Book Title: Jain Kashtapat Chitra
Author(s): Vasudev Smart
Publisher: Omkarsuri Gyanmandir Surat
Catalog link: https://jainqq.org/explore/005203/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kASThapaTa-citra dakSiNa gujarAtanAM jaina maMdironAM paTacitro saMzodhana-anukRti-Alekhana vAsudeva smArta ...... For Private & Personal Use Or * ', www.jainlibrary.org Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalAmarmajJa citrakAra zrI vAsudeva smAta (1925 - 1999) muMbaInI sara je je skUla oNpha ArTsamAMthI jI.DI.e.nI upAdhi 1949 thI 1951 sara je.je. skUla oNpha ArTsa mAM phelo. 1958 thI 1960 bhArata sarakAranI ziSyavRtti maLatA vArANasI banArasa hiMdu yunivarsiTImAM zrI jagannAtha ahivAsInA hAtha nIce kAma karyuM. bhAratIya citraka LAno UMDo abhyAsa, bhIMtacitronI vividha raulIo ane TekanikanI jANakArI, ajaMtA, bAdha, bAdAmI, sittanavAsala, orachA, govardhana, kusuma sarovara vagere sthaLonAM bhatacitronI anukRtio karI tathA dakSiNa bhAratIya zi95 ane citronI rekhAkRtio karI. gujarAtamAM 'kalA darpaNa' nAmanuM kalAnA itihAsanuM pustaka pragaTa karyuM. 'rUpasaMhitA' be hAra thI vadhu bhAratIya alaMkaraNane samAvatA sacitra 'rUpasaMhitA' saMpAdana karyuM ane tenI saMvardhita AvRtti paNa prakAzita karI. kalA viSayaka ane ka le kho uparAMta bhAratanA bhIMtacitro' pustaka pragaTa karyuM. pravAsano UMDo rasa, je te sthaLonI pAraMparikakaLA ane lokasaMskRtino abhyAsa karyo. 'bharata nATaya zAstra' AdhArita saMskRta nATakomAM kalA digdarzana karyuM.. gujarAta rAjyanI lalita kalA akAdamImAM 1960 thI mAnad sabhya tarIke niyukti pAmyA. banArasa hiMdu yunivasaTImAM kaLA prAdhyApaka tarIke pAMtrIsa varSa sudhI sevA ApI. 'bhAratakalA bhavana banArasano mAnad sabhya paNa rahyA. jIvananA chellAM varSomAM dakSiNa gujarAtanA jaina maMdiro para saMzodhana kArya karyuM. sUrata, bharUca, aMkalezvaranAM bhIMtacitro ane paTacitronI anukRtio karI jena kalAnA saMvardhananuM eka mahattvanuM kArya karyuM. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jena kASThapaTa-citra Jain Education Intemational Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Plan 23. Jain Education Interational For Private & Personal use only Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AAAAA 864 10 BEEA ARAMAL 132 For Private Personal Use Only Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ in Education International For Private Personal use only www.janabary.om Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAryazrI DhaMDhaMkArasUri jJAnamaMdira graMthAvali - 20 ke Of na kASThapaTa-citra dakSiNa gujarAtanAM jaina maMdironAM paTacitro saMzodhana-anukRti-Alekhana vAsudeva smArta saMpAdaka jagadIpa smArta praka AcAryazrI OMkArasUri ArAdhanA bhavana, surata zrI vAva jaina saMgha, vAva (banAsakAMThA) on matonal For Private Personal use only www.jabatan Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 arpaNa gurujanonAM caraNomAM sAdara Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIkSA zatAbdI varSa prAraMbhe (vi.saM. 2058, vaizAkha suda 15thI vi.saM. 2059, vaizAkha suda 15 pUjyapAda, saMpasthavira AcArya bhagavaMta zrImad vijayabhadrasUrIzvarajI mahArAjanAM caraNomAM vaMdanA Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14mI puNyatithinA pAvana avasara para (vi.saM. 2058, vaizAkha suda 5) pUjyapAda, zAsanadhurINa, vAvapathaka uddhAraka pUjyapAda AcArya bhagavaMta zrImad vijayaOMkArasUrIzvarajI mahArAjanAM caraNa kamaLamAM vaMdanA Jain Education Intemational Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kASThapaTa-citra dakSiNa gujarAtanAM jaina maMdironAM paTacitro, saMzodhana-anukRti-Alekhana : vAsudeva mArta saMpAdaka : jagadIpa smArTa Jain Kashtha Pat-chitra by Vasudeo Smart Survey and Documentation of Mural Paintings in the Jain Temples of South Gujarat Edited by : Jagdeep Smart (c) jagadIpa smArta lekhana parimArjana : zirISa paMcAla jayadeva zukla tejas zAha, vaDodarA chabikalA : rAjana zAha, surata prathama AvRtti : I.sa. 2002 mUlya : rUA.100/ prata : gujarAtI - 750 prakAzaka : AcArya zrI kuMkArasUri ArAdhanA bhavana, gopIpurA, surata - 395001 ane zrI vAva jaina saMgha, vAva. banAsakAMThA (u. gujarAta) mudraNa ane pustakasajjA : Arcara, amadAvAda phona : 91 - 79 - 7413594 prAptisthAna : AcArya zrI 3OMkArasUri jJAnamaMdira, subhASacoka, gopIpurA, surata - 395001 phona : 7426531 Jain Education Intemational ate & Personal Use Only Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmakalAnI gauravAnvita paraMparAnA pagale pagale .. bhAratanI vizvaprabhAvI mukhya dharmadhArAo hindu, bauddha ane jaina. vastInI daSTie jaino taddana alpa saMkhyaka hovA chatAM jaina dharma atyaMta prabhAvaka dharmadhArA. mAnavIne mokSagAmI banAvavAnA eka mAtra zubhahetuthI jaina dharmaparaMparAe jagatane spaSTa, surekha, anekAMtadarzI zAstro (dharmagraMtho), jIvavijJAna, khagoLa ane bhugoLa vijJAna, jyotiSa, cikitsA vijJAna ane samRdhdha sAhitya ApyuM. vizvamAnya vicArakoe jaina paraMparAnA A pradAnane "vartamAna vizva saMskRtino pAyA" tarIke svIkAryuM che. jaina paraMparAe zilpa, sthApatya, bhIMtacitro sahita citrakalAnI vividha zAkhAo sAthe tamAma dezyakaLAomAM karela pradAna A kSetre sImAcihna che. zreSTha sidhdhAMto rajU karavA mAtrathI jaino aTakyA nathI je te kSetre sImAcihno vizva samakSa mUkI jainoe dharmakalAnI gauravAnvita paraMparAo sadIo pUrve, bhAratanA tamAma pradezomAM sarjI che. zilpanI zretAno paryAya eTale delavADA (Abu)nAM jinAlayo, vividhatAbharyA bahu saMkhyaka staMbho para UbheluM rANakapura (rAjasthAna)nuM jinAlaya sthApatyano zreSTha namUno gaNI ja zakAya, sittannavAsala (da. bhArata)nI guphAonAM bhIMtacitro (I.sa. 7mI sadI) ajaMtAnI kalA-paraMparAnA ujjavala sthAne ja, devazAnApADA (pATaNa)nAM kalpasUtronAM citro, citrAMkanakalAnA tamAma AyAmanI Toca para. jyAM jyAM prabhumaMdira, upAzraya ke ArAdhanA sthaLa hoya tyAM prabhumaya thavAmAM sahAyarUpa thAya tevAM kalAsarjano pAchaLa aDhaLaka dravyasavyaya e jaina paraMparA ane te kAraNe ja jainoe dharmasthAno ane kalAsthAnone alaga gayAM ja nathI. A paraMparAe jinAlayomAM kASThapaTa citronuM kalAtmaka sarjana, dharmakalAsarjana. aneka ananya kASThapaTa citro jaina maMdiromAM sarjAyo che, sacavAyAM che. temAMthI mAtra dakSiNa gujarAtanAM - vApIthI Amoda-bharUcanAM jinAlayone AvarI leto A kalAgraMtha Apa sau samakSa mUkIe chIe. Jain Education Intemational Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalA rasika AcArya zrI zIlacaMdrasUrijI ane gujarAtanA kalAguruzrI vAsudeva smArtanI eka vahelI savAranI kalA bhAvana sabhAmAM sadbhAgye upasthita hato. jaino dvArA thayelAM abhuta kalAkAryonI carcA cAlI, dakSiNa gujarAtanA jaina maMdironAM kASThapaTa citronI banne bhAvako UMDANa bharI kalAcarcA sAthe "have jaLavAze?"nI vedanAne ghUMTatA hatA. "kaMIka karIe A kalA samRdhdhine sAcavavAno vicAra ramato thayo. meM zrI saMghanA TrasTI sAthIdArone A vedanAnI ane kaMIka karavAnI vAta karI, saue vicAra vadhAvyo ane pariNAma ApanA karakamaLamAM che. zrI vAsudeva mArtanI vizALa, anubhavI kalA ane te prAjJaSTi sAthenuM kalA sarjana te temanuM jIvana. amAre Aje e surata ratnane "jaina kalA vArasAnA kharA hitaciMtaka tarIke Adara aMjali ApavI ja rahI. vAsudevabhAIe jaina kalA vArasAnA saMrakSaNa mATe karela ciMtana tema ja jahemata ane te dvArA temaNe jaina saMghanI karelI sevAne A kalAgraMtha aMjali che. A dharmakalAsaMgrahagraMtha zrI jaina saMgha ane vizva samakSa mukAI rahyo che, te mAtra ane mAtra AcAryazrI zIlacaMdrasUrijIe A graMtha mATe traNa varSa sudhI karela parizramanuM pariNAma che. AcAryazrIe potAnI dharmaparaMparAnA mahAna vArasAne jagata samakSa mUkavAnuM eka anivArya kArya saMrvAze pUrNa karyuM. A kAryamAM amane sAthe rAkhavA mATe amo teozrInA khuba ja RNI chIe. AcArya zrI bhadrasUrijInA 100mAM dIkSA varSanI maMgaLa ghaDIe, pU.AcArya bhagavaMta zrIOMkArasUri mahArAjanA divya AziSa ane AcAryazrI yazovijayasUrijInA satata preraNA baLe A kArya saMpanna thayuM che. zrI jagadIpa smArtanI udAratAne A kSaNoe snehathI yAda karuM chuM. jJAnapaMcamI 2058, surata (sevaMtIlAla a. mahetA) TrasTI gaNavatI Jain Education Intemational ation Intermational Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukrama gauravAnvita paraMparAne pagale pagale - sevaMtIlAla mahetA AnaMda kI ghaDI AI - zrI zIlacandravijayasUrijI 1 rUpathI arUpa sudhI - AcArya yazovijayasUrijI 3 AzIrvacana - AcArya avira 5 saMpAdakIya - jagadIpa smArta no zrI vAsudeva smArta : jaina citrakaLAnA saMvardhaka ane kaLAmarmajJa - jagadIpa smAI 11 jaina zilpa sthApatya ane citrA 19 jaina kaLAnI vizeSatA 22 jaina pacitra 23 suratanAM jaina maMdi 25 bharUca, bharUcanAM jaina tIrtha dhAmo 42 aMkalezvaranAM jaina maMdira 49 upasaMhAra 54 pariziSTa 58 anyaci 60 paricatranuM dastAvejI karaNa ane chabIo 61 * Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ alive Jain Education Intemational Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AnaMda kI ghaDI AI... zrI vAsudeva smArta. gujarAtanA kalAguru. dakSiNa gujarAtanI jaina citrakalAne jagatanA cokamAM rajU karanAra eka kalAvidrakalAkovida. dakSiNa gujarAtanAM jaina maMdironAM citrono emano abhuta graMtha prakAzita thaI rahyo che, te aMgata rIte mArA mATe, eka akathya AnaMdAnubhUtinI saMtarpaka ghaTanA che. dharma e mArI jIvanasAdhanA che, kalA e jIvana-prIti. A baMne vAnAMno surekha samanvaya thato hoya tevA A A svarUpanA AvirbhAvanI sukhada ghaTanAmAM sahabhAgI - sahayogI ke pachI kharekhara to nimitta, banavAno suyoga mane maLyo, e paNa eka bhavya akasmAtu lAge che. romaharSa, moTe bhAge, vANIne mudrita karI mUkanArI saMvedanA che. eTale bIjuM kAMI paNa na kahetAM, zrI vAsudevabhAInA mArA paranA eka patrano nAnakaDo aMza ja A sthaLe TAMkuM : Apano suMdara, bhAvabhIno patra maLe che tyAre mArI jAtane dhanya mAnuM chuM. ApaNo koI bhava bhavano atUTa saMbaMdha lAge che. mane tamane maLavAnI ghaNI icchA che. jevI prabhunI icchA. ApaNe dakSiNa gujarAtanA jaina maMdira para mAruM kAma prakAzita karavAnI yojanA banAvI che. Ama badhuM taiyAra che, paraMtu prakAzita karavuM che to thoDI hakIkta umeravI ane pharI cokkasa joI javuM joIe. A aMge paNa mArA manamAM ramyA kare che. thoDuM meM umeryuM paNa che. paraMtu have kAma karavA nizcaya karIza. mArI pAse bhAva che bhASA nathI. prema che patra nathI. eTale A patrane premapatra mAnazo. astu." (25-3-99) kalAkAra tarIke vicArIe to zrI vAsudeva smArta e bhAratanA, vizeSataH gujarAtanA mUrdhanya gaNAtA kalAvido paikI eka che. eka kalAkAramAM ja saMbhavI zake tevAM kalA pratyenI niSThA ane prIti, kalAnAM mUla zAstronuM UMDu avagAhana, ciMtana, alagArI prakRti ane tevI prakRtine ja araghe tevI rakhaDapaTTI-kalAyAtrA, gAMdhI mUlyomAM pAkI niSThA, A badhAM tattvo vAsudevabhAImAM saheje jovA maLatAM. kalAkSetre temaNe hinda-samagranI kalA-zailIone poMkhI che, potAnI pIMchImAM avatArI che ane te rIte tenuM saMrakSaNa-saMvardhana karyuM che. paraMtu, te badhAM karatAM vadhu mahattvapUrNa gaNAya jaina kASThapaTa-citra : 1 Jain Education Intemational Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ evuM temanuM pradAna to che dakSiNa gujarAtanAM jaina maMdiromAM ja mahadaMze upalabdha athavA sacavAyelI citrakalAne temaNe kalAjagata samakSa anAvRta-prastuta karI te A maMdironAM kAiphalako para AlekhAyelAM bahumUlya citronI anukRtio tathA rekhAMkano karIne te citrakalAnI pichAna kalAjagatane sau prathamavAra karAvavAnuM zreya temane phALe jAya che. bIjI rIte joIe to, A maMdiromAMnA saikAo jUnAM A citrAMkano Aje jhaDapabhera naSTa thaI rahyAM che; ghaNAMka to have nAmazeSa ja che; teve samaye te citra sAmagrIne, potAnI pIMchI dvArA, bhIMto ke chata uparathI potAnI citrapothIonI maMjUSAmAM sAcavI rAkhIne te kalAnuM saMrakSaNa-saMvardhana karavAno yaza mAtra vAsudeva smArtane ja che. e sAmagrInA saMcita khajAnAnAM ja thoDAMka mUlyavAna AbharaNo A graMthamAM upalabdha thaI rahyAM che. A graMtha haze tyAM sudhI tenA darzakane tathA abhyAsIne, dakSiNa gujarAtanAM bhavya, aitihAsika tathA dastAvejI kalAvArasAnAM darzana, adhyayana tathA astitvanAM bodhano lAbha maLyA karaze, te nizcita che. ApaNe A uttama graMthanuM bhAvabhInuM svAgata karIe, AnaMdabhera. vi.saM. 2058, kArataka suda 1 nUtana varSa, surata - zIlacandravijaya US) 2 : jaina kAipaTa-citra Jain Education Intemational Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rUpathI arUpa sudhI prastuta granthanA manohara rUpAkRtiothI maDhyAM pRSTho soMsaravA cAlIzuM. laTAra lagAvIzuM. kyAMka ati sundara bhAvavinyAsavALI rUpAkRtione joIne stabdha banIzuM. avA... rUpano e sAgara, avatAnI e kSaNomAM, arUpanI sImA bhaNI ApaNane laI jaze. bhItarane jhakajhoranArI e kSaNo. eka virala anubhava. tame ene mANI zako. zabdomAM mUkI na zako. kAgaLa para aMkita thayelI A rUpAkRtio ATalI mohaka lAge che, to e je parisaramAM haze, zAnta jagyAe Avela daherAsaranA eka bhAga rUpe, tyAM to e kevI lAgatI haze... zabdo sarI paDe ane anubhUtino pradeza jemane jovA mAtrathI zarU thAya tevA A ghummaTo, gavAkSo, staMbho, puttalikAo, zilpAkRtiothI khacita kApaTTikAo... pATaNanAM kASThazilpothI maMDita daherAsaromAM A anubhava karyo che. huM joto ja rahelo e ghummaTone, gavAkSone... jesalameranI havelIonA aMlakAra-zilpa (oNrnAmenTala lpacara)nI paDakhopaDakha UbhI rahe tevI A sUkSma kotaraNI. kalAko sudhI huM joto rahelo.... jesalameranI dhUlidhUsara havelIomAMya kalAko sudhI ghUmIne dhULanI sugaMdha - kaho ke te kALanI sugaMdha sAthe e zilyone nIrakhyA ja karyo che. e pachI, zrI bhoLAbhAI paTelanI pravAsakathA na bhUlato houM to, 'vidizA' ja)mAM jesalameranA prakaraNane vAMcatA pharIvAra, AMkho baMdha karI, e zilpasRSTine joI Avyo. khyAtanAma phoTogrAphara zrI raghu rAyanA pustakomAM jesalameranI havelIone jotAM punaH te anubhavamAMthI pasAra thavAnuM banyuM che. sadIo purANuM daherAsara potAnI bhItara ghaNA badhA anubhavone dharabIne beTheluM che. spandano, Andolano je anubhUtine tAjI kare... huM eka gAmamAM gayelo. bhoMyarAmAM AveluM rUpakaDuM daherAsara. nayanAbhirAma paramAtmA. thoDIvAra beTho ane evAM sarasa spandano maLyAM ke mArI bhaktidhArA sazakta rIte pravAhita banI. lAgyuM ke AndolanonI pRSThabhU para bahu ja anAyAsa rIte mArI sAdhanA doDatI hatI. jaina kASThapaTa-citra : 3 Jain Education Intemational Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bapore saMghanA agraNIo mane pUchavA AvyA ke navuM daherAsara teo bAMdhavA mAMge che; mAro e mATe zo abhiprAya ? meM kahyuM : tame daherAsara navuM banAvazo, paNa A spandano kyAMthI lAvazo ? vaNoda (zaMkhezvara tIrtha pAse) jevA prAcIna, aitihAsika dharoharathI sabhara sthAnamAM jAuM chuM tyAre UtaravAnuM bhale bIjA upAzrayamAM hoya; AcArya zrI zIlaguNasUrijInI posALamAM thoDIvAra besavAnuM mana to thAya ja. dezI naLiyAMthI chAyelA, lAkaDAnA thAMbhalAvALA e apAsarAmAM besavAnuM sukha hoya che atIta sAthe potAne sAMkaLavAnuM. kema jANe, e prAcIna vAtAvaraNa bahu ja gamatuM hoya che... aNajANa atItano ko'ka cheDo tyAM pahoMce to che ja. joke A rahasyAvRttatA paNa ochI mohaka to nathI ja. maMdiranuM bhoMyaruM, tyAMnuM gheruM aMdhAruM, gAyanA ghInA dIvAno jhIlamilAto prakAza; eka apArthiva vAtAvaraNamAM ApaNane laI jAya che. sadIonI anubhUtinI dhArA para A sthApatyonI mohaka mAMDaNI hatI. garbhagRhamAM rahelI cAMdInI maMDapikAo (mAMDavIo), pIttaLanI kamanIya dIpikAo, maMDapamAM rahelAM jhummaro ane hAMDIo, bhIMtacitro, pIttaLanAM kamanIya dvAro ane dvArazAkho, eka navI ja duniyAmAM e bhAvakane laI jAya che. khaMbhAta ane rAdhanapuranA daherAsarone mana bharIne joyAM che. rAdhanapuranA zrI ciMtAmaNi pArzvanAtha jinAlaya ane zrI AdinAtha jinAlayamAM Arasa paranuM sonerI citrakAma... zo bhAvavinyAsa ! rAdhanapuranA ja bhAnI poLanA zrI zAMtinAtha jinAlaya ane akhI dozInI poLanA jinAlayanI chatanuM upaseluM sonerI citrakAma (jirNoddhAranI prakriyA pachI have e nathI.) A badhuM ja saMmohaka lAgyA karatuM. Aje baMdha AMkhe paNa rAdhanapura(ghaNo samaya tyAM pasAra karela hoI)nAM daherAsaronAM te mohaka parisarone anubhavI zakuM chuM. tyAMnA ja, bhoMyarA zerInA zrI ajitanAtha jinAlayamAM Avela kASThanuM vizALa samavasaraNa... kevI kevI kalAkRtio ApaNA pAse hatI... vAsudevabhAI smArtanuM nAma, kaLAjagatamAM, evaDuM moTuM che ke e nAmanI AgaLa ke pAchaLa koI vizeSaNa ke paricaya sUcaka lakhANanI jarUrata na rahe. AvA kaLAmavidno Avo saMgraha meLavavo te ApaNA mATe AnaMdanI vAta che. rUpakaDA prakAzananI pAchaLanI preraNA che vidvarya AcAryapravara zrI zIlacandrasUrijInI. prastuti pAchaLanI kaLAsUjha che zrI sevaMtIbhAI mahetAnI. suMda2 mudraNa che ArcaranuM. kArtika sudi 1, vi.saM. 2058 pAlanapura 4 : jaina kASThapaTa-citra - :: AcArya yazovijayasUri Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Y/ / STUTTITIIIIIIII \ roja AzIrvacana dakSiNa gujarAtanA jinAlayonAM kASTha zilponAM phoTogrAphsathI samRddha A pustaka ApaNA atItanI yaza:projavala smRti karAve che. zrI vAva jaina saMgha ane AcAryazrI OMkArasUri ArAdhana bhavana, surata dvArA A kalAgranthanuM thaI raheluM prakAzana ApaNA bhavya vArasAnuM AchuM digadarzana karAvaze. samarpita zraddhAnuM A darzana ATaluM mohaka che, to te sthaLomAM jaI te kaLAkRtionuM thatuM darzana to kevuM preraka, bhaktidhArAnuM uttejaka banI rahevAnuM. AvAM prakAzano zrI saMgho dvArA prakAzita thatAM rahe te khUba AvakAradAyaka che. kArtika sudi-2, 2058 vAMkaDiyA vaDagAma - AcArya vijayaaravindasUri jaina kASThapaTa-citra : 5 Jain Education Interational Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMpAdakIya zrI vAsudeva smArta dvArA saMzodhita-Alekhita-citrita dakSiNa gujarAtanI jaina kaLAparaMparA para AdhArita A kaLAgraMtha sahRdaya bhAvakonA hAthamAM mUktAM huM AnaMdanI lAgaNI anubhavuM chuM. te sAthe mane pU. vAsudevakAkAnI gerahAjarI khUba sAle che. 1993-94 daramiyAna saMzodhana-anukRtinuM A mahattvanuM kArya khUba ja rasapUrvaka emaNe karyuM. dakSiNa gujarAtamAM vApIthI mAMDIne Amoda-bharUca sudhIno pravAsa emaNe karyo, noMdha karI, citro joyAM, skeca karyA, phoTogrApha karyo, lekha karyA ane samagra avalokana pachI be TAIpa karelA pustako jAte rasa laIne taiyAra karyo. teo pote itihAsakAra na hatA, paraMtu citrakAra hatA, eTale emano mULa rasa, naSTa thaI jatAM citronI anukRti karI jaina kaLAnA adbhuta namUnA sAcavI levAno hato. surata, bharUca, aMkalezvaranAM jaina maMdironuM mahattvanuM dastAvejIkaraNa karavAno emano A kalAkIya abhigama hato. teo dharmanI kalAthI nahIM, teTalA kaLAnA dharmathI prerAyA ane A amUlya vArasAne sAcavI lIdho. A kAryanA anumodana mATe jaina dharma ane kaLAnAM pAsAMonA vidvAna, AcArya bhagavaMta AdaraNIya zrI vijayazIlacandrasUrijI ane AcArya bhagavaMta zrI pradyumanavijayasUrijI mahArAja sAhebe pU. vAsudeva- kAkAnA A samagra kaLA-khajAnAne joyo, vadhAvyo ane kArya AgaLa dhapAvavA zubha AzIrvAda sAthe protsAhanabaLa pUruM pADyuM. savizeSa AnaMdanI vAta e ke AcArya bhagavaMta zrI vijayazIlacandrasUri mahArAja sAhebe A kAryane prakAzita karavAno vicAra darzAvyo. 1998nI vahelI savAre zrI vijayazIlacandrasUrIjIe zrI vAsudeva mAnA gharanA citrakhaMDanI mulAkAta lIdhI tyAre pharI vAra prakAzananI vAta karI. ane pU. kAkAnI hAjarImAM ja guNIjana - kalArasika zrAvaka zrI sevaMtIbhAI mahetAe prakAzananA AhvAnane svIkArI lIdhuM. Ama jaina dharmanI utkRSTa kaLA paraMparAne sAcavavAnI eka moTI ghaTanAnA sAkSI banavAnI subhaga taka mane sAMpaDI. kazuMka nakkara thAya, e pahelAM ja 24mI ogasTa '99nA roja zrI vAsudeva smArtano acAnaka dehavilaya thayo. pU. kAkAnA mRtyu bAda AzvAsanapatramAM pharI vAra AcArya zrI zIlacandrajIe graMtha prakAzananI ane mane pU. kAkAnA adhUrA rahI gayelA kAryane AgaLa dhapAvavAnI preraNA ApI. 2001mAM emano cAturmAsa suratamAM ja hovAthI A jaina kASThapaTa-citra : 7 Jain Education Intemational Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAryane atyaMta vega maLyo. graMtha koI paNa rIte pragaTa karavAnA daDha saMkalpa pAchaLa emanI kaLAprIti ane pU. vAsudevakAkAe karelA kArya mATeno Adara vAraMvAra mANavA maLyAM e mAruM saubhAgya che. A kArya emanI preraNA ane AzIrvAdathI ja zakya banyuM che, je mATe huM emano atyaMta RNI chuM. saMzodhananI cakAsaNI, jaina maMdironAM avalokano, kyAMka koI pheraphAra ane kaMI paNa na rahI jAya e hetuthI pU. kAkAnA saMzodhanane sAthe rAkhIne bharUcathI mAMDIne vApI sudhInA jaina maMdironI vigata jANI, e sthAnono pravAsa karyo, noMdha karI ane kaLAkIya rIte zrI vAsudeva smArtanI punarnirmANakaLA ane dastAvejIkaraNanI prakriyAmAMthI pasAra thayo. A samaya daramiyAna mArA A kAryamAM sahabhAgI thavA ane samagra saMzodhanane parimArjita karavA suprasiddha sarjakavivecaka DaoN. zirISa paMcAla ane kavi-vivecaka zrI jayadeva zukla paNa joDAyA. atyaMta vikaTa paristhitimAM emaNe phALavelA samayanI noMdha laI, A kArya supere pAra pADavA mATe huM emanI atyaMta AbhArI chuM. aMgrejI AvRtti mATe lagabhaga sarjananI kakSAe anuvAdanuM uccakakSAnuM kAryatvarAthI karI ApavA mATe huM prophasera zrI sanatu bhaTTano khUba khUba AbhArI chuM. graMthanA aitihAsika saMdarbho joI jaI emAM zuddhi-vRddhi karI ApavA mATe DaoN. mohana meghANIno paNa RNI pU. kAkAnI gerahAjarImAM A graMthanuM saMpAdanakArya atyaMta vikaTa hatuM. emaNe paTanI cAritrAtmaka vizeSatAo noMdhI che, paraMtu pAchalAM varSomAM sAmAjika ane Arthika karANosara je aneka parivartano thayAM che, enI noMdha Avazyaka che. suratanAM be-traNa maMdiromAM jUnA paTane "rI-Taca karI navA karavAnI utAvaLamAM enI bahumUlyatA aLapAI gaI che. dUrathI khUba suMdara lAgato paTa, pAse jaIne jotAM AghAta Ape che. paTanA citrakAranI kalamanI jhINavaTa "rI-Taca'ne kAraNe khaMDita thaI, lAkaDAnA paTone UdhaI lAgavAthI khavAyA, naSTa thayA. aMgata mAvajatanA abhAvathI jaina kaLAnA A utkRSTa namUnAone khUba ja nukasAna thayuM che. kASThapaTomAM rAjasthAna ane marAThA zailInI ane sAthe kyAMka lokazailInI asara dhyAnapAtra che. 8: jaina kASThapaTa-citra Jain Education Intemational Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kASThapaTanI sAthe ja jainakaLAnA be namUnA je 'phresko' paddhati bhIMtacitra tarIke karavAmAM AvyA hatA, enI anukRti paNa zrI vAsudeva smArta karI che, je paTa tarIke A graMthamAM samAvavAmAM AvyA che. mULa to "jaina maMdironAM myurala citro' viSaya heThaLa emaNe noMdha karI che. eTale nevuM TakA kASThapaTanI ja paraMparAmAM citro thayA che ema kahI zakAya. phakta be maMdiromAM ja A 'phesko" peInTIMgsa maLyAM. eka, rAMderanA AdIzvaranAthanA daherAmAMthI "naMdIzvara dvIpa ane bIjuM aMkalezvaramAMthI 'DhAI dvIpa'. dastAveja ane citrakaLAnI rIte utkRSTa baMne citronI vigata, AthI ahIM samAvavAmAM AvI che. baMne citro have lagabhaga naSTaprAya thavAnI dizAmAM che. chelle, A kASThapaTanI paraMparA kevI rIte badalAya che e noMdhIe to khyAla Avaze ke kaLAnI mULabhUta saMvedanA lupta thaI che ane ene badale sAmAjIkaraNa ane saMpattino ThaThAro vadhu dekhAya che. samakAlIna paTa "AmodanA zIrSaka heThaLa be paTacitronI chabio sAthe che. lagabhaga sittera varSa pahelAM banela, paTamAM citrakAmane badale Arasa ke lAkaDAnuM kotarakAma che eTale paTanuM mAdhyama badalAya che. ardha zilpa che. viSayamAM e ja paraMtu jhADa ane pahADa vadhAre, mAnavIya AkRtio ochI thatI jAya che ane vigatAlekhana ochuM thayuM che. tIrthayAtrAnA rastA para moTara-gADI, Adhunika aMgreja asaranA paheraveza jovA maLe che ane raMgo paNa ekadama ochA thaI gayA che, eTale zaherI asara dekhAya che. chellAM pacAsa varSamAM jUnA jaina maMdiro tUTyAM ane ArasanAM maMdiro baMdhAyAM jenI asaramAM ArasanA paTo banyA, mULa kaLAno ekAeka dhvaMsa thayo. moTAbhAganAM maMdiromAM A rIte ArasanA paTa athavA kAcanA raMgIna TukaDAothI mojheIka sTAIlanA bhadAM citro jovA maLe che. je kAMI sacavAyuM che, te badhuM ja lagabhaga A kaLAgraMthamAM mUkavAno namra prayAsa che. zrI vAsudeva smArtanA kAryane yogya pariprekSyamAM mUkI, je te maMdironI chabio mUkIne, dastAvejIkaraNa vadhAre saghana karavuM atyaMta Avazyaka hatuM ane te zakya banyuM che. have jyAre A kaLAkRtio have thoDe ghaNe aMze sacavAyelI che tyAre ene sAcavavA A kaLAkAre bhavya puruSArtha Adaryo ane e rIte jaina dharmanI moTI sevA karI che, jenI noMdha samagra bhArata ke duniyAe levI paDaze. jaina kASThapaTa-citra : 9 Jain Education Intemational ucation Intermational Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ potAnA kaLAsaMgrahamAMthI bharUcanA maMdiranA paTanI chabio ane zrI vAsudeva smArtanI citra-anukRtio A graMthamAM chApavAnI samaMti ApavA badala mAnanIya zrI praphullabhAI zAha ane zilpAbena zAha(gArDana silka milsa, surata)no AbhArI chuM. A graMthanA samagra AyojananI tathA kalAtmaka mudraNanI javAbadArI umaLakAthI svIkAranAra mitra anila reliyA ne bimala reliyA(Arcara, amadAvAda)nuM paNa hRdayapUrvaka smaraNa karuM chuM. A prakAzananI javAbadArImAM atyaMta rasa laIne samagra kAryamAM aDaga rIte sAtha ApavA mATe zrI sevaMtIbhAI mahetAno jeTalo AbhAra mAnuM eTalo ocho che. te sAthe zrI OMkArasUri ArAdhanA bhavana ane zrI vAva jaina saMghanA TrasTIono AbhArI chuM. A kAryamAM dakSiNa gujarAtanAM digambara ane zvetAmbara jaina maMdironA anuyAyIo, zrAvako, guNIjano, je koIe madada karI hoya te sarvano AbhAra. A prasaMge priya nItA, rAjarSi ane kRSNapriyAnuM smaraNa. zrI vAsudeva mArtanI sAthe ane tyAra bAda emanA vagara A pustakanI taiyArI mATe mAre paNa dakSiNa gujarAtanAM aneka jaina maMdiro ane jainakaLAnA darzananI taka maLI. e veLA anekavAra evuM anubhavyuM che ke teo mArI sAthe ja che. emanA kaLAkAra caitanyane namana karI A graMtha kalAjagatane arpatAM AnaMda, vArasa - 12 navembara 2001 - jagadIpa smArta 10 : jaina koipaTa-citra Jain Education Intemational Jain Education International Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vAsudeva smArta jaina citrakaLAnA saMvardhaka ane kalAmarmajJa gujarAtanA suprasiddha citrakAra zrI vAsudeva smArtanuM jaina citrakaLAnA saMvardhaka ane kaLAmarmajJa tarIke bahu moTuM ane mahattvanuM pradAna che. teo pote bhAratIya citrakaLAnA puraskartA ane e patha para cAlanArA kaLAkAra hatA. emaNe AjIvana, bhAratIya citrakaLA-paMraparAne upAsI, AtmasAta karI, saMzodhano karyA ane potAnI nijI zailI paNa sarjI. vAsudeva mArse potAnuM bALapaNa, gopIpurAnA kAyastha mahollAmAM vItAvyuM. A zerImAM kAyastho ochA ane zrAvako vadhAre rahetA hatA. zALAmAM pATalI para besIne bhaNavAmAM paNa jaina mitro ane zerImAM sAthe ramavAmAM paNa jaina mitro. te jamAnAnI suprasiddha zALA zrI nagIna ghelA jaina hAIskUlamAMthI emaNe zikSaNa prApta karyuM. nivAsasthAnanI AsapAsa jaina maMdiro, gRhamaMdiro tathA zrAvako ja vadhu hatA. A jaina vAtAvaraNane kAraNe bALapaNathI ja temane A dharma mATe AkarSaNa rahyuM hatuM. kyAreka nAnapaNamAM jinAlayomAM jaI caMdanano cAMllo karatA, kesaranI amIrAtabharI suMgadha letA ke ArasapahANanA apAsarAnI ThaMDaka mANavAnI sAthe aMdara zobhatAM citro ke ArasamAM kaMDArelAM zilpo jotA. dakSiNa gujarAtamAM jaina zrAvakonI vastI khAssI hatI. dhanADhaya zrAvako dvArA baMdhAvavAmAM AvelA apAsarA, jinAlayo, gRhamaMdironI khyAti bhAratabharamAM prasarI hatI. emAM sacavAyelI kaLAmAM lAkaDAnuM kotarakAma, kASThanAM paTacitro, ArasanuM kotarakAma, maMdironuM vaividhyasabhara sthApatya, cAMdInA daravAjAo, hAMDIjhummaronuM suzobhana mukhya hatAM. zrI vAsudeva smArta zALAnA abhyAsa pachI muMbaInI sara je.je. skUla oNpha ArTsamAM bhAratIya citrakaLA paraMparAnA kalAguru zrI jagannAtha ahivAsIjInA vargamAM joDAyA ane e vizenuM bahumUlya jJAna prApta karyuM. citrakAra zrI gokuLadAsa kApaDiyAno jaina dharma AdhArita citrasaMpuTa banI rahyo hato. paraMparAgata pazcimI bhAratIya kaLA, jene vivecako jaina skUla oNpha peInTIMgsa kahe che tenAM mULa ghaNAM UMDAM che. zrI vAsudeva smArta zarUAtanAM varSothI ja enA abhyAsI hatA. mAtra dakSiNa gujarAtanA ja nahIM paraMtu bhAratanAM prAcIna guphA maMdiro, kaLAdhAmo, kaLA-saMgrahAlayo jovA ane jIvananAM chellAM varSomAM e kaLAnI anukRtio karavA, saMzodhano karavA vividha zaheromAM ane gAmaDegAmaDe teo rakhaDyA hatA. jaina kASThapaTa-citra : 11 Jain Education Intemational nal Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muMbaImAM kaLAmahAzALAno abhyAsa pUrNa karI AjIvikA arthe ane saMsAramAM sthAyI thavA teo surata pAchA AvyA. teo kaLAno abhyAsa karIne AvyA hatA tethI ane jaina saMskAro cittamAM paDyA hatA e kAraNe suratanA suprasiddha ciMtAmaNinA jaina derAsara tarapha teo AkarSAyA. te jamAnAmAM jinAlayanA pravezadvAranA paTa, thAMbhalAo paranI mAnava AkRtio, bhAroThiyA paranAM hAthIghoDA ne phUlavelanI bhAtonI temaNe anukRtio karI, TresiMgna karyA. A rekhAMkanonI emanI kaLAzailI para paNa gherI asara paDI. jaina citrakaLAmAM layAnvita sabaLa rekhAonuM lAlitya dekhAya che teno prabhAva vAsudeva smArtanI zailImAM paNa dekhAya che. A anukRtio karatI vakhate emane svapneya khyAla na hato ke pote bhaviSyamAM dakSiNa gujarAtanI jaina kaLAnA bhekhadhArI, abhyAsu ane saMvardhaka banaze. 1940-50 daramiyAna ciMtAmaNi jaina derAsaranAM temaNe rekhAMkano karyA. banArasa vizvavidyAlayamAM kaLA-abhyAsa mATe 1958mAM emane bhArata sarakAranI phelozIpa maLI ane emaNe surata choDyuM. banArasamAM bhAratIya citrakaLAnA suprasidhdha kalAmarmajJa zrI rAmakRSNadAsajI ane zrI vAsudevazaraNa agravAlanA saMparkamAM AvyA. zrI rAmakRSNadAsajI vAsudeva smArta pote sthApelA bhArata kaLAbhavanamAM laI gayA. A kaLAsaMgrahAlayamAM dezavidezanI kaLApaMraparAnA citrazilpono abhuta khajAno hato te temane khUba ja najIkathI jovA maLyo. potAnA banArasa nivAsanA lagabhaga pAMtrIsa varSa daramiyAna vizvavidyAlaya ane bhAratakaLAbhavana dvArA yojAtA parisaMvAdo, vyAkhyAno, pradarzanono zrI vAsudeva smArta khUba ja lAbha lIdho. kaMIka e prakArano ja saMyoga racAto gayo ke teo bhAratIya citrakaLAnI vadhAre ne vadhAre nikaTa AvatA gayA ane emAMthI kaLApaMraparAnAM mULa aMgo, zailIo vize jANatA gayA, anubhavatA gayA ane e badhuM AtmasAta thatuM gayuM. A abhyAsane kAraNe emanI nijI zailInI sarjanano vikAsa-piMDa paNa baMdhAyo. A sarvane lIdhe teo Adhunika kaLApravAhamAM taNAyA nahIM; paraMtu bhAratIya kaLAne vadhu ne vadhu vaLagI rahyA. 1985mAM banArasa vizvavidyAlayamAMthI nivRtta thaI surata pAchA pharyA. TharIThAma thAya e pahelAM ja dharmapatnI zrImatI pramilA smArtanuM duHkhada avasAna thayuM. becAra varSa gherI nirAzAmAM vitAvyAM. 1990 pachI temaNe pharI pAchA zrI ciMtAmaNi derAsara, ajaMtA, sittanavAsalanI guphA, orachA datiyA ke bIjAM maMdironAM pote karelAM TresiMgsanA vIMTaLA bahAra kADhayAM. TresiMgsa ke anukRtio jotA jAya, rekhAnA lAlityane mANatA jAya, pote kevI kaThina paristhitimAM A kAma karyuM hatuM enA prasaMgo kahetA jAya ane bhAratIya kaLAnAM rasakIya pAsAMonI carcA karatA jAya. teo bhArata sarakAranA 'vesTa jhona kalcarala senTara'nA mAnad sabhya paNa nimAyA hatA ane e daramiyAna temane jaina citrakaLAnA saMzodhana arthe phlozIpa paNa prApta thaI hatI. AthI emanAmAM rahelo rakhaDu saMzodhaka, citrakAraAtmA pharI saLavaLyo ane emaNe bharUcathI mAMDIne vApI sudhInAM aneka maMdironI mulAkAta lIdhI, noMdha karI ane kAma zarU 3 . jaina 818vTa-gina Jain Education Intemational Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vAsudeva smArta kaLApravAsa daramiyAna karelI potAnI noMdhane AdhAre lakhelA vividha lekhonuM pustaka 'bhAratanAM bhIMtacitro' prakAzita karyuM. bhAratabharamAM guphAmaMdiro, devasthAno, jinAlayo, jyAM jyAM teo pharyA te te jagyAnI vizeSatAo, dhyAna para lai jarUra lAge tyAre, anukRti paNa karatA. e badhuM ja A gujarAtI granthamAM sacavAyuM che. dakSiNa gujarAtanAM jaina maMdironAM myurala citro e emane khUba ja gamato viSaya hato. bhAratIya citrakaLAnA eka mahattvanA aMga rUpa kathanAtmaka zailI viSe tathA tenI varNanAtmakatA viSe teo vicAratA rahyA. pAchalI umaramAM bharUca, aMkalezvara, suratanAM ciMtAmaNi ke rAMderanA AdinAthanA derAsaramAM citranI anukRti karavA teo vahelI savAre nIkaLI paDatA. kalAko sudhI UbhA rahI teo jainakaLAnI anukRti karatA, paTa para TresiMga karatA, skecabUkamAM sIdhuM mApasaranuM rekhAMkana karatA. kaLAkRtinA mULabhUta tattvane sAcavI levAno bhAre ajaMpo emanAmAM hato. uMmara ke ghaDapaNano thAka teo A citrakAryamAM visarI jatA. citranI anukRti-rekhAMkana karatI vakhate teo citranI je te sthitine ane raMgarekhAnI vizeSatAone vaLagI rahevAno saMniSTha prayAsa karatA. jUnA UkhaDI gayelA popaDA jevAM jaina citro ke bhIMtacitro para sAcavIne TresiMga lagADatA, pensilathI pAtaLI rekhAmAM karelAM TresiMgsa ghare lAvatA, jenA parathI bIjuM pAkuM DresiMga karatA. te TresiMgsa parathI viziSTa kApaDa lagADelA kAgaLa para enI pharI anukRti karatA. pachI 'inDiyana reDa' raMgamAM e rekhAone sparza ApatA. pharIthI e ja jagyAe jaI mULa jevI ja raMgapUraNIthI e citrane saMpUrNa karatA. jaLaraMgamAM vaoNza TekanikathI mULa zailI, mAnavIya AkRtio, paheraveza, pRSThabhUminA raMgo ane e zailInI mahattvanI vizeSatAne AlekhavAmAM divaso vItAvatA. sittera varSanI uMmare rAMderanA AdinAtha maMdiramAM 'pAlakha" para UbhA rahIne kAma karatA ke vahelI savAre TresiMgsa ke kAgaLano vIMTo bagalamAM vALI, bagalathelAmAM raMga pIMchI laI derAsara javA nIkaLatA tyAre kaLAkAra jaina muni jevA lAgatA. 1993-94-95nAM traNeka varSa zrI vAsudeva smArta jaina citrakaLAnA abhyAsa mAM ja vItAvyAM. jainakaLAnI asarane kAraNe emanI zailI paNa kathanAtmaka(Narrative Style) zailI banI che. zrI vAsudeva smArTa jyAre potAnAM citro karatA, tyAre paNa khUba ja jhINavaTa rAkhatA. emaNe karelAM keTalAMka citro rASTrIya ane AMtararASTrIya staranAM che. temanAM citromAM bhAratIya paraMparAnuM lAvaNya ane tulikA paranuM prabhutva apAra hatuM. kendravartI citra saMyojana, sapATa-pariprekSya, sabaLa rekhAo, bhAratIya viSaya ke paraMparA ke lokajIvanane khUba ja nikaTa jaIne cItaranArA citrakAra hatA. jaina ane rAjasthAnI kaLA paraMparAne AtmasAta karI hovAthI emanAM citra saMyojanamAM e viziSTatA paNa spaSTa dekhAya che. jaina kASThapaTa-citra : 13 Jain Education Intemational For Private & Personal use only Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnavIya AkRtio potAnA citromAM khIcokhIca goThavavAnI ane ekabIjAne DhAMkatI AkRtionI paTa paraMparAnI emanI citrapaddhati paNa nayanaramya hatI. 1948mAM "prathama paMdaramI ogasTa 1958mAM "kRSNa navarasa darzana', 1960mAM "sItA caritra' karyuM. tyAra pachI kavi kulaguru kAlidAsanA sAhityanA ane rAmacarita mAnasanA prabhAvamAM "meghadUtama" ne "puSpavATikA' jevAM citro saryA. 'navarasadarzana'mAM kRSNajIvanane kathanAtmaka rIte mUkavAnI UMDI sUjha dekhAya che. ane "puSpavATikA' e traNasothI vadhAre bhAratIya vRkSavelInuM suMdara Alekhana karatuM adbhuta citra pravAsanA zokhane kAraNe sittanavAsala, ajaMtA-IlorA, dakSiNanAM maMdiro, narmadA nadIno kenavAsa boTa pravAsa ne himAlaya TrekIMga emaNe karelA. ane jyAM jyAM je je dharmanAM maMdiromAM citro hatAM, tenI sabaLa anukRti emaNe rekhAomAM karelI, jenAM keTalAMya namUnAo bhAvakone A pustakamAM jovA maLaze. sittera varSe paNa thelAmAM skecabuka to hoya ja. gaMgAno ghATa hoya, rAmalIlA hoya, rAjasthAnanAM gAmaDAnuM taLAva hoya, taraNetarano meLo hoya, gaMgA kuMbhasnAna hoya, dakSiNanuM phUlabajAra hoya, suratanuM pataMga bajAra hoya ke ciMtAmaNi svAmInuM derAsara hoya, satata manamAM kaMIka AlekhI levAno utsAha temanAmAM satata ramyA karato. kazuMka karavAnuM rahI jAya che tevuM satata anubhavatA ane tethI ja mane lAge che ke jIvananA pAchalAM varSomAM jaina citrakaLA sAcavavAnI eka dizA emane maLI. "rUpa saMhitA' nAmanA samRddha bhAratIya-rUpa-racanAnA kalAkozamAM be hajArathI vadhAre DijhAIno saMgrahita che, enAM bIja kadAca ciMtAmaNi pArzvanAthanI jALInI lAkaDAnI phrema paranI aneka bhAto rekhAothI AlekhI tyAre ja ropAyAM haze. "bhAratanAM bhIMtacitro' ne "kalAdarpaNa' graMthomAM ne "kumAra"mAM dakSiNa gujarAtanAM jaina maMdironI kaLAno vizeSa paricaya karAvavAno kadAca pahelo prayAsa zrI vAsudeva smArse karyo hato. teo jyAM jyAM pharyA, te te sthaLonI noMdha DAyarI svarUpe paNa prApta thaI che. keTalIkavAra tUTI jatAM jaina maMdirone bacAvI levA teo TrasTIone samajAvatA, chApAMmAM lekha lakhI e vize janajAgRti Ave e mATe prayatna karatA. bhaMgAramAM enTIka pIsa tarIke kazuMka vecAvAnuM hoya to sAcavI levA ke vecAtuM laI levA mitrone kahetA. dakSiNa gujarAtanI kASThakaLA, jaina citronA utkRSTa namUnAo ochA bacAvI zakAyA che. ArasapahANanAM maMdiromAM nAmanI 14 : jaina kASThapaTa-citra Jain Education Intemational Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mukAtI takatIo mATe Akroza paNa pragaTa karatA. emano mULa hetu jaina kaLAne bacAvI levAno hato. Aje jaina samAjane khyAla nahIM Ave, paraMtu AvanAro samaya emane mApha nahIM kare, ema aneka vAra kahetA. have A jaina citrakaLAnA ochA namUnA prApya che tyAre ane baso varSathI vadhAre samayanA kaLAnA namUnAo khAsa vidyamAna nathI tyAre emaNe ekalapaMDe karelo puruSArtha noMdhanIya che. emanI sAtheno mAro sahavAsa pAMtrIsathIya vadhAre varSono rahyo che. 1977mAM mathurAmAM kusuma sarovara govardhananAM bhIMtacitronI anukRtio karavAthI mAMDIne 1994-95mAM candraprabhu jinAlayanAM paTa citronI anukRtio na kAma sudhI sahAyaka tarIke meM kArya karyuM che. emaNe karelA vizALa kAma AgaLa mAruM kArya to khUba ja nagaNya che. paraMtu emanI sAthenA satata sahavAsane lIdhe, kaLAkRtionI anukRti ke TresiMgsa karatI vakhate enA kaLAkIya rasavaividhyane mANavAno eka viziSTa prakArano 'dharmalAbha' mane thayo che ane te mATe huM emano AjIvana RNI chuM. mArI kaLAyAtrAnA vikAsamAM A sarva pUrakabaLa banI raheze ema mane lAge che. citrakaLAmAM zrI vAsudeva smArTe meLavelA prAvINyamAM jaina kaLAnI layAnvita rekhAo, inDiyana reDa, brAuna, yalo okara (pILI mATI), gaLI jevA bhUrA-kobAlTa blyunI sAthe alaMkaraNanuM khAsa mahattva rahyuM che. e jaina citrakaLAnuM sabaLa aMga che. jaina kaLAkRtio A tattvane kAraNe 'aizvaryavAna' lAge che. e kAmamAM samRddhi che. kAnanAM kuMDaLa, mukuTa, AbhUSaNo, paheraveza, khesa, dhotiyAnI kora, strIonAM coLI, ghAgharA, lAMbo coTalo, veNI, vizALa AMkho, A sAthe phUla-vela-pattIthI citrane eka sauMdaryabodha maLe che. zRMgArane paNa zrI vAsudeva smArte barAbara pacAvyo hato. potAnI kaLAzailImAM temaNe eno khAsso upayoga paNa karyo che. zrI vAsudeva smArta ciMtAmaNi jaina derAsaranA paTa, candraprabhu jinAlayanI chatanAM citro, bharUcanA suvratasvAmI maMdiranA paTa, aMkalezvaranA 'aDhAI dvIpa' vagerenI raMgIna AbehUba anukRtio potAnI siddha pIMchI vaDe karI che, jenA paripAka rUpe Aje A sacitra graMtha prakaTa karavAnuM zakya banyuM che. vAkbArasa tA. 12 navembara 2001 - jagadIpa smArta jaina kASThapaTa-citra : 15 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Tu Jain Education Intemational RNasvIkAra AcAryazrI vijayazIlacandrasurijI AcAryazrI vijayapradyumnasUrijI DaoN. zirISa paMcAla, pro. jayadeva zukla, pro. sanat bhaTTa, DaoN. mohana meghANI zrI anila reliyA, DaoN. IzvaralAla jarIvAlA zrI praphulla zAha ane zrImatI zilpA zAha (gArDana silka milsa, surata) zrI rAjana zAha (phoTokromI, surata), zrI tejas zAha (phoTophleza, vaDodarA) zrI bharatabhAI zAha (aMkalezvara), zrI ramezacaMdra aMkalezvariyA zrI ramezabhAI bI. zAha (surata), zrI zAntilAla zAha, zrI jitendra zAha zrI sevaMtIbhAI mahetA ane sau TrasTIzrIo, AcAryazrI OMOMkArasUri ArAdhanA bhavana, surata zrI vAva jaina saMghanA sau TrasTIzrIo zrI bAbubhAI amaracaMda zAha ane sau TrasTIzrIo, zrI ciMtAmaNi pArzvanAtha maMdira, surata zrI mArzala mAraphatiyA ane sau TrasTIzrIo, zrI caMdraprabhusvAmI maMdira, surata. zrI harSadabhAI ane dhanasukhalAla akkalavajIra ane sau TrasTIzrIo zrI neminAtha maMdira, rAMdera, surata zrI AdInAtha maMdira, rAMdera suratanA sau TrasTIzrIo bharUca aMkalezvara ane AmodanA zvetAMbara, digaMbara maMdiranA sau TrasTIzrIo ane samagra dakSiNa gujarAtanA jaina maMdironA sau TrasTIzrIo 16 : jaina kASThapaTa-citra Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Intemational Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Intemational Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TIMIANWAMKAMAMANININ jaina zilpa sthApatya ane citrakaLA bhAratavarSanI samasta kaLAmAM bhAvanA ane udezanuM aikya rahyuM che. AcAravicAranI dRSTie bhAratIya kaLA bhavya che. bhAratIya kaLAmAM sAmAnya rIte udAtta bhAvanAo ane jIvananA uccatama dhyeyono samanvaya karavAmAM Avyo che. judA judA samayagALAnA bhAratIya zAsako potapotAnA dharmane anusarIne je te kaLAne Azraya ApatA rahyA. ane e rIte keTalAka zAsako, dhArmika saMpradAyo, AzrayadAtAonA samayamAM alaga alaga kaLAzailIonuM nirmANa thayuM che, dA.ta. hindukaLA, jaina, bauddha, rAjapUta, IslAmI athavA mughala kaLA ityAdi. bhAratanAM prAcIna jaina tIrthadhAmomAM zilpa, sthApatya ane citrakaLAnA utkRSTa namUnAo Aje paNa vidyamAna che. ajaMtA eTale bauddhayuganAM zilpa, sthApatya ane citrakaLAno uttama samaya. elUra-IlorAnA bhavya zilpAcAromAM mukhya traNa maMdiro che. kailAsanAtha, laMkezvara, indrasabhA ane gaNezaleNanAM maMdiromAM chUTAchavAyAM bhIMtacitro naSTaprAya dazAmAM maLI AvyAM che. A citro AThamI sadInA uttarArdhamAM hovAno saMbhava che. e citronAM traNa caturthAza dekhAtA aNIdAra caherA paranAM be dIrgha netromAMthI alaga paDatA eka netra vALI mAnavAkRti, tINI nAsikA, akkaDa zarIraracanA, alaMkAro ityAdi ajaMtA zailIthI bhinna che. pachInI zatAbdIomAM jovA maLatAM jaina citronAM mULa A citromAM che. keTalAka vidvAno jaina citrakalAne apabhraMza zailI, gujarAtI zailI paNa kahe che. bhAratavarSanA mULa traNa mahAna saMpradAyo te brAhmaNa, jaina ane bauddha che. jaina saMpradAyanAM zilpa, sthApatya ane bhIMtacitronI noMdha laIe to enA be phAMTAo jovA maLe che : digaMbara ane zvetAMbara. uttara bhAratamAM zvetAMbarano prabhAva vadhu che jyAre dakSiNa bhAratamAM digaMbara saMpradAyano prabhAva vadhu jovA maLe che. emAMnAM thoDAM prAcIna sthAnono pratyakSa paricaya meM karyo che. tyAMnA sittanavAsala guphAnAM citronI anukRti I.sa. 1956mAM meM karI che. tenA namUnAo rASTrIya saMgrahAlaya, dilhImAM che. jaina kApaTa-citra : 19 Jain Education Intemational Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kamaLataLAva sittanavAsala sinanavAsala eTale siddhone rahevAnuM sthaLa. dakSiNa bhAratamAM madrAsathI 350 mAIla, ane tricinApallIthI 33 mAIla dUra, purA zaherathI 12 mAIla UMDANamAM, pragADha jaMgalamAM, kALA paththaranA vizALa pahADamAM A nAnakaDuM digaMbara jaina guphAmaMdira AveluM che. pallava rAjA mahendravarmana pahelo jaina saMpradAyano hato. I.sa. 940-670mAM A guphAmaMdiranuM nirmAnna thayuM hatuM. guhAmaMdiranA aMdaranA bhAgamAM citro ane zilpo che tathA tenA bAranA bhAgamAM mUrtio che. dhyAnamudrAmAM sarpa para sthita tIrthaMkara pArzvanAthanI mUrti ane sAmenI dIvAlamAM jaina AcAryanuM zilpa che. garbhagRhamAM traNa mUrtio che. raMgamaMDapanI mAM bhAtacitra che tathA bahAranA bhAgamAM kamaLo ne kamaLapatrothI suzobhita sarovaramAM jaLacara prANIo, mAchalIo, magaramaccha, mahiSI, hAthIo, krIDA karatAM haMsayugalonuM vaMtanuM Alekhana che, be divya puruSo paNa che. staMbho para nartakIo che, je bhAratIya citrakaLAmAM AkArita thatI AvatI utkRSTa nartakIonI pratinidhi samI che. zravaNa belagoDA ghaNuM jUnuM jaina tIrthasthAna che. lagabhaga trIjI zatAbdIthI te jANItuM che. dasamI sadImAM gaMgavaMzanA rAjamaMtrI bhaDavIra zAsaka cAmuMDarAye indragiri pahADa para bAhubalinI vizALakAya mUrtinuM nirmANa karAvyuM. eka ja paththaramAM 60 phUTa UMcI vItarAganI mUrti I.sa. 981mAM racAI. bhAratIya zilpazAstranuM A adbhuta sarjana che, jenI pUrI racanA jaina zilpavidhAna anusAra che. nIce jaina maMdira che, emAM suMdara bhIMtacitro che, gaMdhAgAra paNa che. amUlya nava ratnanI judI judI aDhI IMcanA kadanI mahAvIranI mUrtio che ane tyAM AcArya cArukIrti bhaTTArka nAmanA vidvAna jaina yati rahe che. Malik jaina kAMcI : tirupatikumu vegavatI nadIne dakSiNa kinAre kAMcIthI 12 mAIla dUra A eka nAnakaDuM gAma che. e jaina kAMcIne nAme jANItuM che. A paNa digaMbara paMthIonuM maMdira che. A maMdiranI parasALanI chatamAM bhagavAna mahAvIra, tathA anya tIrthaMkaronA jIvanaprasaMgo uparAMta rAmAyaNa, mahAbhArata, kRSNajIvananAM suMdara citro che, jenI zailI laMkAnA siMhahaMgara arthAt sigiriyAne maLatI Ave che. temAM ajaMtA zailInI chAyA paNa varatAya che. A citro vijayanagarano pUrvakALa (14mI sadI darzAve che. thoDAM citro 16-17mI sadInAM paNa che. UMcAM tathA lIlAM vRkSo, sAdI saraLa chatAM suDoLa AkRtio, ochuMchatAM suMdara alaMkaraNa, sudRDha rekhAMkana, raMgomAM sapheda, kALo, geru, ane pILI maToDIno vaparAza jovA maLe che. 20 : jaina kASThapaTa-citra Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 0 (O) TAT vALA ne gujarAtanI jainakaLA gujarAtamAM jainakaLAno je vikAsa thayo enA AzrayadAtA jainadharmI hatA. jo ke kaLAkAro pote kayA dharmanA hatA teno nirNaya karI zakAto nathI. vaLI vRddha yatio ane munio paNa citronuM nirmANa karatA evA ullekho che. evuM anumAna karI zakAya ke moTA bhAganA kaLAkAro jainetara haze. | jaina kaLAnuM zilpa gujarAtI zilpa che. A zilpa je rUpa grahaNa karyuM che temAM jaina viSayo ane jainadharmanA AzrayadAtAonI rUci niyAmaka banyAM che. A zilpo samajavAmAM jaina viSayone lagatI tathA AzrayadAtAo vizenI mAhitI upakAraka thaI paDe che. garavI gUrjara bhUmi sauMdarya ane samRddhi mATe jagatanA itihAsamAM prAraMbhakALathI suvikhyAta che. rasavatI bhUmi, vahetI nadIo, vRkSothI chavAyelI, sudhAnyothI laherAtI dharA ahIM che. uttare arbadacala. makuTaziromaNi rUpa parvata, vakSa:sthaLa para sarasvatI, zvabhramatI (sAbaramatI), mahI, narmadA ane tApI jevI nadIo tathA pazcimane sparzato laherAto ratnAkara che. zrI RSabhanAtha, zrI neminAtha, bhagavAna zrIkRSNa jevA divya puruSano pAdasparza A bhUmi para thayo che. brAhmaNa, bauddha, jaina, jarathosta, khristI ane islAma vagere aneka dharmo ahIM sthAna pAmyAM che. jaina kAMcI : tispatikundam jagatanA sarva pradhAna dharmAnuyAyIone udAra Azraya ApanArI A pavitra bhUmi che. Ama pRthvItala para parvata, siMdhu, vanarAji, raNa ane saritAothI parivRtta A bhUmi divyazaktidhAriNI devI tarIke zobhAyamAna che. dhanopArjana karanArA vaizyoe paNa A bhUminI ArAdhanA karI che. cIna, grIsa, gAMdhAra, kaMboja, mAlava vagere prAcIna jagatanA vaizyo tema ja Daca, valaMdA, porTugIjha, phrenca, jarmana, aMgreja ane amerikana-AvA arvAcIna sodAgaro paNa A bhUmi para vyApAra arthe AvyA hatA ane vasyA hatA. jainoe A bhUmine zaNagArI che. bhavya devaprAsAdo, rAjaprAsAdo, zilpa-sthApatya A bhUmine ApyaoN che. samasta gujarAtI prajAnA naitika jIvanamAM jaina dharmanI UMDI asara che. candragupta maurya, tyAra bAda valabhIpuranA sUryavaMzI mahArANA zIlAditya, valabhIpuranA patana pachI paMcAsaranA cAvaDA zAsako AvyA. temaNe jainAcArya zrI zIlaguNasUrinA AzrayathI rAjadhAnI pATaNa zahera vasAvyuM. mahArAjA, vanarAjane jainAcArya devacandrasUrinA AzIrvAda maLyA. emanI icchAthI pATaNamAM paMcAsara pArzvanAthanuM bhavya derAsara baMdhAyuM. mahArAjAdhirAja siddharAja jaina dharmane Azraye AvyA, gUrjarezvara kumArapALe jaina dharma svIkAryo, aneka jaina sUrionA AziSa pAmyA. emanA samayamAM kalikAlasarvajJa hemacandrAcArya siddhahema' vyAkaraNa racyuM ane Thera Thera caityo baMdhAvyA, graMthabhaMDAro sthApyA je jagatabharamAM vikhyAta che. musalamAnonA AkramaNa pachI gujarAtamAM muslima rAjasattAnI sthApanA thaI. sarvatra ghaNo vinAza thayo (bhImadeva bIjAnA vakhatamAM). vIramaMtrI vastupAla ane senApati tejapAlanA prayatnone pariNAme gujarAta pharI svataMtra banyuM. seMkaDo prAsAdo baMdhAyA. jaina kAipaTa-citra : 21 Jain Education Intemational Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kALakrame jainadharmAnuyAyIono pharI vikAsa zakya banyo. mughala zahenazAha akabara jaina AcAryonAM saMyama, tapa, cAritrya, tathA zraddhA upara mugdha thayA. zrI hIravijayasUrine gujarAtathI potAnA darabAramAM bolAvyA. emane 'jagadguru'nuM biruda ApyuM ane zatruMjaya, giranAra, sametazikharajI, tAraMgAjI vagere tIrtho haMmeza mATe bakSisa ApyAM. jahAMgIra paNa jainAcAryothI prabhAvita hatA paraMtu auraMgajhebanI jhanUnI dharmAdha nItithI pharI eka vAra badhuM nAza pAmyuM. jaina kaLAnI vizeSatA : gupta ane anugupta kALamAM je prakAranI kaLAkArIgarI pAMgarI hatI tevI ja jaina kaLAmAMya jovA maLe che. Ama chatAM hiMdu kaLAnA suvarNayuganI siddhiothI para rahIne jaina kaLA potAnI rIte pAMgarI che. elUra-ilorAnAM zailautkIrNa maMdiromAM bhavya jaina mathaka che, teno samaya I.sa.nI AThamI sadIno che. ahIM hindu zailInA devarAja indra eka navuM svarUpa dhAraNa kare che. e zilpa cAlukya zailInA badAmInI, rASTrakUTanA eliphanTAnI ane pallavonA mahAbalipuramanI yAda Ape che. ahIM bhavya virATa staMbhonI sAthe kalAkArIgIrInuM khUba jhINavaTapUrvakanuM kAma, cokkasa pramANa sAthe jovAmAM Ave che. A zilpomAM jhINI jhINI kotaraNI dvArA phUlapAMdaDIthI ladAyelA hAthI para ArUDha thayelA zULadehI Indra paNa jovA maLe che. jaina zilpa UMcAImAM vAmana sarakhAM baTukaDAM hatAM. zarUAtanI zailInAM zilpomAM yogamudrAmAM sthita tIrthakaro athavA kAyotsarga mudrAmAM UbhelA tIrthakaro jovA maLe che. A zilpo sIdhA saTAka, halanacalana vagaranAM, banne hAtha ekadama sIdhA, ghUMTaNa paNa sIdhAM akkaDa che. tIrthaMkaranA Adarza zarIrane siMha sAthe sarakhAvavAmAM Ave che. UMcI ane sazakta chAtI, sIdhA hAtha, sapATa ane vizALa skaMdhapradeza, eka ja sIdhI rekhAmAM jovA maLatA khabhA suMvALA che. A prakAranI pavitra vyaktine vIra kahevAmAM Ave che. A badhuM yoganA niyamone adhIna rahetI zvAsocchavAsanI gati sUcave che. jaina kaLAne potAnI eka zailI che. tIrthakaronAM zilpo rUDha zailInAM, bharAvadAra ane UbhelAM hoya che. kadAca jaina kaLAnuM mULa bhAratIya na hoya evI koI bhUtakALanI kaLAmAM che. jaina maMdiranA sthApatyamAM jainoe ghaNuM karI hindu dharmanAM maMdironI racanAnuM anusaraNa karyuM che. gujarAta-rAjasthAnanAM jaina maMdiro uttara bhAratanA bhavya hiMdu sthApatyane maLatAM Ave che, khAsa karIne musalamAnonA AkramaNa pahelAMnA eTale ke I.sa. 10mIthI 13mI sadI sudhInAM khajUrAho jevAM maMdirone maLatAM Ave che. bhAratIya sthApatyanI mukhya vizeSatA te alaMkaraNaprAdhAnya che. jemAM lAkaDA paranI ke hAthIdAMtanI kotaraNI jevuM sthApatya jovA maLe che. AnAM jvalaMta udAharaNo hindu sthApatyamAM nahi, paraMtu gujarAtanAM jaina maMdiromAM jovA maLe che. AbunAM maMdiro enI suMdara kaLAmaya kotaraNInuM utkRSTa udAharaNa che. A maMdiro I.sa. 1032thI I.sa. 1232 eTale baso varasamAM baMdhAyAM hatAM. bIjI rIte kahevuM hoya to AbunAM maMdirono nirmANakALa mahaMmada gajhanInA somanAtha AkramaNa pachInAM sAta varasano hato. I.sa. 1297mAM to zilpagAro baMdhAI gayA hatA. A sthApatyo bhAratIya rASTrIya jIvananI parivartanazIlatAnA mahAna yuganuM pratIka che. somanAthanI bhavya jAhojalAlIno gajhanIe nAza karyo. enI A jaMgaliyata sAme virodha tarIke uttara bhAratamAM ghaNI ImArato baMdhAI. A samaya daramiyAna kaLAne Azraya ApavAnuM vepArIo ane Ama janatAnA adhikAramAM AvyuM hatuM. e rIte jotAM AbunAM maMdiro Ama janatAnA sthApatyanuM udAharaNa che; nahI ke rAjAonA AzrayanuM. AbunuM atyaMta mahattvanuM maMdira delavADA(maMdirono pradeza) RSabhanAtha tIrthaMkaranuM che, ane te vimala zAhe I.sa. 1031mAM zvetAmbara vardhamAnasUrinI AjJAthI baMdhAvyuM hatuM. A devaprAsAda zveta ArasapahANano banelo che. ahIMnI adbhuta kotaraNI, kArIgarI jagatanA zilpa-itihAsamAM anokhI che. bhavya kalpavRkSo, jhummara jevAM chatonAM zilpo, najAkata bharelI divya apsarAo ane manuSyAkRtio - A kaLAsauMdaryane svarganI upamA ApI zakAya. A devaprAsAdanI sAme 22mA tIrthaMkara neminAthanuM maMdira I.sa. 1232mAM tejapAla ane vastupAle baMdhAvyuM hatuM. aDhaLaka dhana chapAvavAne badale athavA bhoMyamAM bhaMDArI devAne badale zreSThIoe Abu. zatruMjaya, giranAra parvatanAM maMdiro baMdhAvI teno ucita upayoga karyo. 22 : jaina kASThapaTa-citra Jain Education Intemational Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtanA mukhya zahero amadAvAda, pATaNa, rAdhanapura, khaMbhAta, suratanAM jaina maMdiromAM lAkaDAnuM suMdara sthApatya tema ja citrakAma Aje paNa vidyamAna che. gujarAtanuM sthApatya bhIMto, staMbho, toraNo, daravAjAo enI suMdara kotaraNI, citro, padacitrothI maMDita che. sUkSma kotaraNI, suMdara citrasaMyojano, rekhAMkano, raMgo, sonerI raMgano upayoga vagere khAsa dhyAna kheMce che. jaina paTacitra prAcIna bhAratIya sAhityamAM vastra para cItaravAmAM AvelAM citronA aneka ullekho maLe che. sAmAnyapaNe dhArmika ke sAMpradAyika viSayane nirUpatA graMthomAM paTa ke paTacitranA | upayoganA ullekho maLI Ave che. jema ke bauddha dharmagraMtha "saMjuttanikAya'mAM "dUSNapaTa', polIza karelI 'citrapaTTikAo'no ullekha che. have jo paTacitranI paribhASA spaSTa karavI hoya to ema kahI zakAya ke vastra para citra cItaravAmAM Ave che te padacitra. enA cAra prakAra che : dhauta-dhoyeluM, ghaTita-ghasIne caLakatuM kareluM, lAMchita-kheMcIne lAMbuM kareluM ane raMgita-raMga kareluM. lAMbA ane sAMkaDA paTane eka lAMbA vAMsa para laTakAvavAmAM Avato ane eno upayoga sAmAnya lokasamUhane amuka cokkasa viSayanuM jJAna ApavA mATe karavAmAM Avato. dA.ta. "saMsAracakra paTa', 'pApapuNya paTa" ne "svarganaraka paTa' ityAdi. prAcIna samayamAM paTano ullekha maLe che paraMtu 14mI sadI pUrvenA koI paTa maLatA nathI. enuM kAraNa e che ke kApaDa lAMbo samaya TakI zakatuM nathI tathA A prakAranI sAMskRtika sAmagrIno vinAza videzIonA AkramaNone kAraNe paNa thayo hoya. | DaoN. motIcandra emanA "Jain Miniature Paintings From Western India' graMthamAM traNa paTono ullekha kare che. A traNe paTono samaya I.sa. 14mI sadIno che. e pachInAM saMzodhanone pariNAme jainamaMdiro, saMsthAo ke vyaktio pAsethI aneka jaina-jainetara vastrapaTo, vijJaptipatro maLI AvyAM che. te badhAMno samaya 14thI 18mI sadIno mAnI zakAya. vastra-paTa nirmANanI prakriyA : A paTa banAvavA mATe khAdInA kApaDanA TukaDAne upayoga levAmAM AvatA. A TukaDAne prathama ghauM ke cokhAnA loTanI lAhI banAvI tenAM chidro pUrI daI lAhIno puTa ApavAmAM Avato. te saMpUrNapaNe sukAI jAya pachI tene paththaranA "dhUTA' vaDe ghUMTIne eTaluM suMvALuM banAvavAmAM AvatuM ke tenA para citrakAma thaI zake. tyAra bAda gerUA raMganI rekhAothI rekhAMkita karavAmAM AvatuM ane pachI temAM judA judA raMgo pUravAmAM AvatA. ane jarUra mujaba rUperI ane sonerI raMgothI suzobhana paNa karavAmAM AvatuM. A paTone cAra vargomAM vaheMcI zakAya : 1. jaina khagoLa-bhUgoLanA Alekho ke nakazAo 2. AdhyAtmika tAMtrika paTo 3. tIrtha paTo 4. prakIrNa vijJapti paTo, dhajA patAkAo vagere prathama vargamAM nIce pramANenA Alekho ke nakazAono samAveza thAya che : 1. jaMbadvIpano nakazo (paurANika jaMbudvIpa) 2. aDhI dvIpano nakazo (paurANika be ane aDadho dvIpa) 3. aSTa dvIpa athavA naMdIzvara dvIpa paTa (paurANika ATha dvIpanuM darzana karAvato) 4. lokapuruSa A paTono mukhya uddeza sAdhu sAdhvI ane zrAvakone jaina khagoLa-bhUgoLanAM jJAna ane samajaNa ApavAno che. AvA paTa sarva rIte pratIkAtmaka ane rUDha svarUpanA hoya che. A paTa pazcima bhAratanI citrazailImAM cItaravAmAM AvyA che. sAmAnya rIte sapheda raMganI pRSThabhUmi para vAdaLI, lAla pILo ane kALA raMgono upayoga thayo che. bIjA vibhAgamAM AdhyAtmika ke tAMtrika paTono samAveza thAya che : 1. sUrimaMtra paTa 2. vardhamAna vidyA paTa 3. pArzvanAtha ciMtAmaNi paTa 4. pArzvanAtha padmAvatI paTa 5. DrIMkAra patra paTa vagere jaina kASThapaTa-citra : 23 Jain Education Intemational Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A prakAranA paTa sAmAnya rIte corasa, laMbacorasa ane goLa jevI bhaumitika AkRtiomAM rajU karavAmAM Ave che. emAM samavasaraNa, suzobhana ane acUkapaNe kendramAM beThelA tIrthaMkaranI AkRti cItaravAmAM Ave che. pratIkone maMtrAvara(maMtranA akSaro) sAthe lAla devanAgarI lipimAM AlekhavAmAM Ave che. yaMtra tarIke oLakhAtI A gUDha kRtionuM mukhya prayojana AdhyAtmika tema ja bhautika zreya prApta karavAnuM hoya che. trIjA varganA paTomAM tIrthapaTono samAveza thAya che: 1. paMca tIrtha paTo 2. vividha tIrtha paTo 3. zatruMjaya tIrtha paTo ane anya paTo jaina mAnyatA anusAra dareka zrAvake jJAnaprApti arthe jIvanamAM ochAmAM ochI eka vAra zatruMjaya tIrthanI yAtrA karavI joIe. sAthe sAthe teNe mukhya pAMca tIrthonI paNa pUjA karavI joIe. arthAt dararoja Abu, giranAra, aSTApada, sametazikhara ane zatruMjayanI citramaya AkRtionI eka sAthe pUjA karavI joIe. A prayojana arthe ja A varganA paTo banAvavAmAM Ave che. paMcatIrtha paTanA prAcIna namUnAmAM jaina citrakaLAnI rUDha ane paraMparAyukta viziSTa zailInAM darzana thAya che. paraMtu soeka varSa pachI zIrSakavALA kaLAtmaka nakazAnI kakSAe te jaI pahoMce che. Ane anusarIne vIsamI sadImAM be ke traNa parimANayukta paTa paNa maLe che. AvA parimANavALA ane tIrtho darzAvatA paTa paththara ke lAkaDAnA mAdhyamamAM kotarelA ke kaMDArelA hoya che. atyAre judA judA raMganI jhINI kapacI tathA kAcanI raMgIna kapacIthI taiyAra thatA vizALa paTo paNa jovAmAM Ave che. vividha tIrthapaTomAM mukhya pAMca karatA vadhAre tIrtha paNa cItarelA hoya che. amadAvAdamAM I.sa. 1641mAM cItarAyelA paTonuM mahattva mAtra dhArmika dRSTie ja nahi, paNa te te samayanI jaina citrazailInAM utkRSTa nidarzano maLatAM hovAthI kaLAnI dRSTie paNa che. zatruMjaya tIrtha para sArA pramANamAM judA judA mApanA ane judA judA mAdhyamamAM paTa maLI Ave che. emAM te tIrthanI yAtrA karatI vakhate mArgamAM AvatAM jharaNAMo, TekarIo nadIo, zikharamaMDita pharapharatI dhajAvALAM maMdiro, nAnAM maMdiro, makAno, dharmazALAo, vRkSo, kuMDo, sAdhu-sAdhvIo, zrAvaka-zrAvikAo, prANIo, pakSIo vagere suMdara rIte rekhAMkita che. tathA e sarva raMgavaividhyathI, zobhAzaNagArathI citrita hoI kaLAtmakatAnI daSTie AkarSaka che. chellA ane cothA vargamAM nIce pramANenA vastrapaTono samAveza thAya che. : 1. vijJapti patro : jaina munione cAturmAsa gALavA mATe padhAravA vinaMtI karatA patra. 2. kSamApanA patrikA 3. citrakAvya paTa 4. jJAnabAjI-sApasIDInI ramata jevo paTa 5. janmakuMDaLIo 6, anya judA judA viSayanA paTa 7, vahIvaMcAno oLiyo, jaina vaMzAvalino paTa vijJapti patro pahoLAImAM sAMkaDA ane laMbAImAM khAssA lAMbA hoya che. A patra kAgaLa para cItarI kapaDA para cIpakAvavAmAM AvelA hoya che ane temAM potAnA nagaranAM mahattvanAM, suMdara jovAlAyaka sthaLonuM kAvyamaya varNana kareluM hoya che. A paTo rUDha, paraMparAgata zailImAM ja banAvavAmAM Ave che. moTe bhAge A paTa je te sthaLanA sthAnika citrakAro taiyAra karI ApatA. A prakalpa daramiyAna meM jude jude sthaLe zvetAMbara tema ja digaMbara jaina maMdiromAM bhIMtacitro ane paTacitro joyAM. bhIMtacitro ane vastrapaTo paranAM citro lupta thaI gayAM che. phakta be maMdiromAM jUnAM bhIMtacitro jovA maLyAM, je atyAre lagabhaga naSTaprAya dazAmAM che. Azare savAso varasa jUnAM bhIMtacitro citrakaLAnA uttama namUnA samA che. laghucitronI paraMparAno khyAla ApatAM A citromAM zreSTha citrasaMyojana, sImita raMgo, lAvaNyamaya AkRtio, alaMkAro ane vezabhUSAthI sajja mAnava AkRtio, sudeDha rekhAMkana, prakRtinuM vaividhyapUrNa darzana, parvatanI vividha saMracanA, jaLacara ane bhUcara prANIo prAcIna paraMparAnA khUba ja mahattvanAM udAharaNo che ane tenI meM anukRtio paNa karI che. tAMtrika ane rahasyamaya aMzo darzAvatA, vAMkI ane sIdhI rekhAonI adbhuta lIlA pragaTa karatA, jaina bhUgoLa, khagoLanuM rahasya samajAvatA paTa paNa bhIMtacitromAM cItarAyalA che. khAsa karIne to lAkaDAnA paTa khUba dhyAna kheMce evA che. joke maMdirono punaruddhAra thatAM A kaLAkArIgarI lupta thaI che. ghaNuM ja suMdara ane najAkatabhareluM kASTha zilpakAma ane tenA uparanuM citrakAma paNa lupta thayuM che e eka duHkhada ghaTanA che. paraMtu Aje thoDAMka maMdiromAM e jUnI paraMparAnI jhalaka pratyakSa jovA maLe che. jaina pUjanavidhinAM upakaraNo, prAcIna paMcadhAtunI asaMkhya suMdara mUrtio, pASANanI divya pratimAo, ghummaTa, chata, staMbho ane bhAroThiyA paranuM suMdara citrakAma Aje paNa jovA maLe che, emAM vizeSa AkarSaNa lAkaDA para citrita paMcatIrthanA paTo che. ghaNAM maMdiromAM surakSita rahelA A paTo jUnI citraparaMparAnI sAkSI pUre che. e jamAnAnI samRddhi, lokajIvana, sAmAjika jIvana, dhArmika bhAvanA, tIrthakaronI divya AkRtio sAdhu-sAdhvI ane zrAvako, AdhyAtmika pariveza, suvarNamaMdiro, ghummaTo-zikharothI zobhAyamAna che. kAistaMbho para vAjiMtro vagADatI divya apsarAo-pUtaLIo, suMdara kotaraNIvALA staMbho upara citrita vividha mudrAmAM AkRtio - A badhuM utkRSTa kaLAnuM dyotaka che. sonerI raMgano suMdara viniyoga karIne prAcIna jaina citrazailImAM je AlaMkArika suzobhana karavAmAM AvatuM hatuM ke A badhA paTomAM jaLavAI rahyuM che. 24: jaina kASThapaTa-citra Jain Education Intemational Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TryTryTm tryini rrrrh Territ Mility in L istinguistirrin TIMLInt, suratanAM jaina maMdiro surata vize prAcIna dastAvejo maLatA nathI tema chatAM madhyayugIna saMskRta kavitA ane gujarAtI kavitAnA saMdarbho parathI tathA paMdaramIthI ogaNIsamI sadI sudhInAM jaina maMdironI dhAtupratimAlekho tathA anya mAhitI parathI anumAna karI zakAya ke cheka zarUAtathI ja surata sUryapura tarIke oLakhAtuM hatuM. suratanI AsapAsanAM sthaLanAmo paNa paraspara saMkaLAyelAM che : 1. tapatI - tapanatanayA tApI : sUryaputrI 2. rannAde, rAMdala - rAMdera : sUryapatnI 3. azvinIkumAra : sUryadevanA putro 4. surata : sUryapura 5. utrANa : uttarAyana. surata zabda sUryaputrI > sUraputrI > sUrauttI > surutI > sUratI > surata e rIte vyutpanna thayo che. rAMderanI caDatIpaDatI ane jainonAM smRticihno : suratanI vAta karatA pahelAM tenI pAse AvelA ane Aje to suratano ja vistAra banelA rAMdera para dRSTipAta karavo jarUrI che. rAMdera nagarano itihAsa ati prAcIna che. paurANika kathAne AdhAre sUryanI patnI rannAdevI-rannAdenuM mULa sthAna ane tapobhUmi rAMdera gaNAya rAMderamAM sUryapatnI rannAdenuM sthAnaka Aje paNa aMgrejI phaLiyAmAM mojUda che. A devI 'rAMdhaNI' mAtAne nAme paNa oLakhAya che. A nagaranuM nAma saM. "ratnA" prAkRta rannA + 3ra (nagara) uparathI ranneara > rannera > rAnera> rAMdera banyuM che. rAMdera khUba samRddha nagara hatuM. e samaye suratamAM mAchImAronAM thoDAM jhUMpaDAM ja hatAM. rAMdera nagarano itihAsa jaina anuzruti pramANe mahAna azokanA vaMzaja saMprati rAjA sAthe saMkaLAyelo manAya che. I.sa. 200thI 22panA arasAmAM ghaNAM jaina derAsaro rAMderamAM baMdhAyAM hatAM. e pachInA samayamAM rAMderamAM jaina digaMbara ane zvetAMbaronI moTI vasatI hovAnA purAvA jaina graMthomAMthI maLe che. tApI kAMThAnAM jaina kASThapaTa-citra : 25 Jain Education Intemational Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baMdarono itihAsa joIe to kAmareja ne variyAvanAM baMdaro tApI nadInuM vaheNa badalAtAM ane nadImAM purANa thatAM tUTyAM ane rAMdera vepArI kendra tarIke vikasatuM gayuM. Aje paNa A hakIkatanI sAkSI aitihAsika DakkA ovArAnA avazeSo purAve che. sUryapuranI AsapAsa gADha jaMgalomAM vaseluM gAma te katAragAma, jyAM sUrya bhagavAne tapa karyuM hatuM ema manAya che. pachI sUrya kuTuMba tyAM ja vasI gayuM. devonA vaidyo tarIke oLakhAtA sUryanA putro azvinIkumAro sAthe saMkaLAyeluM manAtuM, tApI kAMThe AveluM, vaidyanAtha kSetra Aje paNa astitvamAM che. sAme pAra, sUryanA uttarAyana sAthe utarANa gAmano meLa bese che. A purANakathAmAM tathya varatAya che. I.sa. 1030mAM bhAratamAM AvelA arabI vidvAna alabIrUnIe A nagarane "rAhanajUla' tarIke varNavyuM che. alabIrUnIne AdhAre I.sa. 1OOOmAM rAMdera lATa mulakanuM eka mahattvanuM nagara hatuM. e pachInI be sadImAM tyAM jainono ghaNo prabhAva hato ane tyAre nagara samRddha hatuM. kavi padmanAbhe noMdhyA pramANe surata nagaranuM astitva vi.saM. 1512 (I.sa. 1456)mAM hatuM. kavi padmanAbhe tenI kAvyaracanA allAuddIna khIlajInA gujarAta uparanA AkramaNa pachI 158 varSe karI hatI. temanA nirdeza mujaba surata pAsenA rAMderanuM astitva teramI sadImAM hatuM. te viSenA AdhAro prApta thAya che. I.sa. 122pamAM arabastAnanA kuphAnI abbAzI ToLInA Araboe rAMdera upara sattA sthApI hatI. A Arabo mULa kuphAnA ziyAo hatA. teo rAMderamAM navA AvelA hovAthI navAyatA ke nAyatA kahevAyA. A navAyatA vepArIo malakkA, cIna, tenAsarIma, pegu ane sumAtrA sAthe vepAra karatA hatA. jarmana musAphara menDeslo I.sa. 1638mAM surata Avyo hato tyAre paNa rAMderanA navAyatA' kuzaLa vepArIo hatA evI teNe noMdha karI che. A araba jUthanA Agamanane pagale rAMderanI sthAnika jaina vasatI para julama thayo ane derAsaronI bhAMgaphoDa thaI. A aMge suratanA kavi narmada paNa noMdha karelI che. nAyatAonA Agamana pachI jaino rAMderamAM TakI rahyA. I.sa. 1405mAM devendrakIrtie digaMbaronA bhaTTArkonI gAdI jyAre gAMdhArathI khaseDI rAMderamAM ANI tyAre rAMdera ghaNuM ja samRddha ane salAmata haze ema lAge che. 1 suratanA digaMbara jaina saMpradAyanI 'balAtkAragaNa'nI jUnI gAdI saM. 1518 (I.sa. 146 2)mAM bhaTTAraka vidyAnaMdajIe rAMderathI suratamAM khapATiyA cakalA pAse AvelA 'dAMDiyA'nA derAsaramAM khaseDI hatI evI mAhitI maLe che. I.sa. 1530mAM porTugIjhoe rAMdera lUMTyuM ane bALyuM pachI jainonI sthaLAMtaranI prakriyA vadhAre jhaDapI banI. A ja kAraNe tyAra pachI rAMdera kadI paNa samRddha banI zakyuM nahi. digaMbara jainonuM eka maMdira rAMderamAM che. 400 varSa jUnA hovAnI zakyatAvALAM jaina maMdiromAM rAMderanI, nAnI galImAM AvelAM neminAtha ane AdIzvaranAM maMdiro tathA nizALa phaLiyAmAM AveluM AdinAtha bhagavAnanuM maMdira Aje paNa astitvamAM che. upAdhyAya zrI vinayavijaya vi.saM. 1738 (I.sa. 1982)mAM rAMderamAM cAturmAsa rahyA te vakhate saMghanA AgrahathI emaNe 'zrIpAla rAjAno rAsa' racavo zarU karyo. paraMtu 750 gAthAo racI te varSe rAMderamAM ja teo svargavAsI thayA. pachI e rAsanI pUrNAhuti emanA vizvAsabhAjana nyAyAcArya yazovijayagaNie thoDA samayamAM karI hatI. mahAmahopAdhyAya' vaiyAkaraNI zrI vinayavijaya upAdhyAya sattaramI sadInA uttarArdhamAM ane aDhAramI sadInA pUrvArdhamAM vidyamAna hatA. lagabhaga pacAsa varSa sudhI vividha kakSAnI, buddhizALI ane rucipUrNa - jeno upayoga mArgadarzaka thaI paDe evI vividha sAhityika kRtio temaNe racI, potAne je sattvazALI sAhitya ane Arya saMskRtino uttama vAraso maLyo hato temAM vRddhi karI vi.saM. 1738 (I.sa. 1682)mAM nirvANa pAmyA. rAMderanA neminAtha jinAlayamAM jinAdi AratI sAme emanI pAdukA 10" X 7.5"nI che ane tenA para lekha che. emaNe lakhelI sUryapura caityaparipATImAM, teramI sadInA rAMderanA traNa jinamaMdiranA ekeka mULa nAyaka tarIke neminAtha, zAmaLAjI ane RSabhadevano ullekha che. pravAsI bArabojhAnI noMdha mujaba rAMderanI jAhojalAlI ane samRddhithI AkarSAI phiraMgI naukAdaLanA senApati enToniyo DI. silveriyAe I.sa. 1530mAM gAMdhAra baMdaranI lUMTa pachI rAMderanI paNa lUMTa calAvI hatI. prasiddha itihAsakAra ratnamaNirAva bhImarAva SSC ] 811 // WITTINGIN 26 : jaina kASThapaTa-citra Jain Education Intemational Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ joTee A lUMTanuM varNana karyuM che te mujaba aDhaLaka lakSmIthI UbharAtA rAMdera nagaramAM phiraMgIoe divaso sudhI lUMTa calAvI hatI. rAMdera para phiraMgIonA AvA eka nahi paraMtu balba humalA thayA hatA. A humalAothI rAMdera bismAra thaI gayuM ane sadIo sudhI UbhuM thaI zakyuM nahIM. mughalakALamAM rAMdera nagaranI sthiti aMgenA ullekhomAM mughala zahenazAha jahAMgIre rAMderanI mulAkAta I.sa. 1924mAM lIdhI hatI. rAMderanA nagarazeThe jahAMgIra bAdazAhanuM dabadabAbharyuM svAgata karyuM hatuM. kahevAya che ke hAlanA jahAMgIrapurA pAse jahAMgIra bAdazAhano mukAma hato. tyAMthI rAMdera sudhI rezamanA gAlIcA pAtharI bAdazAhane nagaramAM lAvavAmAM AvyA hatA. Aje paNa te vistAra jahAMgIrapurA nAme oLakhAya che. rAMderanI purANI masjidonuM kaLAtmaka bAMdhakAma darzAve che ke islAmadharmI prajA paNa ahIM vasI hatI. e prajA samRddha hatI ane vepArI zAha sodAgara tarIke vakhaNAtI hatI. @ @ @ @G) DIG SK G | H ||K D]E A TC n Kg || E | | k ) - rAMderanAM maMdiro rAMderamAM zvetAMbaronAM pAMca maMdiro che ane digaMbaronuM eka maMdira che. zvetAMbaranAM maMdiro : 1. zrI AdIzvara bhagavAnanuM maMdira, uttamarAma zerI 2. zrI neminAtha bhagavAnanuM maMdira, nAnI galI, lAlA ThAkoranI poLa 3. zrI AdIzvara bhagavAnanuM maMdira, nAnI galI 4. zrI manamohana pArzvanAtha (navuM) nizALa phaLiyA, bhagubhAInI poLa 5. zrI ajitanAtha bhagavAnanuM maMdira 6. zrI caMdraprabhujInuM digaMbara maMdira AdIzvara bhagavAnanuM maMdira uttamarAma zerI rAMderamAM AveluM A maMdira ghaNuM jUnuM ane prathama kakSAnuM che. maMdiranI bAMdhaNI pAchaLanI sadIomAM baMdhAyelA anya jaina maMdiro jevI che, eTale ke zikharamaMdira nathI paraMtu sAmAnya ghara jevuM maMdira che. garbhagRha, raMgamaMDapa ane uparano mALa che. garbhagRhamAM mULanAyaka AdIzvara bhagavAna madhyamAM birAje che. emanI AsapAsa zAntinAtha svAmI, vimalanAtha svAmI, munivrata svAmI, vArIkheNa jaina kASThapaTa-citra : 27 Jain Education Intemational For Private & Personal use only Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svAmI ane viSNezvara pArzvanAthanI ArasanI divya pratimAo che. taduparAMta paMca dhAtunI mUrtio tathA siddhacakra paNa che. vizALa raMgamaMDapa suMdara kAikAmathI suzobhita che. tenAM chata ane staMbho para vividha vAjiMtro vagADatI pAMkhovALI parIo che. uparanA kakSamAM comukhajI ane anya tIrthakaronI pratimAo, lAkaDAnI suMdara kotaraNI ane bhIMtamAM jaDelAM pacitro che. trIje mALe paNa tIrthakaronI pratimAo, lAkaDAnI kotaraNIvALo maMDapa, laghucitro ane alaMkaraNothI sajja gokhalAo che. A maMdira vize eka kiMvadanti che ke saurASTranA ghoghA baMdarethI koI kAraNavazAt ghAsamAM lepaTI bAMdhI be mUrtio dariyAmAM padharAvI devAmAM AvI hatI. A mUrtio koI mAchImArane olapADa najIka maLI AvI hatI. mAchImArane A mUrtio jainonA bhagavAnanI lAgavAthI jainone soMpI. jainoe A mUrtio samakSa ciThThI mUkatAM nakkI thayuM ke AdIzvara bhagavAnanI mUrti rAMderamAM ane zAntinAtha bhagavAnanI pratimA olapADamAM padharAvavI. te pramANe AdIzvara bhagavAnanI pratimA A maMdiranA garbhagRha madhye prasthApita che. kalAkArIgarI ane citrakAma garbhagRhamAM uttara taraphanI bhIMta para vizALa vartuLAkAra naMdIzvara dvIpanuM citra che. citra lagabhaga naSTaprAya sthitimAM che. A citranA uparanA bhAgamAM gujarAtImAM lakhANa che : "naMdIzvara dvIpa saMvata ogaNIso trevIsa, phAgaNa suda 11ne vAra zani, kArabhArI seTa bhIkhA jesaMga, citAro AnaMdarAva vaDodarA." eTale A citra lagabhaga 127 varasa jUnuM che. sadbhAgye A citramAM koI prakArano sudhAro ke samArakAma thayuM nathI. A citrano vyAsa 6 phUTano che. ahIM, kyAMya jovA na maLe ke javalle ja jovA maLatuM citArA - citrakAranuM nAma ullekhavAmAM AvyuM che. aitihAsika sandarbhamAM A mudo mahattvano banI rahe che. te samayanA citrakAro, temanI skUla - gharAno, raMgasaMyojanazailI vagere viSenA aneka tathyo citrakAranA nAmollekhathI sAme Ave che e noMdhavuM joie. naMdIzvara dvIpa AThamo dvIpa che. A citranA madhyamAM vizALa ghummaTa ane pharapharatI dhajAthI zobhita maMdiramAM tIrthakaronI pratimA che. devo hAtha joDIne emanI stuti kare che. AkAzamAM UDatI pAMkhovALI parIo zahanAI (bhUMgaLa) jevuM vAjiMtra vagADI rahI che. maMdiranI banne bAjue vizALa, uttuMga zikharovALA parvato che, je saghana vRkSothI chavAyelA che. parvatanI kaMdarAmAM vAgha vagere hiMsaka prANIo ane haraNAM, mRga, sasalAM jevA ahiMsaka prANIo che. nIcenI baMne bAjue traNa traNa vartuLAkAramAM manuSyatara ane dadhimukha parvato che. vAvaDIo paNa citrita che. banne bAjue AkAzagAmI sajja rathomAM devatAo bhagavAnanAM darzanArthe AvI rahyA che. emAM sAta azvArohI sUryanArAyaNa, vizALa sarpa para, hAthInA ratha para, jaMgalI bhUMDanA ratha para paNa devatAo che. sAta suMDhavALA gajarAja para indradeva praNAma kare che. bIjI bAju airAvata, sarpa, nAga, garuDa vagerenA rathI para anya devatAo dekhAya che. A badhA ratho, pharakatI dhajAo ane raNakatI ghaMTaDIothI zobhAyamAna che. citranA kendramAM mULanAyaka bhagavAna athavA mULanAyaka padmAsana sthita dhyAnamudrAmAM virAjelA che. enI AsapAsa seMkaDonI saMkhyAmAM tIrthakaronAM ghummaTavALA maMdiro birAjamAna che. ahIM 250thI vadhu tIrthakaronuM citrAMkana che. AsapAsa devatAo stuti kare che. nIce eka tarapha vizALa matsya para ane mora para devo che, bIjI bAju haraNa ane vAgha para devo birAjamAna che. A vizALa bhIMtacitranI vizeSatA joIe to citrasaMyojanAmAM banne bAju sarakhuM sudRDha 8. nnI / * jaina rATha11-ritra Jain Education Intemational Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Mii ha rekhAMkana, abhyAsapUrNa AkRtionuM Alekhana, jhINAM jhINAM binduthI AkhA citramAM kareluM suzobhana, sImita raMgo - rAtA, pILA, zveta, kALA, sonerI vagerethI citrakAma karavAmAM AvyuM che. raMgamaMDapamAM cha staMbho che. dareka staMbhanI eka bAjue cha citro eTale eka staMbha para covIsa citro che. cha staMbho maLI 144 citro che. A citro divya puruSo, divyAMganAonA lAge che. cAra hAthavALI AkRtioe vividha prakAranAM vAdyo ane Ayudho dhAraNa karelAM che. pAMkhavALI pUtaLIonA hAthamAM karatAla, jhAMjha, ghaMTa, nAnuM nagAruM, zahanAI, sAraMgI, mRdaMga, taMbura, vINA, bhUMgaLa, moTuM Dhola vagere che. dareka thAMbhalAnA uparanA bhAgamAM raMgamaMDapanI chata suMdara kotarakAmathI zobhita che. uparanA khaMDamAM comukhajIno suMdara maMDapa, kotarelI thAMbhalIo ane anya devatAo che. maMdiranA dvAra para suMdara phUlapattInI velo jarmana silvaramAM ubhAravAmAM AvI che. uttara taraphanI bhIMta para vizALa paTacitro kAcamAM maDhI levAmAM AvyAM che. 6' x 6' mApanAM be paTacitro che. A paTa paMcatIrthonA che. te paTTa ghaNAM jarjarita che. A paTonA citrasaMyojano anya paTothI judAM che. judA judA vibhAgomAM vibhAjita pAMca tIrtho citrita che; je neminAtha maMdiranA paTone maLatA Ave che. A paTone pharIthI cItaravAmAM AvyA che ethI enI jUnI zailI naSTa thai che. zrI neminAthanuM maMdira A prAcIna maMdira Disembara 1993mAM utArI nAkhavAmAM AvyuM che. jaina maMdironI racanA lagabhaga ekasarakhI rahI che. A maMdiro bahArathI ghara jevAM lAge che, eTale ke temane zikhara nathI hotAM. maMdirone muslima mUrtibhaMjakonI najarathI bacAvavAnI gaNatarIthI AvuM bAMdhakAma svIkArAyuM haze. maMdiramAM garbhagRha, raMgamaMDapa ane bhoMyaruM, sthApatyanA A traNe aMzo sarakhA ja hoya che. neminAthanA maMdiramAM raMgamaMDapa 8' X 8 nA kAistaMbho para devatA ane grahonAM citro aMkita che. daDha rekhAMkana, sImita raMgono upayoga A citromAM jovA maLe che. maMDapamAM lAkaDAnA staMbho para suMdara citrakArI, gamI jAya evI phUlavelanI bhAto, cAre thAMbhalAone joDatA mobha para vizALa phUlo tathA aMlakArayukta bhAto che. raMgamaMDapanI uparanI cAre paTIo para neminAthano varaghoDo citrita che. A dRzyamAM ghoDesavAro, hAthIsavAro, sainiko, vAjiMtravAdako, DoLIo, potapotAnAM vAhano para susajja devAtAo, ghoDAgADI, pazuo, pakSIo vagere citrita che, toraNethI pAchA pharelA neminAtha maMdiramAM sthita che ane jaina sAdhuo emanI sevA kare che. ochA raMgomAM ane kumAza bharelI rekhAomAM eka gatimAna prasaMganuM nirUpaNa thayuM che. paTacitro bhIMtamAM susajjita lagabhaga 6' x 8 nAM pacitro vizeSa dhyAna kheMce evAM che. jaina kalAnAM paTacitromAM citrasaMyojanAnuM adbhuta rUpa jovA maLe che. raMgomAM lAla raMganuM pramANa tathA sapheda ane pILA raMganuM Ayojana dUrathI jotAM kalAkAronI kuzaLatAno khyAla Ape che. maMdironA sthApatyamAM aSTakoNa, catuSkoNa AkAronAM maMdiro, dharmazALAo ane AkRtio, vividha bhAtanAM alaMkAronuM saMyojana khUba ja kunehapUrvaka kareluM jaNAya che. pAlitANA, giranAra, Abu , aSTApada sametazikhara, paMcatIrthanA A paTo lagabhaga viSaya vastunI dRSTie ekasarakhA che. paraMtu enA citrasaMyojanamAM vaividhya ane judApaNuM vartAya che. A badhA paTo lagabhaga samakAlIna che. neminAthanA maMdiranA paTomAM jaina kApaTa-citra : 29 Jain Education Intemational For Private & Personal use only Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - - - - - - - - - - ---- thoDA sudhArAvadhArA thayelA che eTale AkRtiomAM vikRti dekhAya che. paraMtu dUrathI jotAM A vizALa jaina paMraparAnuM adbhuta udAharaNa jaNAya che. raMgamaMDapanI chatomAM lAkaDAnuM suMdara kotaraNIkAma hatuM je maMdira utArI levAne kAraNe naSTa thayuM che. emAM suMdara layAnvita punarAvartita AkAranI bhAto lAla, sapheda, ane sonerI raMgathI citrita hatI. A maMdiranA thAMbhalAo para moTA kadanI pUtaLIo khUba suMdara ane prAcIna kASTha zilpakaLAnA uttama namUnA rUpa che. digaMbara saMpradAyanuM zrI caMdraprabhusvAmInuM maMdira emAM prasthApita paMcadhAtunI mUrtione kAraNe navI ja bhAta pADe che. tINI nAsikA, tIrachI AMkho, corasa mukhAkRti, upaseluM vakSa:sthaLa pratimAnuM devatva ane ojasa bhAvakone prabhAvita kare che. badhAM ja maMdironAM pUjAnAM upakaraNo ane anya vastuo kalAkArIgarIthI khacita hoya che, je Aje paNa jovA maLe che. duHkhada ghaTanA e che ke jainamaMdironI praveza prAcIna paraMparA lagabhaga naSTa thaI gaI che. navAM maMdironAM nirmANa thavAthI jUnI kaLAtmaka vastuo maMdiro utAratAM nAza pAme che athavA vecI devAmAM Ave che. navAM maMdironA ArasanA paTo, tailaraMgamAM citrota paTo ane pradakSiNA - patha glAsa mojheikamAM karelA vizALa citrapaTo jovA maLe che. keTalAka maMdironuM AvuM vAtAvaraNa kalArasika jIvane Azvasta karatuM nathI. jUnAM hAMDIjhummaro , padacitro, staMbho, kuMbhIo, garbhagRha pUtaLIo tathA jALIo ane suMdara dvArA vagerene kAraNe pragaTatuM avaryu aizvarya have A maMdiromAMthI adRzya thaI gayuM che. zrI ciMtAmaNi pArzvanAthanuM bhavya maMdira A maMdira suratamAM mizana hAIskUla pAse zAhapora vistAramAM AveluM che. ema kahevAya che ke mizana skUlathI varIAvI bhAgaLa tarapha javAnA raste je sAmI masjida Ave che tyAM pahelAM bAvana jinAlayanuM zvetAmbara jaina derAsara hatuM. muslimoe te derAsara toDIne tyAM masjida bAMdhI hatI. toDI paDAyelA derAsarana sthAne tethI tenI najIka A navuM derAsara bAMdhavAmAM AvyuM hatuM. 'zrI saMbhavajina stavanAvali' nAmanA pustakamAM suratamAM zvetAmbara jaina maMdiro vize mAhitI ApavAmAM AvI che. temAM jaNAvyA pramANe A maMdiranI pratiSThA vi.saM. 1755 (I.sa. 1699)nI caitra suda pUrNimAne guruvAre mogala bAdazAha auraMgajhebanA samayamAM zrI vRddhisAgarasUrinA hasta thaI hatI. te pachI teno jIrNoddhAra vi.saM. 1958 (I.sa. 1902)nI AsapAsa thayo hato. maMdiranA bahAranA bhAgamAMthI ghummaTa zrI ciMtAmaNi maMdira sthApatyano nakazo phiTT gg ----- ---- pradakSiNA patha - - - "Sa ' | | praveza raNamaMta 3): jaina kASThapaTa-citra Jain Education Intemational Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IkAdrift dekhAto nathI. ane te aMgata mAlikInuM makAna hoya tevo teno bAhya dekhAva che. Aje paNa dareka besate mahine (eTale zukla pakSanI ekama) suratanA ghaNAkharA jaino seMkaDonI saMkhyAmAM darzana karavA Ave che. A derAsara vaDI pozALa gacchanuM che. mULa A derAsaramAM bAvana jinAlaya hatAM. jIrNoddhAra thayo tyAre te visarjita karI mULanAyakanA gabhArAnI covIsI goThavavAmAM AvI che. mULanAyaka zrI ciMtAmaNi pAzvarvanAtha bhagavAna che. A maMdiramAM rAjapUta mogala ane marAThA samayanI utkRSTa prakAranI citrakaLA tathA gujarAtanI amUlya kASThakaLAnI kotaraNI sacavAI rahI che. samagra gujarAtamAM A maMdira rAjapUta, mogala samayanI kaLAkArIgarInI dRSTie noMdhapAtra che. maMdiramAM je vyAla AkRti che (eka prakAranuM vicitra pazu) temAM traNa prakAranA (hAthI, azva ane siMha) pazuonuM mizraNa che, je ajoDa ane viziSTa che. A maMdira vize upAdhyAyajI mahArAja zrI vinayavijayajIe ghaNI prazaMsA karI che ane stavano racyAM che. suratanI jaina DirekTarImAM jaNAvyA pramANe "ahIM zrI ciMtAmaNI pAzvarvanAtha prabhunI camatkArika mUrti che,' enA vize suratanA vRddha jaina zrAvako kahe che ke atyAre je merajhA sAmenI marajAna sAmI masjida che te pahelAM jaina maMdira hatuM, tyAM A mUrti hatI. A mUrti kevI rIte prApta thaI ane kevI rIte zAhaporanuM derAsara astitvamAM AvyuM te vize jaina anuzruti che. jyAre musalamAno derAsara toDavA AvyA tyAre derAsaranA daravAjA baMdha thaI gayA hatA. rAtre eka garIba zrAvakane sapanuM AvyuM ke ciMtAmaNi pArzvanAthanI pratimA kUvAmAM che, tyAMthI bahAra kADhI derAsara baMdhAvI te padharAvo. Iml A zrAvake svapnanI vAta, te vakhate suratamAM je yatijI hatA temane karI ane sAthe jaNAvyuM ke mArI pAse kAMI mUDI nathI, mAtra eka rUpiyo ane koDI che. yatijIe game te baLe paNa zrAvakane kahyuM ke A kothaLImAMthI tane joItA rUpiyA maLaze, tuM rUpiyo ane koDI A kothaLImAM mUkI de. tuM derAsara baMdhAva, LTTI paNa eka zarata che ke A kothaLI kadI UMdhI ThAlavIza nahi'. pachI kUvAmAM tapAsa karatAM mUrti maLI AvI ane A derAsara ::::Na che ja , baMdhAyuM. e kUvo A derAsaramAM Aje mojUda che. jo ke dhArmika anuzrutine koI aitihAsika AdhAra maLato nathI. gujarAta sarvasaMgrahanA kartA jaNAve che ke "merajhA sAmenI kabara I.sa. 1560 AsapAsa rajaba rUmIkhAna urphe khudAvaMdakhAnanA vahIvaTa daramiyAna baMdhAI hatI.' kabara pAse lAkaDAnI masjida che tyAM zAhaporanA mahollAnuM jaina derAsara hatuM. A uparathI jaNAya che ke zrI ciMtAmaNi pArzvanAthanuM derAsara paMdaramA saikAmAM baMdhAyuM hovuM joIe. zrI vinayavijayajInA upalabdha samayAMkita kRtikalApamAM Avo ullekha sau prathama maLe che. surata zaheranA agiyAra jinAlayo paikI pratyekanA mUlanAyakanuM bhAvapUjana nAma nirdezapUrvaka karAyuM che. e nAmo A pramANe che : AdinAtha (RSabhadeva), zAMtinAtha, dharmanAtha, sUratimaMDaNa pArzvanAtha, saMbhavanAtha, umaravADI pArzvanAtha, abhinandananAtha, kunthanAtha, ajitanAtha ane ciMtAmaNi pArzvanAtha. rAnera(rAMdera)nA traNa aSTApadanuM rekhAMkana che che ane HER CITY N/A GS, RE+ *ta nI 2 Ii jaina kASThapaTa-citra : 31 Jain Education Intemational For Private & Personal use only Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinAlayono paNa ullekha che. enA mULanAyaka tarIke neminAtha, zAmaLAjI ane vRSabhadeva che. ahIM suratanA jinAlayone prAdhAnya apAyuM hoI prastuta kRtinA nAmakaraNamAM tene sthAna maLyuM che. kartAe "sUrata' mATe "sUratipUra' ane sUratibaMdara zabda vAparyA che. suratamAM 26 upAzrayo, 10 dharmazALAo ane 46 jinezvara bhagavAnanA caitya che. gharaderAsaro paNa ghaNAM hatAM. gopIpurA ane nANAvaTa A banne sthaLo naMdanavana samA che. tyAM zrAvakonA vaibhavazALI makAno ane bhavya derAsaro che. garbhagRhanI traNe bAjue pradakSiNApatha-bhamatI che. bhamatImAM pUrva-pazcima che, cha, ane garbhagRhanI pAchaLa bAra maLI kula 24 gokhalAo che. emAM 24 tIrthaMkara bhagavAna birAje che. gavAkSa maMDapo kASThakaLAnA utkRSTa namUnAo che. nIce saLaMga jhINavaTabharI kotaraNI che ane temAM aneka prakAranA pazuo, pakSIo ane mAnavaAkRtio che. suMdara nAnakaDA staMbho, toraNo che, nIce cotarapha lAkaDAnuM nakazIkAma kareluM che. A pradakSiNApathanI chata kASThanI ja haze. paraMtu kALAMtare naSTa pAmatAM Adhunika nikRSTa AkRtiothI bharI dIdhelI che. Ama chatAM pazcima dizAnI eka chatamAM 96 dikakumArikAo ane 40 devasvarUponuM gatimaya ane baLavAna rekhAomAM aMkana che. chata paranAM citromAM vAghakArI, daivI puruSo, vimAnomAM ArUDha devatAo, sAdhu sAdhvIo, pakSIo, zrAvaka-zrAvikAo ityAdinAM suMdara citro aMkita che. garbhagRhanAM traNa dvAro ane staMbho utkRSTa kASThazilpathI khacita che. gokhalAomAM suMdara bhAtathI mAnavAkRtionuM abhuta kotarakAma che. A traNe dvAra ane tenI AsapAsa lAla ane suvarNa raMgano vipula pramANamAM upayoga karAyo che. mukhya dvAranI AsapAsa baMne bAjue sAdhu -zrAvako, bIjI tarapha sAdhvI-zrAvikAnAM citro che. nIce airAvata para indradeva citrita che. A maMdira uttarAbhimukha che. tenuM mukhya dvAra pasAra karI aMdaranA bIjA dvAramAM thaIne sAMkaDI neLa jevo mArga pasAra karI, pazcima dizAnA dvAramAMthI raMgamaMDapamAM praveza karAya che. A dvAranI jamaNI bAju mahAlakSmImAtA birAje che ane pAse DhAMkelo kUvo che. maMdiranA vizALa raMgamaMDapamAM pravezatAM kASThakaLAnA uttama namUnA samA hAMDIjhummaro, staMbho, suMdara kotaraNIvALI kuMbhIo, chata para konI kotaraNIvALA vividha AkAromAM citro che. mobha paranAM citrothI vAtAvaraNa divya lAge che. jhINI kotaraNIvALI kuMbhIothI zobhita 40 staMbho para vividha vAdyo vagADatA vAdyakAro, nartako vagere AlekhAyAM. A raMgamaMDapanI dareka chatamAM aSTakoNa AkAranI kotaraNInI madhyamAM divyapuruSa, devAMganAo, dikakumArikAo, judAjudA vAhanonA AkAronA vimAnamAM ArUDha devatAo ane vividha phaLaphUlathI bharelAM pAtro citrita che. staMbhonA mobha para aneka citronI hAramALAo che. bhaMDAronA dvAra paNa eTalAM ja kaLAmaya che. raMgamaMDapanA staMbho paranA bhArapaTTomAM satI subhadrAnA asatIpaNAnuM kalaMka dUra thavAnI kathA, zrIpALa-mayaNA suMdarIcaritra, RSabhadeva bhagavAnanA jIvanaprasaMgo, dazArNabhadra rAjAnA ahaMkAranuM khaMDana, meru parvata para bhagavAnano janmAbhiSeka, neminAthajInA jIvanaprasaMgo, samavasaraNa, vividha devadevInAM svarUpo, gAyaka-vAdaka ane nRtyakAronI maMDaLIo vagerenuM hRdya citrAlekhana thayeluM che. garbhagRhamAM pravezatAM bhavya ghummaTa Avelo che. ghummaTanI thAMbhalIo, ene pharato gherAvo kASThazilpanI suMdara kRtiothI khacita che. vizALa goLa ghummaTamAM pAMkhovALI parIo vividha prakAranAM vAjiMtro vagADI goLAkAre ghUmI rahI che. parIonAM mukuTo, AbhUSaNo, vividha vAgho tathA vastromAM bhAtonuM vaividhya, raMgonuM sAmaMjasya, AkRtionI gatizIlatA citranI utkRSTatAno khyAla Ape che. A citrane dakSiNa gujarAtanAM jaina maMdiromAMnuM zreSTha citra gaNAvI zakAya. garbhagRhanI banne bAjue lAkaDAnI vizALa jALIo che. corasa AkAre vibhAjita A jALIo para sonerI raMganI phUlavelo, 32 : jaina kASThapaTa-citra Jain Education Intemational Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aneka pazupakSIo - hAthI, ghoDA, vAgha, sasalAM tathA maraghA, mora, popaTa ityAdi mANI zakAya che. A jALInI banne bAju be paTacitro che. DAbI bAju bhIMta para uparanA bhAgamAM kASTha para 'aSTApada tIrtha'nuM suMdara citra che. jemAM sAdhuo pahADonI kaMdarAmAM vividha yogamudrAomAM ane AsanomAM ghora tapazcaryA karI rahyA che. jaMgalI janAvaro ane kUjana karatAM pakSIo che. DuMgarAo suvarNa raMgathI aMkita che. ghaTAdAra vRkSo phUlothI suzobhita che. sUrya soLe kaLAe pragaTI rahyo che. suvarNa raMgathI zobhatAM pagathiyAM tathA suMdara suvarNa kamaLo tema ja ghummaTo para pharakatI dhajAovALAM A maMdiromAM tIrthaMkaro birAje che. sthULakAya gautama svAmI darzanArthe jaI rahyA che. AkAzamAMthI parIo puSpo varasAvI rahI che, devo vimAnamAM AvI rahyA che. eka tarapha dazakaMdha rAvaNa vINAvAdana karI rahyA che; jyAre bhagavAnanA sAnnidhyamAM maMdodarI nRtya karI rahI che. eka kathA anusAra rAvaNanI vINAno tAra tUTatAM maMdodarI potAnA paganI nasa kheMcI tAranI pUrti kare che. A citranuM saMyojana, AkRtionuM sUkSma suMdara Alekhana, raMgavidhAna, gatizIla rekhAo, pahADonI adbhuta goThavaNI, madhyamAM camakatA svarNima sUryanArAyaNa, darzAvyA che. nIce airAvata para indradevanuM Alekhana che. samasta citramAM gatizIlatA ane raMgarekhAnuM adbhuta saMyojana viSayane yogya nyAya Ape che. A citra ghaNI jagyAethI khaMDita che. jALInI jamaNI bAju para sameta zikharajInuM pacitra che. citra tadana jhAMkhuM, aspaSTa ane naSTaprAya dazAmAM che. dhajA patAkAthI zobhatAM zikharovALAM eka pachI eka maMdiro AlekhAyAM che. prathama zreNImAM 15 maMdiro suvarNa raMgamAM camake che. dareka maMdiramAM tIrthakaronI pratimA sthApita che. prathama padmAsanastha ane bIjA kAusagga mudrAmAM sthira che. citranI madhyanA pAMca maMdiromAM A ja pramANe devamUrtio prasthApita che. A maMdironI AsapAsa bhakto - vizeSa karI rAjavIo, zreSThIo ane AbhUSaNothI susajja nArIo praNAmanI mudrAmAM che. maMdironI pahelI ane bIjI hAramALAnI vaccethI nadI vahI rahI che ane temAM mAchalIo vihAra karI rahI che. nIce DAbI tarapha killAnI cAra dIvAlo cAra dvArathI suzobhita che. devInA maMdiramAM rAjA ane rANI darzanArthe padhArelAM che. upara jhUMpaDImAM aspaSTa AkRtio che. rAjapuruSa jevI eka vyakti pANInA ghaDAne nadImAM jhaboLI rahI che. jamaNI bAju mAtAnuM maMdira, hanumAnajInuM maMdira che, jyAM strIpuruSo darzana kare che. upara eka rAjavI jevI pratibhAsaMpanna vyakti tIrthakarone hAtha joDIne prArthanA kare che. nIce mahAdevanuM maMdira che. maMDapamAM sUtelI strI dAsIne hastamudrAthI kAMI kahI rahI che. jyAre nIce hAthI para koI rAjapuruSa jaI rahyA che, enI AgaLa ghoDesavAra che. A citramAM Thera Thera pallavita vRkSo che, mayUro TahukA karI rahyA che. citranI AsapAsa sAMkaDI paTTI phUlapAnanI velathI zobhe che. citra ghaNI jagAe navesarathI dorAyeluM che, eTale enI paraMparA thoDI naSTa thayelI jaNAya che. paraMtu sudRDha rekhAMkana, suMdara vividha AkRtio AbhUSaNothI sajja strIo, vastro uparanI suMdara bhAta jaLavAI rahyAM che. enuM citrasaMyojana, raMgo ane AkAronuM subaddha Alekhana paraMparAgata jaina citrazailIno namUno che. D 111 = 1 jaina kAipaTa-citra : 33 Jain Education Intemational Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 ho ja ) $ je BRI zrI candraprabhusvAmInuM maMdira surata zaheramAM saiyadapurAnI zrAvaka zerImAM zrI candraprabhusvAmInuM bhavya jina maMdira che. A maMdira vi.saM. 1660 (I.sa.1604)mAM sakaLacaMda nAmanA koIka zrAvake baMdhAvyAnuM kahevAya che. emAM 'naMdIzvara dvIpa'nI kASTharacanA hovAthI ene 'nandIzvara dvIpanuM daherAsara' tarIke oLakhAvAya che. maMdiramAM pravezatAM cokanI pazcima dizAmAM DAbI bAjue eka nAnakaDI oraDImAM jJAnavimalasUrinI samAdhi tathA pAdukA che. enI upara A mujabanuM lakhANa prApta thayuM che : 'saMvata 1782 varSa zAke 1647thI bhaTTArakazrI zrI vijayaprabhasUrIzvara paTTa prabhAraka bhaTTAraka zrI paM. zrI zrI jJAnavimalasUrIzvara pAdukebhyo namaH pratiSThita bha.zrI saubhAgyasAgara sUribhiH zrI." A jina maMdiranA garbhagRhamAM mULanAyaka tarIke zrI candraprabhusvAmInI ane enAthI nAnI nava pratimAo ArasapahANanI che. vaLI e gabhArAmAM dhAtunI paNa ghaNI pratimAo che. A mUrtiomAM eka tIrthakaranI mUrtinA khoLAmAM anya tIrthaMkaranI nAnI pratimA che. moTI pratimA AdinAthanI che, khoLAmAMnI pratimA temanA pautra marIcinI - bhaviSyamAM tIrthakara thanAra mahAvIra svAmInI hoya ema lAge che. A mUrtinI pAchaLa lakhANa kotarAyuM che : "saMvata 1780 suda 9 bhauma AdinAtha biba pratiSThita zrI jJAnavimala sUribhi." e gabhArAmAM ArasapahANanuM siddhacakra che. vaLI dhAtunuM soLa pAMkhaDInuM kamaLa che. pAMkhaDIe pAMkhaDIe tIrthaMkaranI pratimA che. dhAtunA covIsa caumukhajI che. maMdiranA bhUgarbhamAM jainonA 18mA tIrthaMkara zrIaranAthajInI pratimA che, sAthe bIjI be pratimAo paNa che. TriAiMITUL re a 34 : jaina kASThapaTa-citra Jain Education Intemational For Private & Personal use only Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A candraprabhusvAmI jinAlaya, jaina kASThakaLAno eka sarvottama namUno che. maMdiranA badhA ja khUNAo, paTacitro, kASThapUtaLIo, thAMbhalAo vagere dazyakaLAnA uttama namUnAo che. maMdiramAM pravezanArane khyAla paNa na Ave ke nAnI sAMkaDI galImAM pravezIne, maMdiramAM jaIe chIe tyAM ATalI bhavya ane utkRSTa citrakaLA-kASThakaLA vidyamAna che. dRzyakaLAnA saMdarbhamAM A maMdirane nihALavA mATe ene keTalAka vibhAgamAM vaheMcI zakAya ane e rIte enAM judAM-judAM rasadAyaka pAsAMone mANI zakAya. 1. maMdiranuM sthApatya, nakzI bAMdhakAma 2. maMdiranuM citrakAma (viziSTa rIte suzobhita karavAnI paddhati), chata, chata paranAM citro 3. maMdiranA citrita kAipaTa (zatruMjaya paTa, cauda bhuvanano paTa) 4. maMdiranA upalA mALe gokhalAomAM sacitra paMdara phalaka che 5. lAkaDAmAMthI banAvelA naMdIzvara dvIpanI racanA ane samavasaraNa Picpolc melAzo pravezadvAra = = = = = - - - pagathiya bhoMyarAnI pravezadvAra sIDI pUjArI nivAsa khullo coka pUjArI nivAsa zrI jJAna vimala sUrijInAM pagalAM praveza zrI caMdraprabhusvAmI maMdiranA sthApatyano nakazo zrAvaka zerImAM pravezo tyAre anubhavAya ke A Akhoya mahollo jaina-vaNika parivArano haze. AjubAjunAM bIjAM makAno para paNa kASThakaLAnI kotaraNI dekhAya che. jina-maMdira mahollAnI lagabhaga madhya bhAgamAM UbhuM thayuM che. surakSAnI rIte athavA zatruonA AkramaNa vakhate, dharmanA ke mUrtinA bacAva mATe paNa A prakAranI vyavasthA hoI zake. bahAranA pravezadvAra parathI A jagyA para koIka maMdira che eno khyAla Avato nathI. lAkaDAnA nAnA daravAjAmAMthI pravezIne aMdara Avo tyAre coka Ave ane pachI jamaNI tarapha mukhya maMdiranuM pravezadvAra Ave. mukhya pravezadvAranI aMdara najara karo tyAre ja lAkaDAnA kASThakAmathI alaMkRta raMgamaMDapa, chata, nartakI, samavasaraNa ane kASThapUtaLIo ApaNane jovA maLe che. | mukhya maMdira ATaluM baMdhiyAra ane gIcogIca vastI vacce hovA chatAM, sUrya-prakAzanI sapUrNa hAjarI maLe e rIte enI bAMdhaNI karavAmAM AvI che. raMgamaMDapanA pravezadvAra para nAnA kadanI bAvIsa kATha pUtaLIo vAjiMtro vagADI svAgata karatI jovA maLe che. A kAThapUtaLIomAM vigatAlekhana ane kotaraNI ochAM che. zakya che ke sUrya ke varasAdanI asarane kAraNe paNa e nAmazeSa thavA AvyAM hoya. paraMtu enuM mALakhuM jaLavAI rahyuM che. mukhya raMgamaMDapanI madhyamAM cAra thAMbhalA che. jenA upara jAta-jAtanAM vAdyo sAthe kASThapUtaLIo che. jaina kASThapaTa-citra : 35 Jain Education Intemational Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A pUtaLIo moTA kadanI jhINavaTathI kotarelI ane citarAyelI che. suMdara AbhUSaNo, tIrNa mukhAkRti, paheraveza para vividha bhAto tathA phUlavela pattIo che. A zilpAkRtio vividha vAjiMtro - karatAla, sAraMgI, bIna, zaMkha, mRdaMga-Dhola vagADI rahI che. keTalIka mUrtio karabaddha mudrAmAM che. kASThazilpanI racanAmAM vastro ane pAMkhomAM eka prakAranI pravAhitA, layabaddhatA dekhAya che, AthI zilpanI uDAna pravAhitA jaLavAI rahI che. pUtaLIo kaMDAravAmAM kyAMya kacAza rahI nathI. hAthanI mudrA, mugaTa, vastra badhAmAM ja kotaraNI uttama che. kASThazilpanI upara citarAyelI AMkho, vALanI laTa, kAnanA kuMDaLa, kapALamAM lAla kaMkunuM moTuM tilaka, sAthe sonerI raMgano upayoga (marAThI-rAjasthAnI zailInuM mizraNa) dhyAnAkarSaka che. raMgamaMDapanI chatamAM kareluM citarAmaNa nokhA prakAranI zailI dharAve che. tenA para lokakaLAno prabhAva paNa varatAya che. raMgamaMDapanI kula nava chata che. lAkaDAnA vizALa paTa para citarAmaNa karavAmAM AvyuM che. chata nIce UbhA rahIne jovAthI enI jhINavaTano khyAla Ave che. citrasaMyojananA kendranA vartuLamAM sUryanA pratIkanuM Alekhana che tema ja tenI AjubAju goLa phUlavela pattInuM citarAmaNa che. tyAra bAda rAsanI vividha mudrAo AlekhAI che. jaina citrakaLAnI sAthe lokakaLAnAM spaSTa eMdhANa chata para dekhAya che. puruSo ane strIonAM alagaalaga jUthe rAsa ke garabA ramatAM dekhAya che. ATha-AThanA jUthamAM garabA ke rAsa ramatI AkRtio che. keTalIka AkRtio "sanmukha" jotI paNa citarAyelI che. sonAnA pILA mukuTa, gaLAmAM, hAthamAM alaMkAra, kapaDAno ghera, cAra hAthe garabA ke rAsa ramatI AkRtio, tenA kapALe lAla tilaka, dhotiyAM-pATalI Adi vastronI vaNATa bhAta uparAMta strIonA paheravezamAM kALA raMgano upayoga vagere noMdhapAtra che. puruSonI moTI mUcha ane kAna sudhInA rAjadvArI thAmiyA spaSTa varatAya che. be AkRtionI vacce pAMkhALI, zahanAI vagADatI AkRtio, Dholaka ke maMjIrA vagADatI pAMkhALI strIo, vacce-vacce tINI cAMcavALAM pakSIo Ama-tema UDAUDa karatAM dekhAya che. mAnava AkRtionA raMgomAM haLavo maToDiyA pILo (yalo oNkaro ke khUlato badAmI raMga vaparAyo che. samagra citranI pRSThabhUmimAM lAla pILI mATI gherA raMganI che. citranI cAre bAjunA cokaThAmAM phUlavelanuM Alekhana che. te sAthe pArzvabhUmAM paNa vela-buTTAnA khUba moTA AkAro citarAyelA che. samagra chatanuM Alekhana viziSTa kalpanAne AdhAre thayuM lAge che. sUryanI AsapAsa strI-puruSa, pAMkhALA devadUto, devakanyAo, saMgIta vagADatI AkRtio, pakSIo cItarIne citrakAre eka AkAza - avakAzanI kalpanAnuM dazya sAkAra karyuM che. dakSiNa gujarAtamAM A prakAranAM lokakaLA zailIne maLatAM, chata para citarAyelAM citro bhAgye ja jovA maLe che. kadamAM moTI AkRtio, sudRDha rekhAo, AkRtimAM rahelI sthiratA, phUlavelanI racanAne kAraNe maLatI gati ane lAla raMganuM Adhipatya, A sarva citranI viziSTatA ane bahumUlyatA darzAve che. chata paranA A paTonuM kada paNa moTuM che. naMdIzvara dvIpanuM racanAvaizi zrI candraprabhusvAmI jina maMdiramAM naMdIzvara dvIpanI khUba ja viziSTa ane bhAratamAM kyAMya na maLe e prakAranI kASThakArIgarI vidyamAna che. zrI vimalajJAnasUrIzvarajInI nizrAmAM taiyAra thayelA A jaina maMdiramAM "naMdIzvara dvIpa' adbhuta che. A kRtinA nirmANamAM sarjake sthApatya-zilpa ane citrakaLA, traNenA parimANano khyAla rAkhI enI racanA karI che. naMdIzvara dvIpanI racanAnI vizeSa noMdha pazcima bhAratIya jaina kaLAne dhyAnamAM rAkhIne, kyAMya levAI nathI. eTale e vize vigate lakhavuM jarUrI che. A racanAmAM dvi-parimANa ane tri * / 36 : jaina kASThapaTa-citra Jain Education Intemational For Private & Personal use only Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parimANano samanvaya karavAmAM Avyo che. koIka bALaka pote kalpanAmAM vihare-vicare, potAne managamatuM sarje evI rIte kaLAkAre potAnI kalpanAne AdhAre khUba ja UMcI uDAna lIdhelI che. jaina dharmAnusAra kalpanAtIta naMdIzvara dvIparacanAne vAstavika svarUpa ApavAno kaLAtmaka ane kuzaLatApUrvakano upakrama pramANI zakAya che. naMdIzvara dvIpanI paraMparAgata rUparekhA jaina graMthomAM varNavAyela bhUgoLa pramANe tiryalokamAM AvelA "jaMbU dvIpane pahelo gaNatAM A AThamo dvIpa che. enI pahelAM 'IkuMvara' nAmano sAtamo samudra che. naMdIzvara dvIpanA madhya bhAganI apekSAe enI cAre dizAmAM ekeka zyAma varNano aMjanagiri che. A pratyeka giri 84,000 yojana UMco che ane enA upara ekeka jinAlaya che. cAre "aMjanagirinI cAra dizAmAM ekeka lAkha yojanane aMtare eTalI ja lAMbI ane pahoLI soLa vAvaDI che. pratyeka vAvaDI upara sphaTika ratnanA varNano, 64,000 yojana UMco ane "mAnuSottara' parvatanI jema vartuLAkAre rahelo 'dadhimukha' parvata che. ema kula soLe dadhimukha parvata upara ekeka zAzvata jinAlaya che. eka vAvaDIthI bIjIe jatAM vacamAM babbe "ratikara' parvata Ave che, AvA 32 ratikara parvata che ane 1000 yojana jeTalA UMcA e dareka upara ekeka zAzvata jinAlaya che. A uparathI joI zakAze ke kulle 4+16+32 = para zAzvata jinAlayothI naMdIzvara dvIpa vibhUSita che. devo zAzvata atikAo tema ja tIrthakaronA kalyANaka veLAe jAya che ane mahotsava kare che. jaina pustaka pramANe ATha dvIponAM nAmo nIce mujaba che : 1 jaMbU dvIpa 5 kSIravara dvIpa dhAtakI khaMDa dvIpa dhRtavara dvIpa 3 puSkaravara dvIpa 7 Ikuvara dvIpa 4 vAruNIvara dvIpa 8 naMdIzvara dvIpa kaLAnI dRSTie joIe to madhyanI mukhya goLa racanAmAM meru parvata, jenI AsapAsa nIce samudro-nadIo, parvato kASThanAM sarjelAM che. mukhya parvata(meru parvata)nI goLa ardha mUrta zilpa jevI kotaraNImAM vRkSo-vanarAjI, khaDako ane sauthI Toca para nAnakaDuM siMhAsana che. nIce thALI jevA moTA ghATamAM nadI-samudranA AlekhanamAM dvi-parimANa ane tri-parimANano upayoga thayo che. nadInA citarAmaNamAM aMdara mAchalI tathA taratA manuSyo vagere dekhAya che. AjubAjunA dvIpa-vibhAjanamAM cAra dizAmAM mukhya cAra ane bIjA nAnA cAra dvIponI kalpanAne paNa dvi-parimANI ane tri-parimANI rIte darzAvavAmAM AvyA che. cAra mukhya goLa naLAkAranI upara suvarNa raMgathI zobhAyamAna devacitro che, dhajA ane ghaMTaDIovALAM devamaMdiro, vAdaLomAM viharatI devayonio, nIce rAjavI, sAdhuo, jaLakuMDo AdithI khacita A racanA khUba ja bhavya lAge che. mukhya goLa naLAkAra para mukuTa dhAraNa karelA rAjavI zrAvako che. temanI AMkho vizALa, moTI mUcha ane rAjasthAnI paheravezamAM teo prabhAvazALI lAge che. temanI gatividhi kAryakalApa pUjAvidhino che, koI caMdana ghase che, koInA hAthamAM thALI, vastrAlaMkAra che, koI tilaka kare che, koIka maMjIrA vagADe che. A AkhIya naMdIzvara dvIpanI racanA jovA mATe darzanArthIe enI cAre tarapha pharavuM paDe. naMdIzvara dvIpanI racanAmAM citrane; khAsa karIne vastra, AbhUSaNa, devamUrti vagerene sonAthI maDhavAnuM, alaMkRta karavAnuM kAma prazaMsanIya che. kaLAkAra mAtra citrakaLAnuM jJAna dharAvanAra nahIM; paraMtu zilpa-sthApatya-citrano adbhuta samanvaya karavAnI pratibhAvALA che tenI pratIti 'naMdIzvara dvIpa'nI kRtimAM thAya che. raMgo paNa khUba ja tejasvI che ane te svaccha rIte saphAIthI vAparyA che. pIMchInI gati bhAvavAhI tathA baLakaTa che, jhINavaTa khUba ja che. deva maMdiranI nAnakaDI cItarelI pratimAo paranuM vigatAlekhana ane raMgakArya utkRSTa che. naLAkAranuM saMyojana karatI vakhate citrakAre vela-vanaspatinI nakazI vaDe phalakane bAMdhavAnuM kArya karyuM che. bhagavAnanI AsapAsa jaina kAipaTa-citra : 37 Jain Education Intemational Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAya, khoLAmAM tIrthaMkara, pachI AkAzamAM viharatA devo, nIce maMdiro ane rAjavI zrAvakonI pUjAvidhinuM vigata-pracura Alekhana e naMdIzvara dvIpa'nI viziSTatA che. poNI-traNaso varSa thayAM hovA chatAMya enI jALavaNI sArI rIte thaI che. A maMdira ati khyAta nathI. naLAkAranI upara cAra staMbhovALI chatrI ane daherInI racanA, jenA upara sthApatyanI kamAna, guMbaja jevuM citarAmaNa che. naMdIzvara dvIpanA bIjA bhAgomAM maMdiranA pravezadvAra para pratihAra, devamUrtinuM Alekhana jovA maLe che. naMdIzvara dvIpanA kaLAkAronI kalama, maMdirasthita kATha-paTa ane chata para je kAma jovA maLe che tenA citrakAro karatAM judI, vadhAre samartha, gauravavALI ane aizvaryavALI lAge che. A prakAranI racanA kadAca virala haze. caMdraprabhu jina maMdiramAM lAkaDAnA be jaina paTa vidyamAna che. eka paTa "zatruMjaya paTa" che. jyAre bIjo jaina-bhogolika mAnyatAne AdhAre citarela "caudabhuvanano paTa' che. kaLAnI dRSTie khUba ja vizALa mApamAM mukAyelo pAlItANA-zatruMjaya paTa khUba ja suMdara che. A 7.5" x 5.5' no che. zatruMjaya paTanuM vizALa saMyojana, manuSyAkRtinuM jhINavaTa bhareluM Alekhana noMdhapAtra che. pAnI nAI gharama rAjasthAnI laghucitronI vyApaka asara dharAvatA A citraphalaka para jonArAonI najara cAre bAju pharI vaLe che. paTanA uparanA bhAgamAM AkAzagAmI UDatA pAMkhALA devadUto darzAvyA che, jeo maMdiranA zikharanI pharapharatI dhajAnI dizAmAM che. tyAM pAse pAMca pAMDava ane vAvaDInuM Alekhana che. jonAranI AMkha maMdiranA pariprekSya tarapha AgaLa vadhe che. maMdira citaravAmAM tenI racanA sthApatyanAM koNa mApa, upara nIce pagathiyAM, ghumaTano aMdarano bhAga, pagathiyAM ke upara aMdara jatA oTalAo, deharInuM Alekhana paNa gaNitanI rIte che. pariprekSyanA niyamone jALavIne maMdira ke bIjAM sthApatyonuM citarAmaNa karavAmAM AvyuM che. nAnA-nAnA corasamAM tIrthakaranI mUrtionuM sonAmAM Alekhana che. e zatruMjaya parvatanI AsapAsanA gaDha-killA-chatarI, dIvAlo, taLeTImAM yAtrALuonI katAra, DuMgara pAchaLa vAvaDIomAM snAna karatA yAtrALuo, vRkSo vanarAjI, tapasyA karatA sAdhu-sAdhvIo, jaMgalamAM viharatAM pazu-pakSIo, nIce gAmanuM dRzya, nAnakaDI vAva, bagIco, vizrAma letI gAyo che. paTanA madhya bhAgamAM maMdirasthita mUrti ane pUjAvidhi sAthe zrAvakonI jIvanacaryA AlekhI che. koIka sukhaDa ghase che, koI mALI pAse phUla le che, to keTalAMka pagathiyAM caDhe che. paTanA nIcenA bhAgamAM ratha 38 : jaina kAipaTa-citra Jain Education Intemational Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ke tai hAthI-ghoDA-pAlakhIsajja, dhana vaibhava aizvarya maMDita rAjavI jAtrAe Ave che. maMdirasthita mALI, karatAla laI bhajana gAnAro, dhobI, govALa, taMbUmAM sainika, sAdhu, dhanADhya, vaNika, kUvA para pANI bharatI strI, rAjavIno taMbU, gAmanAM ghara, derAsara - AvA nAnA nAnA aneka viSayonuM citrakAre potAnI najAkata bharelI pIMchIthI citarAmaNa kareluM che. | | || _| |_| citragata maMdirasthita mUrti sivAya, AkhAya citramAM gati che. A saMyojananI bIjI eka viziSTatA e che ke citranI madhyanA saMyojanamAM moTA bhAganI mAnavIya AkRtio AkhI ja citaravAmAM AvI che. bhAgye ja teo ekabIjAne DhAMke che. jyAre nIce rAjavInA sAjana mAjana, lazkarane cItaravAmAM, AkRtinA samUhane darzAvavAmAM citrakAre ekabIjAne DhAMkI de evI AyojanAno, upayoga karyo che. citra jonArane nIcenuM dazya to rAjasthAnanA yuddhacitranI yAda apAve eTaluM saghana che. AkhuMya sAmaiyuM pravezadvAra che. pAlitANA paranA A paTanI viziSTatA e che ke A citramAM mAtra dhArmika vidhi-vidhAnanA kathAnakane badale te vakhatanI sAmAjika paristhiti tathA sAMskRtika parivezanuM Alekhana noMdhanIya bane che. te vakhatanI sAmAnya prajA, jema ke dhobI, mALI, bhajanika, pANI bharavAvALI vagere khUba ja sarasa rIte rUpa pAmyAM che. citrasaMyojanamAM jovA maLatI vizALatA ane gIcogIcatA baMne para citrakArano saMpUrNa kAbU che. citranA madhya bhAgamAM maMdira mUkI, tIrthakaronI mUrtinI bhAtathI AkhAya citrane bAMdhI dIdhuM che. AgaLa-pAchaLa killAnI bhIMto ane e badhAmAM UpasI AvatA maMdiranAM zikharo jonAranI AMkhane satata gati Ape che. citranI mukhya pArzvabhUmimAM ghero-badAmI, kALo raMga, pAghaDImAM kesarI-pILA, saphedano sUjhathI upayoga thayo che. strIo ke yAtrALuonA paheravezamAM rAjasthAnI raMgo dekhAya che. maMdiranA saphTa ArasapahANanuM sthApatya, muniyati-sAdhvIonA sapheda paheraveza, ghoDA ke gAyanA sapheda raMga dvArA citranI raMgasamatulA paNa jaLavAI che. citrakAre maMdiranAM zikhara, mUrti, kyAMka AbhUSaNa, dhajA-patAkA, hAthInI aMbADI, pAlakhInI kUla vagerenI viziSTatA darzAvavA sonAnA raMgano upayoga paNa karyo che. ethI AkhuMya citra dedIpyamAna bane che. paTanI kalama-paTanA citrakAranuM kaLAkauzalya utkRSTa che. A prakAranuM sAmAjika darzana bhAgye ja bIjA paTamAM jovA maLe che. candraprabhu jinAlayanA maMdiramAM jamaNI bAjunI dIvAla parano bIjo paTa, 'cauda bhuvananI AkRtino paTa che. jaina mAnyatA mujaba anaMta AkAzanA 'alokAkAza' ane 'lokAkAza' ema be vibhAga paDe che. alokAkAzamAM kevaLa AkAza che, jyAre lokAkAzamAM AkAza uparAMta sacetana padArtho (jIvo), pudgalo (rUpa, rasa vagerethI yukta padArtho) ityAdi che. lokAkAza pUratA vibhAgane loka kahe che. ene sAmAnya rIte 'vizva' tarIke oLakhAvAya che. enI badhIye bAju pharato alokAkAza che. lokano AkAra keDanI eka bAjue eka hAtha rAkhI pahoLA paga karI TAra UbhelA puruSanA jevo che. samagra lokanA 1. adholoka, 2. tiryaloka athavA madhyamaloka ane 3. Urdhvaloka ema traNa vibhAga karAyA che. e anukrame pagathI keDa sudhIno bhAga, nAbhisthAna ane enI uparano bhAga che. adholokano AkAra UMdhA mUkelA zarAva (zakorA = koDiyA) jevo, madhyamalokano jhAlara jevo ane Urdhvalokano pakhAja jevo che. jhAlara - jaina kASThapaTa-citra : 39 Jain Education Intemational www.ainelibrary.org Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane pakhAjanA AkArano bhego vicAra karatAM e cattA zarAva jevo jaNAya che. lokanI UMcAI cauda raju jeTalI che. adholokanI UMcAI sAta rajuthI kaMIka vadhAre che; to UrvIlokanI sAta rajuthI kaMIka ochI che. e benI vacce 1800 yojananI UMcAIvALo madhyamaloka che. emAM meru parvatanI samatala bhUmithI 900 yojana sudhInA nIcenA tema ja e bhUmithI 900 yojana uparanA bhAgano samAveza thAya che. adholokamAM bhuvanapatinA tema ja vyaMtaronAM nivAsasthAno che. enI nIce sAta narakabhUmi che. e sAte ekabIjAthI khAssA aMtare che. e pratyeka aMtaramAM anukrame ekekathI nIce ghanodadhi, dhAnavAta, tanuvAta ane AkAza che. madhyamalokamAM asaMkhya dvIpo ane samudro che. emAM sauthI vacamAM jaMbU dvIpa che. tyAra bAda 'lavaNa samudra, "dhAtakI khaMDa dIpa', "kAlodadhi samudra ane puSkara dvIpa' vagere che. pahelA aDhI dvIpamAM ja ApaNI manuSyonI vasatI che. A bhAgane manuSyaloka kahe che. manuSyalokanI upara jyotiSa-cakra eTale sUryAdi graho, nakSatro ane tArAo che. e cakrathI khUba UMce UrdhvalokamAM vaimAnika devonA nivAsasthAna, 12 devaloka, enI upara 9 naiveyaka ane enI upara 5 anuttara che. e anuttara vimAnonI upara ardhacandranA AkAre siddha zilA che. e zilAnA uparanA bhAgamAM eTale lokanA UMcA bhAgamAM siddha paramAtmAo che. samagra lokanI barAbara madhyamAM uparathI cauda raju jeTalo UMco ane eka rajju jeTalo vistRta bhAga 'trasanADI" tarIke oLakhAya che. eno AkAra UMcA bhUMgaLA-naLA jevo che. enI bahAranA bhAgamAM trasanI utpatti nathI. cauda rAjalokano bodha karAvanAruM dazya A phalaka upara AlekhAyuM che. kaLAnI dRSTie joIe to lIlA raMganI pRSThabhUmimAM pravezadvAranI kamAna kotaraNIvALI che jenA para be popaTa jevAM pakSIo che. tenI nIce khUba ja moTA-UMcA puruSa jevI AkRti che jeNe, kamara para hAtha mUkyo che, tenI vacamAM zarIranA cauda bhAga darzAvavAmAM AvyA che. bhaumitika corasa AkAra ane mAnavIya AkRtinA saMyojana vaDe mastiSkathI pAdapadma sudhI vividha AMtarika paristhitio prakriyAo sarasa rIte citrita karI che. citrakAre AkRtimAM nAnA nAnA sonerI corasamAM phUlanI chApa tathA sonerI dhajA ane mastiSka para kapALamAM bhagavAnanI mUrti mUkI, kalpanAzIla sarjana karyuM che. dakSiNa gujarAtanAM bIjAM jaina maMdiromAM - bharUcathI mAMDIne vApI sudhInAM jaina maMdiromAM kyAMya A prakAranI zailIno paTa jovA maLyo nathI. A paTanuM mApa 6.75" x 2.5' che. candraprabhu jinAlayanA pahelA mALe pAchalA vibhAgamAM paMdara gokhalA che. jene kAcanAM bAraNAM karavAmAM AvyAM che. e gokhalAmAM ekeka sacitra phalaka che; jenuM mApa 31" x 21.5" che, emAM jaina AcAravicArano bodha karAvanArI koI ne koI ghaTanA AlekhAI che. 40 : jaina kASThapaTa-citra Jain Education Intemational Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ MAii. ja000000 0 005 . '] A citraphalakonA vividha viSayo jema ke tIrthakaratvanI prAptinAM sthAnako, ekasosittera tIrthaMkaro, dvArakAno dAha, kRSNa vAsudevanuM avasAna ane baLadevanI dIkSA, zrI mahAvIra svAmInA 27 bhavo, lagnamahotsava ane kevalajJAna, mahAvIrasvAmInI bAlyAvasthA, zrI RSabhadeva Adi 24 tIrthakaronA gaNadharapadavI", muni ane zreNika nRpati, caMpA zrAvikAnI tapazcaryA ane akabara bAdazAha vagerenAM citro che. nAnA mApanAM A paMdara citronI zailI prazaMsanIya che; kintu citro khUba ucca koTinAM nathI. A citromAM mahattvanuM citra caMpA zrAvikAnI tapazcaryA ane akabara bAdazAha che. "akabara bAdazAhanA darabAramAM muni hIravijayasUri-A citra aitihAsika ghaTanA banyAnI vAtanI sAkSI pUre che. citra mughala kalamane maLatuM Ave che. paraMtu pramANamAM sUkSmatA ochI che ema citra jotAM lAge che. citranuM saMyojana, raMga, viSayaanukULa vAtAvaraNa sarjavAmAM citrakAra niSNAta che; paraMtu zatruMjaya paTa ane cauda bhuvananA paTa jevuM utkRSTa kAma nathI. maMdiramAM pahele mALe, meru parvatanI lAkaDAnI racanA che. khUba sAdI rIte ardhamUrta zailImAM te kotarelI che. Ayojana pahADa jevuM lAge che. vacce jaMgala jhADI, guphA, haraNAM, pazu pakSIo tathA tapa karatA muni vagere lokakaLAnI zailInI asara vALAM che. A jovA paNa cAre bAju pharavuM paDe che. maMdiranA raMgamaMDapamAM mUkela samavasaraNa khUba ja suMdara ane najAkatavALo che. jenI UMcAI Azare cha phUTanI che. enA traNe gaDha sacitra che. Ama candraprabhusvAmInuM AkheAkhuM maMdira koIka ne koIka kalAkRtithI alaMkRta karavAmAM AvyuM che. dvi-parimANI ane tri-parimANI kASThakaLAno Avo adbhuta samanvaya ananya che. 11 (4 - 1 ES 1 jaina kApaTa-citra : 41 Jain Education Intemational Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11-11IRTHE HE-HER bharUca maitrakakAlanA udaya samaye gujarAtamAM jaina dharma bauddha dharmanI jema ghaNo pracalita hato. surASTramAM jaina dharmano pracAra bAvIsamA tIrthaMkara neminAthanAM samayathI thayo gaNAya. A samaya sudhImAM nemInAthanA dIkSA, kevalajJAna ane nirvANanuM dhAma gaNAtA "ujjayanta raivataka" (giranAra)tIrtha uparAMta vimalagiri zatruMjaya tIrtha, pAdaliptAcAryanA nAma parathI vaseluM pAlitAnA (pAlItANA tIrtha) zreSThI bhAvaDanuM nivAsa sthAna madhumatI(mahuvA)tIrtha, vIsamA tIrthaMkara munivratanA nAma sAthe saMkaLAyeluM bharukaccha (bharUca) azvabodha tIrtha, nAgArjune sthApeluM staMbhanaka (thAmaNA)tIrtha, zrImAtAnA tapodhAma tarIke mahattA pAmeluM arbudAcala, kacchanuM zaMkhapura tIrtha ityAdi aneka jaina tIrtha khyAti pAmyAM hatAM. jaina lekhakonA lalita kathA-sAhityamAMye jaina dharmanI pracura asara dekhAya che. A kALa daramiyAna gujarAtamAM vallabhI, zrImAla, zatruMjaya, giranAra, bharukaccha, moDherA, vaDhavANa, tAraMgA jevAM aneka jaina tIrthadhAmono gujarAtamAM abhyadaya thayo. mauryakALathI guptakALa sudhI bharukaccha gujarAtanuM rAjakIya uparAMta sAMskRtika kendra hatuM. samrATa azokanA pautra saMpratinA zAzanakALamAM jaina dharmano prabhAva hato. saMpratie zatruMjaya para tathA bharukacchamAM jaina maMdiro baMdhAvyAM hatAM evuM 'vividha tIrthakalpa' tathA prabhAvaka carita' jaNAve che. cInI pravAsI yu ane zvAMga bhAratanA pravAsa daramyAna bharukaccha (po-lu-ka-che)mAM Avyo tyAre tyAMnA rAjAo ghaNuM kharuM cAlukyonA zaraNe gayA hatA. teNe bharukaccha viSe noMdha lakhI che : lokonI rItabhAta uSmAhIna ane udAsIna che temanI manovRtti kuTila ane vakra che. teo vidyAbhyAsa keLavatA nathI. bhrama tathA svadharmane eka sarakhA mAne che. ahIM daseka saMghArAma che, jemAM lagabhaga 300 bhikSu rahe che. lagabhaga devamaMdiro paNa che. jyAM vividha saMpradAyanA anuyAyIo ekatra thAya che. bhImadeva pUrve karNadeva pahelAnA vaMzajo pachI siddharAja jayasiMha (I.sa. 1094-1143)nuM zAsana lATa para pravartavA lAgyuM, enI pratIti bhRgukacchamAM lakhAyelI hastaprato parathI thAya che. kumArapALa (I.sa. 1143-1172) gAdIe Avyo. siddharAja sAthenA aNabanAvane kAraNe kumArapALa chUpA vezamAM bharUca Avyo hato. ahIMnA jozIe tene TUMka samayamAM rAjya maLaze evI AgAhI karelI. rAjya maLyA bAda kumArapALe bharUcane pharato burajo sahitano koTa baMdhAvyo. kumArapALanA maMtrI AmrabhaTTe potAnA pitAnA zreyArthe bharUcanA suvratasvAmInA zakunikAvihArano jIrNoddhAra karyo hato. I.sa. 1040nA arasAmAM bharUcamAM kaula nAme vikhyAta kavi thaI gayo. I.sa. 1137mAM jaina muni caMdrasUrie bharUcanA jaina maMdiramAM rahIne 'muni suvratasvAmI carita' lakhyuM. temAM bharUca viSenI mAhitI maLe che. I.sa. 1916mAM sara Tomasa ro nAmanA aMgrejane bAdazAha jahAMgIranA samayamAM bharUcamAM vepAra karavAnI paravAnagI maLatAM aMgrejoe bharUcamAM pahelI koThI nAkhI. pachI to I.sa. 1618mAM valaMdAoe paNa koThI nAMkhI. I.sa. 1886mAM muMbaInA gavarnara lorDa 42 : jaina kASThapaTa-citra Jain Education Intemational Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ re e bharUcanI sudharAInI sabhAmAM bhASaNa karatAM jaNAveluM ke "nadIne sAme kAMThethI meM pahelavaheluM bharUca joyuM tyAre mane evo vicAra Avyo ke Temsa nadInA kinAre AvelA laMDanano ja koI bhAga che". bharUcanAM jaina tIrthadhAmo eka jANItA bhUstarazAstrIe kahyuM che ke jaina saMpradAyano itihAsa bhAratabhUmino mahAna ne bhavya itihAsa che. bhAratabhUmi para koI paNa rAjyamAM pAMca mAilanuM eka kuMDALuM karI khodakAma karo to kaLA ane saMskRtithI samRddha evI paraMparAno nAnakaDo avazeSa paNa na maLe tevuM bane ja nahIM. A gauravavaMtI itihAsagAthAmAM jaina tIrthonuM gauravabharyuM sthAna che. bharUca tIrthano itihAsa ghaNo prAcIna che. ahIM kayA kayA AcAryamahArAja padhAryA, kayA kayA mahAna zAsanaprabhAvanAM kAryo thayAM eno vistRta itihAsa jaina sAhityamAM sArI rIte AlekhAyelo che. bharUca jillAnAM paMcatIrthomAM mukhya A pramANe che : 1. bharUca tIrtha - zrI munisuvrata svAmInI vihArabhUmi 2. kAvI tIrtha - zrI RSabhadeva, zrI dharmanAtha 3. gAMdhAra tIrtha - zrI pArthaprabhu, zrI mahAvIra prabhu 4. daheja tIrtha - zrI mahAvIra prabhu 5. jhagaDiyA tIrtha - zrI AdIzvara prabhu bharUca nagaramAM atiprAcIna zrI munisuvrata tIrtha ane bIjAM jina maMdiro khAssAM che : 1. zrI AdIzvara prabhunuM jina maMdira - zeTha anupacaMda poLanI sAme 2. zrI anaMtanAtha prabhunuM maMdira - zeTha anupacaMda poLanI sAme 3. zrI zAMtinAtha prabhunuM maMdira - zeTha anupacaMda poLanI sAme 4. zrI muni suvrataprabhunuM maMdira - UMDI vakhAra 5. zrI AdIzvara prabhunuM maMdira - vejalapura 6. zrI ajitanAtha prabhunuM maMdira - kabIrapurA 7. zrI zAMtinAtha prabhunuM gRhamaMdira - prItamanagara sosAyaTI - 2 8. zrI zAMtinAtha prabhunuM gRhamaMdira - bhRgupura sosAyaTI 9. zrI siddhAcalAdi tIrthapaTa, prabhupAdukA, pAMjarApoLa sAhitya-vyAkaraNa, Agama, samasta zAstro vagerenA vidvAna AcArya mahAmahopAdhyAya zrI vinayavijayajI mahArAje jodhapuramAM cAturmAsa daramiyAna bhAdavA mahinAmAM emanA guruvaryazrI vijayaprabhasUrIzvarajIne uddezIne "indudUta' kAvya lakhyuM hatuM. A munizrI tyAre sUryapura-suratamAM rahetA hatA. A kAvyamAM sUryapura nagara javAnA mArgamAM je je sthaLo Ave che enuM tathA AsapAsanI prakRtinuM kAvyamaya varNana maLe che. mahAkavi kAlidAse "meghadUta'mAM yakSa dvArA meghane uddezIne varNana karyuM che e pramANe candrane saMbodhIne A kAvya lakhAyuM che. emAM sonagaDha, zirohI, Abu, acalagaDha, siddhapura, rAjanagara, amadAvAda, sAbaramatI nadI, vaDodarA, bharUca ane narmadAnuM paNa varNana karyuM che. aMte sUryapura ane tApI nadInuM manorama varNana karyuM che. vizeSa vAta e che ke emAM suratanA gopIpurAnAM jainamaMdiro ane upAzrayonuM varNana paNa maLe che. mahArAjazrIe bharUcanuM varNana nIce pramANe karyuM che. atyAsannaM bhRgupuramito yAsyasi prauDhadurgam, durgandhAMzo jjhitamatisurai bhUriporaiH parItam / / bhUpIThe matsadRzamaparaM vartate vA naveti, draSTuM ,gAntaramiva samAraDhamuccapradezam / / 82 / / WE5gp> jaina kASThapaTa-citra : 43 Jain Education Intemational Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thoDe dUra bhRgupura-bharUca AveluM che. tyAM tuM jaje. nagarane pharato moTo killo che. tyAM jarAya gaMdakI nathI. devothI rUpALA nagaravAsIo tyAM vase che. te nagara UMcI TekarI upara vaseluM che. te jotAM ema lAge che ke A bhUlokamAM mArA jevuM bIjuM koI nagara che ke nahi te jovA mATe te jANe UMce caDyuM na hoya ! kavizrI narmadA nadInuM varNana karatAM kahe che : tasyopAnte sukhayati nadI narmadA narmadormi staumai romodgamamatihimaiH kurvatI nausthitAnAm, krIDadgandha dvipamadaraso ddAmagandhipravAhA, caJcatkrIDA vanaghanataTA nAvyanIrA gabhIrA / / 83 / / tenI samIpe ja narmadA - sukhada kallola karatI, UchaLatI, hoDImAM beThelAne romAMca utpanna karatI, krIDA karatA gandhahastInA madathI utkaTa gandhavALI, kinAre kinAre vRkSa vallarIothI zobhatI, UMDA jaLavALI, gaMbhIra narmadA nadI vahe che. bIjA eka zlokamAM guruvarya zrI vijayaprabhasUrIzvarajIno ullekha maLe che. vizvane sudhAthI sIMcatA tane Avato joIne he bhAI ! tArI putrI narmadA Anandrita thaze. tuM paNa ene nIrakhI ullAsita thaze. saMsAramAM saMtAnaneha sarvazreSTha che. tyAM bharUcanA killAnA jharukhA uparathI tArI putrInA UchaLatA taraMgavALA gamanane joI Anandita banI zrI pUjyapAdanA viharaNathI pApa mukta banelA suratanI sImamAM praveza karaje. 'indradUta'mAM varNavelA bharUca ane narmadAnA varNanathI A nagarInI mahattAno paricaya maLe che. sIna upara * mahAna tIrtha azvAvabodha-zakunikA vihAratIrtha A tIrtha ati prAcIna che. jaina anuzrutio ApaNane zrI ajitanAtha bhagavAnanA samaya sudhI laI jAya che. paNa gujarAta ane rAjasthAnanI-pazcima bhAratanI bhUmi para AdIzvara bhagavAna ane neminAtha prabhu uparAMta vIsamA tIrthaMkara prabhu munisuvratajInI kRpA rahI lAkho varSo pUrve bharUcanA vizALa sAmrAjya para rAjA jitazatru birAjamAna hatA. temano paTTa azva alpAyuSI hato; paNa bodhane yogya hato. prabhu A azvane pratibodhavA eka ja rAtrimAM pratiSThAnapurathI 60 yojanAno vihAra karI bharUca padhAryA, kaho ke bhAgyazALI bharUcane bhagavAnanI bhavyatAno lAbha maLyo. prabhu padhAryA ane samavasaraNa paNa racAyuM. azva paNa samavasaraNanA pagathAre pahoMcyo. prabhunI vANI sAMbhaLatAM jAtismaraNa jJAna thayuM, e bodha pAmyo ane harSano haSArava karavA lAgyo. | munijIe pharamAvyuM "A bhAgyazALI jIva bodha pAmyo che. A jIva sAdhAraNa nathI paraMtu pUrva bhavano mAro mitra che. Aje e samyakatva pAmyo che. tyArathI bhRgukacchanI bhUmi bodhatIrtha banI. bhRgukaccha tyArathI azvAvabodha tIrtha tarIke prasiddha thayuM. A ja mahAna tIrtha AgaLa jatAM zakunikA vihAra banyuM. A aMge paNa kathA che ke bhUkhathI pIDAtI eka samaDI potanAM baccAMne khavaDAvavA bhojana zodhI rahI hatI. tyAM koi zikArInuM kAramuM tIra vAgyuM. haNAyelI samaDI bhAgyazALI hatI tethI jaina muninAM caraNomAM paDI. mahAmunie karuNArka haiye navakAra maMtra saMbhaLAvyo. antima kSaNe navakAra maMtranA zravaNathI teno uddhAra thayo. 44 : jaina kASThapaTa-citra Jain Education Intemational Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'bhAMgyuM bhAMgyuM toya bharUca' AjanA samayamAM prasiddha banelI A kahetI bharUcanI bhUtakAlIna jAhojalAlIno paricaya Ape che. A nagarInI ati prAcInatAne jaina ane jainetara grantho pramANabhUta Therave che. bhRgucaka ke bhRgupura nAmathI te prAcIna kALamAM prasiddha hatuM. ke bharUcanA dhIkatA baMdarI vyApAre tenuM mahattva khUba vadhAryuM hatuM. lATa dezanuM A mahattvanuM nagara eka samaye samRddhinA zikhara para hatuM. A nagaranA vaibhavathI lalacAI aneka zAsakoe tenuM Adhipatya prApta karavA yuddho ryAM hatAM. siMhaladvIpanA siMhala rAjAnI kuMvarI sudarzanAe jAti smaraNa jJAnamAM potAno samaDI tarIkeno pUrva bhava joyo. tethI dharmAnurAgI banIne teNe azvAvabodha caityano uddhAra karAvI tene 'zakunikAvihAra' nAma ApyuM. ane potAnA bodhasthAna bharUca AvI bharUcanA rAjA jitazatru ane dharmapatA samA RSabhadatta zeThanI sahAyathI sAtamALanuM eka devavimAna tulya gaganacuMbI jinamaMdiranuM nirmANa karAvyuM. samaDImAMthI sudarzanA banelI rAjakumArIe svabodhanA sthAnane sarvabodhanuM tIrtha banAvyuM. ahIM mULanAyaka bhagavAna munivratasvAmIjInI adbhuta pratimA che. aMbaDa maMtrIe kAhano A kaLAtmaka jinaprAsAda 32lAkha sonaiyAno kharca karI banAvaDAvyo. kalikAlasarvara zrI hemacaMdrAcAryanA varada haste prANapratiSThA thaI. mahArAjA kumArapALe ahIM utArelI AratI amara banI. tejapAla maMtrIe A prAsAdanI paccIsa devakulikAone suvarNajathI maMDita karI hatI. taduparAMta bIjA paNa bhavya jinaprAsAdonA ahIM nirmANa pAmyAnA ullekho prApta thAya che. muslimakALamAM A bhavya jinAlayone phaTako paDyo. temAMnAM keTalAkanuM masjidamAM rUpAMtara paNa thaI gayuM. jenuM bhavya jinaprAsAda Aje astitvamAM nathI. hAlamAM ja tyAM ArasapahANanuM bhavya jinAlaya astitvamAM AvyuM che. paraMtu kASThanA bhavya jinAlayanA avazeSomAMthI surakSita paTa ane anya sAmAna suratanA zreSThI ane udyogapati zrI praphulla zAhanA saMgrahamAM che. suMdara kASTakotaraNIthI maMDita staMbho, ToDalA, kuMbhI seMkaDo varasanI kASThakaLAnA adbhuta namUnA che. CC111. NITI jaina kASThapaTa-citra : 45 Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI suvratasvAmI maMdiranA kASThanA paMcatIrtha paTanuM varNana ahIM vizeSarUpathI be citrapaTonuM varNana karavuM yogya lekhAze. A be pacitro paMca tIrthonA che. moTA paTanI laMbAI 8',3' x 7' nI che. 1. sameta zikharajInA citramAM 18 maMdiro AlekhAyAM che. dareka maMdiramAM bhagavAnanAM pagalAM che, darzanArthe AvatAM zrAvakozrAvikAo ane sAdhu-sAdhvIo che. cAre bAjunI prakRtimAM pahADo ane AmravRkSo che. vAgha, haraNa, sasalAM, mora, bagalAM ane sArasa jevAM pazupakSIo che. strIonA paheraveza gujarAtI ane rAjasthAnI arthAt coLI, caNiyo, oDhaNI, sADI che. khAsa karIne vividha bhAtanI bAMdhaNIo khUba AkarSaka che. strIonAM AbhUSaNomAM dAmaNI, nathaNI, vALI, kAnanAM kuMDaLa, cUDI, kaMdoro che. AvI alaMkRta strIoe bALakone teDelAM che. teo be hAtha joDIne prArthanA kare che. bhakta zrAvikAonA hAthamAM phUlamaNi, phUla che. puruSonA paheravezamAM zeravAnI (lAMbo koTa), dhotiyuM, pAghaDI, upavastra che. temanA pheMTA marAThI zailIthI prabhAvita che. hAthamAM phUla rAkhIne teo prArthanA kare che. sAdhusAdhvIoe eka vastra pahereluM che, bagalamAM pIMchI ane lAkaDI che. suvarNa kaLazothI suzobhita vizALa ghummaTovALAM maMdiro suvarNa ghaMTaDIothI guMje che, temanI sonerI dhajA pharapharI rahI che. pahADo lIlA ane bhUkharA raMganA che, lAla raMganI pArzvabhU che. maToDiyA pILo (yalo okara), jhAMkho sapheda, Acho kaththaI, lIlA jevA raMgo che. AkRtione jhINAM biMduthI alaMkRta karavAmAM AvI che. jamaNI bAju para vahetA jharaNAmAM jaLacara prANIo ane taraMgo darzAvAyA che. aSTApadajInuM maMdira zikharavALuM che. temAM sAta tIrthaMkara bhagavAna birAjamAna che. 7 anya maMdiro che ane te badhAM maMdiro suvarNanA kaLazo, dhajAo ane ghaMTaDIothI suzobhita che tathA temAM bhagavAnanAM pagalAM che. hanumAnajI, mAradevImAtA, hAthI para birAjamAna lakSmIjI ane mahAdevanAM maMdira che. A uparAMta zyAmaLA pArasanAthajI che, bAjumAM mevALacaMdanI dharmazALA che. paTanI vacce paMzikhara derAsaramAM AdIzvaranI pratimA uparAMta cAra tIrthaMkara bhagavAnanI pratimAo che. cAmaradhArIo che, dvArapALo paTanA cAre khUNe che, mahelonI aTArIomAM rAjA, rANI daravAna che, madhubana gAmanI pAsethI rAjapuruSo hAthI para sAvara thaIne jaI rahyA che. strIpuruSo pahADa parathI caDhaUtara kare che. pAse kUvAmAMthI pANI kheMcatI panihArIo che ane nIce vahetAM jharaNAmAM mAchalIo che. 2. bIjA paTamAM giranArajInI yAtrA nirUpAI che. pahelA vibhAgamAM pahADo, vRkSo ane vahetAM jharaNAM, aneka taLAvo, maMdiro, mora, bagalAM ityAdi jovA maLe che. zrAvaka-zrAvikAo, sAdhu-sAdhvIo tathA brAhmaNa sAdhuonI avarajavara che. neminAthanAM pagalAM dharAvatA maMdira uparAMta aMbAjInuM maMdira ane rAjulamatInI guphA che. bIjA vibhAgamAM neminAthanuM bhavya maMdira, derIomAM tIrthaMkaronI pratimAo, madhyamAM neminAthajInI pratimA, suvarNazikharo, dhajAo, ghaMTaDIothI zobhatA maMdiramAM bhagavAna che, lakSmIdAsa nAmanA zrAvaka che. nIce - pagalAM, prata vAMcatA sAdhu ane dharmazALAmAM zreSThIo che ane taLAvaDI che. trIjA vibhAgamAM viSNu ane mahAdevanAM maMdira che, bIjI tarapha upAzraya, vyAkhyAna ApatA sAdhvIjI che. nIce neminAthano varaghoDo, neminAthano lagnamaMDapa che. sAsu neminAthane tilaka kare che, AbhUSaNo ane vastraparidhAnasajaja strIpuruSa jAnaiyA che, vararAjA neminAtha ghoDA parathI Utare che, DholanagArAM vAge che ane emano satkAra karavAmAM Ave che. bIjA eka bhAgamAM neminAthanA kezaluMcana ane dIkSAgrahaNa nirUpAyAM che. A bhavya prAsAdanI nIcenA bhAgamAM pazupakSIo ane AmravRkSo citrita che. A uparAMta bIjA paTa paNa jANItA che. emAMnA eka pacitranA pahelA vibhAgamAM pAMca zikharothI suzobhita vizALa devamaMdiranI madhyamAM cAra tIrthaMkara bhagavAna che. maMdiranA dvAra para cAra hAthavALI puruSAkRtio cAmara, puSpa, kuMbha vagere laIne UbhI che. tIrthaMkaronI 46 : jaina kASThapaTa-citra Jain Education Intemational Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAo, puSpaguccho ane hAMDIothI zobhAyamAna maMdiromAM 24 tIrthaMkaro birAjamAna che. AkAzamAMthI parIo puSpavRSTi karI rahI che. sAme mahela che. nIce suvarNarathanI dhajAo pharakI rahI che. mora nRtya karI rahyA che. dazaskaMdha rAvaNa vINA vagADI rahyo che ane maMdodarI nRtya kare che. mora puSpamALA laI UbhA che, haraNAM Amatema doDI rahyAM che. bIjA vibhAgamAM suvarNamaMDita sopAno che. bhagavAna sUryanArAyaNa soLe kaLAe prakAzI rahyA che. gautamasvAmI sUryanAM kiraNone sparza karatA bhagavAna tarapha jaI rahyA che. nIce aneka sAdhuo aneka prakAranI yogakriyAo karI rahyA che. A sAdhuomAM kabIrajI, tulasIdAsajI, gopAlagIra ityAdi che. vAgha para hAtha rAkhI eka RSi UbhA che. AsapAsanA pahADo vRkSothI chavAyelA che. vyAghracarmasthita RSio che. haraNAM, sasalAM, tathA vAgha jevA prANIo pharI rahyAM che eka tIrthaMkara sarpathI lapeTAyelA che, jyAre eka sAdhu kUvAmAMthI pANI kheMcI rahyA che. trIjA vibhAgamAM vAlI munirAjane rAvaNa namaskAra kare che. gautamasvAmI tapasvIne khIra Ape che. sUrajagIra, jayagIra, megasagIra vagere che. ahIM tapasvIo judI judI prakriyAmAM rata che. koI zIrSAsana, padmAsana, prANAyAma kare che. koI khIra paNa grahaNa kare che. keTalAka loko pahADa para khodakAma karI rahyA che. nIce vahANo samudramAM tarI rahyAM che. moTAM moTAM mAchalAM pANImAM tarI rahyAM che. eka bIjA paTamAM AbujInI yAtrA nirUpAI che. pahelA vibhAgamAM vizALa maMdiro ane tIrthaMkaronI pratimAo che. suvarNakaLaza, dhajAo tathA ghaMTaDIovALAM maMdiro che. tIrthaMkaro padmAsana ane dhyAnamudrAmAM sthita che, temanAM vadana susmita che. zrAvaka-zrAvikAo cAmara DhALI rahyAM che. bIjA vibhAgamAM madhye traNa zikharovALuM maMdira che. temAM tIrthaMkaronI pratimA che. AsapAsa maMdiro ane derIo uparAMta pahADo caDhatA zrAvakazrAvikAo che. aMbADI para rAjapuruSo che. mahAdeva, devIonAM maMdiro, taLAvo ane vRkSothI zobhatAM pahADa che tathA khUba suMdara najAkatabharI strIo suvarNapuSponI varSA karI rahI che. A paTamAM atisuMdara strIo AbhUSaNo ne raMgaberaMgI vastrothI suzobhita che. trIjA vibhAgamAM acalagaDha gAmanA makAnomAM naranArIo, mAtAjInuM maMdira, pahADa caDhatA sAdhuo, zrAvako-zrAvikAo che. eka tarapha baMdUkadhArI sainiko vagere che ne AdIzvara bhagavAnanuM deruM batAvyuM che. sAthe ja Abu gAmanuM Alekhana karavAmAM AvyuM che. temAM gAmane pharato koTa, vizALa daravAjA, bhavya mahAlayo, vizALa vRkSo, ghoDesavAro vagere zobhe che. bIjI tarapha pAlakhImAM koI zreSThI jaI rahyA che. nIce suMdara aMbADIthI suzobhita mahAkAya hAthI che jenI madhyamAM mahArAjA birAje che. enI AgaLa be susajja ghoDesavAro cAlI rahyA che. brittlin pAMcamA pacitramAM tIrtharAja zatruMjaya AlekhAyo che. pahelA vibhAgamAM madhye pAMca zikharanuM bhavya derAsara tene comukhajInuM maMdira kahevAmAM Ave che. temAM cAra tIrthaMkaronI naSTaprAya suvarNa pratimAo che. A paTamAM chaDIdhArI dvArapALo che paraMtu temanI AkRtio pramANamAM lAMbI che. nIce hAthI ane vAghanuM rekhAMkana khUba suMdara, ati sUkSma ane sukomaLa che. AkhA paTamAM A be sarvazreSTha rekhAMkano che. bIjA vibhAgamAM 'narazInAtha'nuM maMdira che. ane temAM mArudevI mAtA che. A bIjo vibhAga sauthI jUno lAge che. strIpuruSonI AkRtiomAM koI paNa prakAranI vikRti jovA maLatI nathI. koI ThekANe navesarathI sonerI raMga lagADAyo nathI. strIonAM AbhUSaNo ane paheraveza tema ja vastronI bhAtavALuM jhINavaTabharyuM nAjuka rekhAMkana jaLavAyeluM che. saMprati rAjAnuM maMdira pAMca zikharovALuM che ane moTI saMkhyAmAM yAtrALuo che. Jain Education Intemational jaina kASThapaTa-citra : 47 Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nA maMdiramAM viziSTa dhyAnakendra, prAcIna bhavya 51 IMcanA AdIzvara bhagavAnanI pratimA che. devakulikAonAM suMdara toraNo ane bArInI bhAto AkarSaka che. 3OMkAra, svastika, dIpaka vagerenI zailI viziSTatAyukta che. pagathiyAM caDhIe tyAre mukhya maMdira Ave che. nRtyamaMDa5mAM jamaNI tarapha cakrezvarI devI tathA padmAvatI mAtAnI AkarSaka mUrtio che. A maMdiramAM sAta garbhagRha che. mukhya garbhagRhamAM 27 iMcanI munisuvratasvAmInI prAcIna pratimA che. zrI paMcatIrtha A maMdirane uparane mAthe pAMce zikharamAM abhuta jina pratimAo che. 41 IMcanI munisuvrata bhagavAnanI kALA raMganI UbhI pratimA che. vaccenA mukhya zikharamAM alaukika mUrti che. A AkhuM jinAlaya potAnI viziSTa bAMdhaNI mATe prasiddha che. A bhavya maMdira pUrNa ArasapahANanuM che ane somavaza zilpIe zAstronA ane AcAryonA Adeza mujaba bAMdhyuM che. A maMdiramAM purANA maMdira jevAM citro nathI tathA lAkaDAnI bhavya kotaraNI paNa nathI; chatAM nUtana maMdiromAMnA zreSTha maMdira tarIke tenI gaNanA thAya che. (ES \| IM TI [ Jain Education Intemational Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttara sAnidhi ar3hAI dvIpa va nakazA ANA = zira -] [ na haba WaIRIka C mA pazcima - ta che.' kaina ON HERAT TH (SE - na - NAsAyakala khaNDamalecha sajDa ddha darajInA S: ) = ja AzApu I / gire makSAri * eka najara gaI ? EN : -ho. RhI che. dakSiNa aMkalezvaranAM jaina maMdiro bharUcanI dakSiNe cha mAIla dUra aMkalezvara AveluM che. dezanA moTA bhAganA vistAro sAthe joDAyelA A nagaranA bajAramAM AsapAsamAMthI lAkaDuM, iMdhaNa, vAMsa, lAkha, madha, cAmaDAM, auSadho ane itara vanya pedAzo AvatI hatI. A samagra pradezamAM sauthI vadhu khetapedAza kapAsanI hatI. Aje to A eka moTuM audyogika nagara banI gayuM che. aMkalezvara (akrUrezvara, aMkalezvara) ghaNuM ja prAcIna nagara aMkalezvaramAM digaMbara saMpradAyanAM cAra maMdiro che: 1. mahAvIra svAmInuM maMdira, 2. AdinAthanuM maMdira, 3. ciMtAmaNi pArzvanAthanuM maMdira ane 4. neminAthanuM maMdira atrenA prAcIna cAra maMdironI pratimAonA lekho parathI jaNAya che ke A mUrtio Azare eka hajAra varSa pUrvenI che. yaMtro paNa ghaNAM prAcIna che. Azare 100 varSa pahelAM zrI guNabhadrAcArye ahIM nivAsa karI 'siddhAMtazAstra dhavala', 'jayadhavala" pUrNa karyA hatA. mahAdhavala' grantha apUrNa hato te pUrNa karyo hato. A graMtho tADapatra para ja lakhAyelA hatA. ahIM hastalikhita zAstrabhaMDAra paNa sAro jaina kAipaTa-citra : 49 Jain Education Intemational Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 30 dara jaina anuzruti pramANe aMkalezvaramAM be muni mahArAja, pU. zrI puSpadaMta tathA pU. zrI bhUtabali AvyA hatA. pratyeka jIvAtmA Izvara che ema emaNe pratipAdita karyuM hatuM. pU. zrI dharasenAcAryA cAra aMganA dhAraka hatA. A munizrI 2200 varSa pUrve giranAramAM thaI gayA. jJAna graMtharUpa pAme to vadhAre sAruM evI emanI bhAvanA hatI. pU. puSpadaMta mahArAja ane bhUtabali mahArAja dakSiNamAMthI giranAra pahoMcyA tyAre dharasenAcArya muni mahArAje A munione jJAnane pustakAkAre saMgraha karavAnuM kahyuM. e jamAnAmAM kAgaLa na hovAthI tADapatra para graMtho lakhavAno nirNaya levAyo. aMkalezvaranI uttare narmadA nadIne dakSiNa kinAre tADanuM vizALa vana hatuM. A vana dariyA sudhI vistareluM hatuM. Aje paNa A tADavana che. aMkalezvara zaheranA mevADA phaLiyAmAM AvelA cAra maMdiro paikI eka maMdira zrI mahAvIra svAmInuM maMdira che. A maMdiramAM zAsanadevI mAtAnuM maMdira che. zAsanadevI mAtAnA maMdirano lAkaDAno staMbha cAMdInA patarAthI maDhelo che. maMdiranI bAjumAM vizALa coka che. ema manAya che ke A be muni mahArAjo e aMkalezvaramAM AvIne cAturmAsa karIne vizALa cokamAM tADapatro upara pakhaMDAgama zAstranI racanA karI hatI. jyAM zAstranI racanA thaI hatI tyAM AgaLa zrAvakoe yAdagArI rUpe A staMbhanI sthApanA karI hatI. A kAraNathI aMkalezvara zratadhAma tarIke oLakhAya che. sattara zAstragraMtho hAla karNATaka rAjyanA muDabidrImAM sacavAyA che. aMkalezvaramAM AvelA cAra maMdiro paikI zrI ciMtAmaNi pArzvanAtha svAmInI pratimA retInA pattharamAMthI kaMDArAyelI che. jenA para lekha paNa che. zrI neminAtha svAmI tathA zrI AdinAtha svAmInA maMdiramAM banne pratimAo kALA kasoTInA paththaramAMthI ghaDAyelI che. zrI mahAvIra svAmInA maMdiranI pratimA paMcadhAtunI banelI che. zrI ciMtAmaNi pArzvanAtha digaMbara jaina maMdira A maMdiramAM pASANanI, dhAtunI ghaNI mUrtio che tema ja yaMtro moTI saMkhyAmAM che. emAMnI thoDI mUrtiono ullekha karavo yogya gaNAze. khagAsana muni mahArAjanI mUrti sapheda pASANamAM che, tenI UMcAI 19 IMca che. eka hAthamAM pIMchI ane bIjA hAthamAM kamaMDaLa che. ajitanAthanI mUrti sapheda pASANamAM pAMca pratihArI sahita che, tenI UMcAI 16 IMca che. nIce padmAvatI, 2 hAthI, 2 vAgha vagere kotarelA che. mUrti ghaNI prAcIna che. sapheda pASANanA neminAthanI UMcAI 11 IMca che, sAthe lAMchana paNa che. sapheda pASANamAM 9 phaNA sahitanA pArzvanAthanI mUrtinI UMcAI 12 IMcanI che. bhoMyarAmAM padmAsanasthita mUrtinI UMcAI 48 IMca che, tapakhIriyA raMgathI lepa karyo che, rAmakuMDamAMthI nIkaLelI cothA kALanI A mUrti ati prAcIna che. bIje mALe zrI pArzvanAthanI dhAtunI 9 pheNa sahitanI mUrtinI UMcAI 13 IMca che. tema ja aneka dhAtunI mUrtio che. traNa ratnonI mUrti paNa tyAM che. kRSNapASANa khaDugAsana pratimA 22 IMcanI ane ghaNI prAcIna che. 50: jaina kASThapaTa-citra Jain Education Intemational Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IIO. aDhAI dvIpa zrI ciMtAmaNI pArzvanAtha digaMbara maMdiranI dIvAla para aDhAI dvIpano raMgIna nakazo che. A citra lagabhaga 125 varasa jUnuM che. citra ghaNuM kSatigrasta che. ghaNI vAra sudhArAyuM lAge che. A citramAM samudro, parvato, vano ane nadIo citrita che. vaLAMkavALI rekhAo ane sIdhI rekhAonuM adbhuta saMyojana A citramAM jovA maLe che. ahIM pILA, kaththaI, gherA lIlA ane kALA raMgano upayoga karavAmAM Avyo che. A citramAM kSetro, khaMDo, parvato sIdhI rekhAomAM, nadIo vaLAMkavALA AkAromAM ane samudro vartuLAkAramAM che. samudramAM vizALakAya matsya paNa citrita che. madhyamAM sudarzana meru che, AsapAsa vartuLAkAre lavaNa samudra che. lavaNa samudra ane kAlodadhi samudranI madhyamAM cAre tarapha vaLAMkavALA AkAromAM 14 mahA nadIo che. emAM gaMgA, siMdhu mukhya che. vacce vacce girio, parvato, khaMDo, meda, kSetro AvelAM che. kAlodadhi samudranI pharate vartuLAkAramAM nadIo, kSetro, khaMDo ityAdi nirUpAyAM che. aMtima valayamAM parvato che. kSetromAM vizeSa karI bharatakSetra, AryakhaMDa, malecchakhaMDa, videhakSetra, ityAdi che. aDhAI dvIpa ane jaMbU dvIpa judI judI bhogabhUminA dyotaka che. jaMbU dvIpamAM 6 ane aDhAI dvIpamAM 30 bhogabhUmio darzAvI che. aDhAI dvIpamAM manuSyono vAsa che. AgaLa cAlatAM AThamo dvIpa naMdIzvara, dvIpa che. A dvIpamAM devadevIono vAsa che. jemAM sarva prakAranI sAmagrI kalpavRkSomAMthI prApta thAya che. bhAroThiyA upara cAre dizAe narakanA duHkhanAM raMgIna citro che. A citromAM aneka prakAranI krUra zikSAo aMkti che : mAthAmAM kuhADo mAravo, vAMsAmAM trizULa khosavuM, talavArathI chedana, ghANImAM jIvane pIlavo, gADAmAM joDavo, jIbha kheMcavI, gadAnA prahAra, vikRta AsanomAM Ubho rAkhI karavatathI kApavo, chAtImAM bhAlA khosI UMco karavo vagere. A uparAMta yamadUto aneka zikSA kare che. A sivAya svargalokanAM citro daDha rekhAo ane AchA raMgomAM AlekhAyAM che. A citromAM lokakaLAnI asara spaSTa jaNAya che. jaina kASThapaTa-citra : 51 Jain Education Intemational Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaLamAM sTeja II = = +-- -- - - zrI mahAvIrasvAmInuM digaMbara maMdira mULanAyaka mahAvIrasvAmInI pratimA 16 IMca UMcI, siMha cihnaaMkita che. saMvata 1671 (I.sa. 1615)mAM AnI pratiSThA thayelI. AgaLa zrI kASTAsaMghe OM namaH lakheluM che, tema ja nIce vacce padmAvatI che ne AjubAju be siMha ne be vAgha che. AdinAthanI mUrti sapheda pASANamAM che. ane te 19 IMcanI UMcAIvALI che. cAMdInI pratimA pArzvanAthanI che, ane te 3 IMcanI che. pravAla(paravALA)nI mUrti, bhoMyarAmAM kasoTInA paththaranI traNa suMdara mUrtio tema ja dhAtunI mUrtio, cAMdInAM yaMtro, tAMbAnAM yaMtro, siddhacakra vagere vipula pramANamAM lAkaDAnI suMdara vedImAM pUtaLIo, cauda svapno ane aSTamaMgaLanuM suMdara kotarakAma che. lAkaDAmAM e staMbho para vAjiMtra vagADatI pUtaLIo che. A maMdiramAM bhAroThiyA para citro che. A citro kadamAM nAnAM che ane sUkSma rekhAovALI suDoLa AkRti dhyAna kheMce che. citro sImita raMgomAM che ane marAThA tathA yuropIya prabhAvanAM che. vAjAMvALA ane poliso paNa che. dareka citra para viSayanuM nAma lakheluM che jema ke nAmakarma, gotrakarma, aMtarAyakarma Ayukarma, vadanakarma, mohanIkarma, dadarzanAkarma, jJAnavarNAkarma. ane cha AMdhaLAo hAthInI parIkSA kare che te dezya paNa che. zrI AdinAthanuM maMdira AdinAthanA maMdiranA bhoMyarAmAM mUlanAyaka AdinAthanI kALI mUrti che, UMcAI 33 IMca che. padmAsanavALI A mUrti ati prAcIna, baLadanA cihnavALI che. eka bIjI mUrti padmaprabhunI che. kALA paththaranI A mUrti 29 IMca UMcI che. pahele mALe caMdraprabhunI atiprAcIna mUrti sapheda pASANanI che, tenI UMcAI 18 IMca che. A uparAMta dhAtunI mUrtio, siddhacakra, yaMtro ityAdi che. lAkaDAnI suMdara vedikA che, lAkaDAnI pUtaLIo paNa che. sametazikharanuM citra phremamAM maDheluM che. zrI neminAthanuM digaMbara maMdira mULanAyaka zrI neminAtha svAmInI padmAsanasthita pASANa mUrti 28 IMca UMcI ane 20 IMca pahoLI che. te uparAMta dhAtunI mUrtio, tAMbAnAM, cAMdInAM ane kAMsAnAM yaMtro che. vaLI zAMtinAthanuM zvetAMbara jaina maMdira paNa ahIM che. A vizALa maMdira navuM baMdhAyuM che. A maMdiranI bhavyatA enA ghummaTanAM citromAM che. covIsa tIrthakaronAM tailacitro suMdara ane surekha che, joke A citro ghaNAM arvAcIna che. mukhya dvAramAM pravezatAM DAbI bAjunA khaMDamAM vizALa paTacitra che. A paTanI vizALatAne kAraNe emAM ghaNI vigato citarAyelI che. A paTanI zailI bharUcanA maMdiranA paTa jevI che ane ethI anumAna thAya che ke e baMne paTa eka ja citrakAranA haze. sajodanuM zrI zItaLanAthasvAmI digaMbara tIrthakSetra aMkalezvara zaherathI pazcimamAM 9 ki.mI.nA aMtare sajoda gAma AveluM che. prAcIna daMtakathA pramANe zrI zItaLanAtha svAmInI pratimA 1 ki.mI. dUra pazcime AvelA rAmakuMDamAMthI prApta thaI hatI. rAmakuMDa e kudaratI jharaNAvALA pANIno kuMDa che. jenA khodakAma daramiyAna be para : jaina kASThapaTa-citra Jain Education Intemational For Private & Personal use only Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAo tathA eka mahAdevano poThiyo prApta thayAM hatAM. A be pratimAo cothA kALanI manAya che. te paikI eka pratimA zrI 1008 zItaLanAthasvAmInI hatI ane bIjI pratimA zrI 1008 ciMtAmaNi pArzvanAtha svAmInI hatI. te samayano jaina samAja A banne pratimAone aMklezvara zaheramAM laI jaI pratiSThita karavA mAMgato hato. te kALe koI vAhana na hovAthI suMdara pratimAone baLadagADAmAM mUkI laI javAnA hatA. koI akaLa kAraNasara zrI zItaLanAtha bhagavAnanI pratimA je gADAmAM hatI te gADAnA baLada aMkalezvara tarapha AvI na zakavAne kAraNe evo nirNaya levAyo ke baLadanA achoDA choDI daI baLada jyAM jAya tyAM javA daIne te jyAM sthira thaIne UbhA rahe tyAM pratiSThita karI maMdiranI racanA karavI. A pramANe zrI zItalanAtha svAmInI pratimAvALuM baLadagADuM aMkalezvara zaheramAM mevADA phaLiyAmAM jaIne UbhuM rahyuM. Ama thavAthI zrI zItaLanAtha svAmInA derAsaranI racanA sajodamAM thaI ane zrI ciMtAmaNi pArzvanAtha svAmInA derAsaranI racanA aMkalezvara zaheranA mevADA phaLiyAmAM thaI che. e ullekhanIya che ke A pratimAo banne sthaLe bhoMyarAmAM prasthApita karavAmAM AvI - L" sanmiA A 5'bare phaLI. mArA zrI zItalanAthasvAmInI pratimA ucca ArasanI che. pratimAnI racanA baddha padmAsanamAM che. zrI zItalanAthanI zveta ArasapASANanI pratimA vagara lekhanI cothA kALanI che; je ati AkarSaka che. teno Arasa nirmaLa pAradarzaka che. mUrtinI mukhAkRtinA bhAva nirmaLa ane zAMta che. zilpIe manobhAvane abhuta rIte kaMDAryA che. zarIrasauSThava paNa eTaluM ja mRdu che. A bhavya mUrtine lIdhe A kSetra atizaya kSetra gaNAya che. gaMdhAra tIrtha DhADhara nadIne DAbe kAMThe ane khaMbhAtanA akhAtathI 4.5 mAIla dUra tema ja dahejathI dasa mAIla dUra AveluM eka jamAnAnuM samRddha nagara gAMdhAra Aje to bismAra gAma che. eka khUba jUnuM jaina maMdira Aje paNa nagaranA bhavya bhUtakALanI jhAMkhI karAvatuM UbhuM che. AsapAsanA vistAromAM aneka pracIna smArako maLI Ave che, je sthaLanuM mahattva sUcave che. A nagaranI samRddhi ja tenA vinAzanuM kAraNa banI haze. I.sa. IrajanyarijI 769-70nA arasAmAM siMdhanA sUbAe AkramaNa karIne maMdiro ane mUrtiono vinAza karyo hato. tyAM pAchaLathI eka masjida UbhI karavAmAM AvI. soLamI sadIne aMte gAMdhArano ullekha bharUcanI sAthe saMkaLAyelA eka baMdara tarIke karavAmAM Avyo hato. eka jamAnAmAM jaina zrAvakonI dhArmika pravRttionuM ahIM eka moTuM kendra hatuM. prAcIna jinAlaya amIjharA pArzvanAthamAM eka suMdara pratimA che, tenI sthApanA I.sa. 1659mAM karavAmAM AvI hatI. cAturmAsa karavA mATe jainamuni hIravijayasUrIzvarajI mahArAje A sthaLanI pasaMdagI karI hatI. akabara bAdazAhe temane phattehapurasikrI teDAvyA hatA. mahArAjazrI A AmatraNa svIkArI pagapALA sikrI gayA ane akabare temane "jagataguru'no IlkAba Apyo. jaina yAtrALuonA badhA kara mApha karavAmAM AvyA. e pachI yAtrA saMghonI saMkhyA vadhI. zrI hIravijayasUrIzvarajIe I.sa. 1593-94mAM jaina zrAvaka saMghanI sAthe zatruMjaya tIrthanI yAtrA karI. A badhI vigato parathI sUcavAya che ke gAMdhAra eka samaye khUba ja samRddha, aitihAsika tIrthadhAma hatuM. vi.saM. 2028 (I.sa. 1972)mAM ahIM eka navuM maMdira bAMdhavAmAM AvyuM che. S pramaphAja Timl ----- jaina kASThapaTa-citra : 53 Jain Education Intemational Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAvI nIrva mahI nadIne pazcima kAMThe AveluM kAvI paNa jaina tIrtha tarIke eka kALe ANItuM hatuM. A sthaLe jUnI imAratonA avazeSo che. ahIM tAjetaramAM be maMdiro baMdhAyAM che. khaMbhAtanA vepArIoe potAne tyAM thayelAM lagnanI khuzAlImAM e baMdhAvyAM che. ekane sAsunuM maMdira ane bIjAne vahunuM maMdira kahevAmAM Ave che. sAsumaMdiranuM garbhagRha 12 phUTa UMcuM che. tenuM pravezadvAra 6 phUTa UMcuM ane 3.5 phUTa pahoLuM che. ahIMnI ArasanI mUrtio prabhAvaka che. ahIM yAtrA mATe koI cokkasa divasa TharAvAyo nathI. pAlItANA, giranAra javA nIkaLelA yAtrAsaMgho ghaNI vakhata kAvIthI pasAra thAya che. K A be maMdiro vize jaina kathA anusAra eka dhanADhya kuTuMbanI sAsue paheluM maMdira baMdhAvyuM. bAMdhakAma pUruM thayuM eTale te vahune laI maMdira jovA gaI. vahu UMcI hatI eTale aMdara dAkhala thatI vakhate tenuM mAthuM bhaTakAyuM. teNe bAraNuM nIcuM hatuM te badala sAsune Thapako Apyo. sAsue vahune bIjuM maMdira baMdhAvI levA kahyuM. vahu piyara khaMbhAta gaI ane maMdira bAMdhavA bApa pAse paisA mAgyA, bApe hA pADI ane sAta vahANa dvArA cAlatA vepArano napho ApavAnuM vacana ApyuM. Ama agiyAra lAkhanI je rakama maLI te vaDe bIjuM maMdira baMdhAvavAmAM AvyuM. upasaMhAra jaina maMdironAM citro traNa vibhAgamAM vibhAjita karI zakAya. sarva prathama bhIMtacitro, bIjA vibhAgamAM lAkaDA paranAM pacitro ane trIjImAM kApaDa para citrita pacitro tema ja mULanAyakanI pArzvabhUminA jarIkAmanA paTo. ghaNo jaina maMdironI mulAkAta pachI jANavA maLyuM che ke bhIMtacitro Aje lagabhaga lupta thaI gayAM che. phakta AdIzvara bhagavAnanA maMdira, rAMderamAM 125 varasa jUnuM vizALa bhIMtacitra che, paNa te naSTaprAya che. navA baMdhAyelA maMdiromAM ArasanA paththaramAM UbhA2elA paTo, kAcanI raMgIna kapacI athavA paththaranI raMgIna kapacIthI karelAM bhIMtacitro ane tailaraMgamAM karelAM citro jovA maLe che, je jUnI paraMparAgata zailIthI tadana bhinna che. jUnAM maMdiro pramANamAM bahu ochA jovA maLe che. A maMdiromAM lAkaDAnAM citrapaTo bhIMtomAM jaDI devAmAM AvyAM che, kASThastaMbho para kotaraNIkAma uparAMta vividha vAdyo vagADatI mAnavAAkRtio ane bhAtacitro che. ghummaTa, chato ane bArasAkho tathA dvAro paNa citrothI suzobhita che. garbhagRha, raMgamaMDapa, ane pradakSiNApatha suMdara rIte citrita che. staMbho para vAjiMtro vagADatI parIo suvarNa raMgathI zobhe che. paTa citronA viSayomAM paMcatIrthonA citro avazya hoya che. zatruMjaya mahAtIrtha, giranAra, aSTApada, sametazikhara ane AbunAM tIrthadhAmo citarAyelAM hoya che. dareka maMdiranAM citromAM citrasaMyojananuM vaividhya avazya jovA maLe che; jemAM citrakAronI maulikatA ubharI AvI che. A maMdironI jaina citrakaLAnA citrasaMyojanamAM banne bAju sarakhApaNuM jovA maLe che. AkAromAM corasa, vartuLa ane trikonA kAra lagabhaga sAmAnya hoya che. citromAM (sthApatyamAM) alaMkaraNono chUTathI upayoga karavAmAM Avyo che. nAnAM nAnAM binduothI AkRtione ubhAravAmAM AvI hoya che. mAnavAkRtionA vastromAM bhAtonuM vaividhya vizeSa pramANamAM jovA maLe che, tema ja AbhuSaNano upayoga paNa sArA pramANamAM thayelo hoya che. sabaLa gatizIla rekhAMkana citrano AtmA che. sImita raMgo A badhAM citromAM sAmAnya che. lAla, pILo, nAraMgI, bhUro, lIlo, sapheda, kALo, sonerI jevA raMgono upayoga thayo che. zrI ciMtAmaNi pArzvanAthanuM kASThakAma khUba ja utkRSTa che. staMbho para, bArasAkho ane dvAro para ghaNI jhINavaTabharI kotaraNI che. jemAM pazu, pakSI, phUlavela ane mAnava AkRtio kaMDAravAmAM AvI che. anya maMdiromAM paNa kASThakAma jovA maLe che. 54 : jaina kASThapaTa-citra Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 ke nai LilUuIIIIIII IIIt'TTTTTTTTT kaIS % ANNMMWWVV citronA viSayo raMgamaMDapanI chatamAM, bhAroThiyA para, bhIMto para, tAro para, staMbho para ane paTo para citro jovA maLe che. jaina AcAra - vicAranA prasaMgo, tIrthakaro, paMcatIrtho, neminAthano varaghoDo, lagnamaMDapa, sAdhu-sAdhvIo, zrAvaka-zrAvikAo, RSabhadeva ane neminAthanA jIvanaprasaMgo, samavasaraNa, grAmajanonI vividha kriyAo, digekumArikA, divyapuruSo, deva-devIonAM svarUpo, gAyakavAdaka chaMdo, ratha ane aneka vAhano para sajja devatAo, pazupakSIo Adine A citromAM sthAna maLyuM che. saghana vRkSo, kUvAo, taLAvaDIo, sarovaro, bhavya maMdiro ane killAonuM sthApatya dhyAna kheMce evuM che. suMdara alaMkaraNayukta baLadagADI, ghoDAgADI, aMbADIothI zobhatA hAthIo, UMTagADIo, vimAno, DoLIo paNa suMdara rIte AlekhAyAM che. zailI A citromAM rAjapUta, mughala ane marAThAzailIno prabhAva spaSTa dekhAya che. zrI caMdraprabhu svAmInA maMdiramAM zatruMjaya paTa ane anya paTo mughala laghu citrakaLAnI asaranAM utkRSTa udAharaNo che. chAyA-prakAza darzAvatuM raMgavidhAna, vastraparidhAnanuM vaividhya, ane raMgarekhAnI kumAza citrone ubhAre che. AdIzvara bhagavAnanA maMdiramAM 'naMdIzvara dvIpa'nA bhIMtacitra paranA lekha anusAra e citra 125 varasa pUrve vaDodarAnA citrakAra AnaMdarAve karyuM hatuM. mArA mAnavA mujaba badhAM maMdironAM citro lagabhaga 150 varasa pUrve A ja citrakAre athavA emanA sAthIoe karelAM hovAM joIe. strIpuruSonA paheraveza, AbhUSaNo vagerenA nirUpaNamAM mahArASTranI paraMparAnI asara jovA maLe che. zrI candraprabhu svAmInA maMdiranI chatanAM citro gujarAtanI lokacitrazailI ane rAjasthAnanI citrazailIthI prabhAvita che. sabaLa gatizIla rekhAMkana, lAla ane sapheda raMgathI opatA zrI candraprabhu svAmInA maMdiramAM cauda rAjalokanI vizALa AkRti tAMtrika paTanI asara upajAve che, A citranuM saMyojana adbhuta che. siddha citrakAre mukhAkRti, cauda lokanI AkRtinI madhyanuM Ayojana ane dupaTTA tema ja jaina kAipaTa-citra : papa Jain Education Intemational al Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taMba vikAsa 56 : jaina kASThapaTa-citra mekhalAnA vastramAM suMdara bhAtanuM rekhAMkana karyuM che tathA A mAnava AkRtinA mastakanI baMne bAjue be pakSIo che, je AbhUSaNothI alaMkRta che. A muttiym jaina maMdiromAM pratimAnuM vizeSa AkarSaNa hoya che ArasanI dhyAnastha mudrAmAM sthita devamUrtio khUba prabhAvazALI hoya che. enAM cakSu camakadAra hoya che. keTalIka mUrti sphaTikanI hoya che. paMca dhAtunI mUrtio, siddhacakra ane yaMtro, samavasaraNa ane anya vastuo kaLAnA utkRSTa namUnA che. ::ing Ama jainamaMdiro kaLA kArIgarIthI susajja che paraMtu have dhIre dhIre A badhI kaLAkArIgarI lupta thaI rahI che. ane Adhunika parivezamAM paraMparAno nAza thaI rahyo che. H Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kASThapaTa-citra : 57 Jain Education Intemational on Intermational For Private & Personal use only Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. pariziSTa prakalpa daramiyAna joyelAM maMdiro bIlImorA bIlImorAnuM prAcIna nAma balvarakoTa. zAMtinAthanuM maMdira - upara zaMkhezvara pArzvanAtha. prathama pratiSThA vi.saM. 1877 (I.sa. 1821) jIrNoddhAra vi.saM. 2010, (I.sa. 1964) traNa zikharovALuM maMdira zrI zAMtinAtha jinAlaya. mULanAyaka zaMkhezvara pArzvanAtha. aMjanazalAkA vidhi vi.saM. 2033, (I.sa. 1977) maMdira navuM paraMtu zilpasthApatyanuM suMdara AkarSaka kAma che. gaNadevI ciMtAmaNi pArzvanAtha mULanAyaka AdinAtha ane neminAtha 660 varasa jUnuM maMdira. navasArIthI madhumatI mULanAyakanI mUrti kALA paththaramAM AdIzvara ane ajitanAtha. maMdiramAM khUba aspaSTa citro che. sajoda digaMbara maMdira suMdara bhAvavibhora banAvatI ArasanI zItalanAthanI pratimA aMkalezvara AdIzvara digaMbara jaina maMdira mahAvIra svAmInuM digaMbara jaina maMdira neminAthanuM digaMbara jaina maMdira ciMtAmaNi pArzvanAthanuM digaMbara jaina maMdira zAMtinAthanA jaina maMdira, mahAvIra svAmI ane ciMtAmaNi pArzvanAtha svAmInA maMdiramAM bhIMtacitro temaja paTa citro che. zAMtinAtha zvetAMbara jaina maMdiramAM paMcatIrthano jUno bhavya paTa che. maMdira navuM baMdhAyeluM che, enA ghummaTamAM tailaraMganAM citro che. jhaghaDiyAnuM mahA tIrtha AdIzvara bhagavAnanuM maMdira. A maMdira jIrNoddhAra thayeluM che. paththaramAM najAkata bharelI suMdara kotaraNI, pUtaLIo, kamAno ane paththaramAM ubhArelA paTo che. tailaraMgamAM citarAmaNa, prAcIna pratimAo, vizALa ane bhavya maMdira che. 58 : jena kApaTa-citra Jain Education Intemational Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bharUca atiprAcIna jaina tIrtha. zrI munisuvrata tIrtha ane bIjAM jaina maMdiro. jIrNoddhAra thayeluM bhavya maMdira. muni suvratasvAmI, zyAma pratimA. bhoMyarAmAM AdIzvara bhagavAna. zrImALI poLa, AdIzvara svAmI. prAcIna maMdira, citro - jaina sthApatya vagere che. buhArI jUnuM jaina maMdira vAsupUjya svAmInuM maMdira, ArasanA paththara para kotarelA paTo, siddhacakra, dhAtunI mUrtio ityAdi che. vAloDa : gharamaMdira jUnuM, mUrtio ityAdi che. vyArA : jIrNoddhAra thayeluM ajitanAtha bhagavAnanuM maMdira che. maDhI : abhinaMdana svAmInuM gharaderAsara, jIrNoddhAra thayeluM maMdira che. AlIpora : goDI pArzvanAtha 903 varasa jUnI pratimA che. gharaderAsaramAMthI jIrNoddhAra karIne zikharamaMdira bAMdhyuM che. pAleja : zrI mahAvIra jinAlayanA bhoyarAmAM munisuvratasvAmI ane RSabhadeva bhagavAnI mUrtio. kAcanI kapacIthI ubhArelAM citro (mojheka) tathA dhummaTamAM tailaraMganA citro che. miyAgAma : traNa derAsara zAMtinAthanuM 200 varasa jUnuM maMdira, saMbhavanAthanuM navuM maMdira, udayaratnajInuM navuM maMdira. udayaratnajI ahIM kALadharma pAmyA hatA. karajaNa : traNa maMdiro manamohana pArzvanAtha. 250 varasa jUnuM maMdira jemAM suMdara kamAno, jUnAM bAraNAM vagere che. aNastu : zaMkhezvara pArzvanAtha atiprAcIna pratimA. bhagavAna aNastunuM navuM maMdira. ghummaTamAM AbunI zilpAkRti jevAM zilpo che. ahIM mAMdAM tyajAyelAM DhoronI bhavya hospiTala che. gAMdhAra : prAcIna jainamaMdira 'amIjharA pArzvanAthano jIrNoddhAra thayelo che. bhavya maMdira che. kAvI jIrNoddhAra thayeluM maMdirasAsuvahunAM maMdiro tathA prAcIna zilpa tema ja prabhAvaka pratimA che. AmodanAM jaina maMdiro 7. 18. 19. jaina kAThapaTa-citra : 59orary.org Jain Education Interational Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 60 : jaina kASThapaTa-citra granthasUci jaina citra kalpadruma : saMpAdaka prakAzaka :- zrI sArAbhAi navAba, amadAvAda surata ane surata jillAnAM digaMbara jaina maMdirono murtilekha saMgraha saMgrahakartA : mUlacaMda kApaDiyA gAMdhIcoka, surata sUryapurano suvarNayuga prakAzaka : motIcaMda cokasI jaina sAhitya phaMDa, surata vinaya saurabha pro.hIrAlAla kApaDIyA vinaya maMdira smAraka samiti, rari soLamI sadInuM surata prA.mohanalAla medhANI prakAzaka cunIlAla gAMdhI vidyAbhavana, surata surata caitya paripATI kesarIcaMda hIrAcaMda jhaverI surata sonAnI muta izvaralAla icchArAma desAi, surata bhAratanAM bhItacitro vAsudeva smArta lAyabrerI zatAbdI utsavaaMka, rAMdera lAyabrerI surata mAsTara pisisa opha jaina peinTIMgsa, mArga prakAzana, muMbai bharUca aitihAsIka ane paurANika saMdarbhamAM - narottama vALaMda bharUca 'induktam' khaDakAvyama - muni puraMdharaviya bharUca tIrthano saMkSipta itihAsa - jainadharmaphaMDa peDhI, bharUca Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . che. ja che zake 1 2. Photographs and Documentation of Mural Paintings in the Jain Temples of South Gujara dakSiNa gujarAtanAM jaina maMdironAM paTacitronuM dastAvejIkaraNa ane tenI chabio jaina kASThapaTa-citra : 61 Jain Education Intemational Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Intemational Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Shri Chintamani Parshwanath Temple Shahpor, Surat zrI ciMtAmaNi pArzvanAtha jaina maMdira zAhapora, surata Shri Chandraprabhu Swami Jinalaya Shrawak Sheri, Saiyadpura, Surat zrI candraprabhu svAmI jinAlaya zrAvaka zerI, saiyadapurA, surata # Neminath Temple Lalathakor ni pole, Rander, Surat neminAthanuM jaina maMdira lAlA ThAkoranI poLa, rAMdera, surata Shri Adishwar Bhagvan Temple Uttamram Street, Rander, Surat zrI AdIzvara bhagavAna maMdira uttamarAma zerI, rAMdera, surata Shri Kalhar Parshawanath Bharuch zrI kalhAra pArzvanAtha bharUca Shri Mahavir Swami Digambar Jain Temple Ankleshwar zrI mahAvIra svAmI digambara jaina maMdira aMkalezvara Samkalin Pat Amod samakAlIna paTa Amoda Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ain Education International Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TlA 29 Shri Chintamani Parshwanath Temple Shahpor, Surat zrI ciMtAmaNi pArzvanAtha jaina maMdira zAhapora, surata Jain Education Interior For Pres se Only Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Educational , pAzvanAtha jaina maMdira, zAhapora, surata Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ B Shri Chintamani Parshwanath, Jain temple Shahpor, Surat Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ashtapad aSTApada 72937IO DIE h Artist at work anukRti karatA vAsudeva smAI Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Edition International AMARAAMAA 3 Ashtapad documentation by Vasudeo Smart aSTApadanI anukRtiH vAsudeva smArta Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Samet Shikhar pat sameta zikhara paTa For Private Personal use only Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Samet Shikhar pat by Vasudeo Smart sameta zikhara paTanI anukRti: vAsudeva smArta siT | For Private Personal use only www. batom Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 ****** HON JUB Door frame of santum garbhadvAranI kotaraNI Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Wood ceiling kASTano guMbaja Detail, divine demsels of ceiling maMdiranA guMbajamAM citrita devAMganAo in Elation Intentional www.jabato Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (!); />() rAga . mail 1, 2) | Twithii bimArI karIne Frame of wood carving bhIMta paranuM kASThasuzobhana Bhamati, Colonnaded cloister bhamatI For Private & Personal use only Tin Education International Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Santum details of Rang mandapa ceiling raMgamaMDapanI chata paranI vigata For Prvata & Personal use only www.jaineraty.one Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Viratcon B 741 BAKA KROME Mythical images of Jain religion jinAlayanA thAMbhalA upara citrita jainakathAo Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Marriage scene of Neminath, documentation by Artist neminAthano varaghoDo, citrakAre karelI anukRti Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vi ke che ke hajI Paintings on Beams kniAlayanA bhAroThiyA paranI jainakathAo Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Chandraprabhu Swami Jinalaya Shrawak Sheri, Saiyadpura, Surat zrI candraprabhu svAmI jinAlaya zrAvaka zerI, saiyadapurA, surata Detail of divine demsels of pillars staMbha uparanI vAMganAo Jain Education international Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ? bupi , che lavara, samudra. 2 kI. khaMDa ! che kAlA,dadhi 'maMda 0 pakuMvarI zrI candraprabhu svAmI jinAlaya, zrAvaka zerI, surata For Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thI rAbara dIpa, nI ara dabapi, 28. Shri Chandraprabhu Swami temple - Shravak sheri, Surat Jain Ede For Private www.jainen Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Paintings on ceiling chata uparanAM citro in Education For Private Personal use only Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Detail of ceiling chatacitranI vigata non tamational www.jabaty.org Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Detail of ceiling chatacitranI vigata Jan Education Internet For Private 5 Pansonal Use Only Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jucation International Artist at Work anukRti karatA kalAkAra dhonI THE Cust mAna.. Chaud Lok ni akruti caudalokanI AkRti Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ BENIGNIT Jain Education tematon Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ORO in Education International 6484 00000 Shatrunjaya Pat zatruMjaya paTa Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che | | Detail, Shatrunjaya Pat zatruMjaya paTanI vigata For Private Personal use only www.ainerary Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Detail, Shatrunjaya Pat zatruMjaya paTanI vigata Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TITOLLITI TUUUUUUUUUUUUUUUUU Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Detail, Nandishwar Dwip Rachna naMdIzvara kIpa racanAnI vigata Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cca Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ LOQORI GMO CCCCC Detail, Nandiswar Dwip naMdIzvara kIpanI vigata For Private & Per Only Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Nandishwar Dwip Rachna samagra naMdIzvara dvIpa www.janabrary.org in Education International Far Privale & Personal use only Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ashtapad aSTApada 0 0 2 AS Oiffii SiOOR JOLas Samvasarana samavasaraNa dan International For Private & Peon Use Only www.jainelibrary. Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ infka zALA, (IFE ke NR Shri Hirvijaysuriji in Akbar's Court akabaranI rAjasabhAmAM muni zrI hIravijayasUrijI Tirthankar tIrthakara nIkala rIte ula haka uyadA pA oppnI */tiTA ka taka che. , ramamAM Mela- ly, " ( cAyane zakana dareDe Story of King Shrenik zreNika rAjAnI kathA Private & Personal use only Story of Santyakumar sanatyakumAranI kathA www.n ary.org in Econtematonal Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A yAdisADa Detail vigata don International For P e Pe Only www.aint ang Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Detail, divine demsels and paintings on the pillars kAkanI devAMganAo ane staMbha paranI vigata Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Neminath Temple Lalathakor ni pole, Rander neminAthanuM jaina maMdira lAlA ThAkoranI poLa, rAMdera Jain Education Intemational Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dasAnavadU rAjAnam Detail of Beams, Neminath temple neminAtha jinAlayanA bhAroThiyA paranAM citronI vigata For Private Personal use only Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ BALER Detail vigata lon International For Paw Patrol Use Only Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Detail, wall fresco bhIMtacitranI vigata Jain Education Intemational Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Adishwar Bhagvan Temple Uttamram Street, Rander, Surat zrI AdIzvara bhagavAna maMdira uttamarAma zerI, rAMdera, surata - jema ke Nandishwar Dwip, wall fresco naMdIzvara dvIpa, bhatacitra e Artist at work anukRti karatA citrakAra Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naka ' Documentation by Artist citrakAre karelI anukRti Jain E lon temational For Private Personal use only www.jan om Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PEK Detail, Pat, Adinath temple paTacitranI vigata Fation Intentional For Private Personal Use Only www.jane braty.one Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ST) Detail, Samet Shikhar Pat sameta zikhara paTanI vigata Lain Education Intematonal For Private Personal use only Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ here BA Detail, Pat, Adinath temple paTacitranI vigata a tlon International For POE PE Only Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Documentation of Panch Tirth Pat by Artist paMcatIrtha paTa, citrakAre karelI anukRti Jain Education Intemational www.jginalibrary.org Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Suvrat Swami Temple Shri Kalhar Parshawanath Bharuch suvratasvAmI maMdira zrI kalhAra pArzvanAtha bharUca CCC vi, u 2 3 Artist at work anukRti karatA citrakAra Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ QOQO US OLJ BARBA QISQIQI TOLOG Jan Eduation Por P ere Qely KONSER Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ I ITE Detail vigata Pancha Tirth Pat, Bharuch (Collection: Shri Praful Shah, Garden, Surat) paMcatIrtha paTa, bharUca (zrI praphula zAha, gArDana, suratanA saMgrahamAM) Only www.jainerary.org Jaid B rit 21 Date & R e Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Detail, Mandodari dancing on tunes of Ravana's Vina | vigata, rAvaNanuM vINAvAdana ane maMdodarInuM nRtya For Private Personal Use Only Jan Education Intematonal www.jabary.org Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Detail, Panch Tirth Pat vigata, paMcatIrtha paTa ducation International For Private Personal use only www.nato Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ facet 10 9 Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ in Education International Wall Fresco Adhai Dwip, Chintamani Parshwanath temple, Ankleshwar bhIMtacitra, aThThAI hIpa, ciMtAmaNi pArzvanAtha maMdira, aMkalezvara Adhai Dwip documentation by Artist aDhAI dvIpa anukRti DIR Artist at work anukRti karatA citrakAra Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Detail, Chintamani Parshwanath Digambar Jain temple, Ankleshwar vigata, ciMtAmaNi pArzvanAtha digambara jaina maMdira, aMkalezvara For Private Personal Use Only Jain Education Intematona Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Detail vigata on nemanal For Privat Poreanal Use Only www.janaby.my Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ALS ber Panch Tirth Pat, Digambar Jain temple, Ankleshwar paMcatIrtha paTa digambara jaina maMdira, aMkalezvara Jain Education Interational For Private & Personal use only Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Swami Digambar Jain Temple Ankleshwar zrI mahAvIra svAmI digambara jaina maMdira aMkalezvara Detail vigata. www.jainalibrary.org Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Detail, Panch Tirth Pat, Digambar Jain temple, Ankleshwar vigata, paMcatIrtha paTa digambara jaina maMdira, aMkalezvara For Private Personal Use Only www. tary.org Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jhAyelA bAjIne meM Detail, Panch Tirth Pat, Digambar Jain temple, Ankleshwar vigata, paMcatIrtha paTa digambara jaina maMdira, aMkalezvara Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Pat, Jain temple, Amod paTa, jaina maMdira, Amoda REC Samkalin Pat Amod samakAlIna paTa Amoda Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ BA TATRA DAA ATTRAYALA A QAYDAS sla BALTA FIAT 1 97 Pat, Jain temple, Amod paTa, jaina maMdira, Amoda ple ERED Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Syar S IGA 5/ M un Education International www ty Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Linework by Vasudeo Smart zrI vAsudeva smArse karelAM rekhAMkano = == HE Jan Eng Internal wa aineterycug Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Photographs found from Vasudeo Smart's Collection vAsudeva mAtanA saMzodhana saMgrahamAMthI prApta thayelA dakSiNa gujarAtanA paTanI chabi arAvatazavI sampama mukhI ko GST F7 TO 2 ) Stae 2GB re, Jain Education Interational Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82-00 kalAkSetre zrI vAsudeva smArte hinda-samagranI kalA-zailIone poMkhI che, potAnI pIMchImAM avatArI che ane te rIte tenuM saMrakSaNa-savardhana karyuM che. paraMtu, te badhAM karatAM vadhu mahattvapUrNa gaNAya evuM temanuM pradAna to che dakSiNa gujarAtanAM jaina maMdiromAM ja mahadaMze upalabdha athavA sacavAyelI citrakalAne temaNe kalAjagata samakSa anAvRta-prastuta karI te A maMdironAM kAchalako para AlekhAyelAM bahumUlya citronI anukRtio tathA rekhAMkano karIne te citrakalAnI pichAna kalAjagatane sau prathamavAra karAvavAnuM zreya temane phALe jAya che. -zIlacandravijaya Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Intemotional For Private & Personal use only