________________
?
પ્ર...
સ્તા....વ...ના.
આર્યસિદ્ધાતોથી કહે કે ડારવીન (Darwin) ના નવીન વિકાસવાદની દષ્ટિએ કહે પણ મનુષ્યમાં મનુષ્યલેકનાં બીજા પ્રાણીઓ કરતાં વિચાર-બુદ્ધિશક્તિને વધુ વિકાસ થવા પામ્યો છે એમાં હું ધારું છું ત્યાં સુધી કેઈનેય મતભેદ નથી.
જો કે કેટલીક બાબતમાં મનુષ્યતર–પશુ-પક્ષીઓમાં મનુષ્ય કરતાં
વધુ વિકાસ થયો જણાય છે. જેમ કે, ગીધનામનુષ્ય અને દિમાં દૂર દૂરથી જોવાનો, કુતરાં વિગેરેમાં ઝડપથી પશુની વિચાર- દૂરના અવાજને સાંભળવાને તથા સુંઘવાને, શક્તિમાં ભેદ કીડીઓ આદિમાં ભવિષ્યમાં થનાર વર્ષાદના
જ્ઞાનને, પણ તેમને આ વિકાસ અમુક અમુક ક્ષેત્રમાં જ હોઈ પરિમિત છે. ફક્ત વાર્તમાનિક અને ભૌતિક જીવનને જ નભાવવા પૂરતો અને સ્વાર્થને સાધવા જેટલે સંકુચિત છે. જ્યારે મનુષ્યની વિચારશક્તિનો વિકાસ પિતાની અને પરની, ભૌતિક અને આધ્યાત્મિકની, વર્તમાનની અને ભવિષ્યની ( લાખો ભવો સુદ્ધાંની) જીવનયાત્રાને સફળ બનાવવા જેટલો, તેની આવશ્યકતાઓની પૂર્તિ કરવા જેવો વ્યાપક અને બળવાન છે. એજ મનુષ્યની વિશિષ્ટતા છે. મનુષ્યતર પ્રાણીઓમાં તે વિકાસ કઈમાં ન જ થાય એમ મારું કહેવું નથી. શક્તિને કોઈએ ઈજારે લીધે નથી એકાન્ત રીતે અમુક ન થાય એવો આગ્રહ કરવામાં તત્ત્વદૃષ્ટિએ અન્યાય થાય. મેં તે અત્યાર સુધીની દષ્ટિએ કહ્યું છે. બીજાઓ ભવિષ્યમાં આગળ વધુ વિકાસ કરે તો હું તે રાજીજ થઊં. અસ્તુ.
