA hovAthI paryAyArthika naya che. A badhA ne jyAM sudhI tipitAnA viSayanuM pratipAdana karavAnA ja kAryamAM tatpara rahe tyAM sudhI to te "naya-sAcAnaya kahevAya che. (vastunA eka deza-dharmanuM pratipAdana karavuM e temanuM kArya che.) paNa jyAre te nA pitAne ja svataMtra rIte sAcA TharAvI bIjA nayane vakheDI kADhe tyAre te kadAgrahI hada karI "miththAna-nayAbhAsa kahevAya che. je eka naya pitAnA viSayanuM amuka dRSTie pratipAdana karate; vastunA bIjA paNa badhA dharmonuM bIjI daSTie pratipAdana kare to teja naya pramANa kahevAya che. te pUrNa che. pramANa vastumAM rahelA badhA dharmonuM jUdAM judAM dRSTibiMduothI pratipAdana kare che, eTale te pUrNa che. A pramANunuM ja nAma "syAdvAda" ke "anekAntavAda che. (jUo anyayoga vya0 kAtrizikA 28). pramANavAkyane "sakalAdeza vAkaya" ane nayavAkyane vikalAdeza vAkya" kahevAmAM Ave che. "smAta nitya vigere samagI ( sAtabhAMga) pramANa ane naya bannemAM ghaTAvAya che. : 59 : Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainI saptapadArTImAM AvatAM ullekha ane tenA sthAne. ( marAmithI) ( B ) peja naM. ullekha vAkayo. sthAnaniza. 23 akArAdiH paudgaliko vrnnH| prmaannnytttvaalokH4-9| 19 aNugAmivamANaya .... / karmavipAkakarmagranthagAthA 8 / ___9 azarIrA jIvaghanA jJAna darzanazAlinaH ... / ( pUrNapadyam ) ... / 28 asiddhaviruddhAnakAntikA strayo hetvAbhAsAH ... / pra0 na0 ta0 6-47 / 23 AkAGkSAyogyatAsaMnidhizca- tarkasaMgrahasya zabdakhaNDaH __vAkyArthajJAne hetuH ... / pR0 90 / 23 AptavacanAdAvirbhUtamarthasaM vedanamAgamaH ... / pra0 na0 ta0. 4-1 / 26 eamiyanANasattI AyatthA ceva haMdi loaMtaM ... / dharmasaMgrahaNIgAthA 373 / 6 ekaviMzatibhAvAH syurjIvapudgalayormatAH ... / ( pUrNapadyam ) Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ullekhe ane tenAM sthAne. 12 kAiya ahigrnniiaa...| navatattvagAthA 22 / 25 gaMtUNa na pricchindi...| (pUrNapadyam ) / dharma saM. 26 guNaH sahabhAvI dharmo, yathA gA. 371 / Atmani vijJAnavyaktiza ktyAdiH ... ... / pra0 na0 ta0 5-7 / 30 cArvAko'dhyakSamekaM ... / (pUrNapadyam ) / idaM ratnAkarA vatArikAdiSu dRzyate 27 citramekamanekaM ca .... / vItarAgastotram 14 jaM annANI kammaM ... / puNyadhanakathA 9 jiNa ajiNa .... / navatattvagAthA 55 / 30. jaina sAGkhyaM tathA bauddhaM.... (puurnnpdym)| prameyaratnakozaH pR. 72 / 4 dravatyadudruvat ... / (pUrNapadyam ) 4 dravyaM paryAyaviyutaM .... / (,) 21 nizcitA'nyathA'nupapattyeka lakSaNo hetuH ... / pra. na. ta. 3-11 14 paI sahAvA vuttA (?) / navatattvagAthA 371 21 paropadezasApekSaM ... / ( pUrNapadyam ) .... / 21 pratibandhapratipatterAspadaM dRSTAntaH ...1 pra. na. ta. 3-43 // 14 micche sAsaNa ... / dvitIyakarmagranthagAthA 2 / :61: Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jenI saptapadAthI 23 yathA cetanAcetanayoH .... / pra. na. ta. 23 yadutpattau kAryasyAvazyaM vi pattiHso'sya pradhvaMsA'bhAvaH / pra. na. ta. 3-61 / 27 yadu (dhu ?) tpaadaadypekssaatH| (pUrNapadyam ) 23 yannivRttAveva kAryasya samu tpattiH so'sya praagbhaavH| pra. na. ta. 3-59 / 28 yasyAnyathA'nupapattiH pramA Nena na pratIyate so'siddhH| pra. na. ta.. - 6-48 / 29 yasyAnyathAnupapattiH sandi- . hyate so'naikAntikaH ... / pra. na. ta. 6-54 / 16 yAthArthyAnubhavaH pramA ... / tarkasaMgrahaH pR. 34 / 23 varNapadavAkyAtmakaM vcnm| pra. na. ta. 4-8 / 23 varNAnAmanyo'nyApekSANAM nirapekSA saMhatiH padaM, pa dAnAM tu vAkyam ... / pra. na. 4-10 / '22 vidhiH sadaMzaH ... / pra. na. 3-56 / 16 viparItaikakoTiniSTaGkanaM viparyayaH... ... / pra. na. ta. 1-9 / 4 zambhuH saptapadArthabhaGgighaTa. nAmAsUtrayan z2ambhate ... / kairavAkarakaumudI 22 sa caturdhA-prAgabhAvaH, pradhvaM AAA Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ullekho ane tenA sthAne. sAbhAvaH, itaretarAbhAvaH, atyantAbhAvazca ... / pra. na. ta. 3-58 / 15 saMtapayaparUpaNayA ( 0va- navatattvagA. 43, tathA vizeNayA ) ... / SAvazyakabhASyagAthA 406 / 13 samaI ( samiI ?) guttI . parIsaha ... / navatattvagAthA __ 25 / 26 svato'nuvRttivyativRtti bhAjo bhAvA na bhAvA ntaraneyarUpAH ... / a. vya. dvAtriMzikApA 4 / 16 svaparavyavasAyi jJAnaM pramANam ... ... / pra. na. ta. 1-2 / 23 svarUpAntarAt svarUpavyA vRttiritaretarAbhAvaH ... / pra. na. ta. 23 svAbhAvikasAmarthyasamayA bhyAmarthabodhanibandhanaM shbdH| pra. na. ta. 4-11 / 22 hetoH sAdhyadharmiNyupasaMha raNamupanayaH / ... / pra.na. ta. 3-49 / : 63 : Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mULa graMthamAM AvatA kaThina zabdone keza. (akArAdikamathI). adRSTa zabda. artha. zabda. artha. a. ( vizvamAM koI daSTie abhiakSA nyAyadarzananA pravartaka paNuM, ekapaNuM. gatamaRSi. (naiyAyika A. nA gurU ). A vizvAsa karavA lAyaka karma, bhAgya, vAsanA. purUSa, hitaiSI, murabbI. adhyakSa pratyakSa, vartamAnamAM | mAnA pUrva paraMparA, zAstra, jaNAya te, mukhya. saMpradAya. anuvRtti sAmAnya, anvaya, eka- mArI eka nAno kALa, jemAM sarakho vastumAM rahela asaMkhyasamaya (kSaNa) dharma-jAti. vite te kALa. borianeka dharma, vastunA | kAnUzana karate, racata. ekathI vadhAre paryAya. zAstra (0thava) karma bAMdhavAnuM tti syAdvAda. nimitta, karmabaMdhana. avantisAdhya sivAya bIje sthale paNa rahe tevo | kitidaSTithI barAbara joIne hatvAbhAsa. cAlavuM tevI sArI gati. vera jagyA, sthAna. voca zabdathI nahi kahevA [ 3pama prAraMbha. , anirvacanIya | upayoga jJAna, jANavAnI kriyA karatuM avinAbhAvavyApti, sAthe rahevApaNuM. sAmAnya tathA vizeSajJAna, ': 64 : Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaThina zabdane koza. kapAlana vastunuM mULa kAraNa, mULa- | rama chello, pAchalo. dravya, samavAyikAraNa | cAkSuSa AMkhathI joI zakAya tevuM, rUpa, cakSuthI utpanna aulANIja upekSA, udAsInatA, thaala jJAna. samabhAva. cetanA jJAna, buddhi. pavikalpita, gaNa, atA- | caitanya jJAna, buddhi, Atmatva. vika. auda kaNaRSisaMbaMdhI, | jina itIrthakara. vaizeSika darzana. za. zakti jANavuM, nizcaya kare, jarA kaDuM, baloyuM, valaya.| jJAna. jAmu kaNAdaRSi, vaizeSikadarzana nanA pravartaka. ta, vicAra, parAmarza, padArtha. kavi kaidRSTie, kaIrIte, | tatra vicArakaravA gya, vastu. game te prakAre. tu ethuM. ghaDo. tRtIya trIjuM. ghara, ghaDe, jhADa. tra traNa. dADhI, mUcha. rita traNa. kRtsna badhuM, saghaLuM. ge. rana sAcA padArthoupara sAcI tti maryAdAmAM rAkhavuM, gopa-| zraddhA, sAmAnya jJAna, vavuM, rakSaNa karavuM. dekhavuM. viSaya, ya, lakSya. ! rakSItyadakSiNa dezanuM. zira dhoLuM, uvala. cha darzana, mata, AMkha. ca. mULavastu, upAdAnakAraNa, raMtu cAra. anugata padArtha. karca : 65 : Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainI saptapadArtho daita be, jeDaluM, bepaNuM. | pramANa jethI vastu jaNAya te, dha. sAcuM jJAna. ghumalA dhumADAnI rekhA dhUmanI ! ane vastune pArakhanAra AtmA. paraMparA. niti pramANunuM phaLa. Indriya gva nitya, zAzvata. manaAdinI sahAyatAthI dhrauvya nityapaNuM, mULadravya. utpanna thaela jJAna. dhvani zabda, avAja. ja pramANathI jANavA yogya, padArtha. nitta karmanA kSayanuM kAraNa, mAmA pramANane mAnanAra ke karmakSaya. kahenAra, Ata. * bha. ni jANavuM, nizcaya kare. mada kumArika bhaTTa, mImAMsaka. ma. paryAya vastunepheraphAravALo guNa che. madAra sAdhu ke vidyArthIonA dharma, rUpAntara, avasthA. rahevAnuM sthAna te maTha, marSa kapilamuni, tenuM sAMkhya tethI gherAeluM AkAza te darzana athavA tene mAnanAra mahAkAza, maThanI jagyA. purA indra. - parva pUrvanI pahela | mAdita pUjya. prati karmane prakAra, svabhAva. maNi raDuM, rAMdhavAnuM sthAna. maniSa manadvArA-manathI utpanna pratipa ekama. thaela. jJAna,manasaMbaMdhI. pratyakSa indriyamana ane AtmA mI mAravADa dezamAM thaela, thI sAkSAt jaNAya tevuM mAravADanuM. jJAna, spaSTa jJAna. | zidhyAtri AtmA upara ceTela pratyamizAnabhUta ane vartamAnanuM kharAba pudagale, jUTha, mizritajJAna. jUThANuM, padArtha upara Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaThina zabdane koza. . ya. yathArtha zraddhA nahi thavA | - pitA, utpanna karanAra, denArI atatvabuddhi, | va "a" vigere akSara, rU5. ajJAna, vAra vANI, sarasvatI, jJAna. muhUrta be ghaDI. 48 miniTa vAnivasantaRtumAM thaela. jeTale kALa. viddha apUrNa, adhurUM. vmaya mATIthI banela. vimokSa mULathI vinAza, kSaya. gi mATIne le. vizeSa kaI prakAranI vizeSatA, navInatA, vyatireka, tina sAdhu, jaina sAdhu. vyAvRtti, vyativRtti. yuvApalU ekasAthe. viSaya- koIpaNa cIja, jJAnathI yoga mana, vANI ane zarIranI jANavA gya ( prameya kriyA, yoga darzana, A ghaTAdi padArtha) rUpa, tmasAdhanA. rasa, gaMdha, zabda, sparza. yoga naiyAyika darzana ane | vI Atmazakti, baLa. tene anuyAyI. cati bhinna, jUduM judu. cativA sAdhyanA abhAvamAM sAdharjt cAMdI, rUpuM. nane abhAva. zAsana jIbhathI utpanna thaelativRttio vizeSa. svAdanuM jJAna, rasajJAna. | sacavAya nizcaya. la. cari avinAbhAva, sAdhya ane sTa jenuM lakSaNa karavuM che hetuno saMbaMdha. te jANavAyogya. cAvRtti vizeSadharma, yatireka. aurAcitaja cArvAkadarzana,nAstika za, vAda ane tene mAnanAra. cAra i. zaH Agama pramANa, zabdararoja zabdathI kahevAya tevuM.) thI thaela jJAna. Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jenI saptapadAtha 2Azvata nitya, sthira. be bhAga na thaI zake rivara/karSita nAmano eka sAdhu. te nAne kALa, kSaNa. zutti chIpa, zukti. rAmApa apUrNajJAna, kheTuM jJAnaroja parvata. spati hamaNAM, vartamAnamAM. aurira ziyALAnItumAM banela. sanmAna samUha, jaththo. zrAvaNa kAnathI utpanna thaela | sabhyatva yathArtha padArthane yathArtha jJAna, zabdajJAna. rIte oLakhAvanAra A zruta zrutajJAna, zAstrathI thaela bhAne guNa, tattva upara jJAna, zAstra, Ama vANI. sAcI zraddhA, sAcApaNuM. yuti zrutajJAna, zAstra. tadurina sAthe rahenAra, nimittasa. kAraNa, sahAyaka. na joDavuM, meLavavuM. ramava sAthe rahevuM, sAthepaNuM. saMyoga be rUpI dravyanuM joDANa, sAkSAtkAtri pratyakSa karAvanAra, bheguM karavuM, aDavuM. dekhADanAra, pratyakSajJAna. siniSa bhegu maLavuM, saM yoga- | sAmAnya samAnatA, anvaya, jAti. saMbaMdha. pitapada vetAmbara. nnidhi pAse rahevuM, samIpa. | siddha karmathI chUTela chava, mukta rasima tulya. guta buddha, dharma. vapakSa pakSa-( sAdhyanA mULa | thANu hUM. AdhAra- ) jevuM | zAna sparzathI thaela jJAna. bIjuM sthAna. cakra6 aneka dRSTithI vastune rAtamAM sAta bhAMgA, sAta bhedane pArakhanAra siddhAnta. samUha. ravi zAstra, siddhAnta, jenA | devAmAna jaTho hetu : 68 : Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA mULa graMtha ane saMpAdakIya neTamAM AvatA graMthonAM nAme. (cakArAdikamathI). 29 D )BhuM mULamAM nyAyabindu karmagraMtha puNyadhanakathA keravAkaramudI prajJApanA sUtra ratnAkarAvatArikA pramANunayatattvAlaka syAdvAdamaMjarI noTomAM pramANamImAMsA advaitasiddhi prameyaratnakeza acagavyavacchedakaThAtrizikA bhagavatIsUtra karmavipAkakarmagraMtha tattvArthasUtra muktAvALI yogazAstra ratnAkarAvatArikA tarkasaMgraha vizeSAvazyaka bhASya daMDaka vItarAga stotra dvitIyakarmagrantha sanmatitarka dharmasaMgrahaNa ,, TIkA navatattva sAMkhyatattvakaumudI nyAyadarzanasUtra syAdvAdamaMjarI nyAyadIpikA syAdvAdamuktAvALI chAtrANAmAnukUlyAya himAMzuvijayo muniH / kRtavAn saptapadAryo pariziSTacatuSTayam // , TIkA bhAgya y, TIkA : 69 : Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvijayadharmasUri jaina graMthamALA. _ 0 _ 0-14-0 0 gujarAtI 0 0 ja 0 naMbara nAma bhASA kartA yA saMpAdaka kiMmata 1 vijayadharmasUri svargavAsa pachI. gujarAtI. zrIvidyAvi. 2-8-0 2 dharmaviyogamALA saM. kAvya. zrI himAMzuvi. 0-2-0 3 pramANanayatattvAleka (saTIka) saM.nyAya 4 zrAvakAcAra hindI zrIvidyAvi. 04-0 5 vijayadharmasUri ke vacanakusuma , , 0-4-0 0-4-0 7 seIjha opha vidharmasUri aMgrejI DaoN. kaujha -4-0 8 jayantaprabandha saMskRta-gu.zrI himAMzuvi. 0-3-0 9 vijayadharmasUriaSTaprakArI pUjA hindI zrIvidyAvi. 14-0 10 Abu (70 phoTA sAthe) gujarAtI zrI jayantavi. 2-8-0 11 vijayadharmasUri dhI. Ta. zAha 0-2-0 12 zrAvakAcAra zrIvidyAvi. 0-3-0 13 zANI sulatA --3-0 14 samayane oLakho bhAga 2 jo ,, 0-10-0 15 ,, bhAga 1 lo , 0-12-0 16 ena AiDIyalamaMka- aMgrejI e.je. sunAvAlA 5-0-0 17 samyavapradIpa | gujarAtI uzrImaMgalavi. 1-4-0 18 vijayadharmasUriaSTaprakArI pUjA ,, , 0-4-0 19 jaina saptadAtha saMnyAya zrIhimAMzuvi. 0-5-0 20 brahmacarya dina gujarAtI zrIvi.dharmasUri 0-3-0 21 pramANanayatatvAkaprastAvanA saMskRta zrI himAMzuvi. 0-3-. 22 uttarAdhyayana bhAga 4 the ( kamaLasaMyamI TIkA) saM. zrIjayantavi. 3-8- : 70 : Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ agatyanA graMtha. 6 9 0 samayane oLakho:-(bhAga 1 le ne 2 je) samAjanAzaka rUDhiyonI hAme beThe baLavo jagADanAra, samAjanA pratyeka aMgamAM rahelA saDAne jAhera karanAra ane samAjanI unnati mATe-sudhArA mATe samayanA saMdezanuM nyUgala phUkanAra lagabhaga sATha lekhono saMgraha A banne bhAgamAM ApavAmAM Avyo che. enA lekhaka che munirAjazrI vidyAvijayajI, ke jemanI kalama mATe jenasamAjane paricaya karAvavAnI jarUra ja na hoya. pahelA bhAganI kiMmata 0-12-0, jyAre bIjAnI che 0-10-0 AbU -(bhAga 1 lo) hiMdI ke baMgALI, gujarAtI ke marAThI, keIpaNa bhASAmAM AbU pahADanI saMpUrNa mAhitI ane tamAma dekhAvonA phoTA sAthenuM je koIpaNa pustaka bahAra paDayuM hoya to A eka ja che. AbU uparanAM tamAma maMdire ane bIjAM tamAma dazyo ane tenI sAthe sAthe tene ItihAsa, temaja AbunI mulAkAta lenArAone mATe nhAnAmAM nahAnI ne haTAmAM moTI vastunI mAhitI A pustaka pUrI pADe che. hindI bhASAmAM paNa che. lagabhaga 75 phaTAo, pAkuM bAInDIMga sAthe eka bRhadragrantha hovA chatAM kiMmata mAtra aDhI rUpiyA. AnA lekhaka che prAcIna zodhaoLanA abhyAsI munirAjazrI jayantavijayajI. uttarAdhyayana sUtra:-(kamalasaMyamI TIkAyukta) uttarAdhyayanasUtrane cothe bhAga bahAra paDI cUkyA che. jeoe traNa bhAgo TapoTapa upADI lIdhA hatA, temaNe jaladI ja cotho bhAga maMgAvI levo. A bhAganI kiMmata paNa sADAtraNa rUpiyA ja che. ane tenA saMpAdaka paNa munirAjazrI jayantavijayajI che. prAptisthAna- maMtrI zrI vijyadharmasUri jaina graMthamALA. cheTA sarAphA, ujajaina (mALavA) : 71 : Page #100 -------------------------------------------------------------------------- Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ R-54- 55503455280 'pramANanayatattvAloka (saTIka) Ano kartA vAdidevasUri che. jenI saptapadAthI pachI A graMtha bhaNavAthI nyAyano abhyAsa AgaLa vadhe che. munizrI himAMzuvijayajIe Ane navI paddhatie saMpAdita karI AmAM aneka vizeSatAo dAkhala karI che. TIkA sahelI ane suMdara che. aneka jena ajaina saMsthAoe A graMthane pAdhyamamA sadhyo che. pR. 240 nI bhita 0-14-05 A grantha viSe patrakAro zuM kahe che? te jUe-- jainadarzanatattvasya zRGgagrAhikayA parijJAnaM sampAdayitumicchatAM atIvopayukto'yaM granthaH / etadgranthakArasya zrIvAdidevasUreH vaikrame 1143 varSe janmeti, pUrNacandra iti mAtApitRbhyAM kRtaM nAmadheyamiti, ekaviMze vayasi, 'devasUriH' iti birudena sambhAvya AcAryapade sthApita iti, anyena prauDhapaNDitena saha pravRtte vAde anena vijitamiti, evamAdyanyadapi ca prastAvanAyAM tatrabhavatA sampAdakamahAzayena caturaM sapramANaM nirUpitamasti / ata idaM suspaSTaM jJAyate yat ya evAsmaddeze diggajakalpAnAM atiprauDhAnAM lokaprasiddhagambhIravividhazAstragranthakArANAM mahApaNDitAnAM kAlaH sa evAsyApi zrIvAdidevasUreriti / tadA-2 tanapaNDitasvarUpAnuguNAH, prauDhi: rAmaNIyakaM prasannateti sarve guNA atra puSkalA dRzyante / asya granthasya prAptisamanantarameva kAryAntaraM pari- tyajya ekamapyakSaramavihAya AmUlAgraM tamavAlokAma, tenedamUrjitaM vaktuM zaknumaH yadetattulyo jainadarzanAvagamaupayiko'nyo granthaH prAyo nAstIti / vyAkhyAtA'pi atisaralAM rItimavalambya anyUnAnadhikaM sarvasugamaM vyaacsstte| 'udyAnapatrikA' jUlAI 1933 e OREOGRAPHISOFIA SHORTS Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina nyAyanA graMthamAM zrI vAdidevasUri kRta uparokta graMtha bahuja mahatvanuM sthAna bhogave che. A graMtha kalakattA, muMbaI ane bIjI aneka yunivarsITInA grejyueTanA kAsamAM, nyAya prathamAmAM ane ejyukezana borDamAM dAkhala thayela che. eja e graMthanI upayogitA siddha kare che. munirAjazrI himAMzuvijayajIe hene nUtana dRSTithI eDITa karela che. eTaluM ja nahi paNa noTa, pAThAMtara, anukramaNikA Adi ApI graMtha, graMthakAra ane jena nyAyanA viSayamAM sArA prakAza pADayo che. sAthe zrI rAmagopAlAcArya kRta bAlAdhinI nAmanI eka aprasiddha TIkA paNa che ke je graMthanI zobhAmAM ora vadhAro kare che. ekaMdare jene nyAyamAM rasaletA dareka vidvAne mATe A graMtha AzIrvAda samAna che, munirAjazrI himAMzuvijyajInI A sAhitya sevA prAraMbhika che, chatAM temaNe ThIka unnati sAdhI che ema kabulyA sivAya cAlI zake tema nathI. - " prabuddhajaina " pramANanayatattvAlokaprastAvanA pramANana) tattvAlaka upara tenA saMpAdaka munijIe gabhIratApUrNa vizAla prastAvanA lakhI che jemAM jene nyAya ane vAdidevasUrinA ItihAsa upara sAro prakAza pADyo che. tene ame jUdI paNa prakAzita karI che. mUlya traNa AnA. lakho: maMtrI zrIviyadharmasUri jaina graMthamALA choTA sarAphA-ujajaina (mALavA). -=IjhaFchuM -