Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ | I namo namo namUnarvasAsa .. Agamasa saTIka anuvAda anuvAda zreNI sarjaka - muLA TIyara chAsAgara
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAlabrahmacArI zrI neminAthAya namaH namo namo nimmaladaMsaNassa pa.pU. zrI AnaMda-kSamA-lalita-suzIla-sudharmasAgara gurubhyo namaH AgamasaTIka anuvAda 1/1 AcAra-1 -: anuvAda-zreNInA sarjaka : muni dIparatnasAgara tA. 23/10/2009 zukravAra Agama saTIka anuvAda bhAga 1 thI 42 saMpUrNa mUlya-5-10,000 0 zrI zruta prakAzana nidhi 0 saMparka sthaLa 2066 kA.su.pa Agama ArAdhanA kendra, zItalanAtha sosAyaTI phleTa naM. 13, cothe mALe, vhAI senTara, khAnapura, amadAvAda. Agama saTIka anuvAdanA A bhAga - 1 mAM che... 0 "AcAra" -- - AgamasUtra saTIka anuvAda -0- zrutaskaMdha-1-nA... adhyayana-1-thI AraMbhIne * adhyayana-5-sudhI aMgasUtra-1-na... - TAIpa seTIMga ~ zrI mahAkAlI enTaraprAIjha cAMdaloDiyA, amadAvAda. (M) 9824419736 - x = = = - mudraka HnavaprabhAta prinTIMga presa ghIkAMTA roDa, amadAvAda. Tel. 079-25508631
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ RNasvIkAra AgamasUtra saTIka anuvAda Suo Yi Ji Ji Qi 0 vaMdanA e mahAna AtmAne 0 vikrama saMvata-2061mAM phAgaNa suda-3 no divasa ane maMgalapArekhanA khAMcAmAM zrI zAMtinAtha paramAtmAnI varSagAMThano prasaMga, atibhavya ane ghaNI ja lAMbI rathayAtrAnA prayANanI ghaDIe, AgamonA TIkA sahitanA anuvAda karavA mATenI manobhAvanAnuM jemanA mukhethI vacana prAgaTya thayuM, aMtaranA AzIvadi, sUrimaMtrathI abhimaMtrita vAsa cUrNano zepa ane dhanarAzinI javAbadArInA yathAzakya svIkAra saha jemanI kArya preraNAnI saravANImAM bhIMjAtA mArA cite AzirSa anero harSollAsa anubhavyo. jemanI hayAtI daramyAna ke yAtI bAda paNa, jemanA nAmasmaraNa mAtrathI A kArya vitarahitapaNe mUd svarUpane pAmyuM, evA... pUjya AcAryazrI hacamacaMdrasUrIzvarajI manA caraNa kamaLamAM sAdara koTIza vaMdanA Agama saTIka anuvAdanA A bhAga 1 | nI saMpUrNa dravya sahAyanA preraNAdAtAzrI pa.pU. gacchAdhipati AcAryadeveza zrI che devendrasAgarasUrIzvarajI ma.nA ziSya pUjya AcAryazrI harSasAgarasUrijI ma teozrInI preraNAthI lAbhalenAra che zrI aThavAlAInsa jaina zve.sUpUsaMgha che mA tathA zrI zeTha phUlacaMda kalyANacaMda TrasTa surata 0 kema bhUlAya e gurudevane paNa ? 0 cAstri prati aMtaraMga prItithI yukta, aneka AtmAone pravajyA mArge prayANa karAvanAra, saMyamamUrti, prati varSa upadhAna tapa vaDe zrAvakadharmanA dIkSA dAtA, zArIrika samasyAo vacce paNa baMne zAzvatI oLInI ArAdhanAne na cUkanArA, sAgara samudAyamAM gacchAdhipati padane zobhAvanArA ane samartha ziSya parivArayukta evA mahAna vibhUtiratnapUjya AcAryazrI devendrasAgarasUrIzvarajI ma. jemanA AjIvana aMtevAsI, zAsanapabhAvaka pUjya AcAryazrI harSasAgarasUrijI ma.sA. jemaNe A anuvAda kArya mATe ghaNAM varSo pUrve preraNA karelI ane A kArya sAvaMta pAra pahoMcADavA mATe vipula dhanarAzi mokalAvI. ukata baMne AcArya bhagavaMtonI asIma kRpA ane teo dvArA prerita saMdho thakI thayela dhanavarSanA baLe prastuta kArya mUrtasvarUpa pAmyuM. EAEAEAAAAAAAAAAAAAA
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvavyasahAyako (anudAna dAtA, agama saTIka AnuvAdA koI eka bhAganA saMpUrNa sahAyadAtA saccAstri cuDAmaNI pUjya gacchAdhipati sva. AcAryadeva zrImad devendrasAgarasUrIzvarajInA AjIvana aMtevAsI saguNAnurAgI pUjya AdevazrI harSasAgarasUrijI ma.nI jJAnaanumodaka preraNAthI prerita zrI AThavAlAInsa jaina zvetAMbara mUrtipUjaka saMgha tathA zrI zeTha phUlacaMda kalyANacaMda jhaverI TrasTa, surata. 16 bhAgonA saMpUrNa sahAyaka thayela che. paramapUjaya saraLa ravAbhAvI, bhaki pariNAmI, bhutAna gI sva AcAravizrI vijaya cakacaMsUrIzvarajI ma.sA.nI punita preraNAthI 10 bhAgo mATe nIcenA saMgho sahAyaka thayA che. (1) zrI maMgalapArekhano khAMco, jainasaMgha, amadAvAda be bhAga. (2) zrI bhAvanagara jaina zve bhU.pU. saMgha, bhAvanagara - be bhAga. (3) zrI AdinAtha jaina zve. mUpU. saMgha, navasArI be bhAga. (4) zrI girirAja sosAyaTI AdinAtha jaina saMgha, boTAda be bhAga. (5) zrI jaina zvemUpU. tapAgaccha saMgha, boTAda eka bhAga (6) zrI pArthabhaktidhAma jaina dhArmika TrasTa, taNasA eka bhAga piramapujya AcAryadiva zrI RcakacaMdrasUrIzvarajInI preraNAthI temanA samudAyavartI zramaNIvaryAo taraphathI prApta sahAyanI noMdha AgaLa che.]
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgamasUtra saTIka anuvAda suvizAla gacchAdhipati AcAryadiveza zrImad vijaya rAmacaMdra sUrIzvarajI ma.sA.nA samudAyavartI vaiyAvacca parAyaNa paMnyAsa pravara zrI vajasenavijayajI ma.sA.nI preraNAthI eka bhAgazrI hAlAratIrtha ArAdhanA dhAma, vaDAliyA, sIMhaNa, taraphathI Agama saTIka anuvAda zreNInA sarjaka munizrI dIparatnasAgarajInI preraNAthI A be dAtAoe maLIne eka bhAga mATe sahAya karI che. (1) zrI jaina mUrti saMgha, thAnagaDha (2) zAha haMjArImalajI bhUramalajI, karnala. | padma kriyAvita prabhAvaka, Adeya nAmakarmaghara svastha AcAryadiva zrImadavijaya kacakacaMdrasUrIzvarajIthI prerita punyavatI pramANIvaonI preraNAthI prApta anudAno 1- vardhamAna taponidhi AcAryadeva zrImadvijaya bhaktisUrIzvarajI samudAyavartI milanasAra sAdadanIza sauprAkAzrIjInI preraNAthI traNa bhAgo mATenI dravya sahAya prApta thaI che, te A pramANe- (1) zrI kArelIbAga, je mU0pUjainasaMgha, vaDodarA. - (2) zrI kArelIbAga, jena saMghanI zrAvikA baheno, vaDodarA. - (3) zrI bhagavAna nagarano Tekaro, jenasaMgha, amadAvAda. - suvizALa parivArayuktA sAdhIzI bhAvapUrNAzrIjI mAnI preraNAthI "zrI kSetrapAla bhakti TrasTa" - navasArI taraphathI. | 3- vardhamAna taponidhi pUjya AcAryadevazrI bhaktisUrIzvarajI ma0 nA samudAyavartI papU. sAdanIzrI dhyAna-rasAstrIjI tathA sAdanIzrI praphulitAzrIjInI preraNAthI - "zrI mAMgaroLa jaina e tapa saMgha, mAMgaroLa - taraphathI.
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyasahAyako 4- paramapUjyA jayazrIjI-lAvaNyazrIjI manA parivAravartInI sALIzrI satyAnaMdazrIjI ma.sA.nI punita preraNAthI "zrI gAMdhInagara jaina saMgha, beMgalora - taraphathI." 5- paramapUjya kriyArUcIvaMta A devazrI bhaktisUrIzvarajI manA samudAyavatI zramaNIva mokSanaditAzrIjI manI preraNAthI "zrI vallabhanagara jaina zvempU, saMgha, vallabhanagara, Indaura paramapUjaya AgamoddhAraka, sAmAcArI saMrakSaka, bAhuta yAdina AnaMdasAgarasUrIzvarajI ma.sA.nA samudAyavatI ta anurAgINI zramaNIvaonI preraNAthI prApta sahAyo. (1) paramapUjyA nIDaravaktA sALIzrI caMlyAzrIjI mAthI prerita 1- zrI trilokapadma ciMtAmaNidhAma jaina saMgha, aMdherI, muMbaI. -- zrI mahAvIranagara jaina daherAsarajI TrasTa, navasArI. (2) apratima vaiyAvRtyakArikA papU. malaya-praguNAzrIjI manA ziSyA susaMvAdI parivArayuktA sALI strI prazamazIlAzrIjI mahanA zrutAnurAgI ziSyA sA zrI prazamaratnAzrIjInI preraNAthI"zrI zvetAMbara jaina tapAgaccha saMgha," vAMkAnera. (3) paramapUjyA mAtRhRdayA sALIzrI amitaguNAzrIjI ma.nI preraNAthI ! - "zrI AdinAtha jaina zve. saMgha," bhopAla. (4) paramapUjyA vardhamAnatAsAdhikA, zatAvadhAnI sALIzrI amita guNAzrIjI ma.nI preraNAthI-100 oLInI pUrNAhUti nimitte karacelIyA jaina zve mahAjana peDhI," karacelIyA, surata. - - - - - -
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgamasUtra saTIka anuvAda (5) zramaNIvaryA bhaktirasika pUjya malayAzrIjI manA vyavaradakSa ziSyA sALIzrI hitAzrIjI manI preraNAthI zrI jaina maracanTa saMghanI zrAvikA baheno, amadAvAda. (6) paramapUjyA malaya-kaivalya-bhavyAnaMdazrIjI manA suvinitA miSTa bhASI, tapasvIranA sAnIthI pUrapakvAzrIjInI preraNAthI "sarvodaya pArzvanAtha ceriTebala TrasTa," muMbaI (Agama-sIka anuvAda sahAyasko) (1) papU. bhagavatIjI dezanAdakSAdevazrI naradevasAgarasUrijI masAnI preraNAthI - "zrI vizAzrImALI tapagaccha jJAti," jAmanagara. (2) vardhamAna taponidhi pUjya A.deva zrI vijaya prabhAkrasUrIzvarajI mae nI preraNAthI - "abhinava jaina zvebyU saMgha," amadAvAda, (3) zrutasaMzodhanarasika pUjya A devazrI munisUrijI manI preraNAthI - "zrI vijayabhadra ceriTebala TrasTa," bhIlaDIyAjI. | (4) papU. jayalAvaNyazrIjI masAnA suziSyA sArA sUryapabhAzrIjI manI preraNAthI - "zrI bhagavatInagara upAzrayanI baheno," amadAvAda. (5) paramapUjyA varadhamazrIjI manA ziSyA tapasvIratnA sAdanIzrI prItighamazrIjI manI pAvana preraNAthI. - (1) zrI pArthabhakti zremUvapUcha jainasaMgha, DoMbIvalI. - (2) zrI rAjAjI roDa cempU tapAjaina saMgha, DoMbIvalI. (6) svanAmadhanyA zramadIvayazrI samyagANAzrIjI manI preraNAthI. "zrI parama AnaMda zempU jenasaMgha, pAlaDI, amadAvAda.
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ amArA prakAzano - - - - - - - muni dIparatnasAgarajI dvArA prakAzita sAhitya-eka jhalaka kula prakAranono aMka 301 -mAluiLa-mUe. 49-prakAzano A saMpuTamAM mULa Agamo che. jemAM 45 Agamo 45 alaga-alaga pustakomAM mudrita karAvAyela che. cAra vaikalpika Agamo paNa temAM samAvAI gayela che. e rIte 45 + 4 kula (49) AgamonuM A saMpuTamAM saMpAdana che. temaja pratyeka sUtrane aMte pUjya sAgarAnaMdasUrizvarajI saMpAdita Agamo tathA tenI vRttinA aMko paNa TAMkyA che. amArA A prakAzanamAM zrutaskaMdha, zataka/adhyayana/vakSaskAra/pada, pratipatti, uddezaka, sUtra/gAthA Adi spaSTatacA judA najare paDe tevI viziSTa mudraNakalAne prayojela che. pustako alaga-alaga ane nAnA kadanA hovAthI vAMcana ke kaMThastha karavAnI ati saraLatA rahe che. 45-AgamanI pUjA, pUjana, rathayAtrA ke zrI gautamasvAmI pUjanAdi mATe alaga-alaga pIstALIsa pustako hovAthI goThavaNI saraLa bane che. sAmaroso, sAmAoiso, AgamaviSayadarzana, AgamakathAnuyoganA mULa saMdarbha jovA mATe A prakAzana vasAvavuM jarUrI ja che. jenI kiMmata che rUA. 1500 -darzana-pUjana mATe AjIvana upayogI che. 2. Agama-gujarAtI anuvAda prakArano ApaNA mULa Agamo ardhamAgadhI bhASAmAM che. jeo bhASAjJAnathI vaMcita che, zAstrIya kAraNothI AgamanA abhyAsathI vaMcita rahyA che, AgamonI vAMcanA prApta karI zakatA nathI ItyAdi kAraNe Agamika padArthonuM jJAna pAmI zakyA na hoya tevA bhavyAtmAo zrI kalpasUtra mAphaka saraLatAthI AgamonuM vAMcana ane bodha prApta karI zake, temaja bhavabhIru AtmAo potAnuM jIvana mArgAnusAra banAvI zake tevuM prakAzana. sAta bhAgomAM samAviSTa 2800 jeTalA pRSThomAM pIstALIza Agamono akSarazaH anuvAda dharAvatA A "AgamadIpa" saMpuTamAM bIjA be vaikalpika AgamonuM gujarAtI paNa Apela ja che. aMdAje 90,000 zloka pramANa mULa Agamano A gujarAtI anuvAda rUA. 2000/-nI kiMmate upalabdha thaI zake che. paNa hAla tenI eka paNa nakala bacelI nathI. e ja amArA A prakAzananI lokapriyatAno pUrAvo che. aneka pUjyazrIe A gujarAtI anuvAdano svAdhyAyAdi arthe upayoga karelo che.
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgamasUtra saTIka anuvAda 3. AgamasuttANi-saTIkaM 46 prakAzano jeone mULa Agamo vAMcyA pachI tenI vistRta samaja meLavavI che. temAM rahelA padArthone UMDANathI avagAhavA che, temAM rahelA tattvo AdhArita kathA, daSTAMta ke dravyAnuyogane jANavo che, tevA viziSTa jJAnapipAsu mATenuM amAruM A 13,000 jeTalA pRSThomAM patharAyela ane trIza bhAgomAM vibhAjIta evuM daLadAra prakAzana che. A prakAzanamAM mULa Agamo para prApta badhI ja niyuktio, 39 Agamo paranI vRtti, zeSa AgamonI saMskRta chAyA, keTalAMka bhASyo tathA cUrNio ItyAdi sarve vivecanono samAveza karAyela che. sUtro ane mAthAnA spaSTa alaga vibhAjana, pracura peregrAphasa, adhyayana, uddezaka, sUtra AdinI suspaSTa alaga peja lAIna temaja amArA mULa ane anuvAdita AgamomAM apAyelA kramAMka mujabanA ja sUtra kramAMkana tathA vyavasthita anukramaNikAne lIdhe koIpaNa pasaMdita cokkasa viSayavastu ke samagra adhyayananA vAMcanamAM saraLatA rahe te rIte A saMpuTanuM saMpAdana ane mudraNa karAyeluM che. - A prakAzananA abhyAsamUlya ane saMzodhanakSetre upayogitA temaja samagra vizvamAM Agama prakAzananI AvI eka ja mAtra zRMkhalA upalabdha hovAne kAraNe rUA. 11,000/- mUlya hovA chatAM tenI eka paNa nala sTokamAM rahelI nathI. e ja amArA A prakAzananI mahattA sAbita kare che. 4. Agama-viSaya-dali A eka evuM prakAzana che, jemAM 45-AgamonI vizadrarUpe anukramaNikA apAyela che, chatAM tenA pRSTho che. - 384. pratyeka AgamanA pratyeka sUtra ke gAthAnA viSayone e ja AgamonA sUtronA kramAMkana anusAra, atIva suspaSTa rUpe ane pRthapRthak svarUpe apAyelI A anukramaNikAthI tame tamAro managamato-Avazyaka ke tamArA saMzodhana ane lekhanane anurUpa viSaya sahelAIthI pasaMda karI zako cho. gujarAtI bhASAmAM taiyAra karAyela A anukramaNikAthI tame amArA anuvAdita AgamomAM to mULa viSaya joI ja zako cho. taduparAMta mULa Agamo ke AgamasaTIjhaM mAM paNa tamArI pasaMdagIno viSaya zodhavo A bRhat anukrama parathI khUba ja saraLa che. rUA. 400/-nI kiMmatane lakSamAM na laI tenuM upayogitA mUlya samajazo.
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ amArA prakAzano 5. Agamasahakroso 4-prakAzano 11 A zabdakoza - eTale saMdarbhasthaLa nirdeza sahitanI "Agama-DIkSanerI' jemAM tamane maLe che mULa AgamamAMthI levAyelA 46,000 zabdo ane tenA 3,75,000 jeTalA Agama saMdarbho sahita mULa-ardhamAgadhI zabdonA saMskRta artha ane gujarAtI eka ke vadhu artho. cAra bhAgomAM samAviSTa 2400 jeTalA pAnAono A pustakano seTa mepalItho kAgaLa, pAku bAInDIMga ane AkarSaka mukhapRSTha to dharAve ja che. paNa tamAre mATe tenI upayogitA che 3 thI 4 paryaMtano koIpaNa zabda zodhavA mATe. tyAM phakta zabdano artha ja joIne besI nathI rahevAnuM. paNa pIstALIze pIstALIza AgamomAM A zabda jyAM jyAM vaparAyo hoya te-te badhAM sthAnono nirdeza paNa maLaze ja - jenA dvArA eka ja zabda jo judA judA saMdarbhamAM vaparAyo haze, to te bhinna-bhinna saMdarbhayukta artha ke vyAkhyA paNa jANI zakAze. wwxxx vaLI AvA saMdarbho jovA mATe tamAre judA judA prakAzanonA Agamone pheMdavAnI koI jarUra nathI. tame mAtra amAruM gAmasuttALi - saMpuTa sAthe rAkho. tamAre upayogI zabdo mULa Agama ke Agama-saTIka mAM maLI ja javAnA 6. AgamanAmakroso Agama zabdakozanI eka pUraka DIkSanerI te A "Agama nAmakoza'. A prakAzana AgamasaTIkaM mAM AvatA nAmo (kathAo)nI DIkSanerI che. A DIkSanerImAM kathAnA pAtronA nAmo to kakkAvArI kramamAM ApelA ja che. sAthe sAthe te pAtro ke nAmono saMkSipta paricaya paNa che. tamAre mULa Agama uparAMta niryukti, bhASya, cUrNi ke vRttimAM jo A nAma ke te nAma sAthe saMkaDAyela kathA ke dRSTAMta jANavA che to amArI DIkSanerImAM tete nAmane aMte nirdeza karAyela Agama saMdarbha jovo. Agama saMdarbha jotAM ja tamane te saMdarbhavALA AgamanuM nAma, paMcAMgIno prakAra ane sUtrakrama maLI jaze. jenA AdhAre tame te kathA ke dRSTAMtano sahelAIthI abhyAsa karI zakazo. A nAmakozanuM mahattva to tyAre ja samajAya jyAre eka ja nAma dharAvatA ekathI vadhAre pAtrono alaga-alaga parIcaya ke judI judI kathAo tamane jovA maLe. te paNa phakta rUA. 200/-nI kiMmatamAM. saMdarbha mujaba kathA jovA mATe amAruM AgamasuttALi-saTI to che ja.
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgamasUtra saTIka anuvAda 7. AgamasUtra hindI anuvAda gAkArano mULa AgamanA 90,000 jeTalAM zloka pramANa sAhityanA mULa prakAzana pachI jema teno gujarAtI anuvAda karyo, tema hindI anuvAda paNa karyo. pharka eTalo ja ke A hindI anuvAda bAra bhAgomAM Azare 3200 jeTalA pAnAomAM patharAyelo che. gujarAtI anuvAda karatA 300thI paNa vadhAre pRSTho temAM umerAyA che. je phakta kadanI vRddhi ja nathI, paNa arthavistAra ane peregrAphonI pracUratA paNa dharAve ja che. hindIbhASI mahAtmAone paNa AgamanA padArthajJAnathI vaMcita na rahevuM paDe te AzayathI taiyAra karAyela A AgamasUtra hindI anuvAda hindI bhASAnI samRddhi ane sAhityika mUlya to dharAve ja che. te gujarAtI bhASI Agamarasiko ane tatvajijJAsuo mATe paNa mahattvanuM saMdarbhazAstra banI rahyuM che. rUA. 2700/-nuM mUlya dharAvatA A gAmasUtra-hindI anuvA mAM paNa kramAMkana to mULa Agama, Agama gujarAtI anuvAda ane mArAma sarI anusAra ja thayela che. tethI abhyAsIone tulanA karavI saraLa paDe che. 8. Agama kathAnuyoga prakAzano Agama kArya viSayaka A amAruM navamuM prakAzana che. jemAM "kathAnuyoga" nAme anuyoganI mukhyatA che. A prakAzanamAM mULa Agamo, Agamo paranI niyukti, bhASya, cUrNi, vRtti ke avasUrI e tamAmano samAveza karI A Agama kathAnuyogano saMkalana ane gujarAtI anuvAda karavAmAM Avela che. je cha bhAgomAM vibhAjIta che 2200 jeTalA pRSThomAM samAviSTa che ane kathAone daza vibhAgamAM goThavela che. A kathAnuyogamAM tIrthakara, cakravartI, vAsudeva, baladeva e uttamapuraSo saMbaMdhI kathAnaka ke mAhitIno saMgraha che, zramaNa vibhAgamAM gaNadharo, pratyekabuddho, nilavo, anya zramaNonI kathAo che. te sAthe Azare 90thI vadhu pRSThomAM gozALAnuM kathAnaka tenA pUrvabhava, vartamAnabhava ane bhAvi bhavo sahita mUkela che. te sivAya zramaNI kathA, zrAvaka kathA, zrAvikA kathA, anyatIrthI kathA, prANI kathA, prakIrNa kathA ane daSTAMtonA alaga vibhAgo che. pratyeka kathAne aMte tenA Agama saMdarbho paNa mUkelA che, jethI mULa mAhitI srota joI zakAya. chaTThA bhAgamAM akArAdikrame pratyeka kathAnA nAmonI goThavaNI ane tenI sAthe pRSThoka ApelA che, jethI koIpaNa kathA zodhavI atyaMta saraLa bane che. - A "Agama kathAnuyoga" kevaLa kathArasiko tathA vyAkhyAtAo mATe atyaMta upayogI prakAzana che. jenuM mUlya mAtra rU. 1,500/- che. temaja sana-2004mAM ja prakAzita thayela hovAthI hajI saraLatAthI upalabdha che.
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ amArA prakAzano 9. Agama mahApUjanavidhi A eka laghu pustikA che. jemAM pIstALIza Agama mahApUjana bhaNAvavA mATenI saraLa, spaSTa, zAstrIya vidhi che. sAthe-sAthe paMDita zrI rUpavijayajI kRt 45Agama pUjAo paNa ApI dIdhela che. aSTaprakArI pUjAnA abhinava duhA paNa che. koIpaNa vidhikArakane sahelAIthI pUjana karAvatA phAve te rIte vidhi sAthe sUcanAono nirdeza che. temaja Agama maMDapanI racanA, mAMDalu, Avazyaka sAmagrI, vidhimAM pratyeka kArya mATe jarUrI evA sahAyakonI kArya vaheMcaNI paNa jaNAvela che. moTA TAIpa, padhonI suMdara goThavaNI, pratyeka pUjana mATenuM alaga peja, dareka pUjanane mATenI sUcanA, te pUjananI sAthe ja apAyelI hoya tevuM A eka mAtra prakAzana che. 43 10. AgamasUtra saTIka anuvAda 48-prakAzano prastuta prakAzanamAM AgamonA mULasUtrono akSarazaH anuvAda to che ja. sAthe sAthe AgamonI niyukti ane TIkAno paNa anuvAda karela hovAthI ame "saTIka anuvAda'' evuM nAmakaraNa karela che. jemAM 45 Agamo uparAMta be vaikalpika Agamo ane kalpa [bArasA] sUtranA samAvezathI 48 prakAzano thAya che. jene A sAthe ame 42-bhAgomAM prakAzita karela che. saTIka A saTIka anuvAdamAM cha cheda sUtrono anuvAda mAtra mULano ja che, temAM anuvAda nathI. saMskRta ane / prAkRta bhASAjJAnathI vaMcita zrutarasiko ke svAdhyAya premIone A atyaMta upayogI prakAzana che, jenuM saMyukta mUlya rUA. 10,000/- che, ke je kiMmatamAM to koI 45 saTIka Agamono anuvAda paNa na karI Ape. A saTIka anuvAda saMpuTamAM-aMgasUtro, upAMga sUtro ane mULasUtrono saMpUrNa saTIka anuvAda che. payannA sUtromAM paNa upalabdha TIkAono anuvAda karelo ja che, naMdI ane anuyoga baMne sUtronuM vartamAna paddhatithI sAnuvAda vivecana karela che ane chedasUtro, kalpasUtra ane keTalAMka payajJAono mULano anuvAda che. -- -- -- A hatI. Agama saMbaMdhI amArA 250 prakAzanonI yAdI -- -- --
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ G AgamasUtra saTIka anuvAda Agama sivAyanA sAhitya sarjananI jhAMkhI (1) vyAkaraNa sAhitya : 0 abhinava haima laghuprakriyA bhAga-1 thI 4 - mahopAdhyAya vinayavijayajI kRta "laiprakriyA" para siddhahema zabdAnuzAsana ane tenI sAthe saMbaMdhita aneka saMdarbhagraMthonA upayogathI taiyAra karAyelo evo A daLadAra graMtha che. je krAuna ATha pejamAM taiyAra thayela che. saMskRta vyAkaraNanA abhyAsa mATenuM A prakAzana che. je gujarAtI bhASAnA mAdhyamathI taiyAra thayela che. temAM mULasUtra, teno artha, vRtti, nRtyartha, anuvRtti, vizeSa vivecana jevA sAta vibhAgo ane pracUra pariziSTo che. 0 kRdAmAlA - - A laghu sarjanamAM 125 dhAtuonA 3 prakAre thatAM kRdantonuM koSTaka che. (2) vyAkhyAna sAhitya - 0 abhinava upadeza prAsAda bhAga-1 thI 3. - A eka svataMtra vyAkhyAnamALA che. "mannata jiNANa" nAmaka sakjhAyamAM AvatA zrAvakanA 36 kartavyo uparanA 108 vyAkhyAno temAM goThavelA che. pratyeka vyAkhyAna mATe daza-daza peja phALavela che. je pratyekamAM zloka-jainettara prasaMga - saMbaMdhita kartavyanI tAttvika vyAkhyA ane samAja-jenakathA ane kartavyane anurUpa stavanAdi paMktinI aMdara gUMthaNI che. 0 navapada-zrIpAla - zAzvatI oLInA vyAkhyAnarUpe A pustakanuM sarjana thayuM che, jemAM nave padanuM alaga-alaga vivecana sAthe nava divasamAM zrIpAlacatri paNa pUruM thAya, te rIte goThavelA nava vyAkhyAnono samanvaya che. (3) tasvAbhyAsa sAhitya + 0 tatvArthasUtra prabodha TIkA-adhyAya-1 0 tattvArthAdhigama sUtra abhinava TIkA-adhyAya-1 thI 10 - A graMthamAM tatvArtha sUtranA daza adhyAyonuM alaga-alaga daza pustakamAM ati vistRta vivecana dharAvatuM dazAMga vivaraNa che. jemAM sUkahetu, mULasUtra, saMdhirahita sUtra, sUtrArtha, zabdajJAna, anuvRtti, aneka saMdarbha graMthone AdhAre taiyAra karAyela abhinava TIkA, sUtrasaMdarbha, sUpadha, sUkaniSkarSa jevA daza vibhAgo che.
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ amArA prakAzano 15 pratyeka adhyAyane aMte sUvakrama, akArAdi krama, zvetAmbara-digambara pAThabheda jevA pariziSTho tathA dazamA adhyAyanA pustakamAM aMte zabdasUci, viSayasUci, saMbaMdhakArikA jevA upayogI pariziSTho che. 0 tatvArtha sUtranA Agama AdhAra sthAno. - A saMzodhana kakSAnuM eka viziSTa pustaka che. jemAM tatvArtha sUtranA pratyeka sUtrano mULa AgamamAMthI upalabdha saMdarbha, saMdarbha pATha, saMdarbha sthaLano ullekha che. temaja zvetAmbara-digambara pAThabhedanI tAlikA ane vizleSaNa che. (4) ArAdhanA sAhitya - o samAdhimaraNa - aMta samaye ane bhAvi gati sudhAravA mATe maraNa samaye cittanI samAdhi jaLavAya rahe tevI ArAdhanA vidhi, ArAdhanA sUtro, ArAdhanA padho, ArAdhanA prasaMgo vagere sAta vibhAgomAM A graMtha sarjelo che. - sAdhu aMtima ArAdhanA 0 zrAvaka aMtima ArAdhanA sAdhu-sAdhvI, zrAvaka-zrAvikAono aMta samaya sudhAravA mATe nitya karavAnI evI A ArAdhanA che, mULa prAkRta ane saMskRtamAM graMthastha thayela A vidhine saraLa gujarAtImAM rajU karela che. paMcAMganA kadanI A pustikA sAthe rAkhavI paNa saraLa che. (5) vidhi sAhitya - 0 dIkSA-cogAdi vidhi o vidhi saMgraha bhAga-1 0 sAdhu-sAdhvI kALadharma vidhi (6) pUjana sAhitya - 0 Agama mahApUjana vidhi-jenI noMdha Agama vibhAgamAM che. 0 pAThya padmAvatI pUjanavidhi (9) catra sarojana - 0 45-Agama yaMtra 0 viMzati sthAnaka yaMtra
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 (8) jinabhakti sAhitya - * caityavandana parvamAlA * caityavandanasaMgraha - tIrthajina vizeSa * caityavandana covisI 0 caityavaMdana mALA A eka saMpAdana graMtha che. jemAM parvadina tathA parvatithinA caityavaMdano, covisa jinanI covisI rUpa caityavaMdano, vividha tIrthamAM bolI zakAya tevA ane jinezvara paramAtmA viSayaka vividha bola yukta evA 779 caityavaMdanono vizALa saMgraha che. d zatruMjaya bhakti * zatruJjaya bhakti 0 siddhAcalano sAthI - siddhAcala bhAvayAtrA, stuti-caityavaMdanAdi 0 vItarAga stuti saMcaya-1151 bhAvavAhI stutino saMcaya 0 caitya paripATI (9) prakIrNa sAhitya - 0 zrI navakAra maMtra-nava lAkha jApa noMdhapothI 0 zrI cAritra pada eka karoDa jApa noMdhapothI AgamasUtra saTIka anuvAda 0 abhinava jaina paMcAMga * abhinava jaina paJcAGga 0 amadAvAda jinamaMdira-upAzraya Adi DirekTarI 0 bAra vrata pustikA tathA anya niyamo 0 zrI jJAnapada pUjA 0 kAyamI saMparka sthaLa 0 coghaDIyA tathA horA kAyamI samayadarzikA (10) sUtra abhyAsa-sAhitya - 0 jaina eDyukezanala sarTiphikeTa korsa . pratikramaNasUtra abhinava vivecana bhAga-1 thI 4 A rIte amArA 301 prakAzano thayA che. = = X = E G ma
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAlabrahmacArI zrI neminAthAya namaH namo namo nimmaladaMsaNassa pa.pU. zrI AnaMda-kSamA-lalita-suzIla-sudharmasAgaragurubhyo namaH --bhAga-1 (1) AcArAMga-sUtra/1 the ete TIDAnusArI vivecana 17 * bhUmikA H "AcAra" sUtrano krama pahelo che. bAra aMgasUtromAM paNa "AcAra" e paheluM "aMga" sUtra che. prAkRtamAM te "AyAra' nAme prasiddha che. saMskRtamAM "AcAra"nAme oLakhAya che ane vyavahAramAM A Agama "AcArAMga'' sUtranA nAme prasiddha che. A aMgasUtranA be zrutaskaMdha che. jemAM paheluM zrutaskaMdha "brahmacarya (AcAra)" ane bIjuM zrutaskaMdha "AcAraNa'' nAme paNa oLakhAya che. pahelA zrutaskaMdhamAM nava adhyayano che. jemAM sAtamuM adhyayana ghaNAM kALathI viccheda pAmela che. bIjA zrutaskaMdhamAM hAla cAra cUDA arthAt cUlikAo che. A cUlikAomAM paNa bIjA adhyayano che. - 'AcArAMga' sUtrano mukhya viSaya "AcAra" che. jemAM munivaronA AcAronuM varNana mukhyatAe jovA maLe che. mokSamArganI ArAdhanA mATe AcaraNanI mukhyatA che. A AcAra viSayaka jJAna A AgamasUtramAM nirUpIta thayela che. muni kone kahevAya ? tenI vyAkhyA dvArA "AcAra" sUtramAM jIva astitva, pRthvIkAyAdi cha kAyonuM nirUpaNa, saMsAranuM kAraNa, apramAdano upadeza, mokSaprApti, mokSAbhilASInuM svarUpa, saMyamamArga, Atmanigraha, kAyavamana, apramattva, sAvadhakarmatyAga ityAdi aneka viSayono ahIM samAveza che. - A AgamanA mULa sUtrano pUrNa anuvAda ame noMdhela che. vivecana mATe ame "TIkAnusArI vivecana" zabda eTale pasaMda karyo che ke vivecanamAM ame niryukti, cUrNi ane vRtti traNeno AdhAra lIdho che. ahIM mAtra vRttino anuvAda nathI, paraMtu cUrNi AdinA aMzo paNa che, to sAme pakSe vyAkaraNa, nyAya, vAdo jevI vastu choDI paNa dIdhela che, to vaLI upayogI evA saMdarbhonI paNa noMdha karI che. aneka Adhunika vidvAnoe bhUmikAmAM vidvatApUrNa ullekho abhinavakALe noMdhyA che, paNa ame A viSayamAM mauna rahevAnuM ja ucita mAnIe chIe. 1/2 18 AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 6 zrutaskaMdha-1 * vivecana - ( jeone sutronI ja TIkA jovI hoya teoe sIdhuM ja peja....15 jovuM) vItarAga paramAtmAne namaskAra, sarvajJa bhagavaMtane namaskAra. tIrtha arthAt jainazAsana jayavaMtu varte che. kemake - (1) A tIrNa thakI badhI vastu tathA tenA paryAyanA vicAro darzAvIne anyatIrthIonA maMtavyone nivAryA che. (2) A tIrtha pratyeka tIrthanA nayavAdanA samUhane kAraNe pratiSThA pAmeluM che, (3) A tIrthe bahu prakAre bhaMgI darzAvIne je siddhAMto siddha karyA che tenA vaDe kumArganI kALAzane dhoI nAMkhela che, (4) A tIrtha anAdi anaMta-zAzvata che, anupama che temaja (5) jinezvaroe upadeza ApatAM pahelAM A tIrthane namaskAra karyo che. vRttinA AraMbhe vRttikAra kahe che ke - (1) je rIte bhagavaMta mahAvIre jagA jIvonA hitane mATe "AcArazAstra"ne varNavyu che, tevI ja rIte vinayabhAvathI kahevAyela mArI A vANIne buddhimAna loko (adhyayanAdi thakI) pavitra karo, (2) gaMdhahasti AcAryae karela "zastraparijJA"nuM vivaraNa bahu mahenate paNa samajavuM duSkara hatuM, tethI sahelAIthI teno bodha thaI zake mATe teno sAra mAtra grahaNa karuM chuM. rAga dveSa moha AdithI hArelA sarve saMsArI jIvo ke je zarIra ane mana saMbaMdhI aneka ati kaDavA duHkha-samUhathI pIDAyelA che, te dUra karavA mATe heyaupAdeyanuM jJAna meLavavA temaNe nizcayathI prayatna karavo joIe. Avo prayatna viziSTa viveka vinA na thAya. Avo viveka sarva samUhono atizaya prApta karela Apta puruSanA upadeza vinA prApta thato nathI. AvA Apta puruSa rAga, dveSa, moha Adi doSono sarvathA kSaya karavAthI thAya che. AvA Apta puruSa arihaMto ja che, tethI ame ahiMtanA vacanano anuyoga (arthakathana) karIe chIe. Avo anuyoga cAra prakAre che - (1) dharmakathAnuyoga, (2) gaNitAnuyoga, (3) dravyAnuyoga, (4) caraNakaraNAnuyoga. temAM uttarAdhyayana Adi dharmakathAnuyoga che, sUryaprajJapti Adi gaNitAnuyoga che, cauda pUrva tathA saMmati Adi graMtho dravyAnuyoga che ane "AcAra" vagere sUtro caraNakaraNAnuyoga che. A cotho anuyoga badhAmAM mukhya che kAraNa ke bAkInA traNamAM teno artha batAvela che. kahyuM che ke - "cAstrinA svIkArane mATe bAkInA traNa anuyogo che, vaLI cAstrinA svIkAranA kAraNo dharmakathA, kALa ane dikSAdika che. dravyAnuyogathI darzana zuddhi thAya che ane darzanazuddhithI cAstri grahaNa thAya che. gaNadharoe paNa tethI ja tenuM paheluM vivecana karyuM che. tethI te pramANe AcArAMgano pahelo anuyoga karIe chIe." A anuyoga mokSa denAro hovAthI temAM vighnano saMbhava che. kahyuM che ke - sArA kAryomAM moTAone paNa vighno Ave che, paNa akalyANamAM prarvatanArAone koI vighna AvatuM nathI, tethI sarva vighnonA upazamana mATe 'maMgala'' kahevuM joIe. A maMgala Adi madhya ane aMta evA traNa bhede che. temAM (1) Adi maMgala che
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskaMdha-1, bhUmikA 'suve che tene majAvathI vamavanavAve'' kemake te bhagavaMtanA vacanano anuvAda che. athavA "sutha'' eTale zrutajJAna, te naMdIsUtramAM hovAthI maMgala che. A maMgala nirvidane zAstranA arthane pAra pahoMcADavAnuM kAraNa che. (2) madhyamaMgala. "lokasAra" nAmaka adhyayana-5-nA uddezaka-pa-nuM sUtra-183- " nA sevi hago '' che. ahIM prahanA guNo vaDe AcAryanA guNonuM kIrtana che, ane AcAryo paMca parameSThImAM hovAthI maMgala che. A bhaNelA icchita zAstrArthane sthira karavA mATe che. (3) aMtyamaMgala- navamAM adhyayanuM chelluM sUtra che. "manabuDe mAruM AvavaIDo'' ahIM abhinivRtanuM grahaNa "saMsAra mahAtarUkaMda"ne chedIne nizcayathI dhyAna karavAnuM hovAthI maMgala che. A aMtya maMgala ziSya praziSya parivAra kAyama rahe te mATe che. - A rIte jotA - (1) Adi maMgala - zAstranI nirvine samApti mATe che. (2) madhya maMgala * zAAInA sthirIkaraNane mATe che. (3) aMtya maMgala * AiyAdi parivAramAM gaMgAno pravAha vaheto rahe, te mATe che. adhyayanA sUtro maMgalarUpa kahevAsI adhyayanonuM maMgalapaNuM paNa samajI levuM. tethI, vizeSa kahetA nathI athavA A AkhuM zAstra ja jJAnarUpa hovAthI maMgala che ane jJAnathI karmanirjarA thAya che, nirjarAmAM tenI cokkasa khAmI che. kahyuM che ke - ghaNAM karoDo varSe ajJAnI je karma khapAve, te karmo traNa guptino dhAka jJAnI zvAsozvAsa mAtramAM khapAve che. maMgala zabdano nirukta-artha kahe che "mane bhavathI-saMsAcI nivAre te maMgala." athavA mane 'gala' eTale vipna na thAo athavA mane zAstrano nAza ne thAo. arthAta mAre bhaNeluM sthira thAo te maMgala. (vizeSa zaMkA-samAdhAna saMthAMtaraNI jANavA.) cUrNikAra maharSi-maMgalanA cAra bhedo jaNAve che. nAma maMgala, sthApanA maMgala, dravya maMgala ane bhAva maMgala. (jemAM ahIM "bhAva maMgala" adhikAra che. have 'AcAra'no anuyoga kahe che. anuyoga eTale "arthanuM kathana" athavA sUganI pachI ane jaNAvavo che. ahIM AcArano anuyoga eTale AcAranA sUtranuM kathana ane pachI arthanuM kathana karavuM te athavA nAnA sUgano vizALa artha kahevo te anuyoga. je have pachI kahevAnAra A dvAro vaDe jANavuM te A pramANe (1) niphopa, (2) ekAryaka, (3) nirukti , (4) vidhi, (5) pravRtti, (6) konA vaDe, (3) konuM, (8) tenA dvAra bheda, (9) lakSaNa, (10) tenA yogya parSadA, (11) sUtrArtha. (1) nikSepa - nAma, sthApanA, dravya, kSetra, kALa, vacana ane bhAva e sAta bhede che. jemAM nAma ane sthApanA e baMne nikSepa sugama che. dravya anuyoga be prakAre che - (1) AgamathI, (2) no AgamI. (1) AgamathI - jJAtA che paNa upayoga rAkhato nathI, (2) no AgamacI - jJa zarIra, bhavya zarIra ane tenAthI judo ema AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 aneka prakAre che. temAM dravya vaDe arthAta "seTikA' eTale capaTI vagADavAthI athavA AtmA, paramANu Adino anuyoga athavA dravyamAM eTale niSadhA vageremAM anuyoga thAya te dravyAnuyoga. phona-anuyogamAM - kSetra vaDe, kSetrano ke kSetramAM je anuyoga thAya che. kALa anuyoga - kALa vaDe, kALano ke kALamAM je anuyoga thAya che. vacana anuyoga - eka vacana, dvivacana, bahu vayana vaDe thAya che. have bhAva anuyoganuM varNana kare che - bhAvAnuyoga be bhede che - AgamathI ane noAgamathI. AgamathI - jJAtA ane upayogavaMta hoya. noAgamathI aupazamika Adi bhAvo vaDe teonA arthanuM kathana te bhAvAnuyoga bAkInA hAronuM kathana Avazyaka sUtrathI jANavuM. kemake ahIM to mAtra anuyoga'no viSaya che. A anuyoga AcAryane AdhIna hovAthI "konA vaDe" te dvAra ne vavi che. A dvAramAM upakrama, nikSepa, anugama ane naya e cAra che. te ghaNAM ja upayogI hovAthI tenuM kathana karela che. "konA vaDe ?" kevA AcArya anuyoga kare te jaNAve che - (1) deza - AdizamAM utpanna thayela, te badhAne sahelAIthI bodha Ape che. (2) kuLa - pitAnuM kuLa, itvAku Adi ane jJAtakuLa. mAthe AvelA bhArane teo upADatA thAkatA nathI. (3) jAti - "mAtAnI jAti' te uttama hoya to vinayAdi guNovALo thAya. (4) rUpa - "jyAM suMdara AkRti tyAM guNo rahe che' mATe ahIM rUpa lIdhuM. (5) saMghayaNa ane dhIrajathI yukta hoya to upadezAdimAM kheda na pAme. (6) AzaMsA rahita - hoya to zrotA pAsethI vastrAdi na mAMge. () avikathana * hovAthI hitakArI ane mitabhASI hoya. (8) amAyI - kapaTI na hovAthI sarvatra vizcAsya hoya che. (9) sthira paripATI - bhaNelA graMtho ane sUtrArthane bhUlato nathI. (10) grAhya vAkya - hovAthI tenI AjJAno kyAya bhaMga thato nathI. (11) jitaparSad - rAjA AdinI moTI sabhAmAM hAra pAmato nathI. (12) jitanidra - apamatapaNe nidrA-pramAdI ziSyone sahelAIthI jagADe. (13) madhyastha - badhAM ziSyomAM samAna vRtti rAkhe. (14) dezakALabhAvA-sukhecI guNavAnuM deza AdimAM vicare che. (15) Asannalabdha pratibhA - vaDe paravAdIne zIgha uttara ApavAmAM samartha. (16) nAnAvidha deza bhASA vidhijJa-vividha dezomAM janmela ziSyone bodha Ape. (17) jJAnAdi paMcAcAra yukta - hovAthI temanuM vacana zraddhAyukta bane che. (18) sUga - artha ane taMdubhaya vidhinA jJAtA-utsarga, apavAdane batAve. (19) hetu, udAharaNa, nimitta, nayanA vistAranA jJAtA - vyAkuLatA rahitapaNe hetu vagerene barAbara varNavI zake.
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskaMdha-1, bhUmikA (20) grAhaNAkuzaLa - ghaNI yuktiopUrvaka ziSyone bodha ApI zake. (21) sva-para siddhAMta jJAtA-hovAthI sahelAIthI mata sthApanA ane khaMDana kare. (22) gaMbhIra - khedane sahelAIthI sahana kare. (23) dIptimAna - bIjAthI na jAya. 21 (24) ziva - te jyAM vicare te dezamAM marakI Adi rogonI zAMti thAya. (25) saumya - sarve lokonI AMkho tene joIne AnaMda pAme. (26) seMkaDo guNothI yukta - prazraya (bhakti) Adi guNovALA hoya. - A pramANenA AcArya pravacana kathanamAM yogya jANavA. - AvA anuyoganA mahAnagaranA praveza samAna cAra anuyoga dvAro - vyAkhyAnA aMgo che. te A pramANe - upakrama, nikSepa, anugama ane naya. (1) upakrama - jenA vaDe ke jeno ke jemAM upakrama karIe te upakramaNane upakrama kahe che. upakrama eTale vyAkhyA karAnAra zAstra paratve ziSyanuM lakSa kheMcavuM te. A upakrama be prakAre che - zAstrasaMbaMdhI ane lokasaMbaMdhI. temAM zAstrasaMbaMdhI upakrama cha prakAre che - AnupUrvI, nAma, pramANa, vaktavyatA, arthAdhikAra ane samavatAra. lokasaMbaMdhI upakrama paNa cha prakAre che - nAma, sthApanA, dravya, kSetra, kAla ane bhAva. (2) nikSepa - nikSepaNa - vargIkaraNa karavuM te nikSepa kahevAya. jenA vaDe. jenAthI ke jemAM thAya te nikSepa che. upakrama dvArA nikaTa Avela ziSya pAse - je zAstranI vyAkhyA karavI hoya te zAstrano nAma, sthApanA AdinA mAdhyamathI paricaya karavo. tenA traNa bheda che-- (2-1) oghaniSpanna - aMga adhyayanAdinuM sAmAnya nAma sthApavuM te. (2-2) nAmaniSpanna - AcAra, zastraparijJA Adi vizeSa nAmAdi sthApavA. (2-3) sUtrAlApaka niSpanna - sUtranA AlAvAnuM nAmAdi sthApana karavuM. (3) anugama - jenA vaDe, jenAthI athavA jenAmAM anugamana thAya te anugama kahevAya. anugama eTale "arthanuM kathana." A anugamanA be bheda che - sUtrAnugama ane niryukti-anugama. temAM niryuktianugamanA traNa bheda che - nikSepaniyukti, upodghAta niryukti ane sUtrasparzika niyukti. (1) nikSepa niyukti anugama - eTale "nikSepa'' pote che. tenA sAmAnya ane vizeSa kathanarUpa oghaniSpanna ane nAmaniSpanna e be bhede sUtranI apekSAe kahela che ane A nikSepAnuM lakSaNa have pachI kahevAze. (2) upodghAta niryukti anugama - ahIM be gAthA vaDe jaNAvela che. te A pramANe che - uddeza, nirdeza, nirgama, kSetra, kALa, puruSa, kAraNa, pratyaya, lakSaNa, naya, samavatAra, anumata, zuM ?, keTalA prakAre ? konuM ? kyAM ?, konAmAM ?, kevI rIte ? keTalo kALa ? keTaluM ? sAMtara, niraMtara, bhavAkarSa, sparzana ane nirukti. AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 (A bhedono vistAra (anuyoga' sUtrathI jANavo) (3) sUtra sparzika niyukti anugama - sUtronA avayava arthAt eka-eka padonuM nayanA mAdhyamathI zaMkA-samAdhAnarUpa arthakathana karavuM te. je sUtra hoya tyAre ja thAya che. Avo sUtrAnugama sUtroccAraNarUpa ane padacchedarUpa kahevAyela che. 22 (4) naya cotho anuyoga dvAra che. naya eTale anaMta dharmo vaDe yukta vastunA koI eka dharmane mukhya karIne kahevuM - samajavuM - jANavuM te. tenA sAta bheda che - naigama, vyavahAra, zabda, evaMbhUta, saMgraha, RjusUtra, samabhirUDha. (teno artha vistAra anuyogadvArathI jANavo.) have AcArAMga sUtranA upakrama Adi anuyoga dvArone yathArtharUpe kahevAnI icchAvALA niryuktikAra maharSi sarva vighnonA upazamanane mATe, maMgalane mATe, vidvAnonI pravRttine mATe saMbaMdha, abhidheya, prayojanane kahenArI pahelI niyukti gAthA kahe che- [ni.-1] sarve arihaMto, siddho ane anuyogadAtA AcAryone vaMdana karIne pUjya evA "AcAra' sUtranI niyuktine huM kahuM chuM. ahIM "arihaMto ane sarvasiddhone vAMdIne' e maMgalavacana che, "anuyogadAyakone" e saMbaMdha vacana che, "AcAra sUtranI'' e abhidheya vacana che. "niyukti karIza'' e prayojana che. e pramANe tAtparyArtha jANavo. avayavArtha A pramANe - "vaMdittu''mAM "va' dhAtu namaskAra ane stuti arthamAM che. temAM namaskAra kAyA vaDe, stuti vANI vaDe ane baMneno bhAva mana vaDe thAya che, tethI mana, vacana, kAyA e traNe vaDe namaskAra karyo che. siddha eTale jemaNe sarve karmone bALI nAMkhela che te. badhAM siddhomAM siddhanA badhAM bhedo jevA ke tIrtha, atIrtha, anaMtara, paraMpara Adi paMdare bhedone jANavA. A badhA siddhone vaMdIne e pramANe saMbaMdha che. A saMbaMdha badhe ja joDavo. jina eTale je rAga-dveSane jIte te. te ja tIrthaMkara che. sarve atIta, anAgata ane vartamAnakALanA ane sarvakSetramAM rahelA. temane paNa namaskAra karyo. anuyoga dAtA - sudharmAsvAmIthI laIne A pUjya niyuktikArazrI bhadrabAhu svAmIne, cauda pUrvadhara AcArya hovAthI te sarvene namaskAra. A pramANenA AmnAya kathanathI "potAnI buddhithI kahyuM nathI'' tema jANavuM. ''vandriA''mAM rahela vavA pratyayathI pUrva ane uttarakriyAno saMbaMdha batAve che eTale namaskAra karIne yayArtha nAmavALA bhagavat (pUjya) AyAranI niyukti karaze. ahIM 'bhagavat' zabdathI bhaNanArane artha, dharma, prayatna ane guNanI prApti thaze tema jANavuM. "niryukti" eTale nizvaya artha batAvanArI yukti, tene kahIza. eTale aMdara rahela niyuktine bAhyarUpe pratyakSa jaNAvIza ema samajavuM. have pratijJA kathana mujaba nikSepa yogya padone ekaThA karIne kahe che- [ni.2] AcAra, aMga, zruta-skaMdha, brahma-caraNa, zastra-parijJA, saMjJA, dizA
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskaMdha-1, bhUmikA e zabdono nikSepa karavo joIe. temAM AcAra, brahma-caraNa, zastra-parijJA zabdo nAmaniSpanna nikSepo jANavA; aMga ane zruta-kaMdha zabdo ogha niSpanna nikSepA jANavA; saMjJA ane dizA zabda sUtrAlApaka niSpanna nikSepA jANavA. A darekanA keTalA nikSepA thAya che te jaNAve che - 23 [ni. 3] ahIM 'caraNa' zabdano cha prakAre ane dizA' zabdano sAta prakAre nikSepa jANavo. A be zabdo sivAyanA badhA zabdono cAra prakArano nikSepa che. ahIM kSetra, kALa vagere jema saMbhava hoya tema goThavavA. nAmAdi cAra nikSepa badhAmAM che, te A rIte - [ni. 4] jyAM jyAM cArathI adhika nikSepa kahyA che tyAM tyAM te sarve nikSepo vaDe padono artha spaSTa karavo. jema ke - caraNa ane dizA zabdanI AdimAM je kSetra, kALa Adi saMbaMdhe jANe tyAM teno saMpUrNa artha kahe. jyAM saMpUrNa na jANe tyAM AcArAMga AdimAM nAma, sthApanA, dravya, bhAva e cAra nikSepA kare - e pramANe upadeza che. pradeza aMtaranA prasiddha arthanI lAghavatA icchatA niryuktikAra have kahe che - [ni. 5] dazavaikAlika adhyayana-3 "kSullikAcAra''mAM AcArano pUrve kahelo nikSepa che, 'aMga'no nikSepa uttarAdhyayana adhyayana-3 "caturaMga'mAM che. have je kaMI vizeSa che te ahIM kahIe chIe. bhAvAcArano ahIM viSaya che. te pratijJAnusAra kahe che- [ni.6] te bhAvAcAranA ekArthaka-paryAya zabdo kahevA, bhAvAcAranI pravRtti - pravartana kayA prakAre thayuM te kahevuM, A paheluM aMga (sUtra) che te kahevuM, gaNiAcAryanuM keTalA prakAranuM A sthAna che te kahevuM, parimANanuM kathana karavuM, temAM zuM kyAM samAvAyuM che te kahevuM, temaja sAra kahevo. A dvAro vaDe pahelA bhAvaAcArathI eno bheda jANavo. A samudAya artha che. teno avayavArtha niryuktikAra ja kahe che-- [ni.7] AcAra, AcAla, AgAla, Akara, AzvAsa, Adarza, aMga, AcIrNa, AjAti, AmokSa e sarve ekAryaka-paryAyavAcI che. * AcAra H- je vartanamAM mUkAya ke jenuM sevana thaI zake te AcAra. te nAma Adi cAra prakAre che. (nAma, sthApanA sugama che.) dravya AcAra traNa bhede che - jJa zarIra, bhavya zarIra, tatikti (te baMnethI judo), jeno artha A gAthA vaDe jANavo- - nAmana (namavuM), dhovaNa (dhovuM), vAsana (suvAsita karavuM,) zikSaNa (zikhavavuM), sukaraNa (satkArya karavuM), avirodhI dravyo te lokamAM dravyAcAra jANavo. - bhAvaAcAra be prakAre che - laukika ane lokottara. temAM laukika bhAvAcAra te - pAkhaMDI vagere anyadarzanIo paMcarAtri vagereno kare che te jANavo. lokottara bhAvAcAra te - jJAna, darzana Adi pAMca prakAre jANavo. (jeno vistAra dazavaikAlika TIkAthI jANavo). AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 temAM jJAnAcAra ATha prakAre che kALa, vinaya, bahumAna, upadhAna, aniva, vyaMjana, artha, tadubhaya e ATha jJAnAcAra che. - darzanAcAra paNa ATha prakAre che - niHzaMkita, niSkAMkSita, nirvicikitsa, amUDhadRSTi, upabRhaNA, sthirIkaraNa, vAtsalya, prabhAvanA. - cAritrAcAra paNa ATha prakAre che - managupti, vacanagupti, kAyagupti, isimiti, bhASAsamiti, eSaNAsamiti, AdAna-nikSepasamiti, pAriSThApanikAsamiti. A ATha pravacana mAtA kahevAya che. temAM rahelo cAstri saMpanna che. 24 - - tapAcAra bAra prakAre che anazana, uNodarI, vRttisaMkSepa, rasatyAga, kAya kaleza ane saMlInatA e cha bhede bAhyatapa che. prAyazcitta, vinaya, vaiyAvacca, svAdhyAya, dhyAna ane utsarga e cha bhede atyaMtatapa che. -- - vIryAcAra aneka prakAre che. ukta jJAnAdi AcArone vize je bAhya atyaMtara sAmarthyane gopavyA vinA parAkrama kare che ane tenA pAlanamAM yathAzakti potAnA AtmAne joDI rAkhe che tevA AcAravAnano AcAra te vIryAcAra jANavo. 0 ( A pAMse AyAronuM vistRta varNana dazavaikAlika niyukti 182 thI 188mAM jovuM) A pAMca prakArano AcAra che. tene pratipAdana karanAra A graMtha vizeSa ja bhAvAcAra che - e pramANe sarva sthAne jANavuM. have 'AnnAla' nI vyAkhyA kahe che. 0 AcAla - eTale jenA vaDe atigADha karmo paNa calAyamAna - naSTa thAya che te. teno nikSepa paNa cAra prakAre che. temAM tadbatikti AcAla te vAyu che kemake vAyu badhAne calAyamAna kare che - kaMpAve che. bhAvaAcAlamAM ukta paMcAcAra jANavo. 0 AgAla - AgAlana arthAt samapradezamAM rahevuM te AgAla. tenA paNa cAra nikSepA che. temAM tadbatirikta dravyAcAla te pANI vagerenuM nicANamAM rahevuM te che. bhAvAgAla te jJAnAdi pAMca AcAra ja che. je rAgAdi rahita AtmAmAM rahe che. 0 Akara - aMdara AvIne kare te Akara athavA Akara eTale khANa ke nidhi. AkaranA cAra prakAre nikSepa che. temAM tadbatikti dravyAkaranuM dRSTAMta cAMdi AdinI khANo che. bhAvAkara te jJAnAdi paMcavidha AcAra ja che. tenuM pratipAdana karanAra A ja graMtha che. temAMthI AtmAnA nirjarAdi ratnorUpa guNa maLe che. 0 AzvAsa - AzvAsana, jemAM AzvAsa levAya te AzvAsa kahevAya. tenA cAra nikSepA che. jemAM tadravya vyatikti dravyAzvAsamAM yAnapAtra dvIpAdi che kemake vahANa ane dvIpa DUbatAne AdhArabhUta che. bhAvAzvAsa jJAnAdi ja che. 0 Adarza - jemAM dekhAya te Adarza. tenA nAmAdi cAra nikSepa che. tad dravya vyatiktinuM TAMta darpaNa che ane bhAvAdarza te jJAnAdi AcAra ja che. kemake temAM kartavyatA dekhAya che. (AtmAnuM pratibiMba dekhAya che.) * aMga - jenAmAM pragaTa karAya te aMga. tad vyatikti dravyaMgamAM mastaka,
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskaMdha-1, bhUmikA 26 AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 bAhu Adi zarIranA aMgo levA. bhAvaaMga A AcAra sUtra ja che. 0 Acarsa - eTale Asevana. te nAmAdi cha bhede che. temAM tadravya vyatirikta dravyApINamAM siMha AdinuM ghAsa khAvAnuM choDIne mAMsanuM bhakSaNa che. kSetrAcINanuM daTAMta che - vAlphika dezamAM sAcavo khAya che; koMkaNamAM peyA khAya che. kAlAcINa A pramANe che - unALAmAM rasavALo caMdanano lepa lagAve che, gaMdha kApAyikI lagAve che. pATala, sirIza, mallikA phUlo sArA lAge che. bhAvAcINa to jJAnAdi paMcAyAra ja che. teno pratipAdaka AcAra graMtha che. o AjAti - jemAMthI saMpUrNa janma pAme te 'AjAti'. tenA paNa cAra nikSepA che. temAM tadravyavyatirikta dravyAjAtimAM manuSya vagerenI jAti levI ane bhAvajAtimAM jJAnAdi AcArane janma ApanAra A ja graMtha che. 0 AmokSa - jemAM sarvathA mukAya te AmokSaNane AmokSa kahe che, AmokSanA nAma Adi cAra nikSepa che. beDImAMthI paga chUTo karavo tene tadravya vyatirikta dravyAmokSa kahe che. bhAva AmokSa te AThakamane jaLamULamAMthI kADhanAra A "AcAra" zAstra che. ahIM batAvela AcAra Adi daza zabdo kiMcit vizeSatA batAvanArA paNa ekAryaka ja che. kemake indranA paryAyavAcI zabdo zaka, puraMdara vagere che. temaja eka arthane kahenArA chaMda, citi, baMdha, anulomI vagere pratipattinA arthane jaNAve che. kahyuM che ke - baMdha, anulomatA, lAghava, asaMmoha, sadguNa, dIpana e zAstramAM nizcayapUrvaka kAryanA guNo che. (judA judA dezanA ziSyone A paryAyothI samajavuM saraLa bane che.) (Avazyaka mUrNimAM A daze zabdonI vyAkhyA kiMcita bhinna che, tavyatiriktanA daSTAMto paNa bhinna che. temaja thoDo artha vistAra paNa che. je kharekhara jANavA jevo che.) have pravartanA dvAra kahe che. bhagavaMte kyAre pharIthI "AcAra" zAstra kahyuM te jaNAve che [ni.8] sarve tIrthakaro tIrtha pravatavi tyAre sarva prathama "AcAra" sUtrano artha kahe che. A pramANe pUrve paNa hatuM, A je paNa che ane bhAvimAM paNa thaze. tyAra pachI ja bIjA agiyAra aMgono artha kahe che. gaNadharo paNa A ja paripATI-kamathI AcAra" Adi sUNone sUgarUpe guMce che. (sUtra racanA kare che.) have tenA prathamapaNAno hetu kahe che [ni.9] A "AcAra" zAstra bAra aMgomAM paheluM kAMgasUtra che, tenuM kAraNa kahe che - ahIM mokSano upAya evA caraNakaraNane batAve che - ane A pravacanano sAra che kemake te mokSano pradhAna hetu che ema svIkAryuM che ane ahIM rahelA bIjA aMgonuM adhyayana karavAne yogya che, tethI tene paheluM batAvela che. (saMkSepa sArAMza e ke - paMcAcAra ja mokSano upAya che ane A AcArAMga sUtra caraNa-karaNa pratipAdaka che. je sAdhu paMcAcAra sthita hoya te ja bAkInA agiyAra aMgasUtro bhaNavAne lAyaka che. mATe dvAdazAMgImAM 'AcAra' sUmane prathama kahyuM che.] have gaNidvArane kahe che. sAdhu varga ke guNono samUha jene hoya te gaNI. gaNipaNuM AcArane AdhIna che te batAve che. [ni.10] "AcAra'' zAstranA adhyayanathI zAMti Adi daza prakArano athavA caraNakaraNAtmaka zramaNadharma parijJAta thAya che. tethI maNipaNAnA sarve kAraNomAM "AcAradhara''paNuM e paheluM athavA pradhAna gaNisthAna che (AcAramAM sthita evA ja gaNipaNuM dhAraNa karI zake). have adhyayana ane padathI parimANa batAve che. [ni.11] adhyayanathI A sUtramAM "brahmacarya" nAmaka nava adhyayanarUpa che, padathI aDhAra hajAra pada-pramANa che. "AcAra'' sUjhane "veda" kahela che. jenA vaDe heyaupAdeyanuM svarUpa jANe tene veda kahe che. kSAyopathamika bhAvamAM vartavuM te A "AcAra" che. A sUtra sAthe pAMca cUDA (cUlikA) che. tethI te pAMca cUDAyukata kahevAya che. sUtramAM na kahela bAkI artha jemAM kahevAya tene cUDA kahe che, te cUDA A pramANe che pahelI cUDAmAM sAta adhyayano che - (1) piDeSaNA, (2) zayyA, (3) iya, (4) bhASA, (5) vastra, (6) pAna, (3) avagrahapratimA. bIjI cUDA "saptasatatikA" nAme che. trIjI cUDA "bhAvanA" nAmaka che. cothI cUDA "vimukti" che. pAMcamI nizItha-adhyayana" che. pahelA zrutaskaMdhamAM A cAra cUDA (cUlikA)rUpa bIjo zrutaskaMdha umeravANI "bahu" ane "nizIza" nAmaka pAMcamI cUDA umevANI "bahatara" ane anaMtagama payayarUpe bahutama che. te pada-parimANa vaDe thAya che. (jenuM vivaraNa AgaLa karAze.) have upakrama aMtargata "samavatAra" dvAra kahe che. A cUDAo nava brahmacarya adhyayanamAM samAveza pAme che. te have dazavi che- [ni.12 thI 14] AcArASTra (bIjA zrutaskaMdha)no artha brahAcaryamAM avatare che, ane te paNa zastraparijJAmAM samudAya arthamAM samAya che. zA parijJAno artha che te cha kAyamAM samAya che ane cha ivanikAyano artha che te pAMca mahAvratamAM samAviSTa thAya che. pAMca mahAvrata che te sarva dravyomAM samAya che ane sarve paryAyonA anaMta bhAgamAM te dravyano samAveza thAya che. che ahIM "AcArAgra" eTale cUlikAo. dravyo eTale dharma, adharma, AkAza, pudgala, jIva ane kALa te cha dravyo. paryAyo agurulaghu vagere che. tenA anaMtamAM bhAge vratono avatAra thAya. mahAvatono baghAM dravyamAM avatAra kaI rIte thAya ? te kahe che. | (ni.15] pahelA mahAvatamAM cha javanikAya, bIjA ane pAMcamAM mahAvatamAM badhAM dravyo ane bIja tathA cothA mahAvratano samavatAra A badhA dravyonA eka bhAgamAM thAya che.
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 zrutaskaMdha-1, bhUmikA (ziSya) mahAvratono samAveza badhAM dravyomAM kahyo paNa badhA paryAyiomAM kema nahIM ? A praznano uttara je abhiprAya vaDe preraNA karI te batAvIne kahe che - ahIM cAra gAthA dvArA vRttikAra teno artha kamAM batAvatA kahe che ke - gAyAmAM je 'nanuM' zabda kahyo te asayA arthamAM che. saMyama sthAno asaMkhyAta che. teomAM je jaghanya che, tene vibhAga na thAya eTaluM nAnuM ApaNe kalpIe, te paryAyo vaDe khaMDie to anaMta avibhAga paliccheda rUpa che. have A payaya saMkhyA vaDe nirdiSTa karIe to badhA AkAza pradezanI saMkhyAthI anaMtagaNuM che. eTale AkAzanA jeTalA pradezo che teno varga karIe teTaluM che. tyAra pachI bIjA, trIjA Adi sthAno vaDe asaMkhyAta ga9mAM javA dvArA anaMta bhANa Adi vRddhi thakI che sthAnamAM rahenArI asaMkhyaya sthAnagata zreNI thAya che. - A pramANe eka paNa sthAna sarva paryAyo yukta hoya te paNa jo gaNatarImAM gaNI na zakAya to badhAnI gaNatarI kaI rIte thaI zake ? have bIjA kayA paryAyo che ? jeonA anaMtamAM bhAge vrato rahe che. je paryAyio buddhimAM pahoMce te levA bAkInA keLavI gamya che arthAta kevaLI jANe paNa na kahevAya tevA paryAyone paNa temAM umeravAthI bahupaNuM thAya. e ja pramANe jJAna ane phoya e baMnenA surApaNAthI baMne tulya ja rahe tethI anaMtakuNA na thAya. tethI ahIM AcArya kahe che . je A saMyamAna zreNI kahI te badhA cAtri paryAyo tathA jJAnadarzana payaya sahita laIe to paripUrNa thAya, sarva AkAzapadezathI te payarayo anaMtaguNA thAya. ahIM A cAritra mAtra upayogIpaNAthI payayono anaMtabhAva varte che, tema kahyuM che tethI tame kahela doSa lAgato nathI. have sAradvAra kahe che. kono kayo sAra che te jaNAve che [ni.16-17] aMgono (dvAdazAMgIno) sAra zuM che ? - AcAra. (to pachI) AcArano sAra zuM ? : anuyoga. anuyogano sAra zuM ? - prarUpaNA, prarUpaNAno sAra zuM ?- cAgri. yAtrino sAra zuM ? - nirvANa. nivaNano sAra zuM ? avyAbAdha sukha. A badhuM kathana jinezvara paramAtmAe karela che. - gAcArya saraLa che. tethI vaMtikAre vRtti karI nathI. "anuyogaartha' eTale vyAkhyAna viSaya. tenI prarUpaNA eTale potAnI pAse che te bIjAne samajAvavuM. dhe zrutaskaMdha ane padanA nAmAdi nikSepA vagere pahelAnI mAphaka kahevA. ahIM bhAvanikSepAno adhikAra che. bhAvazrutaskaMdha brahmacaryarUpa che. tethI have brahma ane caraNa e be zabdonA niphopAne kahe che. [ni.18] "brahma" padanA cAra nikSepA che. temAM "nAmabrahma" te koInuM nAma hoya. "sthApanAbrahma" asadbhAva sthApanAmAM "akSa" Adi jANavA. sabhAva sthApanAmAM brAhmaNe janoI paherI hoya tevI AkRtivALI mATI vagere dravyanI mUrti hoya. athavA sthApanAmAM vyAkhyAna karatA brAhmaNanI utpatti kema thaI te kahevuM. ahIM prasaMgopAta sAta varNa ane nava vaNataranI utpatine jaNAve che [ni.19] jyAM sudhI bhagavaMta RSabhadeva rAjyagAdIe beThA na hatA, tyAM sudhI manuSyanI eka ja jAti hatI. tyAra pachI rAjayanI utpatti thaI. (bhagavaMta rAjA thayA) pachI jeo bhagavaMtane AzrIne rahyA te kSatriyo kahevAyA, bAkInA zo) karavAthI ane rUdana karavAthI zudra kahevAyA. pachI agninI utpatti thatAM temAMthI luhAra AdinA zilya tathA vANijya vRtithI gujarAna calAvatA teo vaizyo kahevAyA. bhagavaMtane kevaLajJAna thayuM pachI temanA putra bharatayakIe kAkaNIratna vaDe lAMchana karavAthI te zrAvako ja brAhmaNo kahevAyA. (Avazyaka cUrNi pRSTha 4 ane 5 upara A ja cAra vaNanuM kathana choDuM judI rIte che. temAM brAhmaNanI pati gopaps che.) bhagavaMtanI kevaLa jJAnotpatti bAda jeo zrAvaka thayA, teo RjusvabhAvI ane dharmapriya hatA. je koIne haNatA jue to temane nivAravA ane kahetA ke - are T F UT (haNo nahIM-haNo nahIM). lokomAM AvI dharmavRtti karavAthI teo mAhaNA ati brAhmaNo kahevAyA. A rIte ahIM traNa zuddha jAti kahI. A ane bIjI jAtio gAthA-21mAM kahe che. have varNa ane varNAntarathI niSpanna saMkhyAne jaNAve che- [ni.2] saMyoga vaDe soLa vargo utpanna thayA. temAM sAta vargo ane nava varSAntaro jANavA. A varNa ane varNAnAra sthApanA bA jANavA. have pUrve kahelA traNa varSane athavA pUrve sUcita sAta vargone jaNAve che. [ni.21] brAhmaNa, kSatriya, vaizya ane zudra e cAra mULa jAti che. A cAmAMthI ekabIjAnA saMyoga vaDe pratyekathI traNa traNa jAti utpanna thaI. jemake brAhamaNa puruSa ane kSatriya strIthI utpanna putrane pradhAna kSatriya ke saMkara kSatriya kahevAya. e pramANe kSatriya puruSathI vaizya strI sAthe jANavuM. vaizya puruSa ane zuddha strI hoya to te mujaba darekamAM pradhAna ane saMkara bheda jANavA. A pramANe sAta vaNa thAya che. anaMtarA thayA AnaMtarA kahevAya. A yogomAM carama varNano vyapadeza thAya che. jemake - brAhmaNa pakSa ane kSatriya rIcI utpattane kSatriya kahevAya ityAdi. te svasthAne pradhAna thAya che. have nava varmAntaro kahe che [ni.22] aMbaSTa, ugra, nizAda, ayogava, mAgadha, sUta, kSatA, videha, cAMDAla. e nava varmAntiro che. e kevI rIte thAya te have batAve che- [ni.23 thI 5] A traNe gAvAno artha A pramANe jANavo(1) brahma puraSa + vaizya strI = aMbae (2) kSatriya puruSa + zudra strI = ugra (3) brahma puruSa + zudra strI = niSAda/pArAsara (4) zudra puraSa + vaizya strI = ayogava (5) vaizya puruSa + kSatriya strI = mAgadha
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskaMdha-1, bhUmikA 30 AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 (6) kSatriya puruSa + brahma strI = sUta (9) zudra puruSa + kSatriya strI = kSatA (8) vaizya puruSa + brahma strI = vaideha (9) zudra puruSa + brAhma svI = cAMDAla- A pramANe nava vAiro jANavA. have vaNAranA saMyogathI konI utpatti thaI te kahe che- [ni.26,2] A baMne gAyAono artha nIcenA koSTakathI jANavo(1) umrapurapa + kSatA strI = zvapAka (2) videha puraSa + kSatA strI = vaiSNava (3) niSAda puruSa + aMbaSTI athavA zuddha strI = bukkasa (4) zudra puruSa + niSAda strI = kuphapharaka ahIM sthApanAbrahmanuM kathana pUrNa thayuM. have dravya brahma batAve che. [ni.28] jJa zarIra (brAhmaNanuM mRta zarIra), bhavya zarIra (brAhmaNa thanAra bALaka) tathyatirikta dravya brahma eTale (1) mithyA jJAnavALA zAkya-parivrAjaka Adi saMnyAsInI battinirodha kiyA (bodha vinAnuM brahmacarya). (2) vidhavA ane dezAMtara gayela pativALI strIonuM kuLa vyavasthAne mATe karAyela ke anumita svarUpanuM brahmacarya. bhAva brahma eTale sAdhuono bastinirodha arthAt aDhAra bhede je saMyama (brahAcarya pAlana) che ane sattara prakAre je saMyama, tene ghaNe aMze maLatuM Ave che chejemAM aDhAra prakAre saMyama eTale (1) deva saMbaMdhI, (2) audArika saMbaMdhI evA baMne kAmarati sukhano traNa karaNa ane traNa yogathI tyAga karavo che. A rIte deva, manuSya ane tiryaya e traNe sAthe sarvathA abrahmano tyAga. - have caraNanA nikSepaNa kahe che- [ni.29] caraNanA nAma Adi cha nipA che. jemAM vyatirikta dravya caraNanA traNa bhedo che - gati, bhakSaNa ane guNa. temAM gaticaraNa te gamana jANavuM, lADu vagere khAvA te AhAra (bhakSaNa) caraNa che ane guNacaraNanA be bheda che - (1) laukika guNa caraNadravyane mATe hAthI vagerene keLavavA athavA vaidaka AdinuM zikSaNa. (2) lokotara guNa caraNa eTale sAdhuo upayoga vinA ke mAyAvRttithI cAstri pALe che. jema udAyI rAjAne mAravA mATe vinayarana e cAtri pALyuM che. kSetra caraNa - je kSetre vihAra, AhAra kare ke jyAM vyAkhyAna kare che, temaja zAli kSetra AdimAM javuM te kSetracaraNa che. kALa caraNa - je kALe vihAra, AhAra, vyAkhyAna kare che. [ni.30] bhAva caraNa-paNa traNa prakAre che - (1) gati, (2) AhAra, (3) guNa. temAM sAdhu upayoga pUrvaka yugamAba daiSTi rAkhIne cAle te gatibhAva caraNa. zuddha (doSarahita) AhAra vApare te bhakSaNa bhAva caraNa. guNacaraNa be prakAre che - (1) aprazasta guNa bhAvacaraNa eTale mithyAdRSTiono AcAra ane samyagu dRSTio dvArA niyANApUrvakanuM AcArapAlana, (2) prazasta guNa bhAvacaraNa - eTale kevaLa ATha kamane chedavAne mATe mULaguNa ane uttaraguNanA samUhayukta je cAstri pALe che. ahIM A prazataguNa bhAvacaraNano ja adhikAra che, tethI A sUtranA mULa ane uttara gaNonA pratipAdaka nave adhyayanonuM parizIlana karmanirjarAyeM kahyuM. have nava adhyayonA anukULa arthavALA nAmone jaNAve che [ni.31,32] 1-zastra parijJA, lokavijaya, 3-zItoSNIya, 4-sabhyatva, pa-lokasAra, 6-dhuta, 7-mahAparijJA, 8-vimokSa, 9-upadhAna zrata. A pramANe pahelA zrutaskaMdhanA nava adhyayana svarUpa "AcAra" sUtra che, bAkI je bIjA zrutaskaMdhanA adhyayana che te "AsArANa" kahevAya che. (je 'AcAra'nA sahAyaka che.) upakramamAM rahela artha adhikAra be prakAre che. (1) adhyayana adhikAra ane (2) uddeza arvAdhikAra. temAM adhyayana adhikAne jaNAve che [ni.33,34] have zA parijJA Adi nava adhyayanano adhikAra kahe che. (1) zA parijJAno adhikAra - "jIva saMyama" eTale jIvone du:kha na devuM, temanI hiMsA na karavI. A vAta jIvonuM astitva samajAya pachI ja zakya bane. tethI A adhyayanamAM "jIvonuM astitatva" ane "pApathI virati"nuM pratipAdana karyuM che. " (2) lokavijaya adhyayanamAM - loka athatu jIva, je prakAre ATha karmone bAMdhe che ane ATha karmothI mukta thAya che; A sarva kathana mohane jItIne saMyamamAM rahela sAdhu sArI rIte jANe teno adhikAra kahela che. (3) zItoSNIya nAmaka bIjA adhyayanamAM - saMyamamAM rahela sAdhue kaSAyone jItIne anukULa-pratikULa upasargo Ave tyAre sukha ane du:khamAM madhyastha bhAva rAkhIne A parISahone sahana karavA. (4) samyakatva nAmaka cothuM adhyayana - pahelA traNe adhyayananA viSayanA jJAta sAdhue - tApasa AdinA kaSTa ane tapanA sevanathI teone ATha guNavALuM aizvarya (aSTasiddhi) prApta thAya - tene joIne paNa khalanA na pAmatA deDha samakitI. rahevuM. (5) lokasAra nAmaka pAMcamuM adhyayana - pahelA cAra adhyayananA arthamAM sthita sAdhu sAMsArika asAra trAddhino tyAga karIne lokamAM sArarUpa evA darzana, jJAna, cAstrirUpa traNa ratno mATe sadA udhamavaMta rahe. (6) adhyayana chaThuM - "dhuta" - pUrve kahelA guNavALA sAdhu saMgarahita ane pratibaddhatA arthAt Asakti rahita thAya. () adhyayana sAtamuM - "mahAparijJA" - saMyamAdi guNayukta sAdhune kadAcit moha utpanna karanArA pariSaha ke upasarga thAya to samyak prakAre sahana kare. (8) adhyayana AThamuM - "vimokSa" . AmAM nirmANa arthAt aMtakriyA che te sarvaguNayukta sAdhu sArI rIte karavI. (9) adhyayana nava * "upadhAna zruta" - pUvoMkata ATha adhyayanamAM kahela
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskaMdha-1, bhUmikA artha zrI vaddhamAna svAmIe samyak rIte pALela che. bIjA sAdhuo te utsAhathI pALe te mATe batAvela che - kahyuM che ke - jyAre cAra jJAnavALA, devatA vaDe pUjita, nizcitarUpe mokSapadane pAmanAra tIrthaMkara paNa chAstha avasthAmAM sarva zakti ane paraSArtha saha mokSa mATe udhama kare che - to pachI anya suvihita puraSa manuSya janmamAM du:khanA kAyanA kAraNabhUta cAaidharmamAM potAnI sarvazakitathI udhama kema na kare ? arthAt jarUra karavo joIe. - have zastraparijJAno uddeza adhikAra kahe che- (adhyayana-1-zastraparijJA) (have pahelA mRtakaMdhanA pahelA Adhyayanano ahIMthI AraMbha thAya che. A AdhyayananuM nAma "zAparijJA" che. tenA arthanI Tadi AgaLa niyukti-35 thI 39mAM karela che. A adhyayanamAM sAta uddezako che. tenuM vivaraNa niyukti-35mAM che.) [ni.35] zastra parijJAnA pahelA uddezAmAM sAmAnyathI "jIvanuM astitva" batAvela che. bAkInA bIjA cha uddezAmAM vizeSathI pRthvIkAya vagere (cha kAyanuM) astitva batAve che. A cha-kAyamAM badhAne aMte karmabaMdha ane viratinuM kathana che. pahelA uddezomAM jIvanuM varNana tenA vadhathI karmabaMdha, tenAthI viramavuM - e kathana che. ahIM zastra parijJA e nAmamAM be pada che. temAM "za' padano nikSepa kahe che [ni.36] "za" padanA nAma Adi cAra niNopA che. temAM talavAra Adi, ani, viSa, ghI-tela Adi, amba kSAra, lavaNa vagere vyatirikta dravya zA che. bhAvazaru - duSTa prayukata aMtaHkaraNa (bhAva), tathA vacana ane kAyAnI avirati che. kemake mana, vacana, kAyAnI duSTapravRttithI jIvonI hiMsA thAya che, mATe tene bhAvazastra kahe che - parijJAnA cAra nikSepA kahe che. [ni.2] dravya parijJA be bhede che. jJa parijJA ane pratyAkhyAna parijJA. jJa parijJAnA be bheda che. AgamacI ane noAgamathI. AgamacI - jJAtA paNa teno upayoga na hoya. no AgamacI jJa parijJAnA traNa bheda che - jJa zarIra, bhavya zarIra ane tavyatirikta. je kaMI dravyane jANe temAM sacita AdinuM jJAna thAya. te paricchadha dravyanA pradhAnapaNAthI vyatirikta dravya parijJA che. pratyAkhyAna parijJA paNa cAra bhede che. temAM deha, upakaraNa AdinuM jJAna thavuM te vyatirikta dravya pratyAkhyAna parijJA kahevAya. ahIM upakaraNamAM joharaNa Adi levA. kemake te sAdhakatamapaNe che. bhAva parijJAnA paNa be bheda che - jJa parijJA ane pratyAkhyAna parijJA. temAM AgamathI jJa parijJA eTale jJAtA hoya ane te upayogavALo hoya. no AgamathI jJa parijJA eTale A jJAna-kriyArUpa adhyayana. kemake no zabda (jJAna-kriyA) mizravano vAyaka che. A ja pramANe pratyAkhyAna bhAvaparijJA jANavI. te AgamathI, 32 AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 pUrvavata che paNa no AgamathI prANAtipAtanI nivRttirUpa che. te mana, vacana, kAyAthI karavuM, karAvavuM anumodavuM e nava bhede hiMsAthI aTakavA rUpa jANavI. A rIte nAma nipajJa nikSepa pUro thayo. have AcAra Adi ApanAranA ane te sahelAIthI samajAya te mATenA TAMtane batAvIne tenI vidhi kahe che jema koI rAjAe navuM nagara sthApavAnI icchAthI jamInanA samAna bhAgo karIne prajAjanane ApyA. temaja kacaro ane zalyo dUra karavA, jamIna sarakhI karavA, pAkI iMTonA cotarAvALo mahela banAvavA, ratAdi grahaNa karavA upadeza Apyo. te prajAjano e rAjAnA upadezAnusAra kArya karI rAjakRpAthI icchita bhogo bhogavyA. A daSTAMtano upanaya - rAjA samAna AcArye prajA samAna ziSyone bhUkhaMDarUpa saMyama samajAvI mithyAvarUpa kacaro dUra karyo. sarva prakAre vizuddha saMyama Aropyo. temane sAmAyika saMyamamAM sthira karIne pAkI iMTonA cotarA samAna vratone ApavA tenA para mahela samAna AcAra jaNAvavo. temAM rahela mumukSu badhAM zArUpa ratnone prApta karIne mokSanA bhAgI bane che. have sUga anugamamAM akhalitAdi guNa lakSaNavALuM sUtra uccAravuM - tenuM lakSaNa A pramANe che - thoDA zabdomAM moTo artha hoya. banIza doSathI sahita hoya. sUtranA lakSaNathI yukta hoya. ATha guNovALuM hoya' - te sUtra A pramANe che : -: uddezaka-1-"jIva astitva" :(ahIMthI "AcAra" samanA pahelA zrutaskaMdhanA adayayana-1no uddezaka-1zarU thAya che. A uddezAmAM mukhyatve jIvanA astitvanI vAta, te kyAMthI Avyo ane jyAM javAno che ? karma samAraMbha zuM che ? muni kone kahevAya ? Adi kathana che.) * sUtra-1 - he AyuSyamAna ! meM sAMbhaLela che ke te bhagavata mahAvIre Ama kahyuM hatuM. saMsAramAM keTalAka jIvone saMjJA (jJAna) hotuM nathI (ke). vivecana :- (A pahelA sUkamAM vRttikAra ane mUrNikAra judA paDe che. vRttikAre upara kahA mujaba sUma nodhela che. mUrNikAre bIjA peregrApha vALo sUkAI sUpa-2mAM noMdhyo che. ahIM TIkAnusArI viveyanI mukhyatA hovAthI ame vRttikArane anusaryA chIe.) have A sUtranI saMhitAdi kramathI vyAkhyA karIe chIe. (1) saMhitA eTale AkhA sUtrano zuddha uccAra karavo. (2) padaccheda o pramANe che - "zrata mathA mathathana ! saina bhAvatA vaM mAdhyam, da pa noraMjJA mati.' AmAM chevaTanuM pada kriyApada che, bAkInA nAma Adi pado che. e rIte padaccheda sUtra-anugama kahyo. have sUtranA padArtha kahIe chIe- mULa sUtra kata pUjya sudhamasviAmI potAnA ziSya jaMbUne A pramANe kahe che - (pratyeka gaNadhara potaill ziSya A pramANe ja kahe che. zrata-sAMbhaLela che, jANela che, avadhArela che - Ama kahIne jaNAve che ke
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/1/1/1 sarvajJa bhagavaMta mahAvIre je kahyuM te kahuM chuM, mArI potAnI buddhithI kaMI kaheto nathI. mavA-meM prabhu pAse sAkSAt sAMbhaLela che, paraMparAthI sAMbhaLela nathI. AyuSyaman - dIrdhAyuvALA, uttama jAti, kuLa Adi hovA sAthe lAMbu Ayu paNa jarUrI che. ziSya jo dIrghAyu hoya to niraMtara potAnA ziSyone upadeza Ape. tene ahIM A "AcAra" sUtra kahevAnI icchAthI teno artha tIrthaMkare kahela hovAthI tena zabda vaDe AyuSyamAna vizeSaNa tIrthaMkarane paNa lAgu paDe. athavA 'tena' eTale te tIrthaMkare kahela che. athavA AmRzatA eTale bhagavaMtanA caraNakamaLanI sevA karatA meM sAMbhaLyu ema kahIne vinaya batAve che. athavA AvasatA zabdathI-guru pAse rahI meM sAMbhaLyu tema tamAre paNa gurUkulavAsa sevavo, ema sUcavyuM. A rIte ahIM JAmaMteLa nA musaMte ane vasaMtena e be pAThAMtara jANavA. bhagavatA - 33 aizvarya Adi cha guNo jenI pAse che te bhagavAn che. vam - A pramANe zabda kaI vidhie kahyuM che, te jaNAve che. AdhyAta zabdathI kartApaNAno niSedha karIne AgamanA arthanA nityapaNAne jaNAve che. OM - eTale A kSetramAM, pravacanamAM, AcAra sUtramAM, zastraparijJA adhyayanamAM kahyuM che e pramANe kriyApadano saMbaMdha jANavo - athavA rUda - eTale saMsAramAM. dveSAM - jJAnAvaraNIya Adi karmothI yukta jIvone, saMjJA hotI nathI. saMjJA, smRti, avabodha Adi paryAyavAcI zabdo che. ahIM sudhI padArtho batAvyA. have "pada vigraha" temAM samAsa na hovAthI batAvela nathI. have "cAlanA" arthAt zaMkA rajU kare che - (ziSya) 'a'kAra Adi pratiSedhaka laghuzabda hovA chatAM niSedhane mATe 'no' zabda kema mukyo ? tenuM samAdhAna kare che-- tamAro prazna yogya che. ahIM 'no' zabda vizeSa hetu batAve che. 'a'kAra vaDe niSedha kare to sarvathA niSedha thAya. jemake ghaTa nahIM te "aghaTa'. ema kahevAthI ghaDAno sarvathA abhAva thaI jaze. Avo artha iSTa nathI. kemake prajJApanA sUtramAM sarve prANionI daza saMjJA kahelI che. (juo prajJApanA sUtra-354, 5da-AThamuM) jo 'a'kAra muke to A daze saMjJAno niSedha thaI jAya. tethI 'no' zabda ahIM sUtramAM "deza niSedha''ne mATe mUkela che. saMjJA-he bhagavan ! saMjJAo keTalI kahI che ? he gautama saMjJA daza kahI che. te A pramANe - AhAra, bhaya, maithuna, parigraha, krodha, mAna, mAyA, lobha, ogha ane loka saMjJA. (sthAnAMga, sthAna-10, sUtra-965mAM paNa A daza saMjJA batAvela che.) A daza saMjJAnA sarvathA niSedhano doSa na Ave mATe "no" mUkyuM. kemake 'no' zabda sarvathI ane dezathI niSedhavAcI che. jemake 'noghaTa' kahevAthI ghaDAno sarvathA abhAva jaNAze. kahyuM che ke "no" zabda prastuta arthano sarvathA niSedha kare che ane tenA keTalAka avayava ke anyadharmono sadbhAva paNa batAve che. tema ahIM 'no' zabda viziSTa saMjJAno abhAva batAve che, sarva saMjJAno nahIM. jemake AtmA Adi padArthonuM svarUpa ane gati-Agati Adi jJAna thAya tevI saMjJAno ahIM 1/3 AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 niSedha karyo che. have niyuktikAra sUtranA avayavonA nikSepAno artha batAve che-- [ni.38] saMjJA nAma Adi cAra bhede che. temAM nAma ane sthApanA nikSepa sugama che. dravya nikSepamAM jJa zarIra, bhavya zarIra sugama che. vyatikti dravya nikSepa sacitta, acita, mizra ema traNa bhede che. hAya AdinA saMketathI pAna, bhojana AdinI saMjJA karavI te sacitta, dhvajAthI maMdirano saMketa te acita. dIvA vagerethI je bodha thAya te mizra. 34 bhAva saMjJAnA be bheda che - anubhava ane jJAna. temAM alpa vyAkhyAvALI jJAna saMjJA pahelA kahe che. manana karavuM te mati, arthAt avabodha. te matijJAnAdi pAMca bhede che. jemAM kevaLajJAna saMjJA kSAyika bhAvamAM che ane mati, zruta, avadhi, mana:paryava e cAra saMjJA kSAyopazamika bhAve che. anubhavasaMjJA eTale pote karelA karmonA udayathI jIvane thato bodha. tenA soLa bheda che. [ni.39] anubhava saMjJAnA soLa bheda A pramANe che- (1) AhArasaMjJA - eTale AhAranI icchA. A saMjJA taijasazarIra nAmanA karmanA udayathI ane asAtAvedanIyanA udayathI udbhave. (2) bhayasaMjJA - trAsarUpa jANavI. (3) parigrahasaMjJA - mUrchArUpa che. (4) maithunasaMjJA . vedarUpa che, mohanIyathI udbhave (5) sukhasaMjJA sAtA anubhavarUpa che. sukha-duHkha saMjJA vedanIya karmathI udbhave. (6) duHkhasaMjJA - asAtA anubhavarUpa che. (7) mohasaMjJA - mithyAdarzanarUpa mohathI udbhave. (8) vicikitsAsaMjJA - cittanI bhramaNArUpa che. mohanIya ane jJAnAvaraNanA udayathI thAya. (9) krodhasaMjJA - aprItirUpa che. (10) mAnasaMjJA - garvarUpa che. (11) mAcAsaMjJA - vakArUpa che. (12) lobhasaMjJA - gRddhi-AsaktirUpa che. (13) zokasaMjJA vipralApa ane vaimanasyarUpa che. krodhAdi pAMce saMjJA mohanIya karmodaye thAya che. (14) lokasaMjJA - svacchaMdarUpe manokalpita vikalparUpe thatuM lokAcaraNa - jemake putra vinAnAne svarga na maLe. kutaro yakSa che. brAhmaNo ja deva che. kAgaDA dAdAo che. pakSInA pIMchAnA vAyuthI garbha rahe che vagere. A saMjJA jJAnAvaraNanA kSayopazama ane mohanIyanA udaye udbhave che. (15) dharmasaMjJA - kSamA AdinA ArovanarUpa che. mohanIyanA kSayopazamathI
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/1/1/1 35 36 AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 thAya che, A saMjJA sAmAnyapaNe levAthI paMcendriya samyak daiSTi tathA mithyArdaSTine paNa thAya che. (16) oghasaMjJA : avyakta upayogarUpa che. jemake velanuM vRkSa para caDavuM. te jJAnAvaraNIyathI thAya. "AcAra" sUtramAM ahIM "jJAna saMjJA'no ja adhikAra che. tethI sUramAM teno ja niSedha karyo che - ke keTalAMka jIvone A jJAna-bodha hoto nathI. niSedha jJAna saMjJAnA vizeSa bodhane have sUga thakI jaNAve che- * sUtra-2 te A pramANe - (saMsAramAM dareka jIvone e jJAna hotuM nathI ke -) huM pUrvadizAthI Avyo chuM ke huM dakSiNa dizAthI Avyo chuM ke huM pazcima dizAthI Avyo chuM ke huM uttaradizAthI Avyo chuM ke huM urdhva dizAthI Avyo chuM ke huM AdhodizAthI Avyo chuM athavA koI anya dizA ke vidizAthI Avela che. e ja pramANe te jIvone e jJAna nathI hotuM ke- vivecana :(ahIM kauMsamAM batAvela lakhANa mUrNimAM che, vRttimAM te pahelA sUpamAM Avela che.). ahIM 'qfdhaHT3' vagere prAkRta zailithI mAgadha dezIbhASAnuM anuvRtti che. je pUrva dizAdi sUcave che. 'vA' zabda vikalA arthamAM che. jemake lokamAM khAvuM athavA sUvuM kahe che tema ahIM pUrvamAMthI ke dakSiNamAMthI Adi samajavuM hitA' eTale ke dekhADe te dizA. te dravya athavA dravyanA bhAgano vyapadeza kare che - dekhADe che. have niyuktikAra dizA zabdanA nikSepane jaNAve che [ni.40] nAma, sthApanA, dravya, kSetra, tApa, prajJApaka ane bhAva e pramANe sAta rUpe dizAno nikSepa jANavo. - nAmadizA - sacita Adi koI vastunuM dizA evuM nAma te nAmadizA. - sthApanAdizA - citramAM Alekhita jaMbUdvIpa AdinA dizA vibhAganI sthApanA. - have dravyadizAno nikSepa niyukti-41mAM jaNAve che [ni.41] dravya dizA AgamathI ane no AgamathI ema be bhede che. temAM AgamathI dravya dizA eTale tene jANe paNa upayoga na rAkhe. no AgamathI jJazarIra, bhavyazarIra, tavyatirikta e traNa bheda che. temAM tera pradezavALA dravyane AzrIne ja A tapvyatirikta dravya dizA jANavI. keTalAke dazapadezika dizA kahI che, tenuM ahIM grahaNa na karavuM. pradeza eTale paramANu vaDe utpanna thayela kAryadravya, jeTalA kSetrapadezone avagAhIne rahe che te, jaghanya dravyane AzrIne dazadizAvibhAganI kalAnAthI dravyadizA jANavI. - have phoga dizAno nikSepa kahe che- [ni.4] tichaloka maNe ranaprabhA pRthvInI upara bahumadhyabhAgamAM merU parvatanA aMtaramAM be sauthI nAnA pratara che. tenA uparanA prataramAM gAyanA AgaLanA AkAre cAra pradeza ane nIcenA prataramAM paNa e ja rIte ulaTA cAra pradeza che. e pramANe ATha pradezano cokhuNo rUcaka nAmano bhAga che. tyAMthI dizA-vidizAnI utpatti thayelI che. tenA nAma niryukti-43mAM jaNAve che. [ni.43] pUrva dizA, agni khUNo, dakSiNa dizA, naiRtya khUNo, pazcima dizA, vAyavya khUNo, uttara dizA, IzAna khUNo, urva dizA, adho dizA, temAM indranA vijayadvAra mujaba pUrva dizA jANavI. bAkInI pradakSiNA krame jANavI. eka eka dizA upara-nIce jANavI. A dizAonuM svarUpa A pramANe jANavuM [ni.44] cAra mahAdizAo be pradezavALI che ane banne pradezanI vRddhivALI che. cAra vidizAo eka-eka pradezavALI che, temAM vRddhi nathI. urva adho baMne dizA cAra pradezanI canAvALI che, temAM paNa vRddhi nathI. [ni.45] A badhI dizA aMdarathI jotA cakacI laIne sAdika che, bahArathI jotA te alokane AzrIne aparyavasita-anaMta che. daze dizA anaMta pradezavALI che. badhI dizAonA pradezone cAra vaDe bhAgatA te cAra-cAra zeSavALA che. A badhA pradezarUpa dizAo AgamanI saMjJAe "-'' "kRtayugma' zabdathI oLakhAya che. Agama pATha - he bhagavan! yugma keTalA kahyA che ? he gautama ! yugmo cAra kahA che - kRtayugma, cora, dvAparayugma ane kalyo. (juo bhagavatIjI-zataka-18, sUka-34) Ama kayA kAraNathI kahyuM ? he gautama ! je rAzIne cAra saMgAthI bhAgatA cAra pradeza zeSa rahe te kRtayugma, traNa pradeza vadhe to coka, be pradeza vadhe to dvApara ane eka vadhe to kalyoja ema jANavuM - have teonuM saMsthAna kahe che [ni.46 pUrva Adi cAra mahAdizA gADAnI ughanA AkAravALA che. vidizAo motInI mALAnA AkAranI che. urva-adho dizA sUcaka AkAre che. have tApa dizA [ni.40,48] je dizAmAM sUrya udaya thaIne tApa Ape, te pUrvadizA ke tApadizA jANavI. jyAM sUrya Athame te pazcima dizA. jamaNI bAjunI dakSiNa dizA ane DAbI bAjunI uttara dizA jANavI. A cAra dizA tApakSetra kahevAya che - ahIM tApano artha sUrya karela che. DAbA-jamaNApaNuM pUrvAbhimukhane AzrIne kahyuM che. tApadizAne AzrIne bIjA vyapadeza paNa thAya che, te have jaNAve che [ni.49,50] meru parvata badhA kSetranA lokone uttaradizAmAM ja mAnavAmAM Avela che, e kathana tApadizAne AzrIne jANavuM. paraMtu merU parvatanA pUrvathI je manuSyo phlegadizAne aMgIkAra kare che, te rUcakanI apekSAe jANavuM. teonA uttaramAM merU ane dakSiNamAM lavaNa samudra jANavo. paNa tApa dizAne AzrIne to badhAMne merU
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/1/1/2 38 AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 uttaramAM, lavaNasamuddha dakSiNamAM, sUryano udaya pUrvamAM ane sUryAsta pazcima dizAmAM thaze. have prajJApaka dizA kahe che [ni.51] prajJApaka kyAMya paNa ubho rahIne dizAnA baLathI koIpaNa nimita kahe te je dizA sanmukha hoya te pUrva dizA ane pAchaLanI pazcima dizA jANavI. nimita kathananA upalakSaNathI bIjI paNa vyAkhyAtA mATe A vAta samajI le have bIjI dizAone jANavA mATe kahe che ke[ni.52 thI 28] ahIM sAta gAthAo sAthe lIdhI che. teno artha A pramANe - pUrva dizA sanmukha ubhA rahIe to jamaNe hAthe dakSiNa dizA ane DAbe hAthe uttara dizA jANavI. A dizAonI vacce cAra vidizAo jANavI. - A ATha (dizA-vidizA)nA AMtaramAM bIjI ATha dizAo che. A rIte soLa dizAo che. zarIranI UMcAI ane pahoLAI pramANa sarve tirthI dizAo jANavI. - be paganA taLIyAnI nIce dho dizA jANavI, mastakanI upara urva dizA che. A aDhAra dizAone prajJApanA dizAo jANavI. - A rIte kalpita evI aDhAra dizAonA nAmo anukrame kahuM chuM - pUrva, pUrva-dakSiNa, dakSiNa, dakSiNa-pazcima, pazcima, pazcima-uttara, uttara, uttara-pUrva, sAmulyANI, kapilA, khelijjA, ahidhamAM, paryAyadhama, sAvitrI, prajJAvitrI, narakanI nIce adho dizA ane devalokanI upara ud dizA che - A prajJApanA dizAnA nAmo che, have te dizAonA AkAra (saMsthAna)ne batAve che [ni.59] soLe tirya dizA gADAnI uddhanA AkAre jANavI. te prajJApakanA pradezamAM sAMkaDI ane bahAra pahoLI che. urva ane adho dizA sarasvalAnA AkAre che. kemake te mastaka ane paganA mULamAM nAnI hovAthI mallaka ane bubbAkAre jatA vizALa thAya che. A badhAnA tAtparyane jANavA yaMga jovuM tema vRttikAre noMdhela che. have bhAva dizAnuM nirUpaNa kare che- [ni.60] manuSya, tiryaMca, kAya ane vanaspati e cArenA cAcAra bheda che. tethI 4 x 4 = 16 bheda. tathA deva ane nAka umeratA aDhAra bhAva dizA thAya che. o manuSyanA cAra bheda - saMmUInaja, karmabhUmija, akarmabhUmija, tadvipaja. o tiryaMcanA cAra bheda - beindriya, tendriya, cauridriya, paMcendriya. o kAyAnA cAra bheda - pRthvIkAya, akAya, teukAya, vAyukAya. o vanaspatinA cAra bheda - arUbIja, mULabIja, skaMdhabIja, parvabIja. - ahIM sAmAnyathI dizAnuM grahaNa karela che, chatAM je dizAmAM jIvonI aTakyA vinA gati-Agati spaSTa karI te sarvatra saMbhave che. te dizAno ja ahIM adhikAra che. tethI tene niryuktikAra sAkSAt dazavi che. bhAvadizAnI sAthe ja rahenArI hovAthI teno vicAra karela che. tethI have bIjI dizAone vicArIe chIe. [ni.61,62 prajJApakanI apekSAe dizAnA aDhAra bheda che. ahIM bhAva dizA paNa pratyeka te ja pramANe saMbhave che. tethI eka-eka prajJApaka dizAne bhAva dizAnA aDhAra ka vaDe guNatA 18 x 18 = 324 thaze. tenI upalakSaNathI tApadizA vageremAM paNa yathAsaMbhava yojanA karavI. kSetra dizAmAM to cAra mahAdizAono ja saMbhave che, vidizA Adino saMbhava nathI. kemake vidizA phakta eka pradezanI hoya che. - dizA saMyogano samUha pUrve "maUUTyamo visAmo mA sadasa" kahela vacanathI grahaNa karela che. - sUtrano avayavArtha - ahIM dizA zabdathI prajJApaka dizA pUrva Adi cAra tathA udad ane adho maLIne cha grahaNa karI che. bhAva dizA aDhAra ja che. "anudika' zabadathI prajJApakanI bAra vidizA jANavI. temAM asaMjJIne evo bodhA nathI, saMjJIomAM paNa keTalAkane hoya ane keTalAMkane A bodha na hoya ke huM amuka dizAthI Avyo chuM. have upasaMhAra karatA kahe che ke - keTalAka jIvo jANatA nathI ke kaI prativiziSTa dizA athavA vidizAmAMthI mAre AvavAnuM thayuM che. A ja vAta niyukti dvArA jaNAve che [ni.6] keTalAMka jIvone jJAnAvaraNIya karmanA vadhu kSayopazamathI te jJAnasaMjJA che ane keTalAMka jIvone jJAnAvaraNa karmanA AvaraNathI te jJAnasaMjJA hotI nathI. je jJAnasaMjJA nathI te batAve che - ke huM pUrvajanmamAM manuSyAdi kaI gatimAM hato ? A praznathI bhAvadizA grahaNa karI athavA kai dizAthI huM Avyo ? e praznathI prajJApaka dizA grahaNa karI - jema koI dArUnA nazAthI cakacUra hoya, tenuM mana vyakata vijJAnavALu hoya, te bhUlIne zerImAM paDI jAya. kutarA AvIne tenuM moDhuM cATe, te sthitimAM koI tene ghera laI Ave, tenA nazo utarI jAya to paNa "huM kyAMthI Avyo" tenuM tene jJAna hotuM nathI, e ja rIte bIjI gatimAMthI Avela manuSya Adi paNa kaMI jANatA nathI. mAtra A saMjJA ja nahIM paNa bIjI paNa saMjJAnA abhAvane sUtrakAre jaNAve che- sUtra-3 :- (keTalAMka jIvone e jJAna hotuM nathI - mAro AtmA punarjanma dhAraNa karanAra che ? athavA mAro AtmA punarjanma dhAraNa karanAra nathI ? pUnarjanmamAM huM koNa hato ? athavA ahIMthI cyavIne-mRtyu pAmIne paralokamAM zuM thaIza ? * vivecana : 'mati' eTale vidyamAna che. 'ma' zabdathI zarIrano nirdeza karela che. zarIrano mAlika eTale aMdara rahelo AtmA. te niraMtara gatipatRta che. te AtmA eTale jIva. A jIva kevo che ? opAtika che. eka janmamAMthI bIjA janmamAM pharI pharI javuM eTale upapAta. temAM thavuM te aupapAtika. A sUtra vaDe saMsAranuM svarUpa batAve che. "mAro AbhA Avo aupapAtika che ke nahIM ?" te jJAna keTalAMka ajJAnI jIvone hotuM nathI.
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40. AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 1/1/ 3 huM koNa chuM ? pUrvajanmamAM nAka, tiryaca, manuSya ke deva hato ? tyAMthI A manuSya janmamAM Avela chuM ane maraNa pachI huM kyAM utpanna thaIza ? e jJAna hotuM nathI. ke ahIM sarvatra bhAvadizA ane prajJApaka dizAno adhikAra che, to paNa pUrvasUtramAM sAkSAt prajJApaka dizA lIdhI che ane ahIM bhAvadizA che, tema jANavuM. zaMkA :- ahIM saMsArI jIvone dizA-vidizAmAMthI AvavA vagerenI viziSTa saMjJAno niSedha thAya che paNa sAmAnya saMjJAno nahIM. A vAta saMjJI, je dharmI AtmA che tene siddha karyA pachI thAya che. kahyuM che ke - "dharmI siddha thAya to dharmanuM ciMtavana thAya che." have tamAro mAnelo AtmA pratyakSa Adi pramANathI dUra hovAthI tenI siddhi nahIM thAya, tethI AbhA pratyakSasI najaronajara dekhAto nathI, kemake AtmA atIndriya che. A atIndriyatva svabhAvanA vipakRSTa hovAnA kAraNe manAyela che. vaLI AtmAnA sAhajika kAyadinA cinhano saMbaMdha grahaNa na thato hovAthI paNa tenuM atIndriyava kaheluM che. anumAna pramANathI paNa AtmA siddha thato nathI. kemake AtmA indriyone pratyakSa na hovAnA kAraNe AtmAne sAmAnyathI paNa grahaNa karavo asaMbhava che. - vaLI upamAna pramANathI paNa AbhA grahaNa thaI zakato nathI ane Agama pramANanI daSTie kahIe to paNa anumAnanA aMtargat hovA sivAya bAhya vastumAM saMbaMdha nahIM hovAthI pramANano abhAva mAnelo che. athavA pramANane mAne to paNa Agama vacanomAM paraspara virodha jaNAya che. Agama sivAya paNa sakala vastunI utpatti acapatithI siddha thatI nathI. A pramANe pratyakSa, anumAna, upamAna, Agama ane aAthapitti A pAMca pramANathI chaThThA pramANano viSaya hovAthI AmAno abhAva ja mAnavAmAM Avaze. - prayoga A pramANe che - (1) AtmA nathI, (2) kAraNa ke te pAMca pramANanA viSayathI dUra che, (3) jemake - gagheDAnA zIMgaDA. A pramANe AtmAno abhAva siddha thavAthI viziSTa saMjJAno ja niSedha thaI jaze ane tema thatA sUranI utpatti ja nahIM rahe - have A zaMkAnuM samAdhAna kare che - samAdhAna - A badhI zaMkA gurunI sevA nahIM karanArAonI che. (satya e che ke) (1) AtmA pratyakSa ja che, (2) AtmAno jJAnaguNa svayaMne anubhavasiddha che. (3) jemake : viSayonI sthiti svasaMvedanasiddha hoya che. tethI ghaTa, paTa vagerene paNa rUpAdi guNa pratyakSapaNe AMkhanI sAme ja che. maraNanA abhAvanA prasaMgathI bhUtono guNa caitanya che evI zaMkA na karavI. kemake teono tenI sAthe haMmezA saMvidhAnano saMbhave che. tyAjya vastuno tyAga ane upAdeya vastunA grahaNa. e badhAnI pravRttinA anumAna vaDe AtmAnI siddhi thAya che. e ja pramANe dizA-upamAnAdi paNa potAnI buddhi vaDe potAnA viSayamAM yathAsaMbhava yojavA (samajavA). - kevaLa jinezvaranA A Agama vaDe ja viziSTa saMjJA niSedhanA dvAra vaDe huM chuM ema AtmAnA ullekha vaDe AtmAno sadbhAva siddha karyo che. jaina Agama sivAyanA bIjA Agamo anApta puruSanA banAvelA hoI apamANa ja che. ahIM AtmA che" ema mAnanAra kiyAvAdInA badhA bhedo samAviSTa thayA. "AmAM nathI' ema mAnanAra akriyAvAdInA badhA bhedo samAviSTa che. ajJAnI tathA vainayikanA badhA bhedo temAM samAtA hovAthI tenuM paNa grahaNa karyuM che. - A 363 pAkhaMDInA bhedo A pramANe che - kriyAvAdInA-180, akriyAvAdInA 84, ajJAnavAdInA-63 ane vinayavAdIonA-32 bhedo che. - kriyAvAdInA-180 bheda A pramANe - jIva, ajIva, Azrava, baMdha, puSya, pApa, saMvara, nirjarA ane mokSa nAme nava padArtho che, te sva ane para be bhedathI, nitya ane anitya be vikalpo vaDe tathA kALa, niyati, svabhAva, izvara ane AtmA pAMca e badhAMno guNAkAra karatA 9 x 2 x 2 x 5 = 180 bhedo che. AnuM astitva mAnanArA kahe che- (1) jIva svayI ane kALathI nitya che. (2) jIva svathI ane kALathI anitya che. (3) jIva parathI ane kALathI nitya che. (4) jIva parathI ane kALathI anitya che. A pramANe kALanA cAra bheda thayA, A pramANe niyati, svabhAva, izvara, AtmAnA cAra-cAra vikalA thAya. e rIte 5 x 4 = 20 bheda. A to jIvanA bheda thayA. A pramANe jIva Adi AThanA bhedo gaNatA 20 X 9 = 180 bheda thAya. temAM svathI eTale potAnA ja rUpa vaDe jIva che, paNa paranI upAdhi vaDe husva ke dIrdhapaNAnI mAphaka nathI. te nitya ane zAzvata che, paNa kSaNika nathI. pUrvakALa ane uttakALamAM rahenAra che. ahIM kALathI eTale kALa ja A vizvanI sthiti, utpatti ane pralayanuM kAraNa che. kahyuM che ke - kALa ja bhUtone paripakva kare che, kALa ja prajAno nAza kare che. badhAM sutA hoya to paNa kALa jAge che. kALa duratikrama che. A kALa atIndriya che. te eka sAthe thatI, ghaNA kALe thatI, kriyAothI jaNAya che. vikalA-1-kALa ThaMDI, garamI, varSAnI vyavasthAno hetu che. paNa, lava, muhUrta, prahara, ahorama, mAsa, Rtu, ayana, saMvatsara, yuga, ka5, palyopama, sAgaropama, utsarpiNI, avasarpiNI, padgala parAvarta, atIta, anAmata, vartamAna, sarva addhAdinA vyavahArarUpa che. vikaa5-2-kALathI ja AtmAnuM astitva che. paNa kALa atitya che. vikalA-3-para AtmAthI ja sva AtmAnI siddhi svIkArela che. paNa AtmAnuM astitva para apekSAe kaI rIte svIkArI zakAya ? kharekhara e to prasiddha ja che ke - sarve padArtho papadArthanA svarUpanI apekSA e potAnA rUpano paricchedaka che. jemake dIdhanI apekSAe dUrapaNAnuM ane hurta apekSAe dIrdhapaNAnuM jJAna thAya che. e pramANe AtmA sivAyanA staMbha, kuMbha Adi joIne tenAthI bhinna evA padArthamAM AtmapaNAnI buddhi pravarte che. tethI AtmAnA svarUpano nizcaya parathI ja thAya che, potAnI meLe nahIM.
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/1/1/3 42 AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 vikalA-4-paNa pUrvenI mAphaka ja samajI levo. keTalAka loko niyatithI ja AtmAnuM svarUpa svIkAre che. A niyati zuM che ? padArthono avazyapaNe thanAro je bhAva, te bhAvane yojanAra niyati che. kahyuM che "niyatinA baLanA AzrayathI je padArthano saMyoga thavAno hoya te bhale zubha hoya ke azubha hoya paNa te manuSyane avazya maLe che. have te aTakAvavA ke pheraphAra karavA mANaso prayatna kare to paNa bhAvIno nAza ane abhAvyanI prApti na thAya." A mata prAyaH mazkarI nAmaka parivrAjakanA matane anusaranAro che. bIjA keTalAMka svabhAvane ja saMsAranI vyavasthAmAM joDe che. svabhAva zuM che ? vastune potAno ja tevo pariNati bhAva te svabhAva che, kahyuM che ke kAMTAone koNa tINa banAve che ? mRga ane pakSIomAM vicitra bhAva koNa kare che ? A badhI pravRtti svabhAvathI ja thAya che. temAM koI mahenata letuM nathI. to prayatna kyAM thayo ? svabhAvathI ja pravRta ane svabhAvathI ja nivRta evA prANIonuM huM kaMI paNa karanAro nathI ema je mAne che te ja dekhato che. mRgalIonI AMkho koNa AMjavA gayuM che. moranA pIchAmAM koNa zobhA kare che ? kamaLanI pAMkhaDIone suMdara rIte koNa goThave che ? kuLavAnuM puruSanA hadayamAM vinaya koNa muke che ? (koI nahIM. A badhuM svabhAvathI ja thAya che, tema svabhAvavAdI mAne che.) bIjA koI kahe che ke - A badhuM jIva Adi je kaMI che, te izvasthI ja utpanna thayuM che, ane tethI ja svarUpamAM rahe che, to pachI A izvara koNa che ? aNimA Adi aizvarya yogathI te izvara che. aAjaMtu AtmAnA sukhadu:khanA kAraNamAM asamartha che. paNa izvarano prerAyelo svarga ke narkamAM jAya che. keTalAka kahe che ke- jIva Adi padArtha kALa AdithI svarU5ne banAvatA nathI, paNa AtmAthI ja baghA padArtha svarUpane prApta kare che. to A AtmA koNa che ? advaitavAdIo kahe che - A AtmA ja vizvapariNAma svarUpa che. kahyuM che ke nizcayathI eka ja bhUtAtmA sarve bhUtomAM rahelo che. te ekalo hovA chatAM, jema caMdra pANImAM judo judo dekhAya che, tema te AtmA anekamAM dekhAya che. vaLI, kahyuM che ke je A jagatamAM badhuM thayuM che ane thavAnuM che te sarve eka puruSa ja che. vagere... A pramANe ajIva paNa potAnI ane kALathI nitya che. ityAdi badhuM jANI levuM. A pramANe akriyAvAdIonA paNa bheda che. te nAstivavAdI che. teomAM paNa jIva, ajIva, Azrava, baMdha, saMvara, nirjasa ane mokSa e sAta padArtho che. te sva ane para be bheda vaDe tathA kALa, yadecchA, niyati, svabhAva, izvara ane AtmA e cha bhedo vaDe tenA (x 2 x 6 = 84) coryAzI bhedo thAya che. te A pramANe jIva potAthI ane kALathI tathA parathI ane kALathI siddha thato nathI. A pramANe kALa sAthe gaNatA tenA be bheda thayA. A ja pramANe yardecchA, niyati Adi cha sAthe gaNatA tenA bAra bheda thayA. jIvanI mAphaka jIvAdi sAte padArtho gaNatA 84 bheda thayA. 1-tAtparya e che ke jIva potAnA kALathI nathI. ahIM padArthonA lakSaNa vaDe tenuM hovuM nizcita karAya che ke kAryathI ? AtmAnuM tejkoI lakSaNa nathI ke jenA vaDe ame tenI sattA svIkArIe. parvata Adi aNaonuM kArya hoya, te saMbhava nathI. jo lakSANa ane kArya vaDe vastu na meLavIe to te vidhamAna nathI. jema AkAzamAM kamaLa vidhamAna nathI. mATe AtmA nathI. | vikalA-ra-AkAza kusumanI jema je AtmA potAthI ja nathI, te AtmA bIjAthI paNa nathI athavA sarve padArthono "para'-bIjo bhAga dekhAto nathI. temaja AgaLanA bhAganA sUmapaNAthI ubhayabhAganI prApti thatI nathI. A rIte sarva anupalabdhithI "AtmA nathI" tevA 'nAstitva' ne ame svIkArIe chIe. yadecchAthI AtmAnuM astitva nathI. to A yadaicchA zuM che ? anAyAse arthanI prApti thAya te cadecchA che. kahyuM che ke vaNa vicAryu A mANasonuM sukhaduHkha utpanna thayuM ja che. jema kAgaDAnA besavAthI DALanuM paDavuM jAya che te jema kAgaDAe pADela nathI, tema jagatamAM je kaMI thAya che, te buddhipUrvaka nathI, temAM lokonuM khoTuM abhimAna ja che ke A meM karyuM. ame vananA pizAco chIe te kharuM, ame hAthathI bharIne aDatA nathI to paNa cadecchAe loko ekaThA thAya che ane kahe che ke pizAco bherI vagADe che. A ja pramANe "ajA-rRpANI', "Atura-bheSaja, aMdha-kaMTaka Adi daSTAMto jANI levA. A pramANe badhAM prANIonA janma, jarA, maraNa vagere lokamAM je kaMI thAya te badhuM kAka-tAlIya nyAya mAphaka jANavuM. A ja rIte niyati, svabhAva, izvara, AtmAthI paNa AtmA asiddha jANavo. have ajJAnInA 63 bheda batAve che te A pramANe pUrve jIva Adi nava padArtho kahyA che, temaja dazamo bheda utpatti levo. te dazene-satu, asatu, sadasat, avaktavya, sad vaktavya, sarvaktavya, sadasahakatavya A sAta bheda vaDe jANavAne zaktimAna nathI, temaja jANavAnuM prayojana paNa nathI. tenI vicAraNA A pramANe-jIva vidhamAna che te koNa jANe che ? te jANavAnuM prayojana zuM ? jIva avidhamAna che te koNa jANe che ?, te jANavAnuM prayojana zuM ? A pramANe ajIvAdi AThamAM paNa pratyekanA sAta bheda gaNatA kula (9 x 9 =) 63 bheda thayA. bhAvanI utpatti koNa jANe che ? athavA jANavAthI zuM prayojana ? Adi 4 vikalA umeratA-63 bheda thayA. utpattinA bIjA traNa vikalpo bhAvimAM ja
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/1/1/3 44 AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 have prastuta viSaya jaNAve che - ahIM keTalAkane evI samaja hotI nathI ke - huM kyAMthI Avyo che, Ama kahevAthI keTalAkane AvI samaja hoya paNa che tema samajavuM. temAM sAmAnya saMjJAnuM dareka prANImAM siddhapaNuM hovAthI ane tenuM kAraNa jANavAthI sAmAnya saMjJAnuM vizeSa prayojana nathI. paNa viziSTa saMjJAnuM prayojana che, kemake te keTalAkane ja hoya che, vaLI temAM upapAta AtmAno svIkAra che. tethI sUtrakAra svayaM A viziSTa saMjJAnA kAraNone jaNAve che ane sAmAnya saMjJAnuM pratipAdana choDI de che. * sUtra-4 : thavAnA hoya tene ahIM grahaNa karela nathI. ahIM jIva "sa" che te koNa jANe che ? teno artha A pramANe che koIne viziSTa jJAna nathI ke je atIndriya jIvAdi padArthone jANI zake. te jANavAnuM kaMI phaLa paNa nathI. jemake jIva nitya-sarvagata-mUrtajJAnAdi guNopeta ke A guNothI alaga che te jANI na zake. vaLI te jANavAthI kazuM siddha paNa na thAya. tethI jJAna ja zreya che. vaLI tulya aparAdhamAM ajJAnatAthI karavAmAM lokamAM svalA doSa che temaja lokomAM paNa manathI, anAbhogacI, sahasAkAracI vagere kArya thAya temAM nAnA sAdhu tathA sthavira, upAdhyAya, AcAryane anukrame vadhu-vadhu prAyazcita che. A pramANe bIjA vikalpomAM paNa jANavuM. have vinayavAdInA bagIzabheda kahe che deva, rajA, yati, jJAti, sthavira, adhama, mAtA, pitA e ATheno mana, vacana, kAyA ane (AhAradinA) pradAna e cAra prakAre vinaya karavo. te A pramANe-A devatAono manathI, vacanathI, kAyAthI ane deza-kALanI utpati pramANe dAna devA vaDe vinaya karavo. AvA vinayathI ja svarga ane mokSa prApta thAya che ema teo mAne che. temanA mate nIce namavuM ane namatA batAvavI te vinaya che. sarvatra Avo vinayI svarga, mokSa pAme che. kahyuM che ke - vinayathI jJAna, jJAnathI darzana, darzanathI cAstri, cAthiI mokSa ane mokSathI avyAbAdha sukha che. ahIM A kriyAvAdIomAM astitva che. chatAM temAM paNa keTalAkamAM AtmAne nitya, anitya, kad, akata, mUrta, amUrta, zyAmAkaddula pramANa, aMguThAnA parva jeTalo, dIpazikhA samAna ane hRdayastha ityAdi mAne che. temaja AtmAne papAtika mAne che. - akriyAvAdIo AtmAnuM astitva ja mAnatA nathI, to uparAta kema siddha thAya ? - ajJAnIo AtmAne to mAne che, paNa teo jJAnane nakAmuM mAne che. - vinayavAdI paNa AtmAne mAne che, paNa vinaya ja mAtra mokSanuM sAdhana che tema kahe che. - A pramANe sAmAnyathI AtmAnA astitatvane svIkAravAthI akriyAvAdIonA matane khoTo Theravyo. have AtmAnA astitvanA asvIkAranA doSone jaNAve che zAsaka, zAstra, ziSya, prayojana, vacana, hetu ane deTAMta te badhAM bolanArathI zUnya nathI. AtmAnuM astitva svIkAre to ja badhAM pramANa che, Atma abhAve pramANa che. pratiSedhaka ane pratiSedha baMne jo zUnya hoya to A badhuM kaI rIte thAya ? ane pratiSedhanA abhAvamAM pratisiddha evA jagatanA padArtho siddha thAya. A pramANe bAkInA matavALAonuM yathAsaMbhava nirAkaraNa svayaM samajI levuM. koI jIva potAnA jAtismaraNa jJAnathI, tIrthakara AdinA vacanathI ke anya viziSTa jJAnInI pAsethI sAMbhaLIne jANI zake che ke, huM pUrvadizAthI Avyo chuM - sAva4 : anya dizA ke vidizAthI Avelo che. e ja rIte keTalAka jIvone evuM jJAna hoya che ke mAro AtmA punarbhava karavAvALo che, je A dizA-vidizAmAM vAraMvAra AvAgamana kare che. je sarve dizA ane vidizAmAM AvAgamana kare che te huM ja chuM. * vivecana : *g' eTale pUrve kahela jJAtA ke jene viziSTa kSayopazama hoya te vicAre che ke pUrvokta dizA-vidizAthI mAruM Agamana thayuM che. tathA pUrvajanmamAM huM deva, nAka, tiryaMca ke manuSya koNa hato ? strI, puruSa ke napuMsaka hato ? huM A manuSyajanmamAMthI marIne deva-Adi zuM thaIza ? ema vicAre ane jANe. AthI ema samajavuM ke anAdi saMsAramAM bhramaNa karatA keTalAka prANI dizAmAMthI Agamane na jANe, paNa viziSTa saMjJAvALo hoya te jANe. je jANe te potAnI sanmatithI jANe che. ahIM sUtramAM " HpaDyANa" kahyuM che - 'du' zabda saMbaMdhavAcI che, sat zabda prazaMsA arthamAM che, mata e jJAna che teno artha che - AtmAnI sAthe je sadA sanmati rahelI che, te sanmati vaDe keTalAMka jANe che. A vAkya dvArA vaizeSika matanuM khaMDana karela che. (jenI vAda carcA atre noMdhI nathI, te mULa vRttimAM jovI.) A svamati ke sanmatinA cAra bheda jANavA - avadhijJAna, mana:paryavajJAna, kevaLajJAna ane jAtismaraNajJAna, temAM avadhi, mana:paryava ane kevaLajJAnanuM svarUpa anyatra vistArathI kahyuM che. jAtismaraNajJAna e matijJAnanA ja vizeSa bodharUpa che. A rIte cAra prakAranI AtmAnI matithI koIka jIvo viziSTa dizAnI gatiAgatine jANe che. zat eTale tIrthakata sarvajJa. paramArthathI temane ja para zabdanuM vAcyapaNuM hovAthI parapaNuM che. temanA upadeza vaDe prANIo jIvone ane jIvonA pRthvIkAya Adi bhedone tathA temanI gati-Agatine jANe che. tathA tIrthaMkara sivAyanA anya atizaya jJAnIonI pAse sAMbhaLIne paNa jANe che. je jANe che te have sUtra-avayava vaDe kahe che
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/1/1/4 huM pUrvadizAthI Avyo chuM ke dakSiNa, pazcima, uttara, urdhva, adho ke bIjI koI dizA-vidizAthI Avyo chuM. ema viziSTa kSayopazama Adi vALAne tIrthaMkara tathA anya atizaya jJAnI vaDe bodhitone A jJAna hoya che. tathA prativiziSTa dizAmAMthI AgamananA parijJAna sivAya bIjuM paNa AvuM jJAna tene thAya che. jemake - mArA A zarIrano adhiSThAtA jJAna-darzana upayoga lakSaNa AtmA che, te bhavAMtaramAM janAra che. te asarvagata bhoktA, mUrtihita, avinAzI, zarIra mAtra vyApI Adi guNavALo che. A AtmAnA ATha bheda che - dravya, kaSAya, yoga, upayoga, jJAna, darzana, cAstri, vIrya. temAM ahIM mukhyatve upayoga AtmAno adhikAra che. bAkInA bhedo tenA aMza tarIke upayogamAM levAya che tethI kahyA che. 45 A pramANe "mAro AtmA che'. je amuka dizA-vidizAmAMthI gati prAyogya karmanA upAdAnathI tene anusAra cAle che. jo 'anusaMvaraRs' ne badale ''anusaMtarU' pATha laIe to teno artha che - dizAvidizAonuM gamana ane bhAvadizAmAMthI AgamananuM smaraNa kare che. have upasaMhAra karatA kahe che ke- badhI dizA-anudizAmAMthI je Avelo che ane anusaMcare che ke anusare che, tevo huM - evA ullekhathI "AtmA' siddha thayo. pUrvAdi prajJApaka dizA ane bhAva dizA paNa lIdhI. have niyuktikAra A ja arthane kahe che-- [ni.64,65,66] koI prANI saMsArabhramaNa karato avadhijJAna Adi cAra prakAranI svamati vaDe jANe che - 4 - 4 - athavA atizayajJAnI pAsethI sAMbhaLIne jANe che athavA tIrthaMkaranA upadezathI jANe che ke jIva ane pRthvIkAyAdi jIvanikAya che. ahIM jIva zabdathI pahelo uddeso ane pRthvIkAyAdi zabdathI cha uddezAnA adhikArane anukrame kahe che. ahIM 'sasammajJa' pada sUtramAM che, temAM "nALA' pada vaDe jJAnano upAtta jANavo. man kriyApada 'jANavA'nA arthamAM che. kemake "manana karavuM eTale mati." A jJAna avadhi, mana:paryava, kevaLa ane jAtismaraNa vALu che. temAM manaHparyavajJAnI ane avadhijJAnI baMne saMkhyAtA ane asaMkhyAtA bhavane jANe che, jyAre kevaLI niyamathI anaMtA bhavone jANe che jyAre jAtismaraNajJAnI niyamathI (utkRSTe) saMkhyAtA bhavone jANe che. 'para vaDuM vArA' eTale jinezvarano upadeza. jinezvarathI zreSTha bIjo koI nathI. bIjAo pAsethI sAMbhaLIne (paNa jJAna thAya), paNa jinezvara sardeza koI bodha dAtA nathI. ahIM 'sasammama' zabdanA parijJAnane mATe sukhethI samajavA traNa dRSTAMto kahyA che - (1) dharmaruci (2) gautama svAmI, (3) bhagavaMta mallinAthanA cha mitro. (A daSTAMta vRtti mujabanA che - Avazyaka pUrNimAM anya pAtronA dRSTAMta ApAyelA che . te paNa jovAM) AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 (1) dharmarucinuM dRSTAMta - vasaMtapura nagare jitazatru rAjA, dhAriNI mahArANI hatA, tene dharmarUcI nAme putra hato. koI divase rAjA tApasavrata levAnI icchAthI dharmarUcine rAjya soMpavAne udhata thayo. dharmarUcie mAtAne pUchayuM ke mArA pitA rAjyatyAga kema kare che ? mAtAe kahyuM, putra ! nAskI Adi sarva duHkhanA hetubhUta, svarga ane mokSamArgamAM vighnabhUta tathA avazya duHkhadAyI lakSmInuM zuM prayojana ? paramArthathI te A lokamAM mAtra abhimAna vadhAre che, tethI tene choDIne sarva sukhanA sAdhanarUpa dharmane mATe tArA pitA taiyAra thayA che. dharmarucie kahyuM ke zuM mArA pitAne huM apriya chuM ke jethI sakala doSathI yukta e lakSmI mane soMpe che ane sakala kalyANanA heturUpa dharmathI mane dUra kare che. ema kahI pitAnI AjJA laIne pitA sAthe te paNa tApAnA AzramamAM gayo. 46 tyAM badhI tApasasaMbaMdhI kriyA yathAyogya karI ane rahyo. koI vakhate amAvAsyAnA pahelA eka divase koI tApase udghoSaNA karI ke he tApaso! AvatIkAle anAkuddhi che. tethI Aje ja samidha, phUla, kuza, kaMda, phaLa, mULa vagere hamaNAM ja laI Avo. A sAMbhaLIne dharmarUcie potAnA pitAne pUchyuM he tAta ! A anAkuTTI zuM che ? teNe kahyuM kaMdamULa Adi chedavA e sAvadhakriyA hovAthI amAse na karAya. e sAMbhaLIne dharmarUcine thayuM ke roja anAkuTTI thAya to kevuM sAruM. teTalAmAM tyAMthI jatA sAdhune joIne teNe pUchyuM - Aje tamAre anAkuTTI nathI? teoe kahyuM, amAre to jIvanaparyanta anAkuTTI che. dharmarUcine A sAMbhaLI jAtismaraNa jJAna thayuM. pUrvabhave lIdhela dIkSA yAda AvI. pratyekabuddha thayA. A rIte jAtismaraNa jJAna vaDe viziSTa dizAthI Agamana jANyuM. A pramANe valkalacIrI, zreyAMsakumAra AdinA dRSTAMto paNa ahIM jANavA. have paravyAkaraNanuM dRSTAMta kahe che - gautamasvAmIe bhagavaMta mahAvIrane pUchyuM ke, mane kevaLajJAna kema thatuM nathI ? bhagavaMte kahyuM tamane mArA para ghaNo sneha che. pUrvamAM ghaNA bhavathI tAre ane mAre Avo saMbaMdha hato, ityAdi tIrthaMkara pAsethI A sAMbhaLIne viziSTa dizAnuM Agamana vagere jJAna thayuM. have avadhijJAna vaDe bodhanuM dRSTAMta kahe che - mallikuMvarIne cha rAjaputro paraNavAne AvelA. potAnA avadhijJAna vaDe A cha ne bodha pamADavA pUrvabhava kahyo. cha e mitro laghukarmI hovAthI bodha pAmyA. viziSTa dizAnA AgamananuM temane jJAna thayuM. have prastuta viSayamAM kahe che, 'huM' A pada vaDe, ahaMkAra jJAna vaDe, AtmollekhathI pUrvAdi dizAthI Avelo ane jarApaNa rokAyA vinA bhavabhramaNamAM paDelo dravyathI nitya ane paryAyathI anitya chuM - ema je jANe che te ja kharI rIte AtmavAdI che. * sUtra-5 H (sUtra-4-nI vRttimAM kahela AtmAne je jANe che) te ja jIva AtmavAdI,
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/1/1/5 lokavAdI, karmavAdI ane kriyAvAdI che. * vivecana - 'ma' eTale je pUrve nAka, tiryaMca, manuSya, devatA Adi bhAvadizAmAM ane pUrva dizAdi prajJApaka dizAmAM bhamelo che. evA te akSaNika, amUrta Adi lakSaNavALo potAne jANe che, te AtmavAdI che. je AvA AtmAne *ka na svIkAre te anAtmavAdI jANavA jeo AtmAne sarvavyApI, nitya ke kSaNika mAne che te paNa anAtmavAdI che. kemake sarvavyApI AtmAne niSkriyapaNuM hovAthI bIjA bhavamAM saMkrAMti na thAya, vaLI apacyuta, anutpanna, sthira ane eka svabhAva e nityanuM lakSaNa hovAthI AtmAne jo nitya mAne to maraNano abhAva thAya ane bhavAMtara gamana paNa na thAya. jo sarvathA kSaNika mAnavAmAM Ave to AtmAnA nirmULa vinAzathI, "te ja huM" AvuM pUrva-uttara anusaMdhAna na thAya. je AtmavAdI che, te ja paramArthathI lokavAdI che. kemake "je jue te loka". loka eTale prANigaNa. lokane kahe te lokavAdI. A vacana vaDe advaitavAdanuM khaMDana karIne AtmA aneka che, te vAta siddha karI. jo "lokApAtI' zabda laIe to loka eTale caudarAjaloka kSetra ke temAM rahela prANIMgaNa. Ama kahI viziSTa AkAzakhaMDane loka kahyo. temAM jIvAstikAya hovAthI, lokamAM jIvonuM gamanAgamana sUcavAya che. te ja jIva dizA vageremAM javAnA jJAna vaDe AtmavAdI ane lokavAdI yukta che. te asumAna (prANa dhAraNa kartA) karmavAdI che. je jJAnAvaraNIyAdi karma che tene kahevAnA svabhAvavALA karmavAdI che. kemake mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAya, yogothI pahelA prANIo gati-AgatinA karmane grahaNa kare che, pachI virUpa rUpavALI yoniomAM utpanna thAya che. A karma prakRti, sthiti, anubhAva ane pradezarUpa che. A vacanathI kALa yacchA, niyati, izvara, AtmavAdI je ekAMtavAdI che, temanuM khaMDana karela che. je karmavAdI che te ja kriyAvAdI che. kemake yoga nimitte karma baMdhAya che. yoga eTale vyApAra ane vyApAra kriyArUpa che. tethI kAryarUpa karmane kahevAthI tenA kAraNabhUta kriyAnuM paNa vAstavamAM kathana karanAra hovAthI te kriyAvAdI che. kriyAnuM karma nimitapaNuM AgamamAM prasiddha che. te A pramANe - jIva sadA samita vadhe che ke vadhAre vadhe che, cAle che, phake che, saMghati thAya che ke gati kare che, te te bhAvane jyAM sudhI pariName che tyAM sudhI te ATha prakArano, sAta prakArano, cha prakArano ke eka prakArano karmabaMdha kare che ane baMdha vinAno paNa thAya che A pramANe kahevAthI e siddha thAya che ke je karmavAdI che te ja kriyAvAdI che. ema kahevAthI sAMkhyamatavALA je AtmAne akriya mAne che, temanuM khaMDana karyuM che. have pUrvokta AtmapariNatarUpa kriyAne viziSTa kALane kahenArA '' padathI nirdiSTa AtmAne te ja bhavamAM avadhi, mana:paryava, kevaLa, jAtismaraNa jJAna e cAra viziSTa saMjJA sivAya paNa traNe kALamAM sparzanAra matijJAna vaDe sad bhAvanuM jANapaNuM AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 batAvavAne mATe sUtrakAra kahe che- * sUtra-6 H meM karyuM che, huM karAvuM chuM ane anya karanArane anumodana ApIza. * vivecana : ahIM bhUta, vartamAna, bhaviSyakALanI apekSAe karavuM, karAvavuM ane anumodavuM ema nava vikalpo thAya che. te A pramANe - (1) meM karyuM, (2) meM karAvyuM, (3) kartAnuM anumodana karyuM, (4) huM karuM chuM, (5) huM karAvuM chuM, (6) karanArane anumodu chuM, (7) huM karIza, (8) huM karAvIza, (9) karanArane anumodIza. temAM pahelo ane chello be bheda sUtramAM lIdhA ja che. tethI karIne bAkInA bheda tenI madhye AvI gayA samajI nava bhedonuM grahaNa thayuM che. A ja arthane pragaTa karavA sUtramAM bIjA vikalpano nirdeza "huM karAvIza'' e sUtra vaDe lIdho che. A nave bhedo mATe sUtramAM be 'tra' kAra ane "avi'" zabdanA grahaNathI te nava bhedo sAthe mana, vacana, kAyAthI vicAratA kula 27 bhedo thaze. te A pramANe - 'meM karyuM' ahIM 'huM' zabda vaDe AtmAno ullekha karI, viziSTa kriyAnA pariNAmarUpa AtmA batAvyo che. teno bhAvArtha e che ke, te ja huM ke jenA vaDe meM A dehAdinI pahelA yuvAvasthAmAM indriyane vaza paDelA viSayarUpa viSa vaDe mohita thayelA aMdha citta vaDe te te akAryanA anuSThAnamAM tatpara thaIne mane gamyuM tevuM anukULa kArya ke kriyA karI. kahyuM che ke- vaibhavanA madathI prerita meM yauvananA abhimAnathI je je kRtyo karyA che, te badhA vRddhAvasthAmAM yAda AvIne hRdayamAM zalya mAphaka khaTake che. tathA "meM karAvyuM' e vAkyathI - akArya meM pravartatA bIjAne joIne meM pravRtti karAvI tathA karanAranI meM anumodanA karI, A rIte bhUtakALa saMbaMdhI traNa vikalpo thayA. 'huM karuM chuM' ityAdi vacanatrikathI vartamAnakALa sUcavyo tathA karIza, karAvIza, karanArane anumodIza e vacana vaDe bhaviSyakALa sUcavyo. A traNa kALane sparzanArA vAna vaDe zarIra, indriyathI bhinna AtmA bhUtavartamAna-bhaviSya saMbaMdhI kALa pariNAmarUpe AtmAnA astitvanuM jANapaNuM sUcave che. A jANapaNuM ekAMta kSaNikavAdI ke nityavAdIne na saMbhave tethI A sUtra vaDe temanuM khaMDana karyuM che. AtmAnuM kriyAnA pariNAma vaDe pariNAmapaNuM svIkAryuM che tethI kSaNikavAdI AdinA mata khaMDana thayA ane te mujaba saMbhava anumAnathI atIta, anAgata bhAvomAM paNa AtmAnuM astitva jANavuM athavA A kriyA bhedonA pratipAdanathI karmanA upAdAnarUpa evI kriyAonuM svarUpa batAveluM jANavuM. have "kriyA ATalI ja che ke bIjI paNa kriyA che ?" teno uttara sUtrakArazrI kahe che
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/1/1 49 * sUtra-8 : zekamAM A sarve karyasamAraMbha [kamabaMdhanA hetubhUta kriyAnA bhedo] jANavA joIe. * vivecana : ATalI ja viziSTa kriyAo je pUrve kahelI che, te sarva prANIomAM karmano samAraMbha che. A kiyA bhUta, bhAvi, vartamAna bhede karyuM, karAvyuM, anumodhu rUpa che, je sarva kriyAne anusaranAra "vAra ti''kare che zabda vaDe badhI kriyAono saMgraha thAya che. ATalI ja kriyAo jANavI, bIjI nahIM. parijJA be prakAre che - jJa parijJA, pratyAkhyAna parijJA. jJa parijJA vaDe AtmA ane karmabaMdhanuM astitva A sarve karma-kriyAothI jaNAya che. pratyAkhyAna parijJA vaDe pApanA heturUpa sarve karma-kriyAono tyAga thAya che. ATalA sAmAnya vacana vaDe jIvanuM astitva siddha karyuM. have te AtmAne dizA AdimAM bhaTakavAnA hetu darzAvavAnI sAthe apAyone batAvavA kahe che - je AtmA tathA karmavAdI che, te dizAonA bhamaNathI chuTaze ane jeo AtmA ane karmavAdI nathI teo kevA vipAka bhogavaze te sUtrakArazrI svayaM kahe che- * sUraNa-8 : karma ane karmabaMdhanA svarUpane nahIM jANanAra pakSa (AtmA) ja A dizA-vidizAmAM vAraMvAra AvAgamana kare che. sarve dizA ane vidizAne prApta kare che. * vivecana - je puruSa (puri arthAt zarIramAM rahe te) athavA sukha du:khothI pUrNa te koIpaNa jaMtu ke mANasa kahevAya che. ahIM puruSanA pradhAnapaNAthI 'puraSa' zabda mUkyo che. paNa upalakSaNathI cAre gatimAM pharanAra prANI. te dizA-vidizAmAM gamanAgamana kare che. te karmanA svarUpane jANato nathI, tethI 'aparijJAta kama' kahevAya che. A aparijJAtakamAM ja nize dizA AdimAM bhame che, karmano jJAtA bhamato nathI. upalANathI aparijJAta AtmA ane aparijJAta kiyAvALo baMne jANavA "aparijJAtakamAM'' dareka dizA-vidizAmAM potAnA karelA karmo sAthe bIjI gatimAM jAya che. mULa sUtramAM "muLa''zabda che tenAthI badhI prajJApaka, badhI bhAva dizAne grahaNa karI che. te AtmA ane karmane na jANanAro je kaMI phaLa pAme te sUga dvArA batAve che- * sUl-9 : (ve AtmA) aneka prakAranI yonio sAthe saMbaMdha joDe che, virapa evo sparzI (sukha ane duHkha)nuM vedana kare che. * vivecana : aneka saMkaTa vikaTarUpa yoniyomAM utpanna thAya che. ahIM "yoni" zabdano 1/4] AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 artha karyo- jemAM dArika zarIra vargaNAnA pugalo sAthe jIva pote joDAya che te. yoni eTale prANinuM utpatti sthAna. A yonio saMvRta, vivRta, mizra, zIta, uSNa, zItoSNa Adi aneka bhede kahelI che. athavA yoninA coryAzI lAkha bhedo A pramANe che pRthvI, pANI, agni, vAyu e pratyekanI sAta-sAta lAkha yonio che. pratyeka ane sAdhAraNa vanaspatikAyanI anukrame cauda ane daza lAkha yonio che, beindriya, traNa indriya, cAra indriya jIvonI pratyekanI babbe lAkha ane tiryaMca paMcendriya nAraka tathA devonI pratyekanI cAra-cAra lAkha yonio che. manuSyanI cauda lAkha yonio che. have zubha-azubhapaNe yonionA anekarUpapaNAMne jaNAve chezItAdi bhede coryAsI lAkha yonio che, tenA zubha-azubha be bhedo che. zubha yonio A che- (1) asaMkhya yuvALA manuSyo, (2) saMkhyAta AyuvALA rAjezvara (3) tIrthaMkara nAma gojhavALA jIva-temane badhuM zubha hoya che. temAM jAtismaraNa jJAnavALA vagere zubha hoya che ane bAkInA azubha jANavA. (4) deva yonimAM kibiSika sivAyanA bIjA badhAM devonI yoni zubha jANavI. (5) paMcendriya tiryacomAM cakavartInA ratnorUpa hAthI, ghoDA vagere zubha yonivALA jANavA bAkInA azubha yoni jANavA. (6) ekendriya AdimAM zubha vaNAMdivALA jIvonI yonio zubha jANavI. A saMsAramAM sarve jIvoe devendra, cakravartI, tIrthaMkara-bhAva, bhAvita aNagArapaNuM e choDIne bAkI badhA prakAranA janma anaMtavAra prApta karyA che. dizA-vidizAmAM bhamato ane karmane na jANanAro AtmA A anekarUpavALI yoniomAM vAraMvAra joDAya che-utpanna thAya che. te yoninA saMdhAnathI bibhatsa ane amanojJarUpa sparzI je du:kha denArA che, te sparzanI vedanA anubhave che. upalakSaNathI mana saMbaMdhI du:kho paNa anubhave che. A rIte zArIrika mAnasika baMne du:kha anubhave che. ahIM sparza grahaNa karavAthI sparza vaDe sarve saMsArI jIvone grahaNa karyA kemake sarve saMsArI jIvone sparzana-indriya hoya ja che. tethI sarve saMsArI jIva samUha du:kha bhogave che. ema samajavuM. vaLI azubha evA rUpa, rasa, gaMdha ane zabdane paNa anubhave che. vicitra prakAranA karmonA udayathI vi5 azadi hoya che. tethI vicitra karmonA udayathI aparijJAtakartA - jIva te te yoniomAM virUpa spazadi vedanA pAme che. - te karmothI jIva paravaza thaIne saMsAra cakane pAme che ane dravya, kSetra, kALa ane bhAva bheTavALA pugala parAvartI sudhI bhaTake che. naraka, deva, tiryaMca ane manuSya yonimAM ghaTI yaMtranI mAphaka navA navA zarIra
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/1/1/9 dhAraNa karIne AtmA bhramaNa kare che. satata bAMdhelA pUrvokta tIvra pariNAmavALA narakanA du:kho bhogave che. tiryaMca yonimAM bhaya, bhUkha, tarasa, vagha, mAra vagere ghaNAM duHkho ane thoDAM sukho bhogave che. manuSyanA sukha duHkhamAM mana ane zarIrane zrIne ghaNAM vikalpo che. devone sukha to che paNa temane mana saMbaMdhI thoDuM du:kha paNa che. karmanA prabhAvathI du:khI AtmA moharUpa aMdhakArathI atizaya gahana A saMsAravananA kaThina mArgamAM aMdhanI mAphaka bhaTakato ja rahe che. mohathI gherAyelo A jIva du:khane nivAravA ane sukhanI icchAthI karIne paNa prANivadha Adi aneka doSonuM sevana kare che. e rIte jIva ghaNA prakAranA kamane bAMdhe che. te kamathI pharI agnimAM ja praveza kare che. e pramANe jIva karI pharIne kamane bAMdhato ane bhogavato sukhanI icchAmAM ghaNA du:khavALA saMsAramAM bhame che. A pramANe saMsArasAgaramAM bhamatA durlabha manuSyapaNuM pAme. pachI vizALa saMsAramAM vinarUpa dhArmikatva ane dukarmanI bahulatAvALo hoya che. (pachI) Adiza, uttamakuLa, sAruM rUpa, samRddhi, dIrdha Ayu, Arogya tathA sAdhuono samAgama, zraddhA, dharmazravaNa, tiNa mati Adi pAmavA durlabha che. te prApta thAya to paNa deDha mohanIya karmayI kupagamAM paDelA jIvone A jagatmAM jInezvare kahelo sanmArga pAmavo ghaNo muzkela che. athavA je puruSa badhI dizA-vidizAmAM anusaMcare che. aneka rUpavALI yoniomAM doDe che ane virUpa rUponA sparzI anubhave che te manuSya karmabaMdhanI kriyAthI ajJAta hovAthI mana, vacana, kAyA vaDe karma kare che. te jANato nathI ke karelA, karAtA ane karAnArA karmo jIvone du:kha devA rUpa ane sAvadha che, baMdhananA hetu che, tethI ajJAnadazAmAM ja te jIvone pIDA kasbArA kRtyomAM pravarte che ane tenAthI ATha prakAranA karmono baMdha kare che. tenA udayathI aneka rUpavALI yonimAM anukame avatare che ane virUpa rUpavALA sparzI anubhave che. jo Ama ja che to zuM karavuM ? te sUtrakAra kahe che* sUtra-10 :A karma samAraMbhanA viSayamAM bhagavaMte "parijJA' kahI che. * vivecana : uparokta vyApArane meM karyo che, karuM chuM ane karIza evI je Atma pariNati che, te svabhAvathI mana, vacana, kAyA, svarUpa kAryomAM parijJAna te parijJA che ane te prakarSathI prazasta che ema vIra vardhamAna svAmIe kahyuM che. ema sudhamasviAmI jaMbUsvAmIne kahe che. A parijJA be prakAranI che - jJa parijJA ane pratyAkhyAna parijJA. jJa parijJA - eTale sAvadha vyApArI karmabaMdha thAya che, ema jANavuM te. pratyAkhyAna parijJA - eTale karmabaMdhanA hetubhUta sAvadha yogono tyAga kasyo. AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 [ni.6] temAM eTale kriyAthI baMdhAtA karmamAM zuM thayuM te kahe che - niyuktimAM karyuM ane karIza" padothI bhUtakALa ane bhaviSyakALa lIdho. tethI madhyamAM rahela vartamAnakALa paNa AvI jAya che. temaja karavA sAthe karAvavuM ane anumodaveno saMgraha thatA nava bhedo thayA te rUpa AtmapariNAmathI yoga svarUpa mAnela che. ahIM Atma pariNAma svarUpa A nava kriyAo vaDe karmabaMdhano vicAra karela che. kahyuM che ke, "yoga nimite karmabaMdha thAya che." A vAta avadhijJAna, mana:paryavajJAna, kevaLajJAna ke jAtismaraNa jJAnarUpa sanmati ke svamatithI koIka jIva pratyakSa jANe che ane koIka jIva pakSa, dharma, anvaya ane vyatireka lakSaNavALA hetuonI yuktithI anumAnapramANa dvArA jANe che. have ajJAnI jIva zA mATe AvA kaTu vipAkavALA kamazrava heturUpa kriyAmAM pravarte ? te kahe che * sUtra-11 : A jIvananA mATe, vaMdana-nsanmAna ane pUjanane mATe tathA janma ane maraNathI chuTavAne mATe ane du:khonA vinAzane mATe (aneka manuSyo karma samAraMbhamAM pravarte che.) * vivecana : jIvita eTale "AyuSya karmanA udayathI jIvavuM ati prANa dhAraNa karavA che. ane A jIvana badhAM jIvone svasaMvedanathI pratyakSa ja che. ahIM ''basa'' zabda nikaTatAno nirdeza kare che 'a'zabda have pachI kahevAnAra jAti vagereno samuccaya jaNAve che, 'iva' pada nizcaya vAyaka che. have kahe che ke A jIvita taddana sAra vinAnuM che, vijaLI jevuM caMcaLa che, bahu kaSTadAyI che. AvA jIvitanA lAMbA sukhane mATe (samAraMbha) kriyAmAM pravarte che te A pramANe huM roga vinA jIvIza, sukha bhogo bhogavIza, te mATe mAMsa, madirAnA bhakSaNamAM pravarte che tathA aa sukha mATe abhimAna vaDe AkuLa yita thaI ghaNAM AraMbha, parigraha vaDe bahu azubha karmo upArjana kare che. kahyuM che ke, suMdara vastro, yuvAna strI, sukhada saMdara zayyA, Asana, hAthI, ghoDA ane rathavALA rAjAne paNa kALa Ave tyAre vaidhe kahelA niyamathI niyata thayelA khAnapAna sivAya bIjuM badhuM pAkA jevuM ja thaI jAya che ema jANavuM. bhayarahita ane zAMtinA sukhamAM prItivALA sAdhune bhikSAmAM je AnaMda maLe che, tevo AnaMda nokaracAkaranA trAsathI pIDAyelo rAjA potAnI puSTine mATe je anna khAya che, tene te AnaMda ane svAda rAjanuM anna ApatuM nathI. nokaro, pradhAno, manoramya putro ane suMdara nayanavALI potAnI strIomAM paNa rAjA kadI vizvAsa rAkhI zakato nathI, AvA savabhizaMkIne sukha kyAMthI hoya ? paNa A pramANe na jANato evo - tarUNa komaLa khAkharAnA phUla jevA caMcaLa jIvitamAM ta jIvone haNavAdi kRtyomAM AnaMda mAnato temAM pravarte che. te badhuM
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/1/1/11 jIvitanA saMstava, prazaMsA, mAna, pUjanane mATe kare che. te mATe (te jIva vicAre che ke- mora AdinA mAMsanA bhakSaNathI huM baLavAna, tejathI dedIpyamAna devakumAranI jema lokamAM prazaMsA paNa thaIza. "mAnana" eTale ubhA thavuM, Asana ApavuM, hAtha joDavA AdimAM yogya thaIza. evI icchAthI tenA mATe pravRtti karIne kamoM ekaThAM kare che tathA pUjana-dhana, vA, anna, pAna, sakAra, praNAma sevAdi rUpa che, tene mATe kriyAomAM kamazravo vaDe AtmAne dore che temaja "vIra bhogyA vasuMdharA" mAnIne laDAI kare che, "daMDanA bhayathI prajA Dare' mAnIne daMDa rAkhe che. jema prazaMsA, mAna, pUjana bhukhyA rAjA adharma kare che, tema bIjA jIvo mATe paNa jANI levuM. eTale jIvitanA parivaMdana, mAna, pUjanane mATe kamazrivamAM ajJAnI saMsArI jIvo pravarte che evo samudAya artha kahyo. parivaMdana sivAyanA hetuthI paNa karma bAMdhe che te kahe che janma, maraNathI chuTavAne mATe kaicArivaMdanAdi kriyAo kare che, anya janmamAM icchita manojJa vaiSayika sukha samRddhi mATe te manuSya, brAhmaNAdine icita dAna kare che, "manu" e paNa kahyuM che ke, jaLadAnathI vRddhi pAme, agidAnathI akSayasukha pAme, talanA dAnathI iSTa prajAne prApta kare ane abhayadAnathI dIdhayui pAme. A pramANe maraNathI chuTavA mATe paNa pitRpiMDadAna Adi kriyA kare che. athavA Ane mArA saMbaMdhIne mArI nAMkhela che evuM yAda karIne vaira vALavA vadha, baMdhanAdimAM pravRtta thAya che. potAnA maraNathI nivRtta thavA durgA Adi devIne bakarAno bhoga Ape che athavA yazodharma rAjAnI mAphaka loTano kukaDo banAvIne ghare che. ajJAnathI gherAyelA citavALA mokSane mATe prANIone du:khadAyI evA paMcAgni tapa karIne karmo bAMdhe che. athavA janma, maraNathI mukta thavA hiMsAdi kriyAo kare che ahIM pAThAMtaramAM "nArU mana moyaUTI''evo paNa pATha che. te mujaba bhojanane mATe khetI Adi karato pRthvI, pANI, agni, vAyu, vanaspati, be-traNa, cAra, pAMca indriyovALA jIvone mAravA udhamavAnuM thAya che. duHkhane dUra karavA mATe AraMbho kare che. jemake rogapIDito mAMsamadirAnuM bhakSaNa kare che, vanaspatinA mULa, chAla, pAMdaDA, rasa AdithI siddha thayelA zatapAka vagere te mATe agni Adino samAraMbha kare che, karAve che, karanAranI anumodanA kare che. A pramANe bhUta-bhAvi kALamAM paNa mana, vacana, kAyAnA yoge karmanuM grahaNa kare che tathA du:khanAza ane sukha prApti mATe strI, putra, ghanuM rAcaracIluM vagere grahaNa kare che. tene meLavavA tathA rakSaNa karavAnI kriyAmAM pravartelo te pApa karmane seve che - kahyuM che ke gRhastho pahelA pratiSThA meLavavA prayAsa kare che, tyArapachI patnI meLavavA, pachI putra mATe, pachI te putranA guNAkarSa mATe ane chelle ucca padavI mATe prayAsa kare che. prakAre kriyAvizeSathI karmopArjana karIne judI judI dizAmAM saMyare che ane 54 AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 anekarUpavALI yoniomAM janme che. virUpa rUpavALA sparzone vede che. AvuM samajIne kiyA vizeSanI nivRtti karavI. have kriyAvizeSa ATalI ja che te batAve che- * sUtra-12 - lokamAM ATalA sarve karyasamAraMbho jANavA yogya che. - vivecana : saMpUrNa dhamastikAya ane adhamastikAya yukta AkAza khaMDamAM ATalA ja kriyA vizeSa che je pUrve 23 bhede kahyA che, tenAthI adhika koI kriyA nathI. e pramANe jANavuM. sUtramAM je maLAvaMta' pada che teno bhAvArtha e che ke - sva mATe, para mATe, baMne mATe A loka ane paralokanA atIta, anAmata, vartamAnakALamAM karyuM, karAvyuM, anumodhu vaDe AraMbho thAya che. te badhAne pUrve grahaNa karelA che. te jyAM jyAM lAgu paDe tyAM tyAM samajI levA.. A pramANe sAmAnyathI jIvanA astitvane siddha karI, tene du:kha denArI viziSTa kiyAonuM baMdha hetupaNuM batAvI, tenA upasaMhAra dvAra vaDe viratine kahe che * sUga-13 : lokamAM jeNe A karma samAraMbhone jANyA che, te nizcayathI parijJAtakamAM vivekI muni che - tema huM kahuM chuM. - vivecana : samasta vastunA jANanArA bhagavaMta kevaLajJAna vaDe sAkSAt jANIne A pramANe kahe che - je mumukSa pUrve kahelA kriyA vizeSa athavA jJAnAvaraNIya Adi ATha karmanA upAdAna heturUpa kriyA vizeSane sArI rIte karmabaMdhanA hetupaNe jANelA che ane jagatamAM traNe kALanI avasthAne mAne che te ja mati che. te ja muni jJapariDA vaDe karmanA jANanAra ane pratyAkhyAna parijJA vaDe sarva mana, vacana, kAyAnA vyApArarUpa karmabaMdhanA hetuone lAge che. A varSe mokSanA aMgabhUta jJAna-kriyAne grahaNa kare. kahyuM che ke, "jJAna ane kriyA vaDe moDhA thAya" tethI jJAna, kriyA vinA mokSa nathI. ATalo A Atma padArthano ane karmabaMdha hetuno vicAra che te saMpUrNa uddezA vaDe samApta karyo te batAvanAra che. athavA 'ti 'zabdathI A je huM kahuM chuM, pUrve kaheluM ane have pachI kahIza te badhuM sAkSAt bhagavaMta pAsethI sAMbhaLIne kahyuM che. adhyayana-1-zastraparijJAnA uddezaka-1-jIvaastitvano muni dIparatnasAgare karela TIkA sahitano anuvAda pUrNa - X - X - X - X - X - 4 -
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/1/ra/bhUmikA ka adhyayana-1 uddezo-2 "pRthvIkAya" 6 56 AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 paraspara apekSAe nAnA moTApaNuM che ke nahIM, paNa karmonA udayathI sUrama-bAdapaNuM jANavuM. jema dAbaDAmAM bharela gaMghanA avayavo pheMkatA temAMthI sugaMgha uDe paNa dekhAya nahIM tema sUma pRthvIkAya sarvalokavyApI che. bAdara pRthvIkAyanA mULathI be bheda che. | (ni.2] saMkSepamAM bAdara pRthvIkAyanA be bheda che . zvANa ane khara. temAM dhvaNa bAda pRpI kALI, lIlI, lAla, pILI ane sapheda bhede pAMca prakAre che, ahIM guNanA bhedathI guNIno bheda jANavo. have khambAdara pRthvInA bheda batAve che. [ni.p3 thI ] gAthA-73mAM cauda bheda kahyA che, gAthA-74mAM ATha, gAthArUpamAM daza ane gAyA-36mAM cAra bheda e rIte kula 36 bheda kahyA che. te A pramANe-- pRravI, zarkarA, vAlukA, upala, zIlA, luNa, usa, loDha, tAMbu, taravuM, sIsu, pu, sonuM ane vaja. (tathA) haratAla, hiMgaloka, maNazIla, sAyaka, sumo, paravALo, abhakanA patarA, aHkanI rasI e bAvIza bAdarakAyanA bhedo che, have maNinA bhedo kahe che. * bhUmikA : pahelo uddezo kahyo. have bIjo uddezo kahe che. te baMneno saMbaMdha A pramANe che. uddezaka-1mAM sAmAnyathI jIvanuM astitva siddha karyuM. have te jIvanA ekendriyAdi pRravI AdinuM astitva pratipAdita kasvA kahe che. athavA pUrve parijJAta karmatvane munipaNAnuM kAraNa batAvyuM. paNa je aparijJAtakarmapaNAthI muni na bane, virati na che, te jIva pRthvI Adi yonimAM bhame che. have A pRthvI vagere zuM che ? tenA vizeSa astitvane jaNAvavA A bIjo uddezaka kahe che. A bIjA uddezakanA cAra anuyogadvAromAM kahelA nAma tipanna nikSepAmAM pRthvI" e uddezo che. tenA niNopA anyatra kahyA hovAthI ahIM batAvatA nathI. pRthvInA je tikSepA Adi saMbhave che te niyaMtikAra kahe che [ni.68] pRthvI nihopa, prarUpaNA, lakSaNa, parimANa, upabhoga, zastra, vedanA, vadha, nivRtti. jIvanA uddezakamAM jIvanI prarUpaNA kema na karI ? evI zaMkA na karavI. kemake jIva sAmAnyano AdhAra jIva vizeSa che ane te pRthvI Adi svarUpa che ane jIva sAmAnyano upabhoga Adi asaMbhava hovAthI pRthvI AdinI carcAthI jIvana ciMtavanA karI che, temAM pRthvIno nAma Adi nikSepa kahevo. tenA sUma-bAdara Adi bheda kahevA, sAkAra-anAkAra upayoga lANa ane kAyayoga di kahevA. lokanA prataranA asaMmeya bhAga mAga parimANa che. zayana, Asana, saMkramaNarUpa upayoga che. sneha, Akhta, kSAzadi zastra, sva zarIramAM avyakta cetanArUpa sukhadu:khano svabhAva e vedanA jANavI. kazuM, karAvyuM, anumodhu vaDe jIvonuM upamanarUpa vedanA ane mana, vacana, kAya, guptithI apramata sAdhu je jIvone du:kha na devuM te nivRtti. zabdonA A TUMkA artha che, vizeSa to niyuktikAra anukrame kahe che [ni.69] nAma pRthvI, sthApanA pRthvI, dravya pRthvI, bhAva pRthvI e pramANe pRthvInA cAra niphopA che. nAma, sthApanA sugama hovAthI have dravya pRthvI nikSepa kahe che [ni.90] dravya pRpI AgamathI ane no AgamathI be bhede che. AgamathI jJAtA paNa temAM upayoga na hoya. no AgamacI traNa bheda - (1) jJa zarIra * pRthvI padArthane jANanAranuM mRta zarIra, (2) bhavya zarIra * pRthvIne bhaviSyamAM jANanAra te bALaka, (3) vyatikita tenA traNa bheda che - ekabhAvika, baddhaAyuka ane abhimukha nAmanobavALo jIva. bhAva pRthvI jIva - je pRthvI nAmAdi karmanA udayane vede che te. vikSepa dvAra pUrNa thayuM. have prarUpaNA dvAra kahe che [ni.1] lokamAM pRthvIkAyanA be bheda che. sUma ane bAdara. sUma nAmakarmanA udayathI sUma ane bAdara nAmakarmanA udayathI bAdara, vyavahAramAM bora ane AmaLAnuM gomeda, rUcaka, aMka, sphaTika, lohitAkSa, maskata, masAla, bhuja mocaka ane indranIla (tathA) caMdraprabha, vairya, jalakAMta ane sUryakAMta coma khara bAdara pRthvInA 36 bhedo jANavA. A pramANe sUma ane bAdara pRthvInA bhedo kahyA. have vaNadi bheda kahe che [ni.99] varNa, gaMdha, rasa, sparza vibhAgathI saMkhyAta yonio thAya che ane eka eka vibhAgamAM punaH aneka sahaya yonio thAya che, temAM sapheda Adi pAMca varNa, tikta Adi pAMca rasa, surabhI-duzmI be gaMdha, mRdukarkaza Adi ATha sparza. A eka-eka vaNiidamAM paNa saMkhyAta yonio che. paNa saMkhyAtanA aneka prakAro thAya che. tethI tenI bhinna bhinna saMkhyAne kahe che. eka eka vaNadinA aneka hajAra bhedo thAya che. kemake A bhedo yoni ane guNothI thAya che. te badhI maLIne sAta lAkha yoni pramANa che. prajJApanA sUNa pada-1 mAM paNa kahyuM che ke "temAM je paryAptA che, te potAnA varNa, gaMdha, rasa ane sparza bhedathI hajAro bhedo che. lAkho yonio che. pacatAnI nizrAe aparyAptA jIvo utpanna thAya che. jyAM eka paryApta hoya tyAM asaMkhyAta apati pRthvIjIvo niyama hoya che. A pramANe khara bAdara pRthvIkAya jANavA." ahIM saMvRta yonivALA pRpIkAyika kahyA. te saciva, ayita, mizra tathA zIta, uSNa, zItoSNa bhede jANavA niyuktikAra vizeSathI kahe che [ni.8] vaNadi eka eka bhedamAM hajAro bhede judA judapaNuM jANavuM. jemake sAmAnyathI kALo varNa che. paNa temAM bhamaro, kolaso, koyala, kAjaLa AdimAM ochI-vatI kALAzarUpa bheda che, koI kALu, koI vadhu kALu vagere. e pramANe lIlA
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/1/2/bhUmikA vagere badhA varNamAM jANavuM. te pramANe rasa, gaMdha ane sparzamAM paNa jANavuM. varNa AdinA paraspara saMyogathI dhUsara, kezarI, karnura Adi bIjA varNonI utpatti thAya che. e pramANe vicAratA varNa AdinA pratyekamAM prakarSa, apakarSathI paraspara tulanA vaDe aneka pRthvI bhedo jANavA. have pRthvIkAyanA bIjA paNa paryAptaka Adi bhedone kahe che- 57 [ni.79] bAdara pRthvIkAyanA paryApta, aparyAptA be bheda che. sUkSma pRthvIkAyanA paNa paryAptA ane aparyAptA be bhedo che. bAdara pRthvIkAyanA bhedo batAvyA te jeTalA paryAptAnA che teTalA ja aparyAptAnA che. A tulyatA bhedane AzrIne jANavI. jIvone AzrIne nahIM. kemake eka paryAptAne AzrIne asaMkhyAta aparyAptA hoya che. sUkSma paNa paryAptA ane aparyAptA ema be bhede jANavA. paNa temAM eka aparyAptAnI nizrAe asaMkhyAta paryAptA nizcayathI jANavA. AhAra, zarIra, indriyo, zvAsocchvAsa, vacana ane mananuM nirmANa karanAra cha paryApti jANavI. janmAMtarathI AvIne utpanna thanAra jIva sarva prathama pudgalonuM grahaNa karavAthI "karaNa'' bane che ane te karaNathI ja AhAra laIne khalarasa Adi rUpa pariNAma utpanna kare che. A karaNa vizeSane 'AhAra paryApti' kahe che. A pramANe bIjI pAMca paryApti jANavI. temAM ekendriya jIvone AhAra, zarIra, indriya ane ucchvAsa nAmanI cAra paryAptio che. A cAra paryAptione jIva aMtarmuhUrtamAM grahaNa kare che. je cAre paryAptine pUrNa kare che te jIva paryAptaka kahevAya che ane je pUrNa nathI karatA te aparyAptaka jIva che. pRthvIkAyano vigraha - "pRthvI ja jenI kAya che te." je rIte sUkSma, bAdara bhedo siddha thAya che, tathA prasiddha bhedo dRSTAMtathI kahe che- [ni.80] je prakAre vRkSa, gulma, latA, vallI, valaya AdimAM judAjudApaNuM dekhAya che, e ja rIte pRthvIkAyamAM paNa vividhatA jANavI. temAM AMbo Adi vRkSa che, veMgaNa, zallakI, kapAsa Adi guccha che, navamallikA, koraMTaka vagere gulma che, punnAga, azokalatA Adi latA che. turIyA, vAlora, kozAtakI vagere vallI che. ketakI, keLa vagere valaya che. pharI paNa vanaspatinA bhedanA dRSTAMtathI pRthvInA bhedo kahe che. [ni.81] jema vanaspatinA auSadhi vagere bheda che, tema pRthvIkAyanA paNa jANavA, temAM zAli Adi auSadhi, darbha Adi tRNa, pANi uparanA mela rUpa zevALa, lAkaDA Adi paranI lIla, phuga te panaka je paMcavarSInI hoya che, sUraNakaMda Adi kaMda, uzIra Adi mULa. A badhAM sUkSma hovAthI tenA eka, be vagere bheda thatA nathI. (dekhAtA nathI) have jenI saMkhyA thaI zake te batAve che - (je dekhAya che te kahe che.) AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 [ni.82] eka, be, traNa cAvat saMkhyAta jIvo jyAM eka sAthe eka eka zarIramAM rahetA hovA chatAM dekhAtA nathI, paNa jyAM pRthvIkAyanA asaMkhya jIva ekaThAM thAya che, tyAre je carmacakSuvALA prANI tene joI zake che. paNa A pRthvIkAyamAM paNa jIva che, evuM kaI rIte jANavuM ? teno uttara Ape che ke - pRthvIkAyamAM rahela zarIranI upalabdhithI te zarIramAM rahenAra AtmAnI pratIti thAya che. jema gAya, ghoDA vagerenI pratIti thAya che tema ahIM paNa jANavuM. A vAtane have jaNAve che- [ni.83] asaMkhya pRthvI, kaMkara Adi bAdarazarIravALA pRvIkAya jIva zarIranA dvArA ja pratyakSa thAya che. bAkInA sUkSmazarIravALA pRthvIkAya jIvo jagamAM che, paNa te mAtra jinavacanathI ja grAhya thAya che, kemake te cakSu vaDe dekhAtA nathI. ahIM niryuktimAM je 'sa' zabda che teno artha cakSuno "viSaya" karavo. prarUpaNA dvAra pUrNa thayuM. have lakSaNa dvAra kahe che-- [ni.84] upayoga, yoga, adhyavasAya, mati ane zrutaajJAna, acakSudarzana, ATha karmono udaya, lezyA, saMjJA, ucchvAsa ane kaSAya pRthvIkAyamAM hoya che. temAM-- (1) upayoga - pRthvIkAyAdi jIvomAM cAnardhinidrAnA udayathI jJAna-darzana svarUpa avyakta upayoga zakti hoya che. e ja rUpe upayoga lakSaNa che. (2) yoga - mAtra kAyayoga che. audArika, audArika mizra tathA kAryaNarUpa kAyayoga che, je karmavALA jIvane vRddha mANasanI lAkaDI samAna AlaMbanarUpa che. (3) adhyavasAya - AtmAno sUkSma pariNAma che. te ja lakSaNa che. je mUrchita manuSyanA manamAM thanArA ciMtana svarUpa che, paraMtu tene chadmastha jIvo jANI zakatA nathI. (4) matiajJAna, zrutaajJAna - pRthvIkAyika jIvone sAkAra upayoga svarUpa hoya. pa (5) ayadarzana - sparza indriya vaDe acakSudarzana pAmelA jANavA. (6) AThakarmo - AThe prakAranA karmonA udayanI ane baMdhanI bhajanA hoya. (7) lezyA - adhyavasAya svarUpa kRSNa, nIla, kApota, vaijas lezyA temane hoya. (8) saMjJA - AhArAdi daza saMjJA ane (9) sUkSma zvAsocchavAsa hoya che. - kahyuM che ke, he bhagavan ! pRthvIkAyika jIvo zvAsa vagere le che ? he gautama ! pRthvIkAyika jIvo aTakyA vinA satata zvAsa, niHzvAsa Adi le che. (10) kaSAya - pRthvIkAyika jIvone sUkSma krodhAdi kaSAyo paNa hoya che. A pramANe pRthvIkAyika jIvomAM jIvalakSaNarUpa upayogAdi badhAM bhAva hoya che ane te jIva lakSaNa samUhayukta hovAthI manuSya mAphaka pRthvIkAya paNa sacitta che. prazna - A tame asiddha vaDe ja asiddhane siddha karyuM. kemake upayoga Adi lakSaNa pRthvIkAyamAM pragaTa dekhAtA nathI. (uttara) satya che. paNa pRthvIkAyamAM A lakSaNo avyakta hoya che jemake - koI mANasa ghaNo ja naso caDe tevuM madirA pAna kare, tenuM citta vyAkuLa thatAM pragaTa bhAna na rahe paNa avyakta cetanA hoya ja. tethI
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/1/ra/bhUmikA 6o tene ayita na gaNAya. te ja pramANe pRthvIkAyamAM paNa avyakata cetanAnI saMbhAvanA mAnavI joIe. prazna * ahIM dAru pIdhelAmAM zvAsozvAsa vagere avyakta cetanAnuM ciha che, paNa pRthvIkAyamAM to tevuM cinha dekhAtuM nathI. (samAdhAna)nA tema nathI. pRthvIkAyamAM paNa masAnI mAphaka samAna jativALA latAnA udabhedothI cetanAnuM cinha che. je prakAre avyakta cetanAvALI vanaspatimAM cetanAnA cinha jovA maLe che, te ja pramANe ahIM pRthvIkAyamAM paNa cetanAnA cinhano svIkAra karavo joIe. vanaspatimAM to viziSTa RtaomAM puSpa, phaLa utpanna thavAthI spaSTa caitanya jovAya che. e rIte avyakata upayogAdi lakSaNanA sabhAvathI pRthvI paNa sacita che. zaMkA - pattharanI pATa vagere kaThaNa padagalavALAne cetanA kyAMthI hoya ? [ni.85] jema zarIramAM rahela hADakuM kaThaNa che, paNa sacetana che te rIte kaThaNI pRthvInA zarIramAM paNa jIva che. have pariNAma dvArane jaNAve che - [ni.86] pRthvIkAya cAra prakAre che - bAdara payapti, bAdara apayad, sUkSma apayapti, sUkSmaparyApta. temAM bAdarapati saMvartita lokapraharanA asaMkhyaya bhAganA pradeza sazi pramANa che. bAkInI traNa rAzIo pratyeka che te asaMkhya lokAkAzanA pradeza pramANa che ane nirdiSTakrame te uttarottara adhika hoya che. bAdara pRthvIkAya paryAptA sauthI thoDAM che, tenA karatAM bAdara aparyAptA asaMkhyAtaguNA che, tenA karatA sUkSma piyaktiA asaMkhyAta guNA, tenAthI sUkSama payatA pRthvIkAya (a)saMkhyAtaguNA che. have bIjI rIte traNa mazinuM parimANa kahe che- [ni.8] je prakAre "prasthathI koI manuSya badhA dhAnyane mApe, e pramANe sadbhAva prajJApanA svIkArIne A lokane 'kuDad'rUpa karIne madhyama avagAhanAvALA pRthvIkAya jIvonI jo koI sthApanA kare to asaMkhyaloka pRthvIkAyathI bharAI jAya. have bIjA prakAre parimANane batAve che| [ni.88] lokAkAzanA pradezamAM eka eka pRthvIkAyano jIva sthApIe to asaMkhyAta loka bharAI jAya. have kALathI parimANa batAvatA kSetra ane kALanuM sUkSma-bAdapaNuM [ni.89] samayarUpa kALa atyaMta sUkSma che. tenAthI kSetra ghaNuM ja sUkSma che. kemake eka AMgaLa zreNI mAtra paNa kSetranA pradezone eka eka samaye khaseDIe to asaMkhyAta utsarpiNI-avasarpiNIo cAlI jAya. tethI kALathI paNa phoga sUkSamatA che. have kALathI pRthvIkAyanuM parimANa batAve che [ni.90] pRthvI jIvone pRthvIkAyamAM pratisamaye praveza ane nirgamana thayA kare che. eka samayamAM keTalAno praveza ane vikramaNa thAya che ? A pramANe kALathI AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 che ane nAza pAme che. asaMkhyaya lokAkAza pradeza pramANo pRthvIpaNe pariNAma pAmelA che ane kAyasthiti paNa che. marI marIne asaMkhyAta lokAkAza pradeza parimANa kALa tyAM utpanna thAya che. A pramANe kSetra ane kALacI parimANa kahIne teno paraspara avagAha kahe che [ni.1] bAdarapRthvIkAya paryAptio jIva je AkAzakhaMDamAM rahyo che, te ja AkAzakhaMDamAM bIjA bAdarapRthvIkAyanuM zarIra para rahela che. bAkInA piyaktiA jIvo paryAptAne AzrIne aMtararahita prakriyA vaDe utpanna thAya che. te paryAptAnA avagADha AkAza pradezamAM sAthe rahe che ane je sUkSma jIvo che, te to badhA lokamAM rahelA che. have upabhoga dvAra kahe che [ni.2,93] pRthvIkAyano upabhoga manuSya A pramANe kare che - cAlavuM, ubhA rahevuM, nIce besavuM, suvuM, putaLA banAvavA, uccAra, pezAba, upakaraNa mUkavA, lIMpavuM, ojAra-dAgInA levA-vecavA, khetI karavI, vAsaNa banAvavA vagere, jo ema che to zuM karavuM ? | [ni.94] A cAlavA vagere kAraNothI pRthvIjIvonI hiMsA kare che. zA mATe ? te kahe che - je jIvo potAnA sukhane icche che ane bIjAnuM du:kha bhUle che, keTalAka divasa ramaNIya bhoganI AzAthI indriyonA vikArathI vimUDha citavALA loko pRthvI jIvone duHkha Ape che ane pRthvIkAya Azrita jIvonI azAtA svarUpa du:khonI udIraNA kare che. A rIte bhUminA dAnathI zubhaphaLanI prApti lokamAM mAnya haze, paNa lokottara dharmacI to te virAdhanA ja che. have za dvAra kahe che - jenA vaDe kiyA thAya che te zastra. te be bhede che. dravyazA ane bhAvazA. dravya zastranA be bheda * samAsa ane vibhAga. temAM 'samAsa'ne kahe che- (ni.5] haLa, koSa, jhera, kodALo, Alitraka, mRgazRMga, lAkaDuM, agni, viTA, mUsa. A badhA saMkSepathI dravyazastra che. have vibhAgathI dravyazA kahe che. [ni.96] vibhAga dravyazastranA mukhya traNa bheda che svakAya, parakAya, ubhayakAya. 1. svakAya zastra- kaMIka aMze pRthvInuM zastra pRthvI ja bane, 2. pakAyazastra- pANI vagerethI pRthvIkAya haNAya. 3. ubhayakAyazastra - pANIthI bhIMjAyela pRthvI bIjI pRthvIne haNe. A badhA dravyazastra che. duwyukta mana, vacana, kAyA rUpa asaMyama e bhAvaza che. have vedanA dvArane jaNAve che [ni.9] jema paga vagere aMga-upAMganA chedana bhedanathI mANasane duHkha thAya che, tema pRthvIkAyane paNa te rIte vedanA jANavI. jo ke pRthvIkAyane paga, mAthuM, garadana vagere aMgo nathI. paNa temane zarIranA chedanarUpa vedanA to che ja. te batAve che (ni.98] pRthvIkAyano AraMbha karanArA keTalAMka puruSo te jIvonI vedanA kahevAya che. eka samaye asaMkhyAta lokAkAza pradezanA parimANavALA jIvo utpanna thAya
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ 62 AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 1//ra/bhUmikA udIre che ane keTalAMkanA to prANa paNa jAya che. bhagavatI sUtramAM tenuM daSTAMta che koI cAturaMta cakvartInI sugaMdhIcUrNa pIsanArI balavatI yauvanA strI AmaLA pramANa sacita pRthvInA goLAne gaMdhapaka upara patthara vaDe ekavIsa vakhata pIse, to paNa keTalAMka pRthvI jIvone phakata saMghana thAya, keTalAka paritApa pAme ane keTalAka mare jyAre keTalAMka jIvone zilApaTTakano sparza paNa thato nathI. - have vadhadvAra kahe che [ni.9] A jagamAM keTalAka kumatavALA sAdhuveza laIne kahe che ke - ame sAdhu chIe. paNa teo niravadha anuSThAnamAM pravartatA nathI. teo sAdhunA guNomAM kaI rIte vartatA nathI te jaNAve che - teo haMmezA hAtha, paga, maLadvAra Adine dhovAnI kriyA dvArA pRthvI jIvone du:kha denArA dekhAya che. AvI zuddhi ane durgadha dUra karavAnuM bIjI rIte paNa zakya che. A rIte sAdhuguNathI rahitane bolavA mAgathI paNa cakita vinA sAdhupaNuM maLatuM nathI. A rIte gAyAnA pUrvArdhamAM pratijJA kahI, have uttarArdhamAM hetu ane sAdharma dRSTAMtane kahe che - potAne sAdhu mAnanAra kutIrthiko sAdhuguNamAM pravartatA nathI, paNa pRthvIkAyanI hiMsAmAM pravarte che ane jeo pRthvInI hiMsAmAM gRhasthanI jema pravarte che, teo sAdhanA guNomAM pravartatA nathI. have deTAMta garbhita nigamana kahe che- [ni.100] ame sAdhu chIe ema bolIne pRthvIkAyanI hiMsA karanArA sAdhuo gRhastha jevA ja che. samuccaya artha kahe che - "pRthvI sacita" evuM jJAna na hovAthI tenA samAraMbhamAM vartatA teo doSita hovA chatAM potAne nirdoSa mAne ane potAnA doSane jotA nathI. malIna hRdayavALA teo potAnI dhRSTatAthI sAdhujananA niravadha anuSThAnarUpa viratinI niMdA kare che. AvI sAdhu niMdAthI anaMta saMsAramAM paribhramaNa karanArA thAya che. - ukta baMne gAthA sUtranA arthane anusaranArI che, chatAM vaghadvAranA avasare nitikAre kahI che. tenI vyAkhyA svayaM karI te yukta ja che. kemake have pachInA sUra-15mAM A vAtano nirdeza che ja. A 'vadha' karavo - karAvavo - anumodavo e traNa prakAra have kahe che [ni.101 keTalAka pRthvIkAyano vadha svayaM kare che, keTalAka bIjA pAse karAve che ane keTalAka vadha karanArane anumode che. tenA Azrita jIvono paNa vadha thAya che. te kahe che - [ni.102] je pRthvIkAyane haNe che, te tenA Azraye rahelA akAya, beindriya Adi ghaNAM jIvone haNe che. jemake uduMbara tathA vaDanA phaLane je khAya te kuLamAM rahelA bIjA jIvone paNa khAya che. sakAraNa ke akAraNa, saMkatApUrvaka ke saMkalArahita pRthvIjIvone je haNe che te dekhAtA evA deDakA Adine ane na dekhAtA evA 'panaka' Adi jIvone paNa haNe che. A ja vAta vadhAre spaSTa kare che- [ni.103] pRthvIkAyano samAraMbha karatA tene AzrIne rahelA sUkSma, bAdaraparyApta ane aparyApta evA aneka jIvone te haNe che. ahIM kharekhara sUmono vadha thato nathI, paNa pariNAmanI azuddhithI tenI nivRttinA abhAve doSa lAge. have viratidvA [ni.104] ukta prakAre pRthvInA jIvone tathA tenA vadha, baMdhane jANIne pRthvI jIvonA samAraMbhathI aTake che - te have pachInA mAthAmAM kahevAtA aNagAra thAya che * teo mana, vacana, kAyA vaDe pRthvInA jIvone kadI haNe nahIM, haNAve nahIM, anumode nahIM, samagra jIvanamAM AvuM vrata pALanAra sAdhu kahevAya. have sAdhunA bIjA lakSaNo kahe che - [ni.105 mana, vacana, kAyA e traNa guptithI gupta, iryA Adi pAMce samitithI samita, samyaka rIte uThavuM, suvuM, cAlavuM Adi kriyAmAM sarvatra prayatna karanArA, jeo samyak darzana Adi anuSThAnathI yukta che ityAdi guNavALA sAdhu hoya che. paNa pUrve kahelA pRthvIkAya-virAdhaka zAkyAdi matanA sAdhu ahIM na levA. nAmaniSajJa nikSepa puro thayo. have sUtra anugamamAM akhalitAdi guNayukta sUtra uccArAya che. A sUtra A pramANe che * sUjha-14 - viSayakaSAyathI "pIDita, jJAnAdi bhAvothI 'hInamuzkelIthI "bodha' prApta karanAra ajJAnI jIva A lokamAM ghaNAM ja vyathita che. kAma, bhogAdi mATe Atura thayelA teo sthAne sthAne praNavIkAyika jIvone paritApa-kaSTa Ape che. * vivecana : pUrvano saMbaMdha kahe che. sUra-13mAM parijJAtakarmA muni hoya che, tema kahyuM. je aparijJAtakama hoya che, te bhAva-pIDita hoya che. A vAta sUtra-1 sAthe saMbaMdhita che. sudharmAsvAmI kahe che - he jaMbU ! meM sAMbhaLyuM. zuM sAMbhaLyuM ? pUrva uddezAmAM kahyuM che ane A paNa sAMbhaLyuM che ke, "Ad" ityAdi. te jIvone kaI rIte saMjJA nathI hotI te batAve che. kemake te jIvo pIDAyelA che. A 'AI' nA nAmAdi cAra nipA che. nAma, sthApanA sugama che. dravyAdnA jJazarIra, bhavya zarIra, tavyatikti traNa bhedo che. temAM gADA Adi cakonA uddhImULamAM je loDhAno pATo caDAve che, te dravya Ad. bhAva-Arta be prakAre che. AgamathI, no AgamacI. temAM AgamathI AdpadanI ani jANanAro ane upayogavaMta. noAgamathI dayikabhAvamAM vaniAro, rAgadveSayukta aMtara AtmA vALo, priyanA viyogAdi du:khamAM DUbelo bhAvArtA kahevAya. athavA viSavipAka tuca zabdAdi viSayamAM AkAMkSA hovAthI hita-ahitanA vicAramAM zUnya manavALo hovAthI bhAvAI che. te karmono saMcaya kare che. kahyuM che ke he bhagavan ! zrobendriyavazavartI jIva zuM bAMdhe ? zuM ekaThuM kare ? zuM upacaya kare ? he gautamaATha karmanI prakRtio zithila baMdhavALI hoya tene gADha baMdhavALI
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/1/2/14 AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 jANavuM athavA loka thatu jIvasamUhano saMbaMdha pratyeka sAthe joDavo te A rIte koI jIva viSaya kaSAyathI pIDita che, koI jIva vRddhatvathI pIDita che, koI jIva du:khe karIne bodha pAme che, koI jIva viziSTa jJAnathI hita che. A badhAmAM du:khI jIvo potAnI icchAo pUrNa karavA tathA sukha meLavavA A pRthvIkAyanA jIvone aneka prakAranA upAyo vaDe paritApa upajAve che - pIDA kare che. "pRthvI jIva svarUpa che, te mAnI zakAya, paNa te asaMkhyajIvonA piMDa svarUpa che e mAnavuM zakya nathI. A zaMkAno uttara sUtrakAra svayaM Ape che * sUjha-15 : - pRvIkAyika jIvo pRthaka pRthak zarIramAM rahe che Athati te pratyeka zarIrI che. - tethI ja saMyamI jo pRthavIkAya jIvonI hiMsA karavAmAM lajaja anubhave che. (arthAta prANIone pIDA ApyA vinA jIvana nirvAha kare che, tene he ziSya tuM che. kare che. te anAdikALathI bhamato ane anaMtakALanA lAMbA pagavALA catuti saMsAravanamAM bhramaNa karaze. A pramANe sparzana Adi cAre indriyomAM paNa samajavuM. A ja pramANe krodha, mAna, mAyA, lobha, darzana mohanIya, cAritra mohanIya AdithI bhAva-Ad saMsArI jIvo paNa cAra gatimAM bhramaNa karaze. kahyuM che ke "rANa, dveSa, kapAya, pAMca indriyo, be prakAranA mohanIyathI saMsArI jIva Arta che." athavA jJAnAvaraNIya Adi zubhAzubha je ATha prakAranA karmathI pIDAyela koNa che ? te kahe che . avaloke te loka". eka be traNa cAra pAMca indriyavALo jIva samUha te loka jANavo. A loka zabdanA nAma, sthApanA, dravya, kSetra, kALa, bhava, bhAva ane paryAya e ATha nikSepA kahIne apazasta bhAva-udayavALA jIvono adhikAra ahIM jANavo. jeTalA paNa jIva pIDita che, te sarve kSINa ane asAra che. kemake A badhAM jIva pathamika Adi prazasta bhAvarahita che athavA mokSanA sAdhanarUpa ratnatrayI rahita che. 'paridhuna' arthAt kSINatAnA be prakAra che. dravya paridhuna, bhAva paridhuna, temAM dravya paridhunanA be bheda - (1) sacitta dravyaparidhuna - jIrNazarIrI vRddha ke jIrNa vRA. (2) acita paridhuna - jIrNa vastrAdi. bhAvaparidhuna te audayikabhAvanA udayathI prazasta jJAnAdi bhAvathI hIna. A hInatA anaMta guNonI parihANIthI thAya che. pAMca, cAra, traNa, be, eka indriyavALA jIvo kramacI jJAnahIna che. temAM sauthI ochA jJAnavALA sUkSamanigodanA pitA jIvo je prathama samaye utpanna thayelA hoya te jANavA. kahyuM che ke, "sauthI ochA jJAnavALA jIvano upayoga bhagavaMta mahAvIre sUma piyatA nigoda jIvano kahyo che, tema jANavuM." tyArapachI kramazaH adhika adhika jJAnanI vRddhi, labdhi nimittaka karaNa svarUpa zarIra, indriyo, vANI ane manoyogavALA jIvone hoya che have prazastajJAnadhuna jIva viSaya-kaSAyothI pIDita thaIne kevo thAya te batAve che - metArya muninI mAphaka te jIva ghaNI muzkelIe dharmAcaraNano svIkAra kare che, kemake te "du:saMbodha" hoya che athavA brahmadadyakInI mAphaka tene bodha Apavo muzkela hoya che kemake AvA jIvo viziSTa jJAna-bodhathI hIna hoya che. AvA jIvo zuM kare che ? te jaNAve che - A pRthvIkAya jIvane atizaya vyathA Ape che. tenA prayojana mATe khodavA vagerethI kaSTa pahoMcADe che, te mATe vividha zastro vaDe jIvone bhaya pamADI khetI, khANakhodavI, ghara banAvavuM Adi kAryo mATe te jIvone pIDA kare che. he ziSya ! juo, A jagatamAM viSaya ane kaSAyothI vyAkuLa jIva pRthvIkAyane aneka prakAre duHkha Ape che. ahIM vratikAre 'vyathita' zabdanA be artha lIdhA-pIDA karavI, bhaya pamADavo. 'Atura' zabdathI ema sUcave che ke - viSaya, kaSAyathI pIDAyelA jIvo pRthvIkAya jIvone vAraMvAra pIDe che. bahuvacana nirdezathI AraMbha karanArA ghaNA che tema - keTalAka bhikSuo kahe che "ame sAdhu chIe." AvuM kahenArA aneka prakAranA zothI praNavIkAya saMbaMdhI hiMsA kare che. temaja pRdI Azrita anya aneka jIvonI hiMsA kare che. - vivecana : jIvo judA judA bhAve aMgulanA asaMkhyaya bhAga svadehanI avagAhanA vaDe pRthvIkAyane AzrIne rahyA che. zAstrakAra kahe che ke pRthvI eka ja devatArUpa nathI, paNa pRthvIkAya eka zarIramAM eka jIva hovAthI te "pratyeka' kahevAya che. aneka jIvonA zarIra ekaThA thaIne ja te dekhAya che. sacetana evI A pRthvI aneka pRthvI jIvono piMDa che. A pramANe jANIne tenA AraMbhathI nivRtta thanArane batAvavA kahe che lajA be prakAre che : laukika ane lokotara. vahune sasarAnI lan, subhaTane saMgrAmanI lajjA e laukika lajA che. lokotara lajjA e satara prakArano saMyama che. kahyuM che ke lA, dayA, saMyama, brahmacarya Adi ekArthaka zabdo che. lajjA eTale saMyama anuSThAna rata athavA pRthvIkAyanA samAraMbharUpa asaMyama anuSThAnathI lajjA pAmatA. (evA) pratyakSajJAnI ane parokSajJAnI. temane lajjA pAmatA tuM jo - Ama kahIne ziSyane kuzala anuSThAna pravRtti viSaya batAvyo che. kutIrthio bole che juduM ane kare che judu - batAvAtA kahe che kutIrthaMko kahe che - ame gRharahita hovAthI 'aNagAra' eTale sAdhu chIe. AvA zAkyamata AdinA sAdhuo jANavA. te kahe che - ame ja jIvarakSAmAM tatpara chIe. ame kapAyarUpa aMdhakArane dUra karyo che. ityAdi pratijJA mAtra bole che. paNa vyartha ja bole che. jema koI cosaTha prakAranI mATIthI snAna karanAra vivAdI kahe ke ame atyaMta pavitra chIe. paNa teo gAyanA mRta kalevarane apavitra kahI tyAga
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/1//15 karyA pachI nokara dvArA te pazunA cAmaDA, hADakA, mAMsa, nAyu Adino potAnA upayoga mATe saMgraha karAve che. A pramANe pavitratAnuM abhimAna karavA chatAM zuM tyAkhyuM ? A pramANe zAkya Adi matavALA sAdhuo aNagAravAdanuM vahana kare che, paNa anagAranA guNomAM lezamAtra vartatA nathI. gRhasyacaryAno jarApaNa tyAga karatA nathI. paNa vibhinna prakAranA haLa, kodALI, koza, trikama Adi zastrothI pRthvIkAya jIvono vadha kare che. A pramANe vividha zastro dvArA pRthvIkAyanA AraMbha-samAraMbha svarUpa vadha karanArA loko pRthvIkAyanA Azrita jala, vanaspati Adi jIvonI paNa hiMsA kare che. A pramANe pRthvIkAya jIvonA zatru evA zAkaya AdionuM asAdhupaNuM batAvIne have viSayasukhonI abhilASAthI mana, vacana, kAyAthI karaNa, karAvaNa, anumodana svarUpa hiMsAnuM svarUpa kahe che * sUtra-16 : pRvIkAyanA AraMbha viSayamAM bhagavaMte parijJA batAvI che ke - A jIvitano vaMdana-manana ane pUjanane mATe, janma-maraNathI chUTavA mATe, duHkhono nAza karavAne mATe teo svayaM ja pRedIzono samAraMbha kare che, bhIja pAse pravIzAno samAraMbha karAve che, pRnIzaano AraMbha karanAranI anumodanA kare che. * vivecana : pRthvIkAyanA samAraMbha-hiMsAnA viSayamAM zrI vardhamAnasvAmI A parijJA kahe che. have pachI kahevAtA kAraNo vaDe sukhanA icchuko karavA, karAvavA, anumodavA vaDe pRthvIkAyano samAraMbha kare che, te kAraNo A pramANe che - nAzavaMta evA A jIvananA vaMdana, sanmAna ane pUjanane mATe, janma-maraNathI chuTavAne mATe tathA du:khone dUra karavA mATe pote sukhano abhilASI ane du:khano dveSI banI pote potAnA vaDe ja pRthvIzastrano samAraMbha kare che. bIjA pAse pRvIzajhano samAraMbha karAve che, pRthvIzastrano samAraMbha karanAra anyane anumode che. vartamAnakALa mAphaka bhUtakALa ane bhaviSyakALamAM paNa mana, vacana, kAyAnI kriyA vaDe yojavuM. AvI hiMsaka jenI mati che, tenuM zuM thAya che, te batAve che- * sutra-17 : praNavIkAyano samAraMbha - hiMsA te smika jIvone ahiMtane mATe thAya che, abodhine mATe thAya che. je sAdhu A vAtane sArI rIte samaje che, te saMyama sAdhanAmAM tatpara thaI jAya che. bhagavaMta ane zramaNanA mukhethI dharmazravaNa karIne keTalAka manuSyo evuM jANe che ke - A pRthavIkAyanI hiMsA graMthi che, A moha che, A mRtyu che ane A ja nakka che. chatAM paNa jIva potAnA kAryomAM Asakta thaIne aneka prakAranA zo dvArA pRvIkarma samAraMbhathI pRdIkAyanA [15] AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 jIvonI temaja pRvIne Azrita anya aneka prakAranA jIvonI hiMsA kare che. have je huM kahuM chuM te sAMbhaLo - jema koIka janmathI aMdha Adi manuSyane - koI bheda, koI chede, pagane koI bhede, koI chede, ghUMTaNane koI bheda, koI che?, jAMghane koI bheda, koI chede, jAnune koI bhede, koI chede, sAthaLane koI bhede, koI chede, kamarane koI bhede, koI chede, nAbhine koI bhede, koI chede, udarane koI bhede, koI cheDe, paDakhAne koI bhede, koI chede; A ja pramANe pITha, chAtI, hadaya, stana, khabhA, bhujA, hAtha, AMgaLI, nakha, gardana, dADhI, hoTha, dAMta, jIbha, tALavuM, gAla, gaMDasthaLa, kAna, nAka, AMkha, bhRkuTI, lalATa ane mastakane koI manuSya bheda, koI chede, koI mUrSita kare yAvatuM prANano nAza karI de. tyAre tene jevI vedanA thAya che- tevI ja rIte pRthavIkAyanA jIva paNa vyakatarUpathI vedanAno anubhava kare che paNa tene pragaTa karI zakatA nathI. A prakAre pRthavIzaano samAraMbha karanAra ajJAnI jIve A AraMbha sArIrIte jANela, samajela nathI. (teno aparijJAtA hoya che.) * vivecana : pRthvIkAyanA samAraMbha rUpa hiMsA karavA, karAvavA, anumodavAthI tene bhaviSyakALamAM ahitane mATe thaze temaja abodhi mATe thaze (bodhilAbha thaze nahIM). kemake pANigaNanA upamardanamAM pravartelAne thoDo paNa hitadAyI lAbha na thAya. je koI tIrthakara bhagavaMto pAse ke temanA ziSya sAdhuo pAse pRthvIkAyanA samAraMbhane pAparUpa jANIne A pramANe samaje che - mAne che ke, "A pRthvIkAya sacetana-sajIva che." te paramArthane jANanAro sAdhu pRthvIkAyano vadha ahitakArI che. te sArI rIte jANe. jANIne samyam darzana Adi grahaNa karIne vicare. ( Cono artha vRttikAra sayaNa daomdi kare che jyAre yurNikAra teno artha "saMyama ane vinaya kare chejuo //pA. pUrNi-6 22.). kevA prayatnathI te mAne ? te batAve che - sAkSAt bhagavaMta ke sAdhu pAsethI sAMbhaLIne- avadhArIne mAne che. manuSyajanmamAM tatvano pratibodha pAmelA sAdhuone A jANuM che ke, A pRthvIkAyano zastra samAraMbha vize ATha prakAranA karmanA baMdha svarUpa che. ahIM kAryamAM kAraNano upacAra karyo che te A rIte - jema gaMdu pANI pagane rogI banAvatuM hovAthI paNa roga tarIke jANItuM che, e nyAya mujaba pRthvIkAyano samAraMbha mohano hetu hovAthI mohanIya karmanA baMdharUpa che A mohanIya karma darzana, cAritra bhedathI aThThAvIza prakAranI karma prakRti rUpa che. sUkamAM jaMce zabda che. graMthano artha vRttikAre ATha prakArano rmabaMdha kyoM che. cUrNikAre paNa A apa karyo che. bRhatukAnA uddezaka-1nI bhASya gAthA-10 thI 14mAM picfl dravya ane bhAvathI kula ra4 bhedo kahyA che. 'paMca' e jaina pAribhASika zabda che.)
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/1/2/3 AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 * sUtra-18 : A ja pramANe pRthvIkAyano samAraMbha maraNanA heturUpa che je AyuSyakarmanA kSayasvarUpa che. te sImaMtaka Adi narakabhUmimAM utpanna thavAnuM kAraNa hovAthI narakarUpa che, narakanuM kAraNa kahyuM hovAthI te asAtA vedanIya karmano paNa nirdeza kare che. zaMkA - eka jIvano vadha karavAthI ATha karmono baMdha kaI rIte thAya ? samAdhAna, marAtA jIvanA jJAnanA avarodhathI jJAnavaraNIya karma baMdhAya, A rIte AThe karmomAM A vAta samajI levI. tethI ATha karmo baMdhAya. A sivAya te (jaina) sAdhuo e paNa jANe che ke, AhAra, AbhuSaNa tathA upakaraNa mATe; vaMdana, sanmAna tathA pUjanane mATe; duHkhanA vinAzane mATe prANigaNa ghelo banelo che. A pramANe ati pApanA samuhanA vipAkarUpa phaLa evA pRthvIkAyanA samAraMbhamAM ajJAnane vaza thaI mUrNita thayelo AvA kAryo kare che - jemake - pRthvIkAya jIvone virUpa zo vaDe samAraMbha karato pRthvI jIvone haNe che. pRthvI zastra vaDe pRthvInuM nikaMdana kADhe che athavA haLa, kodALA vagerethI aneka prakAre samAraMbha kare che. pRthvIne haNatA tene AzrIne rahelA beindriyAdi jIvone haNe che. (ahIM vAdI zaMkA kare che) A to hada thaI gaI je jIva na jue, na sAMbhaLe, na suMdhe, na cAle te kaI rIte vedanA anubhave ? samAdhAna :- vAdIne deTAMtathI samajAve che - jema koI janmathI aMdha, bahero, muMgo, kuSThI, paMgu, hAtha-paga vagere avayavathI zithIla (vipAka sUtramAM kahela) mRgAputranI jema pUrvakRta azubha karma udayamAM AvatA hita-ahita, prApti-tyAgathI vimukha sarva prakAre du:khI jotAM ApaNane tenA upara ati karUNA Ave, te ja pramANe aMdha Adi kSatiguNa yukta du:khIne koI bhAlAnI aNI vaDe bhede ke chede tyAre te ghaNI pIDA bhogave che. te joto nathI, sAMbhaLato nathI, muMgo hovAthI roI zakato paNa nathI to zuM tene vedanA thatI nathI tema mAnIzuM ? athavA tenAmAM jIvano abhAva mAnIzuM ? A ja pramANe pRthvI jIvo avyakta cetanAvALA janmAMdha, baherA, muMgA, paMgu vagere guNavALA puruSa mAphaka jANavA. - athavA jema paMcendriya jIvo je spaSTa cetanAvALA che, temanA koIpaNa paNane bhede-chede, e pramANe ghUMTaNa, jaMghA Adi (satrArthamAM batAvyA mujaba) mastaka vagere avayavane chedana, bhedana Adi thatAM vedanA utpanna thatI dekhAya che, te ja pramANe atizaya moha ane ajJAnayukta tyAnardhinidrAnA udayathI avyakta cetanAvALA prANIone avyakta vedanA thAya che ema jANavuM. ahIM bIjuM daSTAMta kahe che - jema koI manuSya bIjAne bebhAna karyA pachI tene mATe ane jIvarahita kare to tenI vedanA pragaTa dekhAtI nathI paNa tene apragaTa vedanA che ja, evuM ApaNe jANIe chIe, e pramANe pRthvIkAya jIvone paNa vedanApIDA thAya che tema jANavuM. pRthvIkAyamAM jIvava siddha karIne tathA vividha zastrothI tene thatI vedanA batAvIne te pRthvIkAyanA vadhathI thatA karmabaMdhane sUtrakArazrI jaNAve che- je pRthvIkAya jIvo para zAno samAraMbha karatA nathI, te (ja) A AraMbhono parijJAtA che. A (pRthavIkAyano samAraMbha) jANIne buddhimAna manuSya (sAdhu) svayaM pRthavIkAya zatrano samAraMbha re nahIM, bIjI dvArA pRvIkAyazastrano samAraMbha karAve nahIM ane pRthvIkAya zarUAno samAraMbha karanAranI anumodanA kare nahIM. jeNe A pRedIkarma samAraMbha jANI lIdho che, te ja "parijJAtakama' muni che, ema huM kahuM chuM. * vivecana : ahIM pRthvIkAyamAM be zo che - (1) dravyazastra, (2) bhAvazA. temAM dravyazastranA traNa bheda che - AvakAya, pakAya, ubhayakAya. bhAvazA te mana, vacana, kAyAnA kharAba prayoga ke pravRttirUpa saMyama che. A baMne prakAranA zastrothI khodavuM, khetI kasvI vagere samAraMbhanA kAmo baMdha hetupaNe na jANanAra 'aparijJAtA' che ane jemaNe jANyA che, te parijJAtA' che. A vAtane jaNAvavA mATe kahe che ke ahIM pRthvIkAyamAM baMne prakAranuM zastra na calAvanAra pUrvokta samAraMbhane pApampa jANIne, teno je tyAga kare te sAdhune 'parijJAta' jANavA. A vacanathI virati adhikAra kahyo. te viratine spaSTa karavA sUtrakAre kahyuM che ke, pRthvIkAyanA samAraMbhamAM karmabaMdhane jANIne medhAvI (muni) dravya-bhAva bheTavALA A pRthvIzA thakI samAraMbha pote kare nahIM, bIjA pAse karAve nahIM, karanArane anumode nahIM. A pramANe mana, vacana, kAyA vaDe bhUtakALa, (vartamAnakALa) ane bhaviSyakALa traNenA paccakkhANa kare. A pramANe (pRthvIkAyanA jIvonA vadhavI) nivRtta thanAra ja muni che. ema jANavuM. paNa (nivRta na thanAra evA) bIjA koI muni nathI. e pramANe viSayano upasaMhAra karatA kahe che . jeoe pRthvI jIvanI vedanAnuM svarUpa jANyuM che tathA pRthvI khodavI, khetI karavI Adi pRthvI viSaya samAraMbhathI karmabaMdha jAmyo che. te rIte jJa parijJA vaDe jANIne pratyAkhyAna parijJA vaDe tene tyAge te ja muni che. Ama baMne parijJA vaDe jANe ane tyAge te sAvadha anuSThAna ke karmabaMdhane jANavAthI 'parijJAtakama' che, zAkyAdimuni parijJAtA nathI. 'tivama' padano artha pUrvavat jANavo. adhyayana-1 zAparijJAno uddezaka-2 pRthvIkAyano muni dIparatnasAgare karela TIkA sahitano anuvAda pUrNa - X - X - X - X - X - X -
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 1/1/3/bhUmikA ka adhyayana-1 uddezo-1 "apakAya" 6 * bhUmikA : pRthavIkAyano uddezaka pUro thayo. have "AkAya"no uddezaka kahe che. teno saMbaMdha A pramANe che. gata uddezAmAM pRthvIkAyanA jIva siddha karyA. tenA vadhumAM karmabaMgha batAvyo. tethI pRthvIkAyavaghaNI vita thavA kahyuM. te ja rIte have kamathI Avela akAyanuM jIvava, tenA vadhamAM karmabaMdha, tenI virati batAve che. A baMneno saMbaMdha che. bIna uddezAnA cAra anuyogadvAra kahevA. temAM nAmaniSajJa nipAmAM akAyano uddezo che. pRthvIkAyamAM jIvanuM svarUpa batAvavA nikSepAdi nava dvAro kahelA, te ahIM samAnapaNe hovAthI, je vizeSa che te ja vAtane niyuktikAra kahe che. [ni.106] pRthvIkAyamAM kahelA nava dvArA ja kAyamAM che. vizeSa e ke vighAna, parimANa, upabhoga, zastra ane lakSaNamAM thoDo bheda che. e sivAya koI taphAvata nathI. have vidhAna eTale prarUpaNA. te saMbaMdhI judApaNuM batAve che. [ni.10] akAyanA jIvo lokamAM sUkSama ane bAdara be bhede che. temAM sUma savalokamAM che, paNa bAdaranA pAMca bheda che, tenI prarUpaNA kare che [ni.108] zuddha jaLa, osa, hima, mahikA ane haratanuM pAMca bheda A pramANe che (1) zuddha jaLa * taLAva, nadI, samudra, kuMDa, khAbocIyA AdinuM jaLa. (2) osa - rAtrinA je ThAra ke jhAkaLa paDe che. (3) hIma - ziyALAmAM zItapudgalanA saMparkathI jaLa je kaThinatA prApta kare te. (4) mahIkA * garbhamAsa AdimAM sAMja-savAra je dhummasa thAya che. (5) haratanu - varSa ane sarakALamAM lIlI vanaspati upara pANInA biMdu paDe che, te jamInanI snigdhatAthI utpanna thAya che, tene haratanu kahe che. zaMkA * pannavaNAgamAM bAdara akAyanA ghaNAM bhedo kahyA che. jemake karA, zItaLa, uNajaLa, kSAra, ba, ka, amla, lavaNa, varUNa, kAloda, ukara, kSIra, dhRta, ikSu Adi rasa. to A badhA bhedano saMgraha kaI rIte karyo che ? samAdhAna karA kaThaNa hovAthI himamAM teno samAveza thAya che. bAkInAmAM sparza, sa, sthAna, varNa mAgavI bhijJapaNuM che, paNa te zuddhodaka rUpa ja che. zaMkA* jo emaja che, to pannavaNA sukhamAM bIjA bhedono pATha kema Apyo ? samAdhAna * strI, bALa, maMdabuddhinAne sahelAIthI samajAya te mATe bheda pADela che. zaMkA * ahIM AcArAMgamAM te hetuthI kema pATha na ApyA ? samAdhAna * prajJApanA e upAMga Na che. tyAM zrI AdinA anugraha mATe badhA bhedonuM kathanayukata che. niyukti sUtranA artha sAthe joDAyelI che, mATe temAM doSa nathI. ukta bAdara apakAya sopathI be bhede che. paryAptA ane piyaktiA. temAM apAtA te vaNadine na pAmelA ane paryAptA te varNa, gaMdha, rasa, sparzanA Adezo vaDe lAkho bheTavALA che. A badhAnI saMvRta yoni jANavI. te yoni sayita, ayita, mizra tathA zIta, uSNa, mizra ema traNa-traNa bhede che. akAyanI e rIte sAta lAkha yotio thAya che. ema prarUpaNA dvAra kahyuM, dhe parimANa dvAra kahe che [ni.106] paryApta bAdara akAya saMvartita lokAkAzanA prataranA asaMkhyaya bhAga pradezanA rAzi pramANa che. bAkInA traNa pRthaka asaMkhyAta lokAkAza pradeza sazi pramANa jANavA paNa temAM vizeSa e ke bAdara pRthvIkAya patAvI bAdara apakAya payaktiA asaMkhyAtaguNA che ane bAdara pRthvIkAya apayaktiAthI bAdara akAya aparyAptA asaMkhyAtaguNA che. sUma pRthvIkAya aparyAptAthI sUkSma cakAya aparyAptA vizeSAdhika che. sUkSma pRthvIkAya patAvI sUma kAya payaktiA vizeSAdhika che. A rIte parimANadvAra kahyuM. have lakSANa dvAra kahe che. [ni.110] zaMkA - aSkAya jIva nathI, kemake tenuM lakSaNa jaNAtuM nathI. muba Adi mAphaka pANI ajIva che. samAdhAna - jema hAthaNInA peTamAM garbha rahe tyAre te dravarUpa che, chatAM cetana che, tema akAya jIva che. athavA pakSInA suratanA utpanna thayelA iMDAmAM kaThaNa bhAga, cAMca vagere baMdhAyA na hoya tyAM sudhI ghaNuM pANI hoya chatAM te sacita che, tema amukAya paNa cetanayukata che. "hAthaNIno garbha ane iMDAnu pANI" baMne jaldI samajAya tevA daTAMto che. have AkAyanI sacetanatAnuM anumAna kare che - zAyI na haNAyu hoya tyAM sudhI dravapaNuM hovAthI hAthaNInA garbhakalavanI mAphaka ota che, ahIM sacetana vizeSaNa levAthI prasavaNa vagereno niSedha jANavo. have bIjuM anumAna prayogathI jaNAve che- iMDAmAM rahelA kalalanI mAphaka pANInuM dravapaNuM nAza nathI thatuM tethI te pANI sacetana che. tathA pANI apUkAya jIvonuM zarIra che, kemake te chedI zakAya che, bhedI zakAya che, pheMkI zakAya che, pI zakAya che, bhogavAya che, suMghAya che, svAda levAya che, spazayi che, jovAya che ane dravyapaNe che, A baghAM zarIranA dharmo pANImAM che, mATe te cetana che, AkAzane varjhane bhUtonA je dharma te pa AkAra vagere paNa levA. zaMkA * rUpapaNuM, AkApaNuM Adi dharmo paramANuomAM paNa che, tethI tamAro hetu anekAMta doSavALo che. samAdhAna - tA ema nathI. kemake amukAyAM chedana yogyatA Adi hetu batAvyA che te badhAM indriyanA vyavahAramAM jaNAya che. paramANumAM jaNAtA nathI. A rIte A prakaraNamAM atIndriya paramANuMnuM grahaNa karU nathI athavA A vipakSa ja
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/1/3/bhUmikA nathI kemake sarva pudgala dravyo, dravyazarIranA rUpathI to svIkArela ja che. vizeSa e ja ke jIvasahita zarIra ane jIvarahita zarIra. kahyuM che ke aNu abhra vagere vikAravALA mUrta jAtipaNAthI pRthvI, apa, teu, vAyu cArenA zarIra zastrathI haNAyelA te nirjIva che, zastrathI na haNAyelA te sajIva che. A pramANe zarIranI siddhi thatA have anumAna pramANa batAve che. hima Adi apukAya hovAthI bIjI jaLanI mAphaka sacita che tathA koI sthAne bhUmi khodatA deDakAnI mAphaka pANI paNa uchaLI Ave che mATe sacetana che athavA AkAzamAM svAbhAvika utpanna thatuM pANI mAchalA mAphaka uchaLIne paDe che, mATe te sacetana che. A badhAM lakSaNo akAyane maLatA Ave che mATe akAya sajIva che. have upabhoga dvArA kahe che- [ni.111] nahAvuM, pIvuM, dhovuM, saMdhavuM, sIMcavuM, nAvAdi dvArA javuM-AvavuM temAM pANI upabhogamAM Ave che tethI bhogAbhilASI jIvo A kAraNe akAyanA vadhamAM pravarte che. [ni.112] nAna, avagAhanA Adi kAraNe indriyonA viSayanA vizvamAM mohita thayelA jIvo nirdayapaNe apakAyanA jIvone haNe che. kemake - potAnA sukhane mATe ane bIjAnA hitAhitano vicAra na karatA hovAthI tathA vivekI lokonA paricayanA abhAvamAM avivekI hovAnA kAraNe thoDA divasa rahenArA suMdara cauvananA abhimAnathI unmatta cittavALA te saMsArI jIvo AkAyanA jIvone du:khanI udIraNA kare che. kahyuM che ke - sahaja viveka eka cakSu che ane vivekIjanono saMga e bIju cA che. te baMnethI rahita che, te AMkhavALo hovA chatAM aMdha ja che. te bicAro kharAba mArge cAle to temAM teno zo guno che ? have zastra dvArA kahe che [ni.113 zastranA dravya ane bhAva be bheda che. dravyazastranA samAsa ane vibhAga be bheda che. samAradravyazastra A pramANe - kuvAmAMthI koza Adi vaDe pANI UMce caDAvavuM te urdhvasiMcana. ghaTTa komaLa vArI gALavuM tathA vAdi upakaraNa carma, koza, kaDAyu Adi dhovA vageremAM A pramANe aneka rIte bAdara akAyanA zo jANavA, gAthAmAM 'tu' zabda vibhAganI apekSAe vizeSArce che - have vibhAgadravyazastra jaNAve che- [ni.114] kiMcit svakAyazastra - te taLAvanuM pANI nadInA pANIne duHkha de. kiMcit parakAyazA- te mATI, sneha, khAra Adi pANInA jIvone haNe. kiMcita ubhayakAya - te mATI vagere pANI yukta bIjA pANInA jIvone haNe. pramAdI, dUdhyanavALAno mana, vacana, kAyAe pALelo asaMyama te bhAvazastra che. bAkInA dvAro pRthvIkAya mAphaka jANavA. [ni.115] nikSepa, vedanA, vadha ane nivRtti jema pRthvIkAyamAM batAvyA tema cakAya uddezAmAM paNa nizcayathI jANavA. have sUkAnugamamAM pUrvavat sUtro kahe che AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 * sUtra-19 : huM kahuM chuM : saraLa AcaraNavALA, mokSamAna prApta ane kapaTarahita hoya tene ANagAra athata sAdhu kahe che. * vivecana : pUrva sUtra sAthe A rIte saMbaMdha che - uddeza-ranA chellA sUtramAM kahela ke pRthvIkAyano samAraMbha tyAge te muni. paNa teTalA mAtrathI muni na thavAya, te dazarvi che . sudhamasvAmI kahe che ke, "meM bhagavaMta pAse pUrve sAMbhaLyuM temAM A paNa jANavuM." A rIte pUrvasUtra sAthe saMbaMdha joDAyo. ''arthAt 'te' eTale pRthvIkAyano samAraMbha tyAge ane tenI sAthe bIjuM zuM tyAre ? te jaNAvI 'aNagAra' svarUpa batAve che jemane ghara nathI te "aNagAra' che, ahIM 'aNagAra' zabda levAnuM kAraNa e che ke - 'gRhano tyAga' e munipaNAnuM prathama lakSaNa che. kemake gharanA AzrayathI gharasaMbaMdhI pApakRtyo karavA paDe che jyAre muni to nirdoSa anuSThAnavALA che te batAve che - bAju eTale saraLa. mana, vacana, kAyAnA dupraNidhAnane rokIne sarva prANInA rakSaNa mATenI pravRttirUpa dayA e saMyama che sarvatra temanI saraLa gati che. athavA mokSa sthAne gamana karavArUpa Rju zreNI. sarvathA saMyamapAlanathI mokSa maLe. ahIM kAraNamAM kAryano upacAra karIne saraLa sAdhumArga evA sattara prakAranA saMyamane ArAdhe te jukArI che, ema sUcave che ke saMpUrNa saMyama anuSThAna karanAra saMpUrNa anagAra che. AvA muni zuM phaLa pAme ? te kahe che - niyANa athati mokSamArga. saMgata arthathI samyaga jJAnadarzana cAritra lIdhA. AvA samya darzanajJAna cAritrarUpa mokSamArgane svIkAranAra te niyAgapratipanna che. (ahIM mUrNimAM 'nivAma'ne badale ni/ pATha che. juo mUrti pRSTha-5) A pAThAMtarano artha - audArika vagere zarIra jenAthI athavA jemAM che te nikAya arthAtu mokSa tene pAmela. mokSanuM kAraNa - sabhyadarzanAdinuM svazakita mujaba anuSThAna che. AvuM svazakti anuSThAna amAyAvIne hoya che te batAve che- ahIM mAyA eTale sarvatra svavIryane upayogamAM na levuM che. AvI mAyA nA karato arthAta baLa ane vIryane gopavyA vinA saMyama anuSThAnamAM parAkrama kare te aNagAra, A vacanathI tenA saMbaMdhapaNe badhA kaSAyone paNa dUra kare ema jANavuM. (uttarAdhyayana sUtramAM) kahyuM che ke, haju AtmAnI zuddhi thAya che. zuddha hadayamAM dharma rahe che. to A badhI mAyA velaDIne dUra karI zuM kare ? te kahe che * sUtra-20 : je zraddhAthI nIkaLelA che (saMyama aMgIkAra karela che.) temAM koIpaNa prakAranI zaMkA nahIM karatA cAvajIvana te zraddhAthI saMyamanuM pAlana kare * vivecana :vadhatA saMyamasthAna kaMDaka rUpavALI zraddhA vaDe dIkSA lIghelI che, te ja zraddhAne
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/1/3/20 jIvanaparyanta surakSita rAkhe kemake prAyaH dIkSA samaye sArA vardhamAna pariNAma hoya che. pachI saMyama guNa zreNine pAmyA bAda tenA pariNAma vadhe, ghaTe ke avasthita rahe. temAM vRddhikALa ke hAnikALa eka samayathI laIne utkarSathI aMtarmuhUrta jANavo tethI vadhAre kALa saMkaleza ke vizuddhi hotI nathI. kahyuM che ke A jagamAM jIvono saMphleza kALa aMtarmuhUrtathI adhika hoto nathI ane vizuddhikALa paNa aMtarmuhUrtathI adhika hoto nathI. A AtmAno pratyakSa artha che. be upayoganI parivRtti te svabhAvathI ja heturahita che, kemake svabhAva te AtmAthI ja pratyakSa che ane tyAM hetu batAvavA ja vyartha che. vRddhi - hAni svarUpa saMkaleza ane vizuddhinA savamadhya ke vajramadhyanI vacce avasthitakALa ATha samayano hoya che. pachI avazya pheraphAra thAya che. A vRddhi, hAni, avasthitarUpanuM pariNAma nizcayathI kevalI jANe, paNa chAstro na jANe, jo ke pravrajyA lIdhA pachInA kALamAM siddhAMta sAgarane avagAhana karato saMvega-vairAgya bhAvanA bhAvika aMtara AtmAvALA koI muni vadhatA pariNAmavALA hoya ja che. kahyuM che- 93 muni jema-jema zrutane avagAhe, tema tema atizaya rasanA prasarathI saMyuta apUrva AnaMdane navA navA saMveganI zraddhA vaDe pAme che. to paNa vRddhi pariNAmavALA jIva thoDA ane patItapariNAmI jIvo vadhu hoya che. tethI kahIe chIe ke te zraddhAnI pAlanA kare. te pAlanA zaMkArahitapaNe kare. zaMkA be prakAre che - sarvazaMkA, dezazaMkA, jinezvarano mArga che ke nahIM ? te sarvazaMkA che, akAyAdimAM jIvo che ke nahIM te dezazaMkA. kemake temAM spaSTa cetanA svarUpa lakSaNa dekhAtuM nathI. ityAdi zaMkAne choDIne saMpUrNa prakAre sAdhuonA guNone surakSita rAkhe. athavA visrota be prakAre che. nadI AdinA pravAhamAM sAme javuM te dravyavisota ane mokSamArga svarUpa samyagdarzanathI viparIta gamana te bhAva visota. tene choDIne saMpUrNa aNagAranA guNone bhajanAro thAya, athavA zraddhAnuM anupAlana kare. ( ahIM sUtramAM be pAThAMtara che - viditta vikSottiva ne badale (1) vigaditta pusaMgona (2) pUrNimAM pATha che- to supti vizetriya) ahIM pUrvasaMyoga eTale mAtApitA sAthe ane pAchalo saMbaMdha te sasarA Adi sAthe. A baMne saMyoga choDIne zraddhAnI anupAlanA kare. AvuM apUrva anuSThAna phakta tame ja karo, ema nahIM pUrve aneka mahAsattvazALI jIvoe paNa A anuSThAna pAlana karela che, te batAve che- * sUtra-21 : vIra puruSo mahApatha-mokSamArga prati puruSArtha karI cUkyA che. * vivecana : parISaha, upasarga, kaSAyanI senAnA vijayathI "vIra" ane samyak darzanAdi rUpa mahAn patha - mokSamArga je jinezvara Adi satpuruSo vicaryA che te mArge vinayI ziSyo saMyama anuSThAnamAM pravarte. upadeza ApIne kahe che ke loka vagere che. tamArI AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 buddhi akAyanA jIva vagere viSayomAM asaMskArI hovAthI na pahoMce to paNa bhagavaMtanI AjJA che, tethI mAnavuM joIe, te sUtramAM kahe che- * sUtra-22 : bhagavaMtanI AjJAthI akAyanA jIvone jANIne teone bhayarahita kare. * vivecana : 74 ahIM 'loka' zabdathI akAyane ja levA. akAyalokane ane 'ca' zabdathI anya padArthone 'AjJA' vaDe arthAt jinavacanathI sArI rIte jANe ke A 'akAya' Adi jIvo che. ema mAnIne temane koI prakAre bhaya na thAya evo saMyama pALavo athavA adbhutomaya eTale akAya jIvano samUha che te koIthI bhaya na vAMche kemake temane paNa maraNanI bIka lAge che. mATe bhagavAnanI AjJAthI tenI rakSA karavI. temanI rakSA karavA mATe zuM karavuM te kahe che-- * sUtra-23 : te huM tane kahuM chuM . muni svayaM akAya jIvonA astitvano niSedha na kare e rIte AtmAnA astitvano paNa niSedha na kare. je kAyano aTlApa kare che, te AtmAno aTlApa kare che, je AtmAno aTlApa kare che te akAyano aApa kare che. * vivecana : 'se' eTale 'te' huM athavA 'tane' kahuM chuM - tame svayaM akAya jIvono apalApa na karo. 'abhyAkhyAna' eTale asat Aropa.' jemake acorane cora kahevo. akAya jIva nathI tema kahe, te ghI, tela Adi mAphaka mAtra upakaraNa che. A asat Aropa che. kemake tethI hAthI vagere jIvo paNa upakaraNa thaI jaze. zaMkA - A rIte tame ajIvone jIvapaNuM Apo cho e ja abhyAkhyAna che. samAdhAna - ame pUrve pANImAM sacetanatA siddha karI ja che. jema A zarIrano 'huM' vagere hetu sahita AtmA adhiSThita che ema pUrve siddha karyuM che, tema kAyane paNa pUrve avyakta cetana vaDe sacetana siddha karyo che. siddha karelAne abhyAkhyAna kahevuM te nyAya nathI. tethI zarIramAM rahela, 'huM' padathI siddha ane jJAnaguNathI yukta AtmAno aTlApa na karavo. zaMkA - zarIrano adhiSThAtA AtmA che tevuM kema mAnavuM ? samAdhAna - tame bhUlI jAo cho ke A vAta ame pahelA paNa kahI che, sAMbhaLo A zarIra kapha lohI aMga ane upAMga AdinI abhisaMdhi sAthe pariNamanathI koI jIve paNa anna Adi mAphaka banAvela che tathA A zarIranuM anna ane maLanI mAphaka visarjana paNa koIka jIva kare che. jJAnanI upalabdhipUrvakanuM spaMdana paNa bhrAMtirUpa nathI. kemake pariskaMda thavAthI tamArA vacananI jema te badalAya che. tathA zarIramAM rahelA adhiSThAtAnA vyApAravALI indriyo dAMtaraDAnI jema kriyAzIla hoya
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/1/3/23 che. A rIte jIvane zarIramAM rahelo siddha karyo. A ja pramANe syAdvAdarUpI kuhADA vaDe kutarkonI sAMkaLa chedavI joIe. A pramANe AtmAne jANyA bAda zubhAzubha karmanA bhoktA AtmAno aTlApa na karavo. chatAM jo koI ajJAnI - kutarkarUpa timithI naSTha jJAna cakSuvALo jIva akAya jIvono apalApa kare che, te sarva pramANathI siddha evA AtmAno paNa aplAya kare che. e rIte jeo "huM nathI" ema AtmAne na mAne te akAya jIvone paNa mAnato nathI. kemake je hAtha, paga Adi yukta zarIramAM rahelA AtmAno apalApa kare che, te avyakta cetanAvALA akAyane kaI rIte mAne ? 94 A pramANe aneka doSano saMbhava jANI 'akAya jIva nathI' tema asatya na bolavuM. A vAta samajIne sAdhuoe aplAyano AraMbha na karavo paNa zAkyAdi matavALA tenAthI ulaTA che te sUtramAM darzAve che- - sUtra-24 : (he ziSya !) lajjA pAmatA evA A zAkyAdi sAdhuone tuM jo ! ke jeo "ame aNagAra chIe" ema kahIne akAyanA jIvono aneka prakAranA zo dvArA samAraMbha karatA bIjA jIvonI paNa hiMsA kare che. A viSayamAM bhagavaMte parijJA kahI che. A kSaNika jIvitanA vaMdana, mAna, pUjanane mATe; janma tathA maraNathI chUTavA mATe ane duHkhanA vinAza mATe teo svayaM ja jaLanA zastrano samAraMbha kare che, bIjA dvArA jaLanA zastrono samAraMbha karAve che, jaLano samAraMbha karatA anyonuM anumodana kare che. A samAraMbha temanA ahita mATe ane bodhidurlabhatA mATe thAya che. A vAtane jANIne saMyamano svIkAra karIne bhagavaMta ke temanA sAdhu pAse dharma sAMbhaLIne A vAta jANe che ke A (akAya samAraMbha) nizcayathI graMthi che, moha che, sAkSAt mRtyu che ane naska che. (-to paNa) temAM Asakta thaIne manuSya vividha zastro dvArA akAyanI hiMsAmAM saMlagna thaIne akAya jIvonI tathA tenA Azrita anya aneka jIvonI hiMsA kare che. te huM kahuM chuM ke pANInA Azraye anya aneka jIvo rahelA che. (AvA ja prakAranuM sUtra pRthvIkAya samAraMbhanuM paNa che. juo sUtra-16 ane 17) potAnI pravrajyAno dekhAva karatA evA athavA sAvadha anuSThAnathI lajjita thanArA. evA zAkya, ulUka, kaNabhuk, kapila AdinA ziSyo temane tuM jo evuM (jainAcAryo) ziSyane kahe che. ahIM avivakSita karma che te A pramANe - 'jo, mRga doDe che' ahIM dvitIyAnA arthamAM prathamAno pratyaya che. teno A artha che - zAkyAdi sAdhuo dIkSA lIdhI che chatAM sAvadha anuSThAna kare che teo potAne sAdhu kahe che, e vAta vyartha che. kemake teo utsiMcana, agni, vidhApana Adi zastrothI svakAya ane parakAya zastro vaDe udakakarmano samAraMbha kare che. AvA udakakarmanA samAraMbha 36 AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 vaDe athavA udakazastra vaDe vanaspati tathA beindriyAdi vividha jIvone haNe che. ahIM nizcayathI bhagavaMte parijJA kahI che- jema A jIvitavyanA ja parivaMdana, mAnana, pUjana, janma-maraNathI mUkAvAne mATe tathA duHkhano nAza karavA pote pANInA jIvono samAraMbha kare che, bIjAo pAse samAraMbha karAve che ane samAraMbha karanArAne anumode che. Avo trividha udaka samAraMbha te jIvane ahiMtane mATe tathA abodhinA lAbhane mATe thAya che. A badhuM samajanAro puruSa grahaNa karavA yogya samyagdarzanAdi sArI rIte bhagavaMta ke tenA sAdhu pAse sAMbhaLIne jANe che ke-A akAyane duHkha devuM te pApasamUha ekaTho thavA rUpa graMtha, moha, maraNa ane narkane mATe che. chatAM - A arthamAM Asakta thayelo loka akAyanA jIvane duHkha denArA virUpa zastro vaDe pANInA jIvanI sAthe tenA Azraye rahelA bIjA paNa aneka jIvone vividha rIte haNe che - ityAdi jANavuM. pharI (sudharmAsvAmI) kahe che A akAya saMbaMdhI tattvanuM vRtAMta meM pUrve sAMbhaLela che. te pANImAM porA, matsya vagere je jIvo che tene paNa pANIno samAraMbha karanAro haNe che athavA akAyazastra samAraMbha to bIjA aneka jIvone aneka rIte haNe che. e kevI rIte jANavuM ? te pUrve sUtra-17nI vRttimAM kahyuM che. AvA jIvo asaMkhyeya che. ahIM A jIvonuM pharI grahaNa 'pANI'mAM aneka jIva rahelA che, te jaNAvavA karyuM che A pramANe akAyajIvano samAraMbha karatA te puruSo pANIne tathA pANIne AzrIne rahelA ghaNAM jIvone mAranArA thAya che, tema jANavuM. zAkya Adio udaka Azrita jIvone mAne che, udakane jIva mAnatA nathI te kahe che * sUtra-25 H ahIM jinapavacanamAM nizcayathI he ziSya ! sAdhuone akAya jIvonI 'jIvarUpa' oLakha karAvAI che. akAyanA je zastro che, tenA vize ciMtana karIne jo. * vivecana : ahIM A jJAtaputranA pravacana arthAt jinapravacanarUpa dvAdazAMgI gaNipiTakamAM sAdhuone batAvela che ke udaka (pANI)rUpa jIva che. 'ca' zabdathI tene AzrIne porA, chedanaka, lodraNaka, bhamarA, mAchalA vagere aneka jIvo che. bIjAoe pANInA jIvo siddha karelA nathI. zaMkA - jo pANI pote jIva che, to teno paribhoga karatA sAdhuo paNa hiMsaka che ? samAdhAna - nA ema nathI. ame aTkAyanA sacitta, acitta, mizra traNa bheda kahyA che. acita aplAyano upayoga thAya te vidhi che anya pANI sAdhu na vApare. zaMkA - A pANI svabhAvathI acita thAya ke zastranA saMbaMdhathI ?
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/ 3/5 samAdhAna - baMne prakAre. je akAya svAbhAvathI acitta che. tene jo bAhya zastrano saMparka na thAya, to tene acita jANavA chatAM kevalI, mana:paryAya-avadhi ke zrutajJAnI paNa teno upayoga na kare. kemake tethI maryAdA tuTavAnI bIka rahe che. ame sAMbhaLela che ke-bhagavaMta vardhamAnasvAmIe pUrNa nirmaLa pANIthI ullasita taraMgavALo tathA zevALa samUha prasAdi jIvarahita ane jemAM badhA pANInA jIvo ayita thayelA che evo ayita pANIthI bharelo moTo kuMDa joIne paNa ghaNI ja tarasathI pIDAtA potAnA ziSyone te pANI pIvAnI AjJA na ApI. ayita talane khAvAnI anujJA na ApI. kemake tema karavAthI khoTI paraMparArUpa anavasthA doSano saMbhava che. vaLI zrutajJAnanuM pramANapaNuM batAvavA mATe bhagavaMte acita evA jaLa ane talano upabhoga karavAnI AjJA na ApI. sAmAnya zrutajJAnI bAhya iMdhaNanA saMparkathI garama thayelane ja ayita jaLa mAne che, paNa iMdhaNanA saMparka vinA pANI ApameLe ayita na ja thAya ema vyavahAra che, tethI bAhya saMparkathI judA pariNAmane pAmela-vaNadi badalAya - te pANI acita che, te ja sAdhune vAparavuM kahyuM. "te zastra kayA che ?" te batAve che . jenAthI jIvonI hiMsA thAya te zastra kahevAya. te UMce caDAvavuM, gALavuM, upakaraNa dhovA ityAdi svakAya, pakAya ne ubhayakAya zastro che. jenAthI pUrvAvasthAthI vilakSaNa vaNadi ubhave che. - jemake agninA pudgalonA saMparkathI sapheda jaLa vaNathI kaMIka pILuM thAya che, sparzathI zItaLa uNa bane che, gaMdhathI dhUmagaMdhI thAya che, rasathI virasa bane che. A pramANe traNa vakhata ubharo Avelo hoya te jaLa acita thAya che, AvuM ayita jaLa ja sAdhune kaye che. mizra ke saciva jaLa kalAtu nathI. - kacaro, chANa, gomUtra, kSAra Adi iMdhaNanA saMparkathI jaLa acita thAya che. tenA stoka, madhyama ane ghaNAM e traNa bhedathI aneka bhedo thAya che. jemAM thoDA jaLamAM thoDo kacaro, thoDA jaLamAM ghaNo kacaro Adi caturbhagI karI levI. A pramANe traNa prakAre zastra che. temAMthI koIpaNa prakAre acita banela jaLa sAdhu grahaNa kare. A pramANe he ziSya ! tuM jo. A apakAyanA viSayamAM vicArIne ja ame A enuM zastra che, te ja batAvyuM. have sUpkAra maharSi AgaLa kahe che- * sUtra-26 - akAyanA vividha prakAranA zo kahyA che. * vivecana : bhagavaMte apakAyanA utsavanAdi vividha prakAranA zastro kahe che. athavA pAThAMtarathI 'pIDapAraMpati' vividha prakAranA zo dvArA pariNata jaLano upabhoga karmabaMdhananuM kAraNa thatuM nathI. ahIM 'sapAsa'no artha 'abaMdhana karyo che. A pramANe sAdhuoe sacita ane mizra akAyane choDIne acita pANIno upabhoga karavAnuM kahyuM che. zAkya Adio je kAyanA upabhogamAM pravRta che, te niyamathI kAyanI AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 hiMsA kare che. pANIne Azraye rahela anya jIvonI paNa hiMsA kare che. teone prANAtipAta sivAya bIjo doSa paNa lAge che- * sUjha-27 : prakAranI hiMsA mAtra hiMsA nahIM adattAdAnacorI paNa che. * vivecana : '3yuva' zabdathI-jaNAve che ke - zAthI na haNAyela pANI vAparavAthI mAtra 'hiMsA doSa nathI lAgato paNa sAthe "corI'no doSa paNa lAge che. kemake amukAyanA jIvoe je zarIra meLavyA che, teoe tene vAparavAnI AjJA ApI nathI. jema koI paraSa zAjyAdinA zarIramAMthI TakaDo chedI letA lenArane 'adatta'no doSa lAge che kemake te pAkI vastu che. jema koI pArakI gAya core to cora kahevAya tema amukAya gRhita zarIra bIjA le to adattAdAnano doSa avazya lAge. kemake svAmIe tenI AjJA ApI nathI. zaMkA- jeno kuvo ke taLAva hoya tenI eka vakhata anumati lIdhI che, tethI corIno doSa na lAge. jema pazunA mAlikanI AjJAthI pazunA ghAtamAM doSa nathI. samAdhAna - nA A pramANe apAyela ajJA, anujJA nathI. kemake pazu paNa zarIra arpaNa karavAthI vimukha ja che. AryamaryAdA bhedanArAo moTethI barADA pADatA pazuone mAre to 'adad-AdAna' kema na thAya ? kemake paramArthathI jotA koI koIno svAmI nathI. zaMkA - jo ema ja hoya to loka prasiddha gAyanA dAnano vyavahAra tuTe. samAdhAna - bhale AvA pApasaMbaMdho tuTI jAya, paNa tethI te pazu Adi, dAsI tathA baLada mAphaka du:khI to nahIM thAya. haLa, talavAra mAphaka bIjAne du:khotpattinuM kAraNa paNa nahIM thAya. tenAthI vyatirikta ane lenAra-denAra baMnene ekAMta upakArI evI ApavA lAyaka bIjI vastu jinamatavALA batAve che- je pote duHkhI na thAya ane bIjAne du:kha devAmAM nimita na bane ane kevaLa upakAra karanArI vastu hoya te ja dharmane mATe ApavI joIe." A uparathI e siddha thayuM ke pazu AdinuM dAna ApavuM te adattAdAna ja che. have sUtrakAra pote ja vAdInI zaMkAne nivAravA mATe kahe che- * sUtra-28 - amane lokone pIvA mATe athavA vibhUSA mATe pANI kahe che. * vivecana : saciva jaLano upabhoga karanArAne jyAre sacita jaLa na levA samajAve che tyAre teo kahe che ke, ame amArI buddhithI samAraMbha nathI karatA, paNa amArA AgamamAM jaLane nirjIva mAnIne teno niSedha karAyela nathI tethI amane pIvA ane vAparavAnuM kalo che. "pparU ne''pada be vakhata che teno artha che - vividha prayojanamAM upabhoga karavAnI amane anujJA che. jemake AjIvika tathA bhammasnAyI Adi kahe
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1//3/8 80 che ke amane pANI pIvAnuM kaho, nhAvAnuM na kahyuM. zAkya, parivrAjaka Adi kahe che . snAna, pAna, avagAhana Adi badhAmAM amone sacita jaLa kalo che. A ja vAta teo potAnA nAmathI kahe che - amArA siddhAMtamAM pANI amArA zarIranI vibhUSA mATe batAvela che. vibhUSA eTale hAtha, paga, maLadvAra, mukha Adi dhovA tathA vastra, vAsaNa Adi dhovA. A pramANe snAnAdi anuSThAna karanArane kaMIpaNa doSa nathI. - A pramANe varNa vacana bolanArA parivAjaka Adi potAnA siddhAMtathI mugdha buddhivALAne moha pamADI zuM kare che ? te sUtramAM kahe che- * sUtra-29 - teo vividha prakAranA zastro vaDe akAyajIvonI hiMsA kare che. * vivecana : sAdhanA AbhAsane dhAraNa karanArA teo uocana Adi vividha prakAranA zo dvArA akAyajIvonI hiMsA kare che athavA vividha prakAranA zo dvArA akAyajIvonuM chedana-bhedana kare che, have zAkyAdinA zAstronI asAratA batAve che- * sUjha-30 - ahIM temanA zAstromAM paNa koI nizcaya thaI zakato nathI. * vivecana : prastuta viSayamAM te kumatavAdInA mata mujaba sUtra-29 mujaba teo akAya upabhogamAM pravRtta thayA che, te vAta syAdvAdayukti vaDe khaMDana karAyela che. tethI temanI yukti ke temanA zAstro apakAyanA upabhogano nizcaya karavA samartha nathI. zaMkA - temanA Agamo kaI rIte nizcaya karavAne samartha nathI ? samAdhAna - temane pUcho ke - tame apakAyano AraMbha jenA Adeza vaDe kare che te Agama kayA che ? tyAre teo kahe che ke - viziSTa anukramathI lakhAyela akSara, pada, vAkyano samUha ja amArA Akha praNIta Agama che athavA te nitya ane akatRka che. temano uttara A pramANe che - tamAro mAnela AptapuruSa ja vAstavamAM anApta che. kemake tene apakAyanA jIvonuM jJAna nathI athavA jaLanA upabhogano Adeza detA hovAthI te paNa tamArI jema anApta ja che. kemake ame apakAyamAM jIvapaNuM pahelA ja siddha karela che. tethI temanA kahelA siddhAMto paNa saddharmanI preraNAmAM pramANa thaze ane zerImAM pharatA puruSanI mAphaka A vAkyo anAtanA hoI apamANa thaze. he che ema kahe che ke amArA Agama nitya kaIMka ja che. to te nitya siddha nahIM thAya. kemake tamArA Agama varNa, pada, vAkyavALA hovAthI sakatRka ja che. vidhi ane pratiSedharUpa che. ubhaya saMmata sakarNaka graMtha mAphaka svIkAravA yogya che. AkAza mAka tamArA graMthane tamAruM nitya mAnavuM paNa pramANa che. tamArA siddhAMtamAM pratyakSa mAphaka pheraphAra dekhAya che mATe te nitya nathI. vaLI jeo vibhUSA sUra batAve che, tenA avayavamAM paNa prazna pUchatAM uttara AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 devAne teo asamartha che. kemake kAmiyakAtuM aMga hovAthI alaMkAra mAphaka snAna paNa sAdhune ucita nathI. snAna kAma vikAranuM kAraNa che te badhA jANe che kahyuM che ke - nAna mada ane dakti karanAruM che, te kAmanuM prathama aMga che tethI "kAma tyAgI" indriyadamanArA nAma nathI karatA. pANI phakta bAhyamala dUra karatuM hovAthI zaucane mATe paryApta nathI. karmarUpI aMdarano mela nivAravA zarIra, vAcA, mananI saMkuzaLa vartaNUMka rokavArUpa bhAvazauca ja karmaya mATe samartha che. pANIthI te hetu siddha thaI zakato nathI. pANImAM rahenArA mAchalA Adi sadA pANImAM snAna karatA hovA chatAM temanuM mAchalApaNuM dUra thatuM nathI ane snAna na karanArA maharSi paNa vividha tapa vaDe karmano kSaya kare che. tethI temano siddhAMta nizcaya karavAne samartha nathI e siddha thAya che. A pramANe nirdoSarUpe akAyanuM jIvapaNuM siddha karI akAyanA viSayamAM pravRtti ane nivRttirUpa be vikalponA phaLa dekhADavAnA mAdhyamathI sUrakArazrI A trIjA uddezAno upasaMhAra kare che- * sUtra-31 :ahIM zastra samAraMbhakata manuSya AraMbhanA phaLathI ajJAta che. je zAno samAraMbha nathI karatA eka muni AraMbhonA phaLanA jJAtA che. tenA jJAtA medhAnImuni akAya zastrano samAraMbha jAte karatA nathI, bIja pAse karAvatA nathI ke karanAranI anumodanA karatA nathI. je munie badhAM akAyazastra samAraMbhane jANelA che, te ja muni parijJAtakamAM che. ema huM kahuM chuM. vivecana : A pu jIvomAM dravya ane bhAvazajhano samAraMbha karanAre A badhAM samAraMbha karmabaMdhanuM kAraNa che tema jANela nathI ane A akAyamAM zAno samAraMbha na karanArA munie A samAraMbhone parijJAthI jAmyA che ane pratyAkhyAnaparijJAthI te samAraMbhano tyAga karyo che. A pratyAkhyAnaparijJAne vizeSathI jJa-parijJA vaDe kahe che akAyano AraMbha karmabaMdhanuM kAraNa che, evuM jANIne maryAdAmAM rahelA meghAvI muni udakano nAza karanAra zastra svayaM calAve nahIM, bIjA pAse calAvaDAve nahIM ane calAvanAranI anumodanA na kare. je munie udakazastra samAraMbhane baMne prakAre jANelA che, te ja muni parijJAtakamAM che. ema huM sudhamasvAmI tane-jaMbUsvAmIne kahuM chuM. adhyayana-1 zastraparijJAno uddezaka-3 apakAyano muni dIparatnasAgare karela TIkA sahitano anuvAda pUrNa - X - X - X - X - X - X -
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/1/4/bhUmikA 5 adhyayana-1 uddezo-4 "agnikAya' 5 * bhUmikA : trIjo uddezo kahyA bAda have cotho uddezo kahe che. teno saMbaMdha A pramANe che - bIjA uddezAmAM munipaNAnA svIkAra mATe akAyanuM jIvatva kahyuM, have te ja hetuthI kramAnusAra tejakAya arthAt agnikAyano uddezo kahe che. tenA upakrama vagere cAra anuyogadvAra kahevA. temAM nAmanikSepe (teja) agni uddezo evuM nAma che. temAM 'teja" zabdanA nikSepA vagere dvAro kahevA. temAM pRthvIkAya mAphaka ja nikSepa Adi dvAra che, paNa jyAM judApaNuM che te have niyukti gAthA vaDe batAve che- I [ni.116] 'agni'nA dvAro "pRthvI'mAM batAvyA mujaba ja che. mAtra vidhAna, parimANa, upabhoga, zastra ane lakSaNa dvAramAM bhinnatA che, te niyuktikAra kahe che [ni.11] agnikAyanA jIvo sUkSma ane bAdara be bhede che. temAM sUma agnikAya sarvalokamAM che ane bAdara agnikAyanA pAMca bhedo batAve che [ni.118] bAdara agnikAyanA pAMca bheda che - (1) aMgAra-dhumADo tathA vALA vinAnuM baLevuM lAkaDuM, (2) agni- iMdhaNamAM rahela, jalanakriyArUpa, vIjaLI, ulkA tathA azaninA saMgharSathI utpanna thanAra ane sUryakAMtamaNinA saMmRtathI utpanna thayela, (3) arci - iMdhananI sAthe rahela javAlArUpa, (4) javAlA - aMgArAthI judA paDela bhaDakA, (5) mukra - aptinA kaNa ane uDatI bhasma. A bAdara agni jIva aDhI dvIpa ane be samudra pramANa manuSya kSetramAM vAghAtanA abhAvamAM paMdara karmabhUmimAM ane tyAghAtamAM phakta pAMca mahAvidehamAM hoya che. te sivAya anyatra bAdara agni na hoya. upAtanI daiSTie bAdara agnikAya lokanA asaMkhyaya bhAga pramANa kSetramAM ja utpanna thAya che. siddhAMtamAM paNa kahyuM che ke aDhIdvIpa be samudra paryanta pahoLA, pUrva, pazcima, uttara, dakSiNa svayaMbhUramaNa samudra paryanta lAMbA, urva-adholoka pramANa kapATavALA kSetramAM bAdara agnimAM utpanna thanArA jIva tathA tichalioka pramANa thALInA AkAramAM rahela bAdara agnimAM utpanna thanArA jIva ja bAdara agnikAya kahevAya. anya AcArya kahe che, " tilokamAM rahela agnikAyamAM utpanna thanAra jIvane bAdara agnikAya kahe che"- A vyAkhyAmAM kapATa eTale urva ane adholokanA madhyamAM...ityAdi. vRttikAra pote lakhe che ke A vyAkhyAno abhiprAya ame samajI zakatA nathI. 'pATa' sthApanA A pramANe che - samuThThAta dvArA sarvalokavartI che ane te pRthvIkAya Adi jIva maraNasamuThThAta dvArA jyAre bAdara agnikAyamAM utpanna thaI rahyA hoya tyAre te bAdara astikAya kahevAya. A rIte te sarvalokavyApI che. jyAM paryAptA bAdara agnikAya hoya che tyAM ja apayaktiA bAdara agnikAya jIva paNa tenI sAthe utpanna thAya che. 1/6 AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 A pramANe sUkSma ane bAdara payaptA ane aparyAptA baLabe bhede che ane te varNa, rasa, gaMdha, sparzanA Adeza vaDe hajAro prakAranA bhede saMkhyaya yoni pramukha lAkha bhedanA parimANavALA che. tenI saMskRta ane uSNa yoni che, te saciva, acita ane mizrabhedavALI che. agnikAyanI kula sAta lAkha yoni che. have niyuktimAM rahela 'a'zabdathI lakSaNadvArA jaNAve che. [ni.119] je pramANe saginA AgIyAnuM zarIra jIvanA prayogavizeSathI utpanna thayela zaktine kAraNe camake che, e ja pramANe aMgArA Adi anikAya jIvonA zarIramAM paNa prakAza-teja svarUpa zaktinuM anumAna thaI zake che. athavA je prakAre tAvavALA manuSyanA zarIramAM garamI dekhAya che te paNa jIvanI zakti vizeSa mAnI che. A ja pramANe agnikAyajIvonA zarIramAM uSaNatA hoya che. koI mRta manuSyanA kalevaramAM tAva hoto nathI. A pramANe anvaya vyatireka vaDe agninuM sacitapaNuM che ema zAstra vayanI spaSTa pratIta thAya che. have anumAna-prayogathI agnikAyajIvonI siddhi kare che - jema 'sAstA', 'viSANa' Adi bhedAya che tema aMgArA Adi paNa bhedAtA hovAthI agni jIva zarIra che, AgIyAnA zarIra pariNAma mAphaka zarIramAM rahela prakAza pariNAma aMgAra Adi agnikAyamAM jIvavA prayatna vizeSathI pragaTa thAya che. tAvanI garamInI mAphaka aMgArA AdinI garamI jIvanA prayoga vizeSathI mAnelI che. sUrya AdimAM rahela uSNatAthI A siddhAMta doSa yukta nathI. kemake badhAM jIvonA zarIramAM AtmAnA prayoga vizeSathI uSNatA pariNAma utpanna thAya che, tethI A siddhAMta satya che. pUrapanI mAphaka potAne yogya AhAra grahaNa karavAnA kAraNathI vRddhi ane vikArane prApta ani sotana ja che. AvA lakSaNothI agni jIvo nizcayathI mAnavA. lakSaNa dvAra pUra thayuM, have parimANa dvAra kahe che [ni.120] bAdara paryApta agnikAyanA jIvonI saMkhyA kSetra palyopamanA asaMkhyaya bhAgamANamAM thanArA pradezonI sazinI saMkhyA pramANa ja che. paNa te bAdara pati pRthvIkAyajIvothI asaMkhyaguNahIna che. bAkInI traNa sazionI saMkhyA pRthvIkAya mujaba samajI levI. paNa bAdara aparyApta pRthvIkAyathI bAdara apayati agnikAyajIva asaMkhyaya guNahIna che. sUkSma aparyApta pRthvIkAyathI sUkSma aparyApta agnikAya jIva vizeSa hIna che. sama paryApta pRthavIkAyathI sUma payati akhikAya vizeSahIna che. have upabhogadvAra kahe che- [ni.121] (1) dahana * mRta zarIrAdinA avayavo bALavA. (2) pratApana - ThaMDI dUra karavA agni pAse besI tApavuM. (3) prakAzakaraNa - dIvo vagere bALI prakAza kaQo. (4) bhojana karaNa - cokhA vagere rAMdhavA. (5) sveda - tAva, vizucikA Adi vedanA dUra karavA vagere aneka kAmomAM agnino upabhoga thAya che. AvA prakAre upasthita prayojanothI niraMtara AraMbhamAM rahelA gRhastho ke sukhAbhilASI jIvo yatipaNAno DoLa karIne agnikAyanA jIvone haNe che - te batAve che-
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/1/4/bhUmikA 84 [ni.122] ukta dahana Adi kAraNothI potAnA sukhanI kAmanAthI bAdara agnikAya jIvonuM saMghana, paritApana ane padvAvaNa karI duHkha Ape che. have zastradvAra kahe che - tenA dravya ane bhAvathI be bheda che. dravyazastranA samAsa ane vibhAga be bhedo che. temAM samAsadravyazaane have kahe che [ni.123] dhULa, pANI, lIlI vanaspati, trasajIvo e bAdara agnikAyanA sAmAnya zastro che. have vibhAgadravyazastra kahe che- [ni.124] koIka svakAya ja zarUpa che. agnikAya ja bIjA agninuM zastra bane jemake tRNano agni pAMdaDAnA agni mATe zastra che. koI pakAya zarU che, jemAM pANI agni jIvone haNe che. ubhayazA te tuSa, chANA vagere yukata agni bIjA agni mATe zatrarUpa che. A badhAM dravyazastra che. have bhAvazastra kahe che mana, vacana, kAyAnA duTa dhyAnarUpa saMyama ja bhAvazA che. ukta dvAra sivAyanA dvArUM upasaMhAra mATe niyuktikAra kahe che-- [ni.125 bAkInA dvAro pRthvIkAyamAM jaNAvyA mujaba agnikAyamAM paNa samajavA. have sUgAnugamamAM akhalitAdi guNayukta sUtra kahe che * sUjha-32 - te huM kahuM chuM - svayaM kadI loka-agnikAyano apalANa na kare ane AtmAno paNa apalAya na kare. je agnikAyano apalApa kare che, te AtmAno ApavalApa kare che. je AtmAno apalapa kare che te anikAya-lokano apalApa kare che. vivecana : A prano saMbaMdha pUrva mAphaka che, jevI rIte meM sAmAnyathI jIva, pRthvIkAya akAyanuM svarUpa vaLyuM che tema ahIM - jIvonA svarUpanI upalabdhithI utpanna thayela harSavALo ane avicchinna jJAna pravAhavALo - huM agnikAyanuM svarUpa kahuM chuM. ahIM loka zabdathI 'agnikAya'rUpa loka artha jANavo. A agnikAyanA jIvapaNAno kadI svayaM apalApa na kare, kemake agnikAyane jIva na mAnavAthI AtmAno paNa apalopa thaI jAya che jyAre AtmAnI siddhi to ame pahelA karI ja che. tethI AtmAno niSedha karavo yogya nathI. A ja pramANe agnikAyanI paNa siddhi thayA bAda teno apalApa kaQo ucita nathI. jo yukti ane Agama pramANathI siddha agnikAyano apalApa karazo to huM padathI anubhavagamya AtmAno apalApa thaze. chatAM jo Apa kahezo ke, 'bhale tema thAya' paNa ame kahIe chIe ke 'ema na thAya." zarIramAM rahela jJAnaguNavALA ane darekane anubhavagamya evA AtmAno apalApa na karI zakAya kemake - AtmA A zarIramAM rahIne zarIranuM nirmANa kare che, A zarIrane banAvanAra AtmAne A zarIra pratyakSa ja che. ityAdi hetuthI AtmAnI siddhi pUrve pRthvIkAyanA adhikAramAM karI che tethI siddha vAtanuM punaHkathana vidvAnone iSTa hotuM nathI. AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 A pramANe AtmAnI mAphaka siddha agnijIvono ja mUrkha apalApa kare che, te AtmAno paNa apalApa kare che, je AtmAne apalApe che te agnijIvano paNa apalApa kare che. vaLI vizeSa sadaiva sAmAnyapUrvaka ja hoya che. tethI sAmAnya svarUpavALA AtmAnA hovAthI vizeSa evA pRthvIkAya vagerenuM jIvatva siddha thAya ja che. kemake sAmAnya vyApaka hoya che ane vizeSa vyApya hoya che. jo vyApaka na hoya to vyAyanI paNa avazya nivRtti thaI ja javAnI. A pramANe sAmAnyasvarUpa mAnI mAphaka vizeSa svarUpa agnikAya jIvono paNa apalApa na karavo joIe. agnikAyanuM jIvava siddha karIne have sUtrakAra tenA samAraMbhathI thatA kaDavA phaLonA tyAgane sUtra dvArA jaNAve che- * sUtra-33 : je dIdhaloka (vanaspati)nA zastra athati anine jANe che, te Azaya (saMyama)nA svarUpane paNa jANe che. je saMyamane jANe che te dIdhalokazaane jANe che. * vivecana : - je mumukSa che te jANe che ke - dIrdhaloka arthAt vanaspati. (kemake ) te kAya sthiti vaDe, parimANa vaDe tathA zarIranI UMcAI vaDe badhA ekendriya jIvo karatA dIdha che tethI "dIrdhaloka' kahevAya che. kAyasthiti mATe sUgapATha kahe che he bhagavana ! vanaspatikAyanI svakAya sthiti keTalI che ? - he gautama ! anaMtakALa - anaMta utsarpiNI avasarpiNI kALa, kSetrathI anaMtaloka, asaMkhya pudgalaparAvartate pudgalaparAvarta AvalikAnA asaMkhyaya bhAga jANavo ane pariNAmathI he bhagavan ! vartamAnakALamAM vanaspatikAyanA jIvono abhAva keTalo kALa hoI zake? - he gautama ! vartamAnakALamAM vanaspatikAyano abhAva kadI thato naI have zarIranI uMcAIthI vanaspati dIdhuM che te kahe che - he bhagavad ! vanaspatikAyanI zarIranI UMcAI keTalI kahI che ? he gautama ! 1000 yojanathI kaMIka adhika zarIranI UMcAI hoya che. ATalI UMcAI anya ekendriya jIvonI hotI nathI. A rIte vanaspati sarva prakAre dIdhuM che. (ukta pATha usjhavaNA sukhano che.) vanaspatinuM zastra agni che. moTI javALAnA samUhavALuM agnizastra sarve vRkSa samUhano nAza kare che, tethI agni vanaspatinuM zastra che. pragna * sarvaloka prasiddha evuM agni nAma na ApI dIdhelokazA kema kahyuM? samAdhAna vicAraNApUrvaka kahyuM che, abhiprAya vinA Ama nathI kahyuM, kemake utpanna thayela, saLagAvela agni badhAM jIvono vinAzaka che. vanaspatinA dAhamAM pravartelA chatAM bIjA aneka prakAranA jIvono ghAta karanAro che. kemake vanaspatimAM kRmi, kIDI, bhamarA, kabUtara, zApada vagereno saMbhava che, vRkSanA polANamAM pRthvIkAya paNa hoya che. jhAkaLa svarUpa pANI hoya che, komaLa kuMpaNane kaMpita karanAra caMcaLa
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/ 4/33 AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 svabhAvI vAyu paNa saMbhave che. tethI agnikAyanA samAraMbhamAM pravRtta ukta sarve jIvono nAza kare che. A vizALa artha sUcavavA 'dIrdhalokazastra' kahela che. dazavaikAlika sUjha adhyayana-6, gANA-33 thI 35mAM kahyuM che ke sAdhupuruSa dedIpyamAna agnine bALavA icchatA nathI kemake te sarva rIte du:kha ApanAra tINa zA che. pUrva, pazcima, uttara, dakSiNa, upara-nIce tathA khUNAomAM agni jIvano ghAtaka che, tethI sAdhu prakAza ke saMdhavA mATe kaMIpaNa AraMbha na kare athavA bAdara paryApta agnikAya jIvo thoDA che, bAkI pRthvIkAya Adi jIvo ghaNAM che. agninI bhavasthiti paNa traNa ahorama che. tethI aA che. jyAre pRthvInI 22000, pANInI 9,000, vAyunI 3,000 ane vanaspatinI 10,000 varSa che, tethI dIdhuM che. tethI "dIrdhaloka" te pRthvI Adi, tenuM zaba agni che. kSetrajJa arthAt nipuNa che te agnikAyane vaNadithI jANe che - athavA - khedajJa thatu khedane jANanAra, kheda eTale agnino sarva prANIone kheda pamADavAno vyApAra hovAthI sAdhuoe teno AraMbha na karavo - A rIte - je dIrdhalokazaa-agnino khedajJa che te ja 13 bhede saMyamano khedajJa che. te saMyama koI jIvane na mAre tevI azastra che. A rIte sarva jIvone abhaya denAra saMyamanA AdasvAthI agnijIva saMbaMdhI AraMbha tajavo sahelo che. e rIte pRthvIkAyAdi samAraMbha paNa tajavo. ema karanAra sAdhu saMyamamAM nipuNa mativALo che. te paramArthane jaNIne agni samAraMbha choDIne saMyama anuSThAnamAM pravarte che. - have gata-prAgata lakSANathI avinAbhAvitva batAvavA mATe viparIta kramathI sUtranA avayavonuM paryAlocana kare che, je muni saMyamamAM nipuNamati che te ja agninA kSetrajJa che athavA saMyamapUrvaka agninA khedajJa che. kemake agninI khedajJatAvALu ja saMyamAnuSThAna che jo tema na hoya to saMyamAnuSThAna asaMbhava che - X - X - X - A rIte saMyamAnuSThAnanI siddhi karI che. AvuM saMyamAnuSThAna koNe prApta karyuM ? te jaNAve che- * sUjha-34 sadA saMyata, Apamatta ane yatanAvAta evA vIrapuruSoe ghanaghAtikamano kSaya karIne kevaLajJAna dvArA A saMyamanuM svarUpa joyuM che. - vivecana : ghanaghAtI karmasamUhanA kSayathI prApta kevaLajJAnarUpa lakSmIcI vizeSa prakAre rAje che tethI te vIra kahevAya che. A vI-tIrthakaroe A arthathI kahyuM che, je gaNadharoe sUtrathI agnine zastra ane saMyamane azArUpe kahela che. prazna - teoe A kaI rIte prApta karyuM ? parAjaya karIne. A parAjaya (abhibhava) cAra prakAre che * nAma, sthApanA, dravya, bhAva. zatrunI senA parAjaya ke sUryaprakAzathI caMdra AdinuM teja DhaMkAI jAya che dravya abhibhava. bhAva abhibhava eTale pariSaha upasargarUpa zabu ane jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, mohanIya ane aMtarAya karmono nAza karavo te. pariSaha-upagadi senAnA vijayathI nirmaLayAtri maLe ane caraNazuddhithI jJAnAvaraNAdi karmano kSaya thAya. tenAthI nirAvaraNa, pratihata, sarvagrAhI kevaLajJAna thAya che. sArAMza e ke parISaha Adi...jItIne kevaLajJAna prApta karI teoe jANyuM ke A agnikAya paNa jIva che ityAdi. teo prANAtipAtAdithI nivRtta thaI samyaka prakAre varte mATe saMyata che. sarvadA mULa guNa-uttara guNa rUpa cAtrinI prAptimAM niraticAra udhamavaMta che. madha, viSaya, kapAya, vikathA ane nidrA e pAMca bhede pramAdane sarvakALa choDela che tethI apamata che. evA mahAvIroe kevaLajJAna cakSa vaDe agnikAya te zastra ane zistra te saMyama ema joyuM che. ahIM "yatna" zabda vaDe iyasimiti Adi guNo levA ane apamAdanA grahaNathI madha AdinI nivRtti jANavI. A rIte zreSThapuruSoe kahela agnikAya zastra apAyanuM kAraNa che mATe apramatta sAdhuoe tene choDavuM joIe. A rIte aneka doSavALA agni zamane jeo upabhoganA lobhathI ke pramAdavaza na choDe temane maLatA kaTu phaLane dazAve che- * sUtra-35 - je pramAdI che, rAMdhavu-pakAvavuM Adi guNanA arthI che, te ja "daMDa' kahevAya che. * vivecana : je madha viSaya Adi pramAdathI asaMyata che ane saMghavuM, pakAvavuM, prakAza karavo, AtApanA levI Adi guNonA prayojanavALA che, te duSTa mana, vacana, kAyAvALA che. agnizastranA samAraMbha vaDe prANIone daMDa devAthI pote ja "daMDa'rUpa che. ema prakarSathI kahevAya che. jema ghI vagere AyuSya che tema ahIM kAryano kAraNamAM upacAra karAya che. tethI * sUtra-36 : te 'daMDane jANIne medhAvI sAdhu saMkalpa kare ke meM je pramAdane vaza thaIne pahelA karela che te (hiMsA) huM have karIza nahIM * vivecana : te agnikAyanA samAraMbhanA daMDarUpa phaLane jJa parijJA vaDe jANIne pratyAkhyAna parijJA vaDe choDe. maryAdAmAM rahelAM medhAvI sAdhu AtmAmAM kaI rIte viveka kare te kahe che-viSaya-pramAda vaDe AkuLa aMtaHkaraNavALo banIne je agnisamAraMbha meM karyo, tene jinavacanathI agnisamAraMbha daMDavarUpe meM jANyuM che tethI have nahIM karuM. bIjA matavALA bIjI rIte bolanArA je uchuM kare che te batAve che- * satra-1 :he ziSya 1 lam pAmatA evA A zAkacAdine tuM che. teo potAne
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ 98 1/1/4/37 aNagAra mAne che chatAM paNa teo aneka prakAranA zothI anikAyanA samAraMbha dvArA anikAya jIvonI tathA anya aneka prakAranA jIvonI hiMsA kare che.. A viSayamAM bhagavate parijJA kahI che ke - keTalAMka manuSyo A jIvanane mATe prazaMsA, sanmAna ane pUjanane mATe; janma-maraNathI mukta thavA mATe, duHkhonA pratikAra mATe anikAyano samAraMbha jAte kare che, bIjA pAse karAve che, karanArane anumode che. A samAraMbha temanA ahitane mATe, abodhinA lAbhane mATe thAya che. te sAdhaka A samAraMbhane sArI rIte samajIne saMyama sAdhanA mATe tatpara bane. bhagavata ke temanA sAdhu pAsathI dharma sAMbhaLIne keTalAMkane e jJAta thAya che ke A jIvahiMsya graMthi che, moha che, mRtyu che, naraka che, to paNa manuSya viSayabhogamAM Asakta thaIne vividha prakAranA zao vaDe anikAyano samAraMbha karatA anya aneka prakAranA jIvonI hiMsa kare che. * vivecana :pUrvanA sUtromAM kahevAI gayuM hovAthI ahIM bAkIno thoDo artha kahe che potAnA AgamamAM kahela ke sAvadha anuSThAna karavAthI lajjA pAmelA zAkya Adi matavALA sAdhu kevA che ? te tuM jo. ziSyane saMyamamAM sthira karavA Ama kahe che. potAne 'aNagAra' kahenArA kevuM viparIta AcaraNa kare che te kahe che- je A virUparUpa zo vaDe agnikarma AcaravAthI agnizastrano samAraMbha karatA bIjA aneka jIvone haNe che. A viSayamAM jinezvare parijJA-viveka batAvela che. vyartha jIvananA sanmAna, pujana, vaMdana mATe, janma-maraNathI chuTavAne, du:khane dUra karavAne tenA arthIo agnine pote bALe che, bIjA pAse baLAve che, bALanArane anumode che A zastra samAraMbha sukhanI icchAthI karavA chatAM A loka-paralokamAM tenA ahitane mATe tathA bodhidurlabhatAne mATe thAya che. temanuM A asad AcaraNa batAvyuM. sAro ziSya agnisamAraMbha karmabaMdhane mATe che tema jANIne samyagadarzanAdi grahaNa karIne, tIrthakara ke tenA sAdhu pAse dharma sAMbhaLIne ema jANe ke A agni samAraMbha graMtha che, moha che, maraNa che, narakano hetu che. chatAM arthamAM Asakata loko je vividha zothI agnikAya samAraMbha kare che, te agninI hiMsA karatA sAthe aneka jIvonI hiMsA kare che. have te aneka prANIne kaI rIte haNe che ? te kahe che- * sUjha-38 : te huM tamane kahuM chuM ke - pRetI, tRNa, padma, lAkaDuM chANa ane kacaro e sarvene AzrIne jIvo hoya che, uDanArA jIvo paNa agnimAM paDe che, A jIvo aninA sparzathI saMghAta pAme che. saMghAta thatA mUcha pAme che. mUcha pAmelA AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 te mRtyu pAme che. * vivecana : te huM kahuM chuM ke - agnikAyanA samAraMbhathI judA judA jIvonI hiMsA thAya che te A pramANe - pRthvIkAyapaNe pariNamelA pRthvIjIvo ane tenA Azrita kRmi, kuMtha, kIDI, gaMDolA, sApa, viMchI, kasyalA Adi tathA vRkSa, choDa, latA Adi tathA ghAsa, pAMdaDA AdinA Azraya rahelA pataMgIyA, iyaLo vagere tathA lAkaDAmAM rahelA dhuNa, udhaI, kIDIo tathA tenA iMDA vagere ane chANa vageremAM rahelA kuMthuA, paka Adi tathA kasyo eTale pAMdaDA, ghAsa, dhULano samUha tene Azare rahelA kRmi, kIDA, pataMgIyA vagere; A sivAya uDIne paDatA ke jatA-AvatA evA saMpAtika - bhamarA, mAkhI, pataMga, macchara, pakSI, vAyu vagere jIvo-teo jAte ja agnimAM paDe che. A rIte pRthvI vagerenA Azraye rahela jIvone paNa agnikAyanA samAraMbhathI pIDA ane maraNa prApta thAya che. rAMdhavu, pakAvavuM, tApavuM Adi agninA upabhoganI icachAvALA avazya agni samAraMbha karaze ja. A samAraMbhamAM pRthvI Adi Azrita jIvo have kahIzuM tevI maraNa avasthAne pAme che te A pramANe agnino sArza thatA keTalAMka jIvo moranA pIMchA mAphaka zarIrano saMkoca pAme che agnimAM paDatAM ja pataMgIyA Adi zarIra saMkocane pAme che. agnimAM paDatAM ja A jIvo mUcha pAme che ane mUrjita thayelA kRmi, kIDI, bhamarA, noLIyA Adi jIvo maraNa pAme che. A rIte agninA samAraMbhamAM mAtra agni jIvonI ja hiMsA nathI thatI paraMtu pRthvI, ghAsa, pAMdaDA, lAkaDA, chANA, kacarAmAM rahelA tathA uDIne paDanArA jIvo paNa avazya nAza pAme che. tethI ja bhagavatI sUtramAM paNa kahyuM che ke be samAna vayanA puruSo sAthe agnikAyano AraMbha kare temAM eka agnine bALe ane bIjo tene bujhAve to vadhu karmabaMdhana kone ? ochuM kone ? | he gautama ! je bALe te vadhu karma bAMdhe, bujhAve te ochuM karma bAMdhe. A rIte agnikAyano AraMbha ghaNA jIvone upadravakArI che, ema jANIne mana, vacana, kAyAthI karavuM, karAvavuM, anumodanuM rUpe agnikarma choDavuM - te kahe che- * sUtra-39 : anikAsamAM zayAno samAraMbha na karanAro A badhA Abhano jJAtA hoya che. A AraMbhane jANIne medhAvI sAdhu agnizAstra samAraMbha te kare nahIM, bIja pAse karAve nahIM karanAranI anumodanA kare nahIM jeNe A badhA anikarma samAraMbha AcA che te ja muni "parijJAtakama"i che A pramANe huM (tamane) kahuM chuM. * vivecana : A agnikAyanA svakArya ane parakAya bheTavALA zastranA AraMbha karanArane rAMdhavu-raMghAvavuM Adi baMdha hetu che evuM jJAna nathI. paNa A ja anikAyanA
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ 90 AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 1/1/pa/bhUmikA zajhano AraMbha karavAmAM doSa che, evuM jemane jJAna che eTale ke jJa parijJA vaDe jANIne pratyAkhyAna parijJA vaDe teno tyAga kare che te ja muni paramArthI parijJAta kama che. ema huM tane kahuM chuM. (noMdha :- vRttinuM AraMbha vAkya sUcave che ke A sUjha-3mAM AraMbhe uddezA-2 eNe 3el aMtima sUka mAphaka "ii sarje amArI pramA/rado " vALuM vAkya hovuM joIe.) adhyayana-1 "zaaparijJA"nA uddezaka-4 aptikAyano muni dIparatnasAgare karela TIkA sahitano anuvAda pUrNa 6 adhyayana-1 uddezaka-5 "vanaspatikAya" rka * bhUmikA : cotho uddezo kahyo. have pAMcamo zarU karIe chIe. teno saMbaMdha A pramANe - pUrva uddezAmAM 'agnikAya' kahyo. have saMpUrNa sAdhuguNanA svIkAra mATe krame Avela vAyukAyane badale vanaspatikAya jIvanuM svarUpa batAvIe chIe. A kramanA ullaMghananuM kAraNa kahe che - vAyu AMkhe na dekhAto hovAthI, tenI zraddhA thavI muzkela che. tethI pRthvI Adi badhAM ekendriya jIvone jANanAra ziSya pachI vAyu jIvanA svarUpane saraLatAthI mAnaze. anukama te ja kahevAya jenAthI jIvAdi tevo mAnavAmAM ziSyo utsAhIta thAya. vanaspatikAya badhA lokane pragaTa cinhathI pratyakSa che. tethI tenuM grahaNa pahelA karela che. A vanaspatikAyanA cAra anuyogadvAra kahevA, te nAma nipajJa nikopAmAM vanaspati uddezakanA kathana sudhI kahevuM. have vanaspatikAyanA bheda-prabhedane jaNAvavA mATe pUrve kahela siddha arthonA mAdhyamathI niyuktikAra kahe che [ni.126] pRthvIkAyane jANavA mATe kahelA tAro ja ahIM vanaspatikAyamAM jANavA. temAM prarUpaNA, parimANa, upabhoga, zastro ane lakSaNamAM judApaNuM jANavuM. temAM prathama 'prarUpaNA'nA svarUpane niyuktikAra kahe che [ni.12] vanaspati sUkSma ane bAdara be bhede che. te sarva lokamAM vyApta ane ekAkAra hovAthI cAthI grahaNa thatI nathI. bAdaranA be bheda che te kahe che [ni.128] saMpathI bAdara vanaspatikAyanA pratyeka ane sAdhAraNa be bheda che. temAM pAMdaDA, phUla, phaLa, mULa, skaMdha Adi dareka zarIramAM eka-eka jIva je vanaspatimAM hoya te pratyeka vanaspati jIva jANavA. ekabIjAne joDAyelA anaMta jIvono samUha eka zarIramAM sAthe rahelo hoya te sAdhAraNa vanaspati jIva. pratyeka zarIranA bAra bhedo che, sAdhAraNanA aneka bhedo che paNa te saMkSepathI cha prakAre jANavA. temAM pahelA pratyeka vanaspatinA bAra bhedo kahe che [ni.129] vRkSA, guccha, gulma, latA, valI, pavana, vraNAdi bAra A pramANe(1) vRkSa - chedAya te vRkSa. tenA be bheda - ekabIja ane bahubIja, temAM lImaDo, AMbo, kosaMba, sAla, aMkola, pIlu, zallakI Adi ekabIjaka che. umaro, koThuM, galI, TImarU, bIlu, AmaLa, phaNasa, dADama, bIjorU Adi bahubIjaka che. (2) guccha - rIMgaNA, kapAsa, japo, ADhakI, tulasI, kuTuMbharI, pIpaLI Adi. (3) guma - navamAlikA, sericaka, koraMTaka, baMdhujIvaka, bANa, karavIra, siMduvAra, vicalika, jAI, yuyika vagere. (4) latA - panna, nAga, azoka, caMpo, AMbo, vAsaMti, atimuktaka, kuMdalatA Adi. (5) velA- kukhAMDI, kAliMgI, gapuNI, tuMbI, vAluMkI, elA, lakI, paToLI Adi. (6) parvaga- zeraDI, vALo, suMTha, zara, vega, zatAvarI, vAMsa, naLa, veNuka Adi. (3) tRNa - zaitikA, kuza, darbha, parvaka, arjuna, surabhi, kurUviMda Adi. (8) valaya - tADa, tamAla, takkalI, zAla, sallA, ketakI, keLa, kaMdalI Adi. (9) harita : tAMdaLajo, dhuyArUha, vastula, badaraka, mAra, pAdikA, cillI Adi. (10) auSadhi - zAlI, vIhI, ghauM, java, kalama, masUra, tala, maga, aDada, coLA, kulathI, aLasI, kusuMbha, kodA, kAMga Adi. (11) jalarUha - udaka, avaka, panaka, zevALa, kasuMbaka, pAvaka, zerUka, utpala, pA, kumuda, nalina, puMDarIka Adi. (12) kuhuNa - bhUmiphoDAnAmaka - Aya, kAya, kuhuNa, uMDuka, uddehalI, sarpa, chatrAdi. A pratyeka jIvavALA vRkSanA - mULa, chaMda, chAla, zAkha, pravAla vageremAM asaMkhyAtA pratyeka jIvo jANavA ane pAMdaDA, phUla eka jIvavALA mAnavA. sAdhAraNa vanaspatinA paNa aneka bheda jANavA. jemake lohI, niha, subhAyikA, azvakarNI, siMhakarNa, zRMgabera, mAlukA, mULA, kRSNakaMda, suraNa, kAkolI, kSIrakAkolI, vagere. A badhI vanaspatinA saMkSepathI cha bheda batAve che [ni.130] temAM - (1) koraMTaka Adi aJbIja che, (2) keLa vagere mULabIja che, (3) niha, zalaki, araNI Adi kaMibIja che, (4) zeraDI, vAMsa, netara Adi parvabIja che (5) zAli, vrIhi Adi bIjaha che, (6) pAinI, zRMgAraka, sevAla Adi saMmUna che. A pramANe saMkSepathI cha bheda kahyA. tethI, adhika bheda nathI. have pratyeka vanaspatinA lakSaNo batAve che. [ni.131] jema aneka sarasavano piMDa banAvavAthI te badhAM sarasava judA hovA chatAM paNa eka hoya tevA lAge che, kadAca cUrNa thAya tyAre anyonya bheLA thAya che. tethI AkhA sasavanuM grahaNa karyuM che. e ja rIte pratyeka vanaspatinA zarIrano samUha rahe che. sarasava mAphaka vanaspatinA jIvo rahyA che. jema smathI mizrita sarasava che. tema samaDheSa vaDe ekaThA karelA karmapudgalanA udayathI mizrita jIvo
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/1/5/bhUmikA 92 jANavA. e pramANe dRSTAMtathI jaNAvyuM. have bIjuM dAMta kahe che [ni.132] jema talapApaLI - tala pradhAna poLI ghaNAM tala vaDe banAvelI hoya che. te rIte pratyeka zarIravALA vRkSonA zarIra hoya che ema jANavuM. have pratyeka zarIrI jIvonuM eka ane aneka adhiSThiva jaNAve che- [ni.133] vividha prakAranA AkAranA pAMdaDA eka jIvathI adhiSThita hoya che tathA tAla, sarala, nALIyera Adi vRkSomAM paNa eka jIva adhiSThita hoya che temAM aneka jIvonuM adhiSThiva saMbhavatu nathI. bAkInAmAM anekajIvAdhiSThitapaNuM jANavuM. have pratyeka tarUnuM jIvarAzI pramANa batAve che- [ni.134] pratyeka tarU jIvo paryAptA hoya, te saMvartita cokhuNo karelI lokanI zreNInA asaMkhyaya bhAgavarnA AkAzapadezanI rAzI samAna jANavA. te bAdara paryAptA agnikAyanI rAzithI asaMkhyAtaguNA jANavA. aparyAptA pratyeka vanaspatijIva asaMkhyAtalokanA pradeza jeTalA jANavA. bAdara aparyAptA agnikAyanI jIvarAzIthI asaMkhyAta guNA che. sUma vanaspati paryAptA, pitA ke sUkSma hotA nathI, te kevala bAdara ja hoya che. sAdhAraNa vanaspati jIvo sAmAnyathI anaMta che. te sUma, bAdara, payaptiA, aparyAptA bhede che. te anaMtalokAkAzanA pradezonI saMkhyA pramANa anaMtajIva che. sAghAraNa bAdara patAvI bAdara aparyAptA asaMkhyAtaguNA che. bAdara piyaktiAthI sUkSma aparyAptA asaMkhyayaguNA che. tenAthI sUkSma aparyAptA asaMkhyAtaguNA che. have vanaspatimAM jIvavA icchatA nathI temane jIvapaNuM batAve che [ni.135] pUrve batAvelA tarU zarIra vaDe pratyakSa pramANa viSayothI sAkSAt vanaspati jIvo siddha karyA che. tenuM A pramANe anumAna karavuM (1) A zarIro jIvavyApAra vinA AvA AkAravALA na thAya. (2) hAtha, paga AdinA samayanI mAphaka tathA indriya AdinI upalabdhinA kAraNe vRatjIvanuM zarIra che. (3) hAtha, paga AdinA samUha mAphaka tathA jIvanuM zarIra hovAthI vRkSa sacita hoya che. (4) sutelA puruSa mAphaka ane aspaSTa cetanAvALA hovAnA kAraNe vRkSa maMda vijJAna sukha AdivALA hoya che - kahyuM che ke indriya AdinI prAptine kAraNe tathA hAtha-paga AdinA samUha mAphaka vRkSa Adi vanaspati, jIvonA ja zarIra che tathA zarIrI hovAthI sutelA manuSyAdi mAphaka aAjJAna ane a5 sukhavALA vanaspati sajIva ja che. dhe je sUma vanaspatikAya che, te AMkhothI dekhAtA nathI, te kevaLa jitavayanathI. ja manAya che tathA rAgadveSa rahita sarvajJa vacanane ja AjJA kahelI che. have sAdhAraNa vanaspatikAyanuM lakSaNa kahe che- [ni.136] eka zarIramAM sAthe rahIne AhAra Adi eka sAthe le te sAdhAraNa vanaspati ke anaMtakAya jIvo kahevAya. teo eka sAthe AhAra ane zvAsocchavAsa le che te sAdhAraNa lakSaNa che. kahyuM che ke eka jIva AhAra ke zAsa AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 niHzvAsa le tyAre anaMtA jIvo AhAra ke zvAsa-niHzvAsa le che. have A ja arthane vadhu spaSTa kare che. [ni.13] eka jIva je zvAsocchavAsane yogya pagalA le te ghaNA sAdhAraNa jIvonA upayogamAM Ave ane je ghaNA jIvo le te eka jIvane paNa kAma lAge che. bIjathI ugatI vanaspati kaI rIte pragaTa thAya te have batAve che [ni.138] niyaMttimAM bhUta zabda "avasthA'sUcaka che. yoni avasthAvALA, bIjamAM yoni pariNAma na choDe tyAM sudhI bIjarUpe che. kemake bIjanI be avasthA che - yoni ane ayoni. jIva bIjane choDe nahIM tyAM sudhI yoni avasthA che. - soni' eTale jIvana utpatti sthAna nAza pAmyuM nathI te. AvI yonivALA bIjamAM jIva AvIne utpanna thAya che. te jIva pUrvanA bIjano ke anyajIva paNa hoI zake. bhAvArtha e ke jIva jyAre AyukSaye bIjano tyAga kare tyAre te bIjane mATI, pANI Adino saMyoga thatA koI vakhate parvano jIva pharI pariName che ane koI vakhata bIjo jIva paNa Ave che. je jIva mULapaNe pariName te ja prathama trapaNe paNa pariName che. pRthvI, jaLa, kALanI apekSAvALI A bIjanI utpatti che. A vAta niyama sUcaka che. paNa bAkInA kizalaya Adi mULa jIvapariNAmathI pragaTa thayelA nathI. kahyuM che ke, sarve kuMpaLo utpanna thatI vakhate anaMtakAya che. have sAdhAraNa vanaspatinuM lakSaNa kahe che [ni.139] je mULa, kaMda, chAla, patra, puSpa, phaLa AdinA toDatA cakAkAra samAna TukaDA thAya, tathA jene gAMTha, parva ke bhaMgasvAna jagI vyApta che athavA je vanaspati toDatA pRthvI samAna bhedathI kyArA uparanI sUkI tarI mAphaka puTabhede bhedAya te anaMtakAya jANavuM. have tenA bIjA lakSaNo kahe che- [ni.140] jene kSIra sahita ke kSIrahita gUDha sIrAvALA pAMdaDA hoya, jenA sAMdhA dekhAtA na hoya te anaMtakAya jANavA. A pramANe sAdhAraNa jIvone lakSaNathI kahI have anaMtakAya vanaspatinA nAmo jaNAve che [ni.141] sevAla, kanya, bhANika, Avaka, paHka, kirava, haTha vagere anaMtajIvo aneka prakAranA kahyA che ema bIjA paNa jANavA. have pratyeka zarIravALAnA eka vagere jIvanuM grahaNa kareluM zarIra batAvavA kahe che. [ni.142) eka jIve grahaNa karela zarIra tADa, sapta, nALIyera AdinA skaMdha che tathA te cakSuhya che. tathA bisa, mRNAla, karNikA, kuNaka, kaTAha Adi paNa eka jIvanA zarIra che ane cakSuhya che. be, traNa, saMgeya, asaMgeya jIvonuM grahaNa kareluM zarIra paNa cakSugraha jANavuM. have anaMtakAya AvA nathI, te vAtane jaNAve che- [ni.143] eka, be thI laIne asaMkhya jIvonuM anaMtakAyanuM zarIra AMkhothI dekhAtuM nathI. anaMtakAyanuM zarIra eka, be Adi asaMkhya jIvonuM zarIra hotuM ja
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/1/5/bhUmikA 94 AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 nathI, paNa anaMta jIvonuM ja zarIra hoya che. to kevI rIte jIvone zarIravALA jANavA ? bAdara nigoda - anaMtakAyanA zarIra AMkhothI dekhAya che. sUkSma nigodanA zarIro dekhAtA nathI kAraNa ke anaMta jIvonuM zarIra samUharUpe hovA chatAM ati sUkSama che ane nigoda che te niyamathI anaMta jIvono samUha che. kahyuM che ke asaMkhyAtA nigodanA goLA che, ekaeka goLAmAM asaMkhyAta nigoda che ane pratyeka nigodamAM anaMtA jIvo che. e pramANe vanaspatinA pratyeka vagere bhedothI tathA varNa, gaMdha, rasa, sparza bhedathI hajAro bheda ane lAkho yoni saMkhyA che. vanaspatinI yoni saMvRta che. te saciva, acita, mizra tathA zIta, uNa, mizra bhede che. e pramANe pratyeka vanaspatikAyanI yoninA daza lAkha bheda ane sAdhAraNa vanaspatinA cauda lAkha bheda che ane baMnenI kula koTI pacIza karoDa lAkha jANavI. parimANa dvAra kahe che - temAM sUkSma anaMta jIvonuM pariNAma batAve che[ni.144] prastha ke kaDavathI badhA dhAnyane mApIne ekaThA karIe te rIte sAdhAraNa vanaspatinA jIvone lokarUpa kuDavathI mApIe to anaMtA loka bharAI jAya. have bAdara nigodanuM parimANa batAve che - [ni.145] paryApyA bAda nigoda dhanIkRta saMpUrNa lokanA prataranA asaMkhyaya bhagavartI pradeza rAzI pramANa jANavA. te pratyeka zarIra bAdara paryAptA vanaspati jIvothI asaMkhyAtaguNA che. paryAptA bAdara nigoda, apayaktiA sUma nigoda, payAi sama nigoda traNe rAzI pratyeka asaMkhyaya lokAkAza pradeza parimANavALA che, paNa traNe kramathI saMkhyAmAM eka ekathI adhika jANavA. paraMtu sAdhAraNa jIvo saMkhyAmAM tenAthI anaMtaguNA che A jIvanuM parimANa che, paNa pUrve cAra rAzI kahI te nigodanuM parimANa jANavuM - have upabhoga dvAra kahe che- [ni.146] AhAra, upakaraNa, zayana, Asana, yAna, yugyAdimAM upabhoga jANavo. (1) AhAra - kuLa, pAna, kuMpaNa, mULa, kaMda, chAla AdithI banela, (2) upakaraNa - paMkhA, kaDAM, kavala, argala Adi. (3) zayana-khATa, pATalA Adi, (4) Asana-khurazI Adi. (5) yAna-pAlakhI Adi. (6) yugR-gADA Adi, (9) AvaraNa - pATIyA, daravAjA Adi. (8) praharaNa - lAkaLI, dhokA Adi. (9) zastra - bANa, dAMtaraDA, talavAra, charI Adi. A pramANe vanaspatinA bIjA upayoga paNa batAve che - [ni.14] Atodha, kASThakarma, gaMdhAMga, vastra, mAlA, mApana AdimAM upabhoga jANavo. (1) Atodha - Dhola, bherI, vAMsaLI, vINA, jhallarI Adi vAjiMtro, (2) kAkarma-pratimA, thAMbhalA, bArazAkha Adi, (3) gaMdhAMga-vALAkuMcI, priyaMgu, paka, damanaka, kaMdana, va, uzIra, devadArU Adi, (4) varu - valkala, kapAsa, 2 Adi (5) mAlA * navamAlikA, bakula, caMpaka, punnAga, azoka, mAlatI, mogaro Adi. (6) mApana * lAkaDAM bALavA, (3) vitApana - ThaMDI dUra karavA tApa karavo. () tela-tala, aLasI, saseva, iMgudI, jyotISamatI, karaMja Adi. (8) udhota-vATa, ghAsa, boyA, masAla AdimAM vanaspatino upabhoga che. [ni.148] ukta be gAthAmAM kahela hetuthI sAtA sukhane mATe manuSyo pratyeka tathA sAdhAraNa vanaspatikAyanA ghaNA jIvonI hiMsA karIne vanaspati Adi jIvone du:kha Ape che. have zaradvAra kahe che. te dravya-bhAva be bhede che. dravya zastranA samAsa ane vibhAga be bhedo che temAM samAsa zastra batAve che- | [ni.149] 1-jenAthI vanaspati chedAya te 'kahAnI', 2. kuhADI, 3. asiyagadAtra, dAMtaraDu, 4. dArikA-dAtaraDI, 5. kuddAlaka-kuhADo, 6. vAMsalo, 9. pharasI. A badhAM vanaspatinA zastro che tathA hAtha, paga, mukha, agni Adi sAmAnya zo che. have vibhAga zastrone jaNAve che- [ni.150] lAkaDI Adi svakAyazastra che, pASANa, agni Adi parakAya zA che, dAtaraDI, kahADo Adi ubhayakAya zA che. A dravyazA jANavA. mana, vacana, kAyAthI kharAba vartanarUpa asaMyama e bhAvazA che. have upasaMhAra kare che-- [ni.151] bAkInA dvArA pRthvIkAya mujaba jANavA. e rIte niyukti batAvI. have sUvAnugamamAM akhalita guNovALA sUtrane kahe che- * sUtra-40 : huM saMyama aMgIkAra karIne vanaspatinI hiMsA karIza nahIM buddhimAna sAdhu-"pratyeka jIva 'abhaya' irache che". e jANIne hiMsA na kare te ja virata che. jinamatamAM je paramArthathI virata che, te ja aNagAra kahevAya che. * vivecana : A sUtrano anaMtara-paraMpara sUtra sAthe saMbaMdha pUrvavat kahevo. sukhavAMchI jIvo vanaspatijIvone nize du:kha de che ane du:khavALA saMsAramAM bhame che. AvA kaTuphaLane jANanAro sarva vanaspati jIvone du:kha devAnA AraMbhathI sarvathA nivRtta thavAnuM AtmAmAM icche che - vanaspatijIvone thatI pIDAne jANIne havethI huM duHkha nahIM ApuM athavA du:kha thavAnA kAraNarUpa chedana, bhedana mana, vacana, kAyAthI karuM nahIM, karAvuM nahIM, karanArane anumodu nahIM. te kaI rIte ? sarvajJae batAvelA mArgane anusarIne sabhya dIkSA mArgane svIkArIne sarva pApAraMbhono tyAga karavA dvArA vanaspatine duHkha thAya tevo AraMbha karIza nahIM. AthI saMyamakriyA batAvI. mokSa mATe mAtra kiyA ja nahIM, jJAna paNa jarUrI che. kahyuM che ke, "kriyArahita jJAna ke jJAnarahita kriyA baMne ekalA janma-maraNanA du:khone che davA samartha nathI." (baMne sAthe joIe) tethI mokSa meLavavamAM viziSTa kAraNabhUta jJAnane batAvatA kahe che ke - he buddhimAna ziSya ! dIkSA laIne jIva-di padArthone
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/1/5/40 jANIne matimAt sAdhu mokSa pAme che. kemake samyagajJAna pUrvaka karelI kriyA ja mokSane ApanArI che vaLI- ECh jyAM bhaya nathI evA sattara prakAranA saMyamarUpa abhayathI ja sarve jIvonI rakSA thAya che. saMsAra samudrathI pAra pamAya che. ema jANIne vanaspatikAyanA AraMbhathI nivRtta thavuM joIe. je paramArtha tatvane jANe che, teNe vanaspatinA AraMbhane kaTu phaLa ApanAra jANIne na karavo. kAraNa ke je AraMbha na kare, tene ja prativiziSTa iSTa phaLa - mokSanI prApti che. aMdha ane mUDhanI jema vartanArane mokSanI prApti thatI nathI. kemake icchelA sarvottama sthAne pahoMcavAmAM pravRtta aMdhanI kriyA vyAghAtavALI mAnavI, tevI rIte mAtra jJAna paNa kriyA vinA mokSa na Ape. jema eka gharamAM Aga lAgI tyAre koI paMgu te jANe che paNa pAMgaLApaNAne lIdhe nIkaLI zakato nathI. A pramANe jANIne muni AraMbhano tyAga kare. A pramANe samyag jJAnapUrvaka je nivRtti kare te ja samasta AraMbhathI nivRtta thayela che. "te ja sarva vanaspati AraMbhathI nivRtta che, je barAbara jANIne AraMbha na kare." have AvA nivRttivALA zAkyAdi che ke nahIM te jaNAve che- A jinamatamAM ja paramArthathI che, bIje jIvadayAnuM AvuM svarUpa batAvela nathI. kemake pratijJAnusAra nirvadha anuSThAna karavAthI nivRtti mArga sAdhanavALA gaNAya paNa Avu bole chatAM na pALe te zAkyAdi sAdhu na kahevAya. A pramANe pUrvokta sUtrArtha mujaba cAlanAra tathA ghara vinAno ja utkRSTathI aNagAra kahevAya. utkRSTa eTale je 'aNagAra' nAmane yogya guNonA samUhane Adare te te ja aNagAra kahevAya, bIjA nahIM. jeo A paramArtha sAdhaka aNagAra guNone choDIne zabdAdi viSayomAM pravarte che ane vanaspati jIvonI rakSAne bhUle che, te sAdhu nathI. zabdAdi viSayanA sAdhano vanaspatithI bane che, tethI temAM ja rAcanArA rAgadveSarUpa viSayavizvanA nazAthI gherAyelA rasika jIvone nakAdi cAra gatimAM bhramaNa karanArA jANavA. jene te nakAdimAM bhramaNa karavuM hoya te ja zabda AdimAM rasIka bane. A ja vAtane samajavA sUtrakArazrI kahe che- * sUtra-41 : chu je zabdAdi guNa che te ja Avarta che, Avarta che te ja guNa che. * vivecana : je zabda Adi guNa che te ja jIvo jemAM paribhramaNa kare che te Avarta arthAt saMsAra che. ahIM kAraNamAM kAryano upacAra karyo che. jemake gaMdu pANI e ja pagano roga che. e ja pramANe zabda Adi guNo Avarta che. kemake te saMsAranuM kAraNa che. ahIM ekavacana prayogathI evuM sUcave che ke, je puruSa zabdAdi guNomAM pravarte che te AvartamAM paDe che ane je AvartamAM paDe che te ja zabdAdimAM pravarte che. ahIM 'vAcAla' pUche che je zabdAdi guNomAM pravarte che te Avarta-saMsAramAM paDe che paNa AvartamAM varte Ex AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 te zabdAdimAM varSe ja evo koI niyama nathI kemake sAdhu AvartamAM che paNa zabdAdi guNomAM te pravartatA nathI. tenuM zuM ? - AcArya teno uttara ApatA kahe che- tamArI vAta satya che. sAdhu saMsAra-AvartamAM rahe che paNa zabdAdimAM vartatA nathI. paraMtu ahIM rAga-dveSAdi sAthe zabdAdiguNomAM pravartavAno adhikAra che. paNa sAdhuone A pravRtti hotI nathI. rAgadveSanA abhAve temane saMsArarUpa Avarta duHkha na hoya. paNa sAmAnyathI saMsAramAM paDavuM ane sAmAnya zabdAdi guNo prApta thavA saMbhave che. tethI upalabdhino niSedha nathI paNa rAgadveSarUpa pariNAmano niSedha che. kahyuM che ke - kAnane sukha ApanAra zabdomAM sAdhu rAga na kare. cakSu AgaLa AveluM rUpa na jovAya te zakya nathI. paNa prAjJa puruSa temAM rAga-dveSa na kare. vanaspatimAM zabdAdi guNo ghaNAM hoya che te batAve che - veNu, vINA, paTaha, mukuMda Adi vAjiMtro vanaspatithI utpanna thAya che. temAM manohara zabdo utpanna thAya che. temAM vanaspatinI mukhyatA che kemake temAM taMtrI, carma, pANInA saMyogathI ja zabda utpanna thAya che. rUpamAM lAkaDAnI pUtaLI, toraNa, vedikA, staMbha Adi AMkhane ramaNIya lAge che. gaMdhamAM kapura, pATalA, lavalI, lavIMga, ketakI, sarasa, caMdana, agaru, elacI, jAyaphaLa, tejaMturI, kezara, ityAdinI sugaMdha nAkane AnaMda Ape che. bisa, mRNAla, mULa, kaMda, puSpa, phaLa, patra, kaMTaka, maMjarI, chAla, aMkura, kuMpaLa, kamaLa vagereno rasa jItIne bahu AnaMda Ape che. padminIpatra, kamaLadaLa, mRNAla, valkala, kula, zATaka vagere komaLa hoya te zarIrane sparzamAM sukha Ape che. A rIte vanaspatithI banela vastunA zabdAdi guNomAM je varte te saMsAramAM bhame ane je AvartamAM varte te rAgadveSapaNe vartatA zabdAdi guNomAM varte che ema jANavuM. A Avarta nAma, sthApanAdi cAra bhede che. nAma, sthApanA sugama che - dravya Avarta svAmitva, karaNa ane adhikaraNanA vibhAgathI traNa prakAre che. (1) svAmitva - nadI AdimAM koI sthAne jaLanuM paribhramaNa te dravyAvarta ke haMsa, kAdaMDa, cakravAka Adi AkAzamAM krIDA karatA cakrAkAra phare te dravyAvartta. (2) karaNa - cakrAkAra bhamatA jaLathI je tRNa, kaliMca vagere bhame te dravyAvartta. ke tAMbu, sIsu, cAMdI, sonu Adi gALatA te vAsaNamAM goLAkAra bhame te. (3) adhikaraNa - eka jaLadravyamAM Avarta ke aneka cAMdI, sonA, pItaLa, kAMsA, kalAI, sIsA Adi ekatra karelA ghaNAM dravyomAM je Avarta thAya te. bhAva Avarta - paraspara bhAvonuM saMkramaNa athavA audayika bhAvanA udayathI nakAdi cAre gatimAM jIva bhame che te. A sUtramAM bhAvAvartano ja adhikAra che. saMsAramAM paribhramaNanA kAraNarUpa vanaspatithI utpanna thayela zabdAdi guNa zuM koI eka niyata dizAmAM rahela che ke badhI dizAomAM ? - te jaNAve che- * sUtra-42 : urdhva, adho, tijI, sAme jonAra rUpone jue che, sAMbhaLanAro zabdone
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ 98 AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 1/1/5/42 sAMbhaLe che. mUcha pAmato rUpamAM mUccha pAme che ane zabdamAM paNa mUrzita thAya che. * vivecana : kahenAranI dizAthI UMce mahela ane havelInI upara rahelA rUpane jue che. pahADanA zikhara ke mahela upara caDelo nIce rahelA rUpane jue che tiryak zabdathI cAra dizA, cAra vidizA lIdhI. te mujaba gharanI divAla AdimAM rahela rUpane jue che. A rIte pUrva Adi badhI dizAmAM AMkhothI joI zakAya tevA rUpane manuSya jue che. e pramANe A badhI dizAmAM rahela zabdane kAnathI sAMbhaLe che. ahIM mAtra rUpa ke zabdanI prApti jaNAvI. paNa jovA ke sAMbhaLavA mAtrathI saMsArabhramaNa thatuM nathI. paNa jIva te zabdAdimAM mUrNita thAya to ja tene karmabaMdha thAya che. sUramAM pharI "urva' zabda levAnuM kAraNa e che ke tyAM sAruM rUpa joIne rANI bane che. e pramANe zabdAdi viSayomAM paNa mUrSita thAya tema samajavuM. sUramAM 'mafpa' zabdanuM grahaNa saMbhAvanA ke samuccaya arthamAM che. 'rUpa' zabdanA grahaNathI bAkInA gaMdha, rasa, sparzanuM paNa grahaNa thaI jAya che kemake ekanA grahaNathI tenI jAtinA badhAnuM grahaNa thAya che athavA Adi-aMtanA grahaNathI tenI madhyanA badhAnuM grahaNa thAya che. A pramANe viSayalokane kahyo * sUtra-43 - A pramANe (zabdAdi viSaya) loka kahyo. A zabdAdi viSayomAM je agupta che,AjJAmAM nathI. * vivecana : 'puSa' eTale rUpa, rasa, gaMdha, sparza, zabda, viSaya nAmano loka kahyo. 'loka' eTale jenAthI jovAya ke jaNAya che. je A zabdAdi guNa lokamAM mana, vacana, kAyAthI agupta hoya arthAt manathI raNake hepa kare, vacanathI zabdAdi mATe prArthanA kare ke kAyA vaDe zabdAdi viSayamAM jAya, A pramANe je gupta nathI te jinezvaranA vacanAnusAra AjJAmAM nathI. have guNa vize kahe che-- * suga-44 - vAraMvAra zabdAdi viSaya guNono AsvAda karanAra asaMyama Acare che. * vivecana : vAraMvAra zabdAdi guNano sagI banela jIva potAnA AtmAne zabdAdi viSayanI gRddhithI dUra karavA samartha thato nathI. Avo anivRta jIva pharI pharI te kriyA karato zabdAdi guNono AsvAda le che. tenA parINAme te 'vaka' arthAt kuTIla ke asaMyamI banIne asaMyamI AcaraNa dvArA narakAdi gatimAM bhaTake che. zabdAdi viSayono abhilASI jIva bIjA jIvone du:kha denAro hovAthI tene 'vakra samAcAra' jANavo. zaGdAdi viSayasukhanA aMzanA svAdamAM Asakta evo A saMsArIjIva apathya AmaphaLa khAnAra rAjAnI mAphaka potAne viSayone rokI na zakavAthI takALa vinAzane [17] pAme che. A pramANe zabdAdi viSayanA AsvAdanathI parAjita A jIva 'khaMta-putra'nI mAphaka je kare che te have sUtramAM kahe che- * sUtra-45 :te pramAdI banI gRhasthanI jema gRhavAsI ja che. * vivecana : viSaya viSayI mUrNita te pramAdI, gharamAM nivAsa kare che. je sAdhuliMgane rAkhe ane zabdAdi viSayamAM Asakta hoya, te viratirUpa bhAvaliMgathI rahita hovAthI gRhastha ja che, anyatIrthIomAM haMmezA bolavAnuM judu ane karavAnuM judu che te vAtane have batAve che- * sUtra-46 - lAtA evA temane tuM che. ame aNagAra chIe tema kahetA teo vividha prakAranA zothI vanaspati karma samAraMbhathI vanaspati jIvonI hiMsA karatA bIjA paNa aneka jIvonI hiMsA kare che. viSayamAM bhagavaMte parijJA-viveka kahyo che. A jIvanane mATe prazaMsA sanmAna ane pUjAne mATe, janma-maraNathI mukta thavA, duHkhonA nivAraNArthe teo vanaspati jIvonI hiMsa svayaM kare che, bIja pAse karAve che. karanArane anumode che. A hiMsa temanA ahita ane Abodhine mATe thAya che. A vAta samajIne sAdhaka saMyamamAM sthira bane. bhagavaMta ke tenA sAdhu pAse dharma sAMbhaLIne A pramANe jANe ke - hiMsA graMthi che, moha che, maraNa che, naraka che. chatAM paNa jIva temAM Asakta thaI vividha prakAranA zothI vanaspatikAyanI hiMw karatA tenA Azrita aneka jIvonI hiMsA kare che. * vivecana : A sUtranuM vivecana pRthvIkAyAdinA AlApaka mAphaka jANavuM. vizeSa che ke ahIM 'vanaspatikAya' kahevuM. have vanaspatimAM jIvapaNAMne jaNAve che * sUpl-47 : te huM tamane kahuM chuM " (mAnava zarIra sAthe vanaspati kAyanI samAnatA dazavitA kahe che-) je rIte mAnava zarIra janma le che, vRddhi pAme che, cetanavaMta che, chedA karamAya che, AhAra le che, anitya che, azAzvata che, vadha-ghaTe che ane vikArane pAme che e ja rIte vanaspati paNa utpanna thAya che, vRddhi pAme che, cetanA yukta che, chedAtA kamAya che, AhAra le che, anitya che, azAzvata che, vadhe-ghaTe che ane vikArane pAme che. (A rIte vanaspati paNa sacita ja che.) * vivecana : te huM jinezvara pAse tava jANIne kahuM chuM athavA vanaspatinuM caitanya pratyakSa pramANathI jANIne kahuM chuM. pratijJAnusAra batAve che - ahIM upadeza yogya sUtra
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/1/5/47 AraMbhe che - tene kahevA yogya puruSa hoya che. je pramANe A zarIra utpatti dharmavALuM che, te pramANe vanaspati zarIra paNa utpatti dharmavALuM che, je pramANe A manuSya zarIra bALa, kumAra, yuvAna ane vRddhatva pariNAmI hovAthI sacetana jaNAya che, tema vanaspati zarIra paNa sacetana che. jemake ketakI vRkSa bAla, yuvAna ane vRddha thAya che. tethI baMnemAM samAnatA hovAthI vanaspati zarIra paNa utpatti dharmavALu che. prazna - utpatti dharmavALuM hovA chatAM paNa manuSya zarIra jevuM sacetana che, tevuM vanaspati zarIra nathI. kemake vALa, nakha, dAMta AdimAM paNa utpatti dharma che, lakSaNa nirdoSa hovuM joIe tethI utpattidharma ja jIvanuM cinha kahevuM ThIka nathI. uttara - utpatti mAtra kahIe tyAre tamArI vAta satya che. paNa manuSya zarIramAM prasiddha evI bAla, kumArAdi avasthAno vALa AdimAM saMbhava nathI. mATe tamAruM kahevuM ayogya che. vaLI vALa, nakha secanata zarIramAM ja utpanna thAya che ke vadhe che have tame to vanaspatine sacetana mAnatA nathI, tamArA mate pRthvI Adi acetana hovAthI tema thavuM ayukta che athavA sUtramAM kahela utpatti dharma Adino eka ja hetu che. bIjA hetu jarUrI nathI ane vALa AdimAM samudAya hetu nathI tethI doSa nathI. tathA je pramANe A manuSya zarIra sadA bAla, kumArAdi avasthAthI vadhe che, te pramANe vanaspati zarIra paNa aMkura, kuMpaNa, zAkhA, prazAkhAthI AdithI vadhe che ane je rIte manuSya zarIra sacetana che, te rIte vanaspati zarIra paNa sacetana che. kaI rIte ? te batAve che jemAM cetanA hoya te citta-jJAna. vanaspati zarIra paNa manuSya zarIra mAphaka jJAnavALuM che. kemake dhAtrI, lajAmaNI Adine uMghavA tathA jAgavAno svabhAva che. bhUmimAM rahela dhanane potAnA mULIyAthI chUpAve che. varSAnA meghanA avAja tathA ThaMDA pavananA sparzathI aMkurAnuM utpanna thavuM, mada madana saMgathI skhalAyamAna gativALI capaLa locanA strI jhAMjhara yukta komaLa page tADana kare to azoka vRkSamAM pallava ane phUla utpanna thAya che. sugaMdhI dArunI pIcakArIthI bakula aMkurita thAya che. lajAmaNI sparzathI saMkocAya che. A badhI vanaspati saMbaMdhI vartaNUka jJAna vinA zakya nathI. tethI vanaspatinuM sacitapaNuM siddha thAya che. 99 je pramANe manuSya zarIra chedAtA sukAya che, tema vanaspati paNa patra, phulAdi chedAtA sukAya che ane acetanamAM AvuM kadI na thAya. jema manuSya zarIra stanapAna, zAka, bhAta Adi AhAra kare che tema vanaspati paNa jamInanA pANI Adino AhAra kare che ane acetanone AhArapaNuM na hoya. tethI vanaspati sacetana che. vanaspati zarIra paNa mAnavazarIra mAphaka anitya che. sadA rahenAruM nathI. vanaspatinuM utkRSTa Ayu 10,000 varSa che. jema manuSya zarIra prati kSaNe AvIcImaraNa vaDe azAzvata che, tema vanaspati zarIra paNa che. jema manuSya zarIra iSTa-aniSTa AhArAdithI jADuMpAtaLuM thAya che, tema vanaspatinuM paNa che. je rIte manuSya zarIra vividha rogathI pAMDutva, jalodara, sojo, kRzatva Adine tathA bAla Adi rUpane pAme che, rasAyaNa-sneha AdinA upayogathI viziSTa kAMti, AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 baLa Adi vizeSa pariNAmavALuM thAya che te ja pramANe vanaspati zarIra paNa vividha rogathI puSpa, phaLa, chAlAdithI vikRta thAya che. tathA viziSTa dohada puravAthI puSpa, phaLa Adino upacaya paNa pAme che. 100 A pramANe kahevAyela lakSaNothI vanaspati sacitta ja che. ema jANavuM. A pramANe vanaspatine sacita batAvIne tenA AraMbhamAM baMdha thAya ane AraMbhatyAgarUpa vanaspatinA sevanathI munipaNuM dekhADI upasaMhAra kare che- * sUtra-48 - vanaspatikAyano samAraMbha karanAra tenA AraMbhanA pariNAmothI ajANa hoya che, ane vanaspatizastrano samAraMbha na karanAra A hiMsAjanya vipAkono paritA hoya che. AvuM jANI medhAvI puruSa vanaspatikAyanI hiMsA svayaM na kare, bIjA pAro na karAve, karanArane anumode nahIM. je A vanaspatikAyanI hiMsAnA azubha pariNAmano jJAtA che,te ja muni parijJAtakamAM che tema huM kahuM chuM. * vivecana : A vanaspati kAcamAM dravya tathA bhAva baMne bhede zastrano AraMbhakartAne A badhAM AraMbhonI parijJA ane pratyAkhyAna karyA nathI ane je AraMbha nathI karatA teone AraMbhamAM pApa che tema khabara hovAthI teno tyAga kare che. te ja muni parijJAta kAM che ityAdi badhuM pUrvavat jANavuM. adhyayana-1 "zastraparijJA''nA uddezaka-5 vanaspatikAyano muni dIparatnasAgare karela TIkA sahitano anuvAda pUrNa OM adhyayana-1 uddezaka-6 "trasakAya' pAMcamo uddezaka kahyo, have chaThThA uddezAno AraMbha kare che, teno saMbaMdha A pramANe - pAMcamAM uddezAmAM vanaspatikAyanuM varNana karyuM. AgamomAM tenA pachI trasakAyanuM kathana hovAthI trAkAyanA svarUpanA bodhane mATe A uddezAno AraMbha karAya che tenAM upakramAdi cAra anuyoga dvAro che. te pUrva mAphaka kahevA. te nAma nikSepA paryanta kahevuM. trasakAyanAM pUrve kahelA dvArothI kaMIka judA lakSaNavALA dvAronuM niyuktikAra zrI kAna kare che. [ni.152] je trAsa pAme te trasa. tenI kAyA te trasakAya. tenA dvAro pRthvIkAya mujaba ja che. paNa vidhAna, parimANa, upabhoga, zastra ane lakSaNa dvAromAM thoDo taphAvata che. temAM prathama vidhAna dvAra kahe che- [ni.153] je hAle-cAle te trasa te prANa dhAraNa kare che mATe jIva che. A trAjIvanA labdhitrasa ane gatitrasa be bheda che. lagisanA teukAya ane vAyukAya ema be bheda che. labdhi eTale zakti mAtra, teukAya trasanuM varNana pUrve karyuM, vAyukAya AgaLa kahevAze. labdhitrasano atre adhikAra nathI. tethI gatitrasanuM
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 1/1/6/bhUmikA 101 varNana ahIM kare che- [ni.154] gati cAra prakAre che - nAka, tiryaca, manuSya ane deva. ratanaprabhAvI mahAtama pRthvI paryanta nAkanA sAta bhedo che. tiryaMcanA paNa be, traNa, cAra, pAMca indriyathI cAra bhedo che. manuSyanA garbhaja ane samUrNimaja be bheda che. devonA bhavanapati, vyaMtara, jyotika, vaimAnika cAra bheda che. A pramANe gatibasa jIvonA cAra bheda che. gatinAmakarmanA udayathI jemane narakAdi gatinI prApita thaI che, te gatirasa kahevAya che. A nArakAdi jIvo paryApta-aparyApta be prakAre che. temAM pAyapti cha prakAre che, te pUrve kahevAyela che, te mujaba yathAyogya taiyAra thayelA te paryAptA ane tenAthI viparIta te apatiA. teo aMtarmuhUrta kALa paryanta payaktiA jANavA. have bIjA uttarabhedo kahe che. [ni.155] ahIM zIta, uSNa, zItoSaNa, saciva, aciva, mizra, saMvRta, vivRta, mizra temaja strI, puraSa, napuMsaka ema traNa-traNa bhedathI traNa-traNa yoninA ghaNAM joDakA che. te badhAMno saMgraha karavA gALAmAM be vakhata 'tivA' lIdhuM che. temAM nArakonI pahelI gaNa bhUmimAM zIta yoni che, cothImAM upara zIta nIce uSNa che. pachInI traNa bhUmimAM uNa yoni che. anya yoni hotI nathI. garbha tiryaMca ane garbhaja manuSyonI tathA devonI zItoSNa yoni che. be, traNa, cAra, indriya jIvo ane saMpUrjhanaja paMcendriya tiryaMca ane manuSyonI zIta, uNa, zItoSNa gaNe yoni che. nAka ane devone mAtra asita yoni che. beindriyathI saMmUIjana ja paMcendriya tiryaMca ane manuSyonI mAtra vivRta yoni che. garbhajatici ane manuSyonI mAtra saMvRttavivRtta yoni hoya che. nAkonI mAtra napuMsaka yoni hoya che. tiryo ane manuSyomAM strI, puruSa, napuMsaka gaNe yonio hoya che. devonI strIpuruSa be yoni che. manuSyayoninA bIjA paNa traNa prakAra che - (1) kUrmonnatA - temAM arihaMta, cakravartI Adi utamapuraSo ja utpanna thAya che. (2) zaMkhAvata - te cakravartInA gIranane ja hoya, temAM jIvonI utpatti thAya paNa nipatti na thAya. (3) vaMzIpatrItemAM sAdhAraNa manuSyonI utpatti thAya che. - yoninA bIjA paNa traNa bheda che (1) aMDaja-pakSI AdinI, (2) potajavagulI, hAthInuM baccuM AdinI, (4) jarAyuja - gAya, bheMsa, manuSya AdinI. A rIte yoni AdinA bhede basa jIvonA bhedo kahyA. have te dareka yonino saMgraha A gAthAomAM karyo che, te batAve che- pRthvI, apa, agni, vAyu cAre kAyanI sAta-sAta lAkha, pratyeka vanaspatinI daza lAkha ane sAdhAraNa vanaspatikAyanI cauda lAkha yonio che. vilendriyanI bebe lAkha ane deva-nAkanI cAra-cAra lAkha yoni che. tiryaMca paMcendriyanI paNa cAra lAkha ane manuSyonI cauda lAkha yonio che. e rIte kula coyaNiI lAkha yoni jIvonI che. have kulanA parimANa kahe che. ekendriyanI batrIsa lAkha kula koTi, beindriyonI ATha, veindriyanI sAta lAkha kula koTi, caurindriyanI nava, haritakAyanI pacIza, jalacaranI sADAbAra, khecanI bAra, catuSpada ane ura:parisarpanI daza-daza, bhujaparisarpanI nava, nArakanI parIza, devonI chavvIsa ane manuSyonI bAra lAkha kula koTi che. A pramANe badhAM maLIne 19,75,00,00,00,00,000 aMka thAya che. A rIte prarUpaNA dvAra pUruM thayuM have lakSaNa dvAra kahe che [ni.156,15] darzana sAmAnya upalabdhirUpa che, tenA cakSa, cakSa, avadhi ane kevaLa cAra bheda che. jJAnAvaraNanA dUra thavAthI spaSTa tava bodharUpa temaja svaparano pariccheda karanAra jIvanA pariNAma svarUpa jJAnanA mati Adi pAMca bheda che. cAtrinA pAMca bheda che - sAmAyika, chedoSasthApanIya, parihAravizuddhi, sUma saMparAya ane yathAkhyAta. cAritrAyAstri arthAt dezavirati sthUla prANAtipAta viramaNa rUpa zrAvakanA bAra vrata che tathA dAna, lAbha, bhoga, upabhoga, vIrya, zrotra, cakSu, nAka, jIbha, sparzana daza labdhi che. jIvadravyanI sAthe sadA rahenAra che jIvanuM lakSaNa che. upayoganA be bheda che(1) ATha prakAre sAkAropayoga, (2) cAra prakAre nirAkAropayoga, yoga, mana, vacana, kAyA traNa bhede che. mana pariNAmathI utpanna sUma adhyavasAyo ghaNAM prakAre che. vividha prakAre audayika labdhi - kSIrAzrava, madhavAzrava Adi che A labdhio jJAnAvaraNIyAdi ATha karmonI svazaktinA pariNAma rUpa che, lesyAo azubha ane zubharUpe kRNAdi cha bhede che te kapAya ane yoganA pariNAmathI utpanna thAya che. saMjJA AhAra, bhaya, parigraha, maithuna cAra bhede che athavA pUrve kahela daza bhede che athavA krodhAdi cAra bheda tathA ousaMjJA ane lokasaMjJA. zAsocchavAsa te prANa ane pAna che. kapAya eTale je saMsAranI prApti karAve che - te anaMtAnubaMdhI krodhAdi bhede soLa prakAre che. A be gAyAmAM kahela beindriyAdi jIvonA lakSaNa yathAsaMbhava jANavA. Avo lakSaNa samudAya ghaDAdimAM nathI. tethI vidvAno ghaTAdimAM acaitanyapaNuM svIkAre che. have upasaMhAra karavA ane pariNAma dvArA jaNAvavA kahe che [ni.158] beindriyAdi jIvonuM lakSaNa je darzana Adi kahA te paripUrNa che, tethI adhika koI lakSaNa nathI. have kSetra-parimANa kahe che- trasakAya payaktiA jIvo saMvartita loka prataranA asaMkhyaya bhAgamAM rahelA pradeza rAzi pramANa che. te paryApta bAdara teukAyathI asaMkhyaguNA che. prasakAya payatithI trasakAya piyaktiA asaMkhyaguNA che. kALathI-utpanna thatA trasakAya jIvo jaghanyathI be thI nava lAkha sAgaropamAM sudhI samaya sazi parimANa che. utkRSTathI paNa A ja saMkhyA che. kahyuM che ke he bhagavanuM vartamAnakALamAM rahelA trasakAyajIva keTalA kALamAM khAlI thAya ?
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/1/6/bhUmikA jaghanyathI ane utkRSTathI be thI nava lAkha sAgaropama jANavA. have niSkramaNa ane praveza kahe che - jaghanyathI eka, be traNa athavA utkRSTa parimANathI prataranA asaMkhyaya bhAga parimANavALA che. have niraMtara praveza ane nirgama saMkhyA- 103 [ni.159] jaghanya parimANathI niraMtarapaNe trasakAyamAM utpatti ane niSkramaNa eka samaye be ke traNa thAya. utkRSTathI AvalIkAno asaMkhyeya bhAga mAtra kALa sudhI niraMtara niSkrama-praveza hoya. eka jIvanI apekSAe prasakAyamAM niraMtara rahevAno kALa jaghanyathI aMtarmuhUtakALa arthAt aMtarmuhUrta rahIne pRthvIkAyAdi ekendriyamAM utpanna thAya che. utkRSTathI 2000 sAgaropamakALa trA bhAve niraMtara rahe che. pramANa dvAra pUruM. have upabhoga, zastra ane vedanA e traNa dvAro kahe che- [ni.160] mAMsa, cAmaDI, vALa, roma, nakha, pIMchAM, nADI, hADakAM, zIMgaDA AdimAM trasakAyanA aMgono upabhoga thAya che. khaDga, tomara, charI, pANI, agni Adi trasakAyanA zastra che te aneka prakAre che. te svakAya, paskAya, mizra tathA dravya, bhAva bhedathI aneka prakAre che. prasaMgopAt tenI vedanA jaNAve che - vedanA be prakAre - zarIthI ane manathI. zarIranI vedanA zalya, saLI vagere vAgavAthI thAya. mananI vedanA priyano viyoga ane pratikULa saMyoga AdithI thAya. aneka prakAranA tAva, atisAra, khAMsI, zvAsa, bhagaMdara, mAthAno roga, zUla, masA vagerethI utpanna thayelI tIvra hoya. have vistArathI upabhoganuM svarUpa kahe che- [ni.161,162] mAMsane mATe haraNa, sUara Adi marAya che, cAmaDI mATe citraka Adi, vALa mATe uMdara Adi, pIMchA mATe mora, gIdha, kapiMgura Adi, pucchane mATe camarI gAya Adi ane dAMtane mATe hAthI, varAha Adino vadha thAya che. ahIM keTalAka pUrve kahelA prayojanathI haNe che ane keTalAMka prayojana vinA mAtra krIDArthe haNe che. keTalAka prasaMga doSathI haNAya che. jemake mRgane tAkIne mArelA bANathI vacce AvelA kapota, kapiMjala, popaTa, koyala, menA vagerene haNe che tathA karma te khetI vagere aneka prakAranA che. temAM pravRtta ke Asakta ghaNAM trasakAyane haNe che. jemake doraDAthI mAre, cAbuka tathA lAkaDIthI tADana kare, teno jIvathI viyoga karAve ityAdi. A pramANe dvArone kahIne have upasaMhAra mATe kahe che- [ni.163] je dvAro kahyA te sivAyanA bAkInA dvAro pRthvIkAya jevAM ja samajavA. pRthvIkAyanA svarUpane jaNAvavA kahela gAthA trasakAyanA uddezAmAM jANavI. have sUtrAnugamamAM askhalitAdi guNayukta sUtrane kahe che- - sUtra-49 huM kahuM chuM - A badhA trasa pANI che. jemake - aMDaja, potaja, jarAyuja, AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 rasa, saMsvedaja, saMmUrttima, udbhijja ane aupAtika. A (trasajIvonuM kSetra 1) saMsAra kahevAya. * vivecana : Ano anaMta-paraMpara saMbaMdha pUrvavat jANavo. je meM bhagavaMtanA mukhakamaLamAMthI nIkaLela vANI avadhArelI che. tenAthI prApta thayela tatva tamane kahuM chuM. beindriyAdi trA jIvo che. tenA keTalA bhedo kayA prakAre che - te bhagavaMte kahyA mujaba kahuM chuM1. aMDaja - je iMDAmAMthI utpanna thAya te. pakSI, gIroLI vagere. - 2. potaja . pota sAthe janme te, hAthI, gIdaDa, jaLo vagere. 3. jarAyuja - jarAyuthI vIMTAyelA hoya te, gAya, bheMsa, bakarA, manuSya 104 vagere. 4. rasaja - osAmaNa, kAMjI dUdha, dahIM AdimAM rasathI je utpanna thAya te. pAyukRmi AkRtivALA atyaMta sUkSma jIvo rAja che. 5. saMsvedaja - parasevAthI utpanna thAya te. mAMkaDa, ju, zatapadikA vagere. 6. saMmUInaja - pataMgIyA, kIDI, mAkhI vagere. 7. udbhijja - udbhadanathI utpanna thAya te. pataMgIyA, khaMjarI, pArIplava vagere. 8. aupapAtika - upapAtathI utpanna thanArA nAka ane deva. A pramANe saMsArI jIvonA ATha ja bheda che. A ATha ja prakAre saMsArI jIvono janma thAya che. tattvArtha sUtranA adhyAya-2, sUtra-32 mAM paNa kahyuM che. (1) saMmUrchanaja - rasaja, svedaja, ubhedaja. (2) garbhaja - aMDaja, potaja, jarAyuja, (3) u5pAtaja - deva, nAka A traNa ja prakAre janma kahyo che. ahIM tenA uttabheda sahita kathana che. A ATha prakAramAM sarve saMsArI trasa jIvo samAya che. tenA sivAya koI anya nathI. A trasa jIvo ATha prakAranI yoni pAme che. je bALaka, strI Adine pratyakSa ja che. 'satti ='zabdathI trasa jIvonuM traNe kALamAM astitva siddha thAya che. saMsArajagat kyAreya trAjIvathI rahita na hoya. A aMDaja Adi prANino samUha ja saMsAra che. ema kahIne trasakAyono utpatti prakAra A sivAya bIjo koI nathI tema batAvyuM. have A ATha prakAranA trasa jIvomAM koNa koNa jIva utpanna thAya te kahe che-- * sUtra-50 H maMda ane ajJAnI jIvane A saMsAra hoya che. * vivecana : maMdanA be bheda che - (1) dravyamaMda - ati sthULa ke ati durbaLa. (2) bhAvamaMda * maMda buddhivALo bAla ane kuzAstra vAsita buddhivALo, A paNa sarbuddhinA abhAve bAla ja che. ahIM bhAva-maMdano adhikAra che. hita-ahitane na jANanAro, vizeSa samajanA abhAve te bAla che. AvA bAlajIvane ja saMsAramAM paribhramaNa rahe
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/1/6/51 che. tethI sUtramAM kahe che- * sUga-51 - huM sArI rIte ciMtavIne ane joIne kahuM chuM - pratyeka prANI pota-potAnuM sukha bhogave che. badhAM prANI, badhAM bhUta, badhAM jIva, badhAM saMtavane azAtA ane AzAMti mahAbhayaMkra ane duHkhadAyI che. tema huM kahuM chuM, A prANI dizAvidizAthI bhayabhIta rahe che. * vivecana : A pramANe bAla-strI AdimAM prasiddha kasakAya jIvone barAbara ciMtavIne kahuM chuM - pahelA manathI AlocIne pachI tenuM prapekSaNa thAya che. te mujaba badhAM jIvo pota-potAnA sukhanA bhoktA che. koInuM sukha koI bhogavatA nathI. A badhAM pANIno dharma che. badhAM prANI eTale be, traNa, cAra indriyovALA. baghAM bhUto eTale pratyeka, sAdhAraNa, sUma, bAdara, paryAptA, apayaktiA vanaspatikAya. badhAM jIvo eTale garbhaja, saMpUrNana ja ane aupapAtika jIvo. badhAM sava te pRthvI Adi ekendriyo. jo ke paramArthathI prANIbhUta Adi badhAM jIvo ja che to paNa ahIM bhedo kahyA. kahyuM che ke, be, traNa, cAra indriyavALAne prANI kahyA. vanaspatikAyane bhUta kahA, paMcendriyane jIva ane bAkInAne satva kahelA che. athavA zabdanI vyutpatti dvArathI samabhirUDha naya mate A bheda jANavA. te A pramANe che satata prANa dhAraNa karavAthI prANI che, traNe kALamAM rahetA hovAthI te bhUta che. traNe kALamAM jIvavAthI te jIva che ane haMmezA hovApaNAthI sAva che. A pramANe vicArIne ane joIne jema pratyeka jIvane sukha che tema pratyekane sAtA mahAbhaya ane du:kha che. temAM huM duHkhane kahuM chuM - je du:kha pamADe te du:kha. vizeSa e ke - kaTathI vedAya evA kamazinA pariNAma tathA je sukha na hoya te parinirvANa. te cAre bAjathI zarIra ane manane pIDA kare che tathA sauthI moTo bhaya kare che. A pramANe A vizvamAM badhAM saMsArI jIva zArIrika mAnasika duHkhothI pIDita che. te pramANe paramAtmA pAsethI samyak prakAre tavane jANIne huM tamane kahuM chuM. A prakAre sAtAdi vizeSaNayukta du:khathI parAbhava pAmelA prANo trAsa pAme che. te ja prANIo che. teo dizA, vidizAthI trAsa pAme che. tathA pUvadi dizAmAM jaIne trAsa pAme che. A badhI dizA prajJApakanI apekSAo jANavI. evI koI dizA ke vidizA nathI ke jemAM trasa jIva na hoya ke jyAM rahIne trAsa na pAmatA hoya. jema kozeTAno kIDo cAre taraphathI bhaya pAmIne potAnA saMrakSaNane mATe jALa banAvI zarIrane vITe che. evI koI bhAvadizA nathI ke jemAM rahela trasakAyo trAsa na pAme. nakAdi cAre gatimAM rahela jIva zArIrika-mAnasika duHkhothI haNAya che. tethI haMmezA teonA manamAM trAsa rahe che. A rIte badhI dizA-vidizAmAM trasakAyanA jIvo du:kha pAme che. 106 AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 kemake trasakAyano AraMbha karanArA manuSyo trasakAyano vadha kare che. kemake * sUtra-para : tuM je, viSaya sukhAbhilASI manuSya sthAne-sthAne A jIvone paritApa Ave che. trasakAyika prANI judA judA zarIrone AzIne rahe che. * vivecana : arcA, carma, lohI Adi vividha prayojanathI he ziSya ! jo, mAMsa bhakSaNa AdimAM Asakta, asvastha manavALA AraMbhazIla manuSyo vividha vedanA karIne trasajIvone saMtApe che. pRthvIne AzrIne eka, be, traNa, cAra, pAMca indriyavALA ghaNAM prANI rahe che ema jANIne manuSya nirdoSa anuSThAna karavuM joIe. je anyamatavALA bole che judu ane kare che judu temane batAve che- * sUtra-pa3 - lAtA evA temane tuM che. 'ame aNagAra chIe' ema kahenArAo vividha prakAranA zothI trasakAyanA samAraMbha dvArA prasakAya jIvonI hiMsA karatA teo bIjI aneka prakAranA jIvonI paNa hiMsA kare che. A viSayamAM nizcayathI bhagavaMte "parijJA' kahI che. A jIvananA nihi arthe - prazaMsA, sanmAna, pUjana mATe; janma-jarAthI chuTavA mATe, du:khanA nAzane mATe teo trasakAya jIvonI hiMw svayaM kare che, bIjA pAse karAve che tathA hiMsA karanAranI anumodanA kare che. paNa te temanA ahita, Abodhi mATe thAya che. A samAraMbhane jANanArA saMyamI banI, tIrthakara ke zramaNo se dharma sAMbhaLIne ema jANe che ke, A samAraMbha nizcayathI graMtha che, moha che, maraNa che ane naraka che. A samAraMbhamAM Asakta loko vividha prakAranA zothI trasakAyanA samAraMbha dvArA trasakAyajIvanI hiMsA karatAM anya aneka prakAranA prANIonI paNa hiMsA kare che. * vivecana :A sUmanI vyAkhyA pUrvavat jANavI. have koIpaNa game te kAraNe trasakAya hiMsA kare che te batAve che- * sUtra-54 : huM kahuM chuM ke, keTalAka loko pUjAne mATe trasakAya jIvone haNe che, koI camane mATe, koI mAMsa mATe, koI lohI mATe, e pramANe hRdaya, pitta, carabI, piMchA, pucha, vALa, zIMgaDu, viSANa, dAMta, dADhA, nakha, nAyu, asthi, asthibhiMja mATe trasakAyanI hiMsA kare che. koI sakAraNa ke akAraNa hiMsA kare che. koI mane mAryo ke mane mAre che ke mAraze ema vicArIne kSiA kare che. * vivecana : jene mATe trasakAyanA AraMbhamAM pravartelA tenI hiMsA kare che te huM kahuM chuM - aca eTale AhAra, alaMkArAdithI jenI pUjA karAya che athati deha. te dehane mATe
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/1/6/54 103 108 AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 haNe che, khoDakhApaNa vinAnA batrIsalakSaNA pUrapane mArIne tenA ja zarIra vaDe koI vidhA-maMtranI siddhine mATe ke gAMdi devI je mAMge te Ape - ema mAnIne haNe che. athavA jeNe jhera khAdhu hoya te jhera utAravA hAthIne mArIne tenA zarIramAM rAkhe che jevI jhera utarI naya. tathA cAmaDAne mATe yitA, vAgha dine mAre che. e pramANe mAMsa Adi mATe basa jIvone haNe che te A pramANe mAMsate mATe bhUMDa Adine mAre che, trizULa AlekhavA lohI le che, sAdhako hadaya laIne valove che, pitta mATe mora Adi, cambI mATe vAgha, magara, varAha Adi pIMchA mATe mora, gIghaDa Adi pUcha mATe rojha Adi, vALa mATe camarI Adi, zIMgaDA mATe haraNa-geMDA Adine kemake yAjJiko tene pavitra mAne che, viSANa mATe hAthIne, dAMta mATe zRMgAla Adine kemake temanA dAMta aMdhakAradino nAza kare che, dADhA mATe vAha Adi, nakha mATe vAgha Adi, snAyu mATe gAya-bheMsa Adi, asthi mATe zaMkha zukti Adi, asthimiMja mATe pADo-vAha Adino vadha kare che. A rIte keTalAMka ukata prayojanathI haNe che ane keTalAMka prayojana sivAya kAMcIDA, garoLI Adine haNe che, vaLI koI vicAre che ke A siMhe, sApe, gue mAsa svajanane ke mane pIDaDyA che, pIDe che ke pIDaze mATe temane haNe che. A rIte aneka prayojanathI basa viSayaka hiMsA batAvI uddezAne pUrNa karavA kahe che * sUtra-pa5 :A trasakAya hiMsAmAM pariNatane tenA kaTu vipAkonuM jJAna hotuM nathI. kasakAyanI hiMsA na karanArane hiMsA karmabaMdhanuM kAraNa che te jJAta hoya che. AvuM jANIne medhAvI muni jhasakAya jIvonI hiMsA varSa kare nahIM, bIja pAse karAve nahIM karanAranI anumodanA na kare. je A sakAya samAraMbhano parijJAtA che te ja muni pariphatttakamAM che e pramANe huM kahuM chuM. * vivecana : A sUnuM vivecana pUrvavatu jANavuM. te ja muni prasakAyanA samAraMbhathI virata hovAthI pApakarmanI parijJA karIne pratyAkhyAna kare che. A vAta kevaLajJAnathI jene sakala tribhuvananuM svarUpa sAkSAta thayuM che evA bilokabaMdhu bhagavaMtanA mukhethI sAMbhaLIne huM tamane kahuM chuM. adhyayana-1 "zaaparijJA"nA uddezaka-6 trasakAyano muni dIparatnasAgare karela TIkA sahitano anuvAda pUrNa 6 adhyayana-1 uddezaka-7 "vAyukAya" * bhUmikA : chaThTho uddezo kahyo. have sAtamo zarU kare che - teno saMbaMdha A rIte che - navo dharma pAmanArane muzkelIthI zraddhA thAya che. vAyunuM paribhogapaNuM aya che tethI ulkame Avela 'vAyu' vize je kaMI ala kavana karavAnuM che, te svarUpa nirUpaNArthe A uddezAno upakrama kare che. A uddezAnA upakama Adi cAra dvArA kahevA. nAma nikSepamAM "vAyu uddezaka" kahevo. vAyukAyanuM svarUpa nirUpaNa karavA mATe keTalAMka dvArono atideza karavA niryuktikAra jaNAve che ke [ni.164] je vAya te vAyu. pRthvIkAyamAM kahelA baghAM dvArA vAyukAyamAM kahevA. paNa vighAna, parimANa, upabhoga, za, lakSaNamAM vizeSatA che. temAM vidhAna dvArA pratipAdana arthe kahe che-- [ni.165] vAyu e ja jIva te vAyujIva. tenA be bheda che - sUkSma ane bAdara, tevA nAmakarmanA udayathI sUkSma ke bAdara kahe che. baghAM jALI, bAraNAdi baMdha karyA pachI jema gharamAM dhumADo rahe che tema sUma vAyukAya sarva lokamAM vyApIne rahe che. bAdara vAyukAyanA pAMca bheda havenI gAthAmAM kahe che [ni.166] ukalika, maMDalika, guMjA, ghana ane zuddha e pAMca bheda che. (1) kalika vAyu - rahI rahIne moja mAphaka je vAya che. (2) maMDalika vAyu vaMToLIyAno vAyu. (3) guMjA vAyu - bhaMbhAnI jema guMje che. (4) ghanavAyu - ati ghana, pRthvI AdinA AdhArarUpe rahela, baraphanA jaththA jevo. (5) zuddhavAyu - zIta kALamAM je maMda maMda vAyu vAya che. tathA "pannavaNA" sUma-3ramAM kahela pUrvadi vAyuno samAveza AmAM ja thaI jAya che tema jANavuM. A pramANe bAdara vAyukAyanA pAMca bhedo kahyA. have lakSaNa dvAra kahe che [ni.16 jema devanuM zarIra AMkhothI dekhAtuM na hovA chatAM che ane sacetana che, devo potAnI zakti vaDe AMkhothI na joI zakAya tevuM rUpa paNa karI zake che. tethI ApaNe ema na kahI zakIe ke deva nathI ke acetana che. te rIte vAyu paNa cakSano viSaya thato nathI, to paNa vAyukAya che ane sacetana che. jema lopa thavAnA vidyA maMtrI tathA aMjanathI manuSya adazya thAya che, paNa tethI manuSya nathI ke acetana che tema na kahevAya. tema vAyu mATe paNa samajavuM. ahIM '' zabdathI vAyunuM rUpa cakSugraha nathI. tema samajavuM. kemake te paramANuM mAphaka suma parimANavALo che. vAyu sparza, rasa ane rUpavALo hoya che. jyAre bIjA matavALA vAyune mAtra sparzavALo ja mAne che.. prayoga mATe ahIM eka gAthA kahe che - prayoga - vAyu cetanAvALo che, kemake gAya, ghoDA AdinI jema bIjAnI preraNAthI tirthI ane aniyamita gativALo che. -x-x-x- tethI dhanavAta, zuddha vAyu Adi bhedavALo vAyu jyAM sudhI zastrathI haNAyela na hoya tyAM sudhI vAyukAya sacetana che * dhe parimANa dvAra kahe che * * * * * * * * * * * * *
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/1bhUmikA 109 110 AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 [ni.168] bAdara paryApta vAyu saMvartita loka pratanA asaMkhyaya bhAge rahenAra pradeza sazi parimANavALo che ane bAkInI traNa sazi alaga alaga asaMkhya lokAkAzanA pradeza pramANa hoya che. vizeSa e ke - paryApta bAdara akAyathI pati bAdara vAyukAya sAsaMkhyaguNa adhika che. apayapti bAdara akAyathI aparyApta bAdara vAyukAya asaMcagaNa adhika che. aparyApta sUkSama akAyamI apayata sama vAyukAya vizeSAdhika che. paryApta sUma akAyathI paryApta sUma vAyukAya vizeSAdhika che - have upabhoga dvA [ni.169] paMkhAthI pavana nAMkhavo, dhamaNathI phUMkavuM, vAyu dhAraNa karIne zarIramAM prANa-apAnarUpe rAkhavo vagere bAdara vAyukAyano upabhoga che. dhe zastra dvAra kahe che. tenA dravya-bhAva be bheda che. dravyazA kahe che [ni.130] paMkho, tADanA pAna, sUpaDuM, cAmara, pAMdaDA, vAno cheDo Adi vAyunA dravyazastra che. pavanamArge rUvAnA chIdromAMthI bahAra Ave che te parasevo te zastra che. gaMdho te caMdana, vALo Adi tathA agnijavALA tathA ThaMDo-uno vAyu A pratipakSavAyu svakAyazastra che. paMkho vagere parakAya zA che. bhAvazastra te duSTa mana, vacana, kAyAnI ceSTArUpa asaMyama che. have badhI niyuktino upasaMhAra karatA kahe che [ni.171] bAkInA dvAra pRthvIkAyanA uddezAmAM kahyA mujaba ahIM samajavA pUrve kahela niyukti vAyukAya uddezAmAM paNa jANavI. nAma nipajJa nikSepo pUro thayo. have sUvAnugamamAM asmalitAdi guNayukta sUtra kahevuM. te A pramANe che - pazu anaHe chaThThA uddezAne aMte sUtramAM trasakAyanuM parijJAna ane tenA AraMbhano tyAga munipaNAnuM kAraNa kahyuM tema ahIM vAyukAyanA viSayamAM paNa munipaNAnuM A ja kAraNa kahyuM. tathA paraMpara sUtra saMbaMdha A che- "ahIM keTalAMkane e vAtanI jANa nathI." zuM jANa nathI ? padu tathA sUrya je mADakaMpa0 no saMbaMdha jANavo. * sUtra-56 * vAyukAya jIvonI hiMsAnI duzaMkA karavAmAM athata nivRttImAM samartha che. * vivecana :dugaMchA eTale gupsA. prabhu eTale samartha. durgachA karavAmAM samartha. prazna * kaI vastunI durgachAmAM samartha ? teno uttara Ape che. 'gu' eTale kaMpana. kaMpanazIla hovAthI vAyune 'i' kahe che. A vAyunI gupsA karavAmAM atha. vAyunA A sevanano tyAga karavAmAM A muni samartha thAya che. athavA pAThAMtarathI 'na'ne badale 'aa' letAM vAyu adhika hovAthI kevala eka ja sparzanendriyathI oLakhI zakAya che tethI saMyamI muni vAyunI gusA karavAmAM samartha bane che ati vAyukAya jIva che ema zraddhA karIne tenA samAraMbhanI nivRttimAM samartha thAya che. vAyukAyanA samAraMbhanI nivRttimAM samarthanuM svarUpa have kahe che * sUtra-pa3 - AMtakane jonAra muni vAyukAyAmaraMbhane ahita jANIne je AtmAne aMdarathI jue che te bahAra paNa jue che ane je bAhane jANe che, te AtmAnA aMdaranA svarUpane paNa jANe che. tulanAnuM anveSaNa-ciMtana kara, * vivecana : AtaMka eTale kaTavALuM jIvana. A AtaMka be prakAre - zArIrika ane mAnasika, temAM kAMTA, kSAra, zastra, gaMDalUtA AdithI utpanna thAya te zArIrika AtaMka ane priyano viyoga, apriyano saMyoga, icchitanI apAti, dArigha ane mAnasika vikAronI pIDA te mAnasika AtaMka che. A baMne AtaMka ja che tene jonAra muni 'AtaMkadarzI' kahevAya; arthAta jo huM vAyukAyanA samAraMbhathI nivRtta nahIM thAuM to avazya A baMne AtaMka-du:kha mArA para AvI paDaze. tethI A vAyukAyano samAraMbha AtaMkanA hetubhUta kahyo che, ema jANIne tenAthI nivRtta thavAmAM samartha thAya che AtaMka dravya, bhAvathI be bhede che. temAM dravyAtaMka jaNAve che jaMbUdvIpa nAmaka dvIpanA bharata phogamAM nagaranA guNathI samRddha ane suprasiddha evuM rAjagRha nAme nagara hatuM. te nagaramAM garviSTha, zagumardaka, cotarapha phelAyela yazavALo ane jIva-jIvAdi tatvano jJAtA jitabhu nAme rAjA hato. niraMtara mahAna saMvega sathI bhAvita aMtaHkaraNavALA A rAjAe dharmaghoSa AcArya samIpe eka pramAdI sAdhune joyA. te ziSyane vAraMvAra aparAdha badala Thapako ApavA chatAM tene vAraMvAra pramAda karatA joIne, te sAdhunA hitane mATe tathA bIjA sAdhu pramAdI na bane te mATe rAjAe AcAryazrInI anujJA laI te sAdhune potA pAse bolAvyA. tathA utkaTa ane tIvra vastuo meLavIne kSAra taiyAra karAvyo. A kSAra eTalo jalada hato ke jemAM nAMkhelo mANasa godoha mAna samayamAM mAMsa, lohI vinAno phakta hADakAM mAtra rahe. pUrva saMketa mujaba rAjA e be maDadAM taiyAra rakhAvyA. ekane gRhasthano, bIjAne pAkhaMDIno veza paherAvela. pUrve zikhavelA mANasane rAjAe pUchyuM ke A baMneno aparAdha zo che ? teoe kahyuM ke eka AjJAbhaMjaka che. bIjo pAkhaMDI potAnA zAstrokta AcAra pALato nathI. rAjAe temane godoha mAtra kALa kSAramAM nAMkhavAnuM kahyuM. te baMnenA hADakAM ja maNa rahyA tyAre khoTo krodha karI rAjAe AcAryane kahyuM - tamArAmAM koI pramAdI hoya to kaho, huM tene zikSA karuM. gurue kahyuM koI pramAdI nathI, koI thaze to huM kahIza. rAjA gayo tyAre pe'lA ziSyae kahyuM - have huM pramAdI nahIM cAuM, huM tamArA zaraNe saMpUrNa Avelo che. jo pharI mane pramAda thAya, to guNo vaDe suvihita evA Apa mane te pramAda sakSasathI bacAvajo. AtaMka ane bhayathI udvigna te niraMtara potAnA dharma AcaraNamAM jAgRta thayA; subuddhivALo thayA. rAjAo samaya Avye satya vAta karI te sAdhunI kSamA mAMgI. sArAMza e ke - dravya AtaMkane jonAro manuSya potAnA AtmAne pApAraMbhathI
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/1/7/57 nivRtta kare, jerIte dharmaghoSasUrinA ziSya nivRtta thayA. bhAva AtaMkadarzI naka, tiryaMca, manuSya, deva janmamAM thanAra priyano viyoga Adi zArIrika, mAnasika AtaMkanA bhayathI vAyukAyanA AraMbhamAM na pravarte, paNa A vAyukAya samAraMbhane ahitakara mAnIne teno tyAga kare. tethI vimaLa vivekabhAvathI AMtakadarzI hoya te vAyukAyanA samAraMbhanI jugupsA karavAmAM samartha che. hitanI prApti ane ahitanA tyAgavALA anuSThAnamAM anya muni mAphaka A muni paNa samartha thAya. have vAyukAya samAraMbhanI nivRttinA kAraNa kahe che- je muni AtmAnA sukha-duHkhane jANe che te bahAranA vAyukAya Adi prANIne paNa jANe che. jema mAro AtmA sukhano abhilASI che ane duHkhathI kheda pAme che tema vAyukAyAdine paNa che. vaLI azAtA vedanIyakarmathI AvatA duHkha ane zAtAvedanIya karmathI AvatA sukha te potAne anubhava siddha che. A rIte je sukha-duHkhane jANe che te ja kharo adhyAtma vedI che. je adhyAtma vedI che te AtmAthI bAhya evA vAyukAyAdi prANigaNane vividha upakramathI utpanna, potAthI ane pAskAthI utpanna sukha-duHkhone jANe che. svapratyakSapaNAthI pAkAnuM paNa anumAna kare che. jemane potAnA AtmAmAM ja AvI subuddhi nathI, temane bAhya evA vAyukAya AdinI apekSA kyAMthI hoya ? kemake bAhya ane adhyAtma paraspara samAna che. paranA AtmAnA jJAnathI have zuM karavu te kahe che- A tulanAne upara kahelA lakSaNothI zodha. jema tArA AtmAne sarvathA sukhanA abhilASapaNAthI rakSe che tema bIjAne paNa tuM bacAva. jema bIjAne surakSita rAkhe che tema tane paNa bacAva. A pramANe sva-paranA sukhaduHkha jANavA. 111 vaLI lAkaDA ke kAMTAthI pagamAM lAgatAM jema tane vedanA thAya che, tema tuM bIjA jIvomAM paNa jANa. 'marIza' eTaluM sAMbhaLatA tane je duHkha thAya che, te anumAnathI bIjAne duHkha thAya te jANa. A pramANe tulanA karI sva-parane samajanArA manuSya sthAvara ane trA jIvonA samUhanA rakSaNa mATe pravarte. kaIrIte pravarte te- * sUtra-58 - A jainazAsanamAM Avela, zAMtine prApta thayela saMyamI muni vAyukAyanI hiMsA karI jIvavAnI icchA na kare. * vivecana : A dayA-rasavALA jinapravacanamAM zamabhAvI sAdhu rAga-dveSathI mukta che. 'smRti' eTale prazama, saMvega, nirveda, anukaMpA, Astikaya lakSaNavALuM samyakdarzana, jJAna ane cAstrino samUha. te nirAbAdha mokSarUpa zAMtinI prAptinuM kAraNa che. evI zAMtine prApta thayela ke zAMtimAM rahelane "zAMtigata'" jIvo kahyA. 'vaiviyA' eTale rAgadveSathI mUkAyelA. dravya eTale saMyama, te sattara prakAre che. te kaThina karmano vinAzaka hovAthI tene 'dravika' kahyo che. nAvartakuMti eTale teo vAyukAyanI hiMsA karIne jIvavA icchatA nathI. te AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 pramANe pRthvIkAya AdinI paNa ame pUrve kahyA mujaba rakSA karIzuM. sArAMza e ke - A jinazAsanamAM saMyamamAM rahelA, rAgadveSathI mukta ane bIjA jIvone duHkha daI sukhathI jIvavAnI icchAthI rahita ja sAdhu hoya che. paNa anyatra nathI kemake AvI kriyAnA bodhano bIje abhAva che. tethI-- 112 * sUtra-59 : lajjAtA evA tene tuM jo, "ame aNagAra chIe" ema kahenArA je A vividha prakAranA zastro vaDe vAyukAyano samAraMbha karatA vAyujIvonI hiMsA karavA vaDe tenA Azrita anya aneka jIvonI hiMsA kare che. A viSayamAM bhagavaMte parijJA' batAvI che. A jIvitamAM vaMdana-sanmAnapUjA mATe, janma-maraNathI chUTavA mATe, duHkhanA vinAza mATe teo vAyukAyanI hiMsA jAte kare che, bIjA pAse karAve che, karanArane anumode che. te temane ahitakara, abodhikara thAya che. A pramANe bodha pAmelA saMyama aMgIkAra karIne bhagavaMta ke zramaNa pAse dharma sAMbhaLIne jANe che ke, A hiMsA e graMthi che, moha che, maraNa che, naka che. chatAM temAM Asakta thaIne loko vividha zastro vaDe vAyukAyano samAraMbha karatA vAyukAyanI hiMsA karavA vaDe anya aneka jIvonI paNa hiMsA kare che. * vivecana : pUrvenA sUtro anusAra jANavuM. * sUtra-60 : te huM kahuM chuM - je uDatA jIva che te vAyukAya sAthe ekaThA thaIne pIDA pAme che. jeo AvA saMghAtane pAme che te jIvo paritApa pAme che ane mRtyu pAme che. vAyukAyazastra samAraMbha karanAre A badhI hiMsAne jANI nathI. jemaNe A zastra samAraMbhano tyAga karyo che. teo vAyukAya hiMsAnA parijJAtA che. A pramANe parijJA karIne medhAvI muni vAyujIvonI hiMsA svayaM na kare, bIjA pAse na karAve ane hiMsA karanArane anumode nahIM. jemaNe A vAyuzastranA samAraMbhane parijJAta karela che te ja muni "parijJAta karmA' che, tema huM kahuM chuM. * vivecana : A sUtranuM vivecana pUrvasUtra mujaba jANavuM. have cha jIvanikAyano vadha karanArane apAya-duHkha dekhADIne je vadha nathI karatA temanAmAM saMpUrNa munipaNuM che. te vAtane have pachInA sUtra-61, 62mA kahe che- - sUtra-61 : A vAyukAya tathA bIjA kAyonI hiMsA karanArane jANo. je AcAramAM rahetA nathI tevA zAkyAdi AraMbhane ja vinaya kahe che. AvA svacchaMdAcArI, viSayAsakta ane AraMbha kta jIvo karmabaMdhano saMga kare che. (karma bAMdhe che.)
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/1/61 113 * vivecana :A vAyukAya tathA pRthvIkAyAdimAM jeo AraMbha kare che, te karmo bAMdhe che. prazna - eka jIvanikAyanA vadhamAM bIjA nikAyano karmabaMdha kema thAya ? uttara : eka jIvanikAyano AraMbha bIjA jIvanikAyanA vadha vinA na thaI zake. te tuM samaja. A kathana dvArA zrotAne vicAravA kahyuM. temane bIjA jIvanikAyane mAravAnI icchA na hovA chatAM eka ne haNatAM bIjA haNAI jAya che ane pApakarmabaMdha thAya che. prazna : pRthvIkAyanA AraMbhathI bIjA kAryonA AraMbhanA karma koNa bAMdhe che ? uttara : jeo AcAramAM rahetA nathI. paramArtha jANyA vinA jJAna, darzana, cAstri, tapa, vIryarUpa pAMca AcAramAM sthiratA karatA nathI, te avRtithI pRthvIAyAdinA AraMbhI bane che. teone bIjI kAyanI hiMsAnA pApa bAMdhanArA paNa jANa. prazna - kayA loko AvAramAM ramatA nathI ? - zA mATe ? uttara : zAkya, digaMbara, pAsatyA AcAramAM rahetA nathI. AraMbha karavA chatAM potAne saMyamI mAne che. vinayane saMyama kahe che. teo kahe che - ame vinayamAM ja rahelA chIe. paNa teo pRthvI AdinA svarUpane jANatA nathI. kadAca mAne to paNa teno AraMbha karavAthI jJAnAdi AcAranA vikalApaNAthI AcArarahita che. prazna- AcArarahita duSTa zIlavALA hovA chatAM potAne saMyamI kema mAne che ? uttara : potAnA abhiprAya mujaba pUva-para vicAryA vinA athavA viSayAbhilASathI AraMbha mArgamAM rahIne avinIta chatAM potAne vinayI kahe che. AraMbhamAM lIna, viSayaparibhogamAM ekacitta banelA teo jIvone du:kha devAnA karmo kare che. A pramANe viSayAsakta cittavALA teo atizaya sAvadhAnuSThAna kare che. tenA dvArA ATha prakAranA karmono bhaMga kare che. athavA AraMbhI viSayasaMga kare che. viSayasaMgathI saMsAra che. jevA unmatta bhAve kare tevA karmo bAMdhI du:kho bhogave che. have AraMbha tyAgI kevA hoya te kahe che * sUtra-62 - te saMyamarUpI dhanathI yukata che, je sarva-prakAre bodha ane jJAnayukta AtmA na karavA yogya pApakarma na kare. A pApakamane jANIne medhAvI sAdhu cha avanikAyanI hiMsA vaya re nahIM bIja pAse karAve nahIM karanArane anumoda nahIM jeNe A badhA cha avanikAsazastra samAraMbha jANayA che, te ja "harijJAtakad" muni che. ema huM kahuM chuM. * vivecana : pRthvIkAyAdi uddezAmAM kahela nivRtti guNavALA arthAtu cha jIvanikAya vadhanA tyAgI ja vasumAna-dhanI che. vasunA dravya ane bhAva be bheda che. dravya vasu te marakata, indranIla, vajAdi ane bhAvavatu te samyak darzana, jJAna, cAritra, ahIM bhAva vasumAnuM levA. sarva prakAranA jJAna vizeSathI sarva dravya ane paryAyane jANanArA, sAmAnya[1/8]. 114 AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 vizeSa lakSaNavALA baghAM padArthonA yathArtha jJAnavALo AtmA ja 'sarvasamavAgataprajJAna' che. athavA zubha ke azubha phaLanA parijJAnathI naka, tiryaca, manuSya, deva ane mokSasukhanA svarUpanA parijJAnathI anityAdi guNavALA saMsAra sukhathI vikRta ane mAga moTApada-anuSThAtA AmA ja sarvasamanvAgatapajJAna kahevAya che. tethI Avo AtmA Aloka-paraloka viruddha AcaraNa na kare. adha:patananA kAraNa rU5 18 pApakarmo kahe che A pApo prANAtipAta, mRSAvAda, adattAdAna, maithuna, parigraha, krodha, mAna, mAyA, lobha, rAga, dveSa, kalaha, abhyAkhyAna, vaizunya, pamparivAda, ti arati, mAyAmRSAvAda ane mithyAtva za ema aDhAra che. A pApo svayaM na kare, bIjA pAse na karAve, karanArane anumode nahIM. A aDhAra pApane saMpUrNa jANIne te sAdhu sva-para-ubhayakAyarUpa zastrathI cha ivanikAyano AraMbha svayaM na kare, bIjA pAse nA karAve, karanArane anumode nahIM. A pramANe te parIkSaka sAdhu pApakarmone jJa parijJAthI jANI, pratyAkhyAna parijJAthI tyAga kare. te sAdhu pratyAkhyAna pApakamAM che. ahIM 'ti' pada adhyayananI samApti sUcaka che, 'DhavIfma' padathI sudharmAsvAmI jaNAve che ke - A badhuM mArI buddhithI nahIM paNa ghanaghAti karmanA kSayathI pragaTa kevalajJAnI bhagavaMte kaheluM tamane kahuM chuM. te vardhamAna svAmI bhagavaMtane indro paNa name che, teo cokIza atizayathI yukta che. ahIM vRttikAra kahe che ke - sUtrano anugama, niphoSa, sparza niyukti badhuM kahyuM. adhyayana-1 zastraparijJAno uddezaka- "vAyukAya"no muni dIparatnasAgare karela TIkA sahitano anuvAda pUrNa have taigamAdi sAta nayo kahe che. anyatra vistArathI kahyA che. saMkSepathI . nayanA be bheda che - jJAnanaya ane caraNanaya. jJAnanaya kahe che - jJAna ja hitanI prApti ane ahitanA tyAgamAM samartha che, sakala du:khono nAzaka che mATe jJAna ja mokSanuM mukhya sAdhana che. caraNanaya kahe che * mokSanuM mukhya sAdhana cAstri ja che. kemake badhAM padArthono avaya vyatirekanA samadhigamyapaNAthI te pradhAna che. sakala vastune jANavA chatAM cAritra vinA bhavadhAraNIya karmonA uccheda na thAya. karma cheda vinA mokSa na thAya. tethI jJAna pradhAna nathI. vaLI mULa-utaguNa yukta cAstrithI ja ghAtakarmano cheda thAya che. tethI kevaLajJAna thAya che. pachI yathAvAtacAAithI sarvakarma kSaya pAme che. sarvakarma kSayathI avyAbAdhasukha lakSaNa mokSa prApti thAya. tethI cA>>i ja mukhya che. ahIM AcArya kahe che . A baMne mithyAdarzana che. kemake kiyA vinA jJAna
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 * zrutaskaMdha-1 * adhyayana-2 lovijaya) 1/1//62 115 ke jJAnarahita kriyA vyartha che. jema AgamAM pAMgaLo ane aMdha baMne baLI maryA. tethI ekamekathI nirapekSa nayo mithyAtvarUpa che. paNa paraspara apekSA mukta nayane ja samyakatva mAnela che. * * * * * * * tema ahIM jJAna ane caraNa baMne maLIne ja mokSa prAptimAM samartha bane che ekaluM jJAna ke ekaluM cAai nahIM. A ja nirdoSa pakSa che. have baMne nayanI praghAnatA dazavi che. (je ame saMkSepamAM noMpIe chIe-). yAtri ane jJAnaguNamAM rahela sAdhu baghAM nayono mata sAMbhaLI sApekSa bhAve jJAnanaya ane caraNanayano Azraya le che. AtmA guNI che, jJAna guNa che. te baMneno kadI viyoga thato nathI. tethI te sahabhAvika che. A pramANe ghaNAM prakAre nayamArganuM svarUpa samajIne saMpathI jJAna ane cAstrimAM ja rahevuM A vidvAnono nizcaya che. ahIM saghaLA ane laMgaDAnA deTAMtathI jJAna ane sAtrinA samanvaye moDhA jANavo. ( A pramANe AcArAMga sUjhanA sArarUpa cha ivanikAya svarUpa ane rakSaNanA upAyane kahenArA tathA Adi, madhya, aMtamAM ekAMta hitakArI dayArasavALuM paheluM adhyayana sAdha jyAre saNa- aNiI bhaNe, zraddhA-saMvega sAthe AtmasAta kare tyAre, te sAghane nizItha Adi cheda sUtromAM kahyA mujaba parIkSA karIne yathAvidhi mahAvata AropavA. AvI upasthApanA zubha tithi, karaNa, nakSatra, muhUrta, dravya, thoma, bhAva joIne jina pratimA samukha pravamiAna svAtithI vaMdanA karI corya ziSya sAthe mahAvata AropaNA saMbaMdhI kAyotsarga karI. eka-eka mahAvatano traNa traNa vakhata pATha bole. cAvatu rAtri bhojana viramaNa vratano pATha bolI caiA pATha bole. - X - X * x* ziSya hitazikSA mAMge. AcArya hitazikSA ApI, ziyanA mastake vAsa kSepa kare, * * * * * * * ziyane tenA gaNa, kuLa, zAkhA, AcArya, upAdhyAya AdinA nAma kahI AyaMbila, nIvi ke gaccha paraMparA mujabanA tapanuM pratyAkhyAna karAve. A pramANe A adhyayana Adi, madhya, aMtamAM kalyANa samUhane denArA, bhavya jIvonA mananuM samAdhAna karanAra, priya-viyogAdi du:khonA Avarta tathA aneka kapAya svarUpa jalacara AdithI vyApta hovAthI viSama A saMsAra samudrane tAravAmAM samartha ane nimala dayAsavALu A adhyayana vAraMvAra mumukSue bhaNavuM. AyAAMga sUtra-zrutaskaMdha-1nA adhyayana-1no muni dIparatnasAgare karela saTIka anuvAda pUrNa AtmAnA uttama guNa (payayi) vaDe niraMtara vadhela, AyAto vistAra karatAra, saMsArI prapaMcathI mukta, trANarUpa vardhamAna svAmIne namaskAra. ati gahana evuM zAparijJA adhyayananuM vivaraNa zreSTha AcArya gaMdhahastIe pUrve kahela temAM huM kaMIka avaziSTa khulAso karuM chuM. prathama adhyayana kahevAyuM, have bIjuM kahIe chIe. teno saMbaMdha A pramANe A saMsAramAM mithyAtvanA upazama, kSaya ke kSayopazamathI prApta samyagradarzana, jJAna kAryanA AtyaMtika ekAMta bAdhArahita paramAnaMda rUpa svatvanuM sukha je kevaLajJAna kevaLadarzana prApta thayelAne mokSanuM ja kAraNa bane che. te AzravanA nirodha ane nirjararUpa tathA mULaguNa-uttaguNarUpa evuM cADhi che. nirvidane badhA prANIne saMghanAdi du:kha na devArUpa je sarvottama cAstri che, te cAminI siddhi mATe A adhyayana che. * * * * * ahIM bRhaspatinA nAstika matanuM khaMDana che. ahIM sAmAnyathI jIvanuM astitva siddha karyuM. vizeSayI jIvano mokSa batAvavAthI bauddha matanuM khaMDana karyuM. pachI ekendriya pRthvI Adi bheTavALA jIvone batAvI anukrame pRthvIkAyAdinI utpatti batAvI che . jema harasa, masA e mAMsanA aMkurA che tema pathara, zIlAdi pRthvIkAyanI utpatti che. paDatara jamIna khodatA jema deDakA nIkaLe tema pANInI utpatti che viziSTa AhArathI zarIranI hAni-vRddhi sAthe agninI tulanA che, bIjAthI prerita gAya, ghoDAnI gati mAphaka vAyukAya kahyo. e ja rIte vanaspatikAya oLakhAvela che. - * * * * e ja rIte sUma bAdara ekendriya, vikalendriya tathA paMcendriya saMjJIasaMjJI pati-patiAdi jIvonA bhedo batAvI, temanA svakIya-pakAya zastro batAvI, tenA vadhamAM karmabaMdha ane karmathI chuTavA virati batAvI. te ja cArui che. - x *x * ityAdi. pahelA adhyayanamAM batAvyuM. (bIjA adhyayanamAM batAve che ke-) zastraparijJA adhyayanane sUjhAIthI bhaNelA sAdhune tyAM batAvelA pRthvIkAyAdi jIvonA bhedane mAnato tenI rakSAnA pariNAmavALo sarva upAdhithI zuddha, tenA utta--NathI raMjita thaI, gurue paMcamahAvata arpaNa karela sAdhu jema jema sagAdikapAyarUpa loka ke zabdAdi viSayalokano vijaya kare tene lokavijaya kahevAya te vAta A bIjA adhyayanamAM kahI che-- vRttikAra kahe che * niyuktikAre pUrve zastraparijJAmAM adhyayana adhikAra A ja pramANe kahyo che, jema huM nirdeza karuM chuM. prathama satra dvArA ane nirdeza che ke - je rIte loka baMdhAya che tema sAdhue na baMdhAtAM baMdhanA kANane choDavA joIe. A rIte adhyayana saMbaMdha joDyo. A adhyayananA cAra anuyoga dvArA che. temAM
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyayana-2, bhUmikA sUtrArthanuM kathana te anuyoga che. tenAM dvArone upAyo, vyAkhyAMga kahevA. A cAra dvAro upakrama, nikSepa anugama, naya che. temAM upakrama be che - zAstrIya ane laukika. nikSepA traNa che - oghaniSpanna, nAmaniSpanna, sUtrAlApakaniSpanna anugama be che - sUtrAnugama, niryuktianugama. nayo-naigama Adi sAta che. zAstrIya upakramamAM arthAdhikAra be che - adhyayanano ane uddezAno. temAM adhyayana arthAdhikAra zastraparijJAmAM kahyo che. uddeza arthAdhikAra ahIM batAve che. 117 [ni.163] pahelA uddezAnA adhikAramAM mAtA-pitAdimAM rAga na karavo tema batAvyuM je mATe AgaLa sUtra che - mAyA me Adi. bIjA uddezAmAM saMyamamAM ardaDhatA na karavAnuM ane viSaya-kaSAyAdimAM adRDhapaNe karavAnuM kahyuM je 'rUM ATTe ' sUtramAM paNa che. trIjA uddezAmAM 'mAna e arthasAra nathI' tema batAve che kemake jAti vagerethI uttama sAdhue - X - X - madanA sthAne mAna na karavuM. kahyuM che ke je zovAthI vagere. cothA uddezAmAM kahyuM, bhogamAM prema na rAkhavo. sUtramAM bhoganA viSAka kahyA che. jemake ' thIrdi hod patti.' pAMcamAM uddezAmAM 'lokanizrA' adhikAra che. sAdhue saMyamArthe dehanA pratipAlana mATe lokoe potAnA mATe AraMbha karela vastu levI joIe. sUtramAM te mATe kahyuM che - samudghi aLavAre uddezA-6mAM 'lokamamatva tyAga' kahyo. pUrva ke pachInA paricIta lokomAM mamatva na karavuM. kamaLanI jema nirlepa rahevuM. sUtramAM paNa be mamAthama Adi kahyuM che. A adhyayananuM nAma lokavijaya che. nAma nikSepAthI loka ane vijaya ema be padano nikSepa karavo. temAM sUtrAlApaka niSpanna nikSepAmAM nikSepa yogya sUtra padonA nikSepA karavA. sUtramAM mULa loka' zabdano artha kaSAya karyo che. tethI kapAyanA nikSepA kahevA. te pramANe nAma niSpanna bhaviSyanA sUtra AlApaka niSpanna nikSepA Adi saMbaMdhe - 4 - 4 - niyuktikAra kahe che-- [ni.164] loka, vijaya, guNa, mULa, sthAna e pAMcano nikSepo karavo joIe ane je mULa che te saMsAra che, tethI teno nikSepo karavo joIe. A saMsAranuM mULa kaSAya che. kemake naka, tiryaMca, manuSya, devagatirUpa saMsAra ja skaMdha che; garbha, niSeka, kalala, arbuda, mAMsapezI, janma, jarA, maraNa Adi tenI zAkhA che, dAridhrAdi aneka duHkha niSpanna pAMdaDA che, vaLI piyaviyoga, apriyasaMyoga, arthanAza, roga vagere seMkaDo phulono samUha che. zArIki mAnasika duHkhasamUha tenA phaLa che. AvA saMsAravRkSanA mULa kaSAyo che. A pramANe nAma ane sUtrAlApaka nikSepAmAM saMbhavita padone niyuktimAM kaheze. [ni.165] loka, vijaya, adhyayana, lakSaNa, guNa, mULa, sthAna tathA sUtramAlApaka niSpanna Adi TUMkamAM kahyuM. temAMthI loka ane vijayano nikSepa have kahe che- [ni.166] lokano nikSepa ATha prakAre ane vijayano cha prakAre che. bhAvamAM kaSAyalokano adhikAra che ane teno vijaya karavAno che. AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 je dekhAya te loka. A loka dharmAstikAya, adharmAstikAyathI vyApta, bAkInA dravyonA AdhArabhUta, vaizAkha sthAna - kamaranI baMne bAjue banne hAtha rAkhI, paga pahoLA karI ubhA rahelA puruSanI mAphaka rokAyela AkAza khaMDa levo. athavA pAMca astikAyAtmaka loka jANavo. A lokano ATha prakAre nikSepa che - nAma, sthApanA, dravya, kSetra, kALa, bhava, bhAva ane paryava. 114 'vijaya' zabdanA abhibhava, parAbhava, parAjaya e paryAyo che. teno nikSepa cha bhede kahIzuM. ahIM lokanA ATha bhedamAMthI bhAvalokano adhikAra hovAthI bhAvinakSepo lIdho. A bhAva audayikAdi cha bhede che. temAM paNa audayika bhAva kaSAyano adhikAra che kemake te saMsAranuM mULa che. audayika bhAva kaSAyalokano vijaya karavA A badhuM kahyuM. 'loka' zabdano nikSepo kahIne have vijayanA cha bhede nikSepa kahe che [ni.167] temAM 'loka'' zabda AvazyakamAM caturvizati stavamAM vistArathI kahyo che. - 4 - 4 - teno ahIM zuM saMbaMdha che ? - te kahe che- apUrvakaraNathI kSapaka zreNi e caDhanAra puruSa lAkaDAM jema agnine bALe tema karmarUpI lAkaDAne dhyAnarUpI agni vaDe bALe che. tenAthI kevaLajJAna prApta thatA tIrthaMkara nAmakarma udayamAM Ave che. tenAthI cotrIza atizaya yukta evA zrI vardhamAnasvAmIe heya-upAdeya padArthane jaNAvavA deva ane manuSyanI paryAdAmAM 'AcAra' sUtrano artha kahyo. tene mahAmati ane aciMtya zaktivALA gautamAdi gaNadharoe sarve jIvonA upakArane mATe tene AcArAMga sUtrarUpe guMcyuM- jyAre Avazyaka sUtra aMtargat caturvizatistavanI niyukti tyArapachI thayelA kALamAM thayela bhadrabAhu svAmIe kahI che tethI, te ayukta che. kemake pUrvakALamAM banela AcArAMganuM vyAkhyAna karatA pachIthI thayela caturvizati stavano havAlo devo yogya che ? - A pramANe koI komaLa buddhivALA ziSyane zaMkA thaI. AcArya kahe che - AmAM koI doSa nathI. kemake A niryuktino viSaya che. bhadrabAhusvAmIe pahelA Avazyaka niyukti racI, pachI AcArAMga niyukti racI mATe doSa nathI. kahyuM che ke - Avazyaka, dazavaikAlika, uttarAdhyayana ane AcArAMgAdi. niyukti racI. 'vijaya' zabdanA nAma ane sthApanA nikSepa sugama che. tethI dravyAdi nikSepa kahe che - dravya vijayamAM 'jJa' ane 'bhavya' choDIne vyatitimAM - dravya vaDe, dravyathI ke dravyamAM vijaya - jemake - kaDavo tIkho kasAyelo Adi auSadhathI saLekhama Adi rogano vijaya athavA rAjA ke mallano je vijaya thavo te kSetravijaya - cha khaMDa bharatane jItavuM ke je kSetramAM vijaya thAya te. kALa vaDe vijaya te kALa vijaya. jemake bharate 60,000 varSe bharatakhaMDa jItyo. ahIM kALanI pradhAnatA che. athavA mRtaka karmamAM eNe mAsa jItyo. athavA je kALamAM vijaya thAya te. audayikAdi eka bhAvanuM bhAvAMtI aupazamikAdi bhAve thato vijaya. -
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyayana-2, bhUmikA 119 A pramANe vijayanuM svarUpa batAvI vacce upayogI vAta kahe che- ahIM "bhavaloka"thI "bhAvaloka" ja kahyo che. chaMda bhaMga na thAya te mATe bhAvanuM hRva bhava lIdhuM. tathA pUrve kahyuM che - bhAvamAM kapAya lokano adhikAra che. te audayika bhAva kaSAya lokano aupazamika Adi bhAvalokazI vijaya karavo. ATha prakArano loka ane cha prakArano vijaya e baMnenuM svarUpa pUrve kahyuM. temAM bhAvaloka ane bhAvavijayanuM ja ahIM prayojana che. ATha prakAranA karma vaDe lokaprANigaNa baMdhAya che ane dharmathI mukta thAya che. te A adhyayanamAM batAvela che. te bhAvalokavijayathI thatA phaLane kahe che- [ni.168] jeNe kaSAyalokano vijaya karyo te saMsArathI jaldI mUkAya che. tethI kaSAyathI dUra rahevuM te ja kalyANakArI che. ahIM "kaSAyalokathI dUra rahe te ja saMsArathI mUkAya che." te kema kahyuM ? bIjA koI pApanA hetuo che, je dUra karatA mokSa maLe ? (uttara) 'kAma' . viSayAsaktinA nivAraNathI paNa mokSa maLe. * adhyayana-2 uddezaka-1 "svajana" cha nAma nipajJa nikSepo pUro thayo. have sUtra AlApaka tikSepAne kahe che. te mATe sUraNa joIe. sUkAnugamamAM te sUtra nirdoSa uccAravuM joIe. te A pramANe - ne che munaDDA Adi. A ganA nikSepa niyukti anugama vaDe dareka pade nikSepa karAya che. temAM guNano paMdara bhede nikSepa che. te A pramANe [ni.169] nAma guNa, sthApanA guNa, dravyaguNa, kSoguNa, kAlaguNa, phalaguNa, paryavaguNa, gaNanA guNa, karaNaguNa, abhyAsaguNa, guNaaguNa, guNaguNa, bhavaguNa, zIlaguNa, bhAvaguNa e paMdara bheda che. have sUkAnugama vaDe sUtra uccAratA nikSepa niyukita anugama vaDe tenA avayavano nikSepo karatA upodghAta niryuktino avasara che. te uddezA AdinA dvAranI be gAthA vaDe jANavA. have sUtrasparza niyukitano avasara che. nAma sthApanA choDIne dravyAdi kahe che [ni.130] dravyaguNa te dravya ja che. kemake guNono guNa padArthamAM tAdAmyA saMbhave che. [zaMkA-] dravya ane guNamAM lakSaNa ane vidhAna bhede bheda che. [uttara te kahe che - dravya lakSaNa guNaparyAyavALuM dravya che. vidhAna paNa dharma, adharma, AkAza, jIva, padagala Adi che. dravyane AzrIne sAthe rahenArA guNo che. vidhAna paNa jJAna, icchA, dveSa, rUpa, rasa, gaMdha, azadi che. te potAnAmAM rahelA bhede judA che. tethI AmAM koI doSa nathI. kemake dravya saciva, acita, mizra bhede judA che. temAM guNa tAdAmyathI rahela che. temAM acitadravya arUpI, rUpI be bhede che. arUpI dravyamAM dharma, adharma, AkAza traNa bheda che. tenA lakSaNa gati, sthiti ane avagAha ApavAnuM che. teno guNa paNa amUrta che. te agurulaghu payaya lakSaNa che. temAM traNenuM amUrtatva che. te amUpiNAmAM bheda nathI. agurulaghu paryAya paNa tenA paryAyapaNAthI ja che. 120 AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 jemake mATIno pIMDa. temAMthI judA judA AkAranA vAsaNo thAya che. paNa mULarUpI dravya mATI ja che. te ja pramANe rUpI dravya paNa skaMdha, deza, pradeza, paramANu bhede che. tenA rUpa Adi guNo che. te abhedapaNe rahela che - bheda vaDe prApti thatI nathI. kemake temAM saMyoga vibhAgano sva AtmA mAphaka abhAva che. A ja pramANe sacita jIva dravya upayoga lakSaNavALuM che. tenAthI jJAnAdi guNo judA nathI. kemake jJAnAdi guNa judA mAne to jIvane acetanapaNAno prasaMga Ave. zaMkA - jo te saMbaMdha mAnIe to jIvane ajIvapaNuM thaze ne ? uttara - A vacana garUnI upAsanArahitanuM che. kemake potAmAM zakti na hoya to bIjAnI karelI kema thAya ? jema seMkaDo dIvAthI paNa aMdha rUpa joI na zake. sacita, acita mAphaka mizra dravya vize svabuddhithI jANavuM. prazna - zuM dravya ane guNamAM jarA paNa bheda nathI ja ? uttara : dravya, guNa ekAMta abheda nathI. sarvacA bheda mAnatA eka indriya vaDe bIjA guNonI prApti thaI jAya, bIjI indriyo nakAmI thAya. jema kerInuM rUpa cakSa vaDe jovAya che. jo dravya-guNa eka ja mAno to AMkhathI ja khATo-mITho sa parakhAvo joIe. paNa sarvayA abhedapaNuM na hovAthI sa jIbhathI ja parakhAze. ghaTa ane paTanA bheda mAphaka kaMIka aMze guNa AtmAthI judA che. prazna - bheda-abheda baMne sAMbhaLI pUche che ke baMne kaI rIte mAnavuM ? uttara : darekamAM kiMcit bheda, kiMcit abhedapaNuM che. temAM abheda pakSo dravya ja guNa che. bheda pakSe bhAvaguNa judo che. A rIte guNa-guNI, payayayayayI, sAmAnya-vizeSa, avayavaavayavInA bheda-bhedanI vyavasthAthI ja AtmabhAvano sadbhAva thAya che. kahyuM che ke, "dravya paryAyathI juduM che ane dravyathI paryAya judA che. tema nathI paNa" utpAda, sthiti, nAza evA paryAyo vALuM dravya lakSaNa jANavuM.' he bhagavaMta ! ApanA nayo thAt pade zobhe che. jema sathI sonu banela lohadhAtu icchita phaLa Ape che. tethI hita vAMchaka uttamapuruSo Apane namelAM rahe che. AcAryoe syAdvAdanuM svarUpa ghaNuM vistArathI kahyuM che. mATe ahIM vadhu kahetA nathI. - X - X - jIva dravya guNa bhede che te kahe che- [ni.171 jIva sayogi vIryavALo che, chatAM dravyapaNe pradeza saMhAra visarga vaDe AdhAranA vazathI dIvAnI mAphaka saMkoca-vikAsa pAme che. A jIvano AbhabhUta guNa che. * x * x * te ja bhavamAM sAta samuThThAtanA vazathI AmAM saMkoca-vikAsa pAme che. samyaka rIte cotarapha jorathI haNavuM ane AtmapadezonuM Amatema pheMkavuM te samudyAta che. tenA sAta bhedo che - kakSAya, vedanA, mAraNAMtika, vaikriya, taijasa, AhAraka, kevali. - (1) kaSAya samuThThAta - anaMtAnubaMdhI krodhAdithI haNAyela citavALA dvArA potAnA Atma pradezone Amatema pheMkavA te. (2) vedanA samudyAta tIvratara vedanAthI
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1//1/bhUmikA 121 1rara AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 haNAyela dvArA tema karavuM. (3) mAraNAMtika samudhdhAMta - mRtyu samaye jIva pachI utpanna thavAnA pradezamAM lokAMta sudhI Atmapradezone vAraMvAra pheMke ane saMkoce te. (4) vaikriya samuThThAta - vaikriya labdhivALA vaikriya zarIra banAvavA Atmapradezone bahAra kADhe. (5) taijasa samuThThAta- tejasa zarIra banAvavA tathA tejovaizyA laviALA tejovezyA pheMkvA mATe tema kare. (6) AhAraka samuThThAta - AhAka labdhivALA caudapUrvI mahAka zarIra banAvI koI saMdeha dUra karavA bAhya Atmapadezono propa kare. (3) kevali samuThThAta - samasta loka vyApI che temAM badhAM ja samuThThAta aMtarthApI che. niryuktikAra paNa kahe che ke, te caudarAja loka pramANa AkAza khaMDa vyApI che - x - kevaLajJAna thayA bAda AyuSyanI alAtA jANIne vedanIyanA prAyuIne lIdhe daMDAdi kramathI lokapramANa Atmapadeza vaDe lokane ApUrNa kare che. te daMDa, kapATa, maMthanathI AMtarA prere tema kahyuM che. - have kSetra guNa vagere kahe che - [ni.172] zotra guNa te devakuru vagere yugalIka phoga. kALaguNa - suSamagupamAdi kALa. phaLanuNa te siddhi gati, paryavaguNa temAM nizcita bheda che. gaNanA guNamAM be, traNa Adi gaNanA, karaNaguNamAM kaLA kauzalya, abhyAsaguNamAM bhojanAdi, guNaguNamAM saraLatA, guNaguNamAM vakatA, bhavaguNa te jIvanA nAkAdi bhavo, zIlaguNa te jIvanA kSAMti Adi guNa, bhAvaguNa jIva-ajIvano jANavo. have A guNa vizeSathI kahe che (1) guNa-devakara, uttarakura, harivarSa, ramya, haimavata, bhairavata, chaMa aMtadvIpa, e akarmabhUminAmaka guNa che tyAM janmelA manuSyo devakumAra jevA, nitya yauvanavaMtA, nirupakrama AyuSyavALA, manojJa zabdAdi viSaya bhogavanArA, svabhAvathI ja saraLa, komaLa, prakRttithI bhadraka guNavALA, devalokamAM janArA hoya che. (2) kAlagaNa - bharata, airAvata A be kSetromAM prathamanA traNa ArAmAM ekAMta sukhavALA vakhatamAM yugalikonI sthiti sadA avasthita cauvanavALI hoya che. (3) kuLaguNa * kula e ja guNa. A phaLa kriyAne AzrIne che. AvI kriyA sabhya darzana, jJAna, cAtri vinA A loka paralokanA mATe karAya tyAre te ekAMta anaMta sukhane ApanArI hovAthI phaLanuNa maLavA chatAM guNa jevI che. paraMtu samyagudarzana, jJAna, cA>>i yukta kriyA ekAMta, anaMta, avyAbAdha sukha jovA mokSaphaLa denArI che. tethI ja kahyuM che ke, "samyagradarzanAdi kriyA ja mokSaphaLarUpa phaLa guNa Ape che. te sivAyanI kriyA sAMsArIka sukhaphaLanA AbhAsa rUpa ja che, mATe te niSphaLa che. (4) payaguNa - paryAya e ja guNa. guNa ane paryAya e baMnene nayavAdanA aMtapaNAthI abheda svIkAryo che. te nirbharjanArUpa che. nirbharjanA eTale nizcita bhAga. jemake - skaMdha dravya che, tene dezapradeza vaDe bheda pADatAM paramANuM sudhI bhedo che. paramANuM paNa eka guNa kALo, be guNa kALA Adi meLavatAM anaMta bheTavALo thAya che. (5) gaNanA guNa * be vagere, ghaNI moTI rAzi hoya, te gaNanA guNa vaDe nizcaya karAya che ke ATaluM tenuM pramANa che. (6) karaNaguNa - eTale kaLA kauzalya. te pANI vageremAM nahAvA, taravA vagerenI kriyA karAya che. te rUpa kaLA. (9) abhyAsaguNa - bhojanAdi saMbaMdhI che. kemake tAjo janmela bALaka paNa bhavAMtaranA abhyAsathI stanAdine mukhamAM le che; ane roto baMdha thAya che. abhyAsathI aMdhAruM hovA chatAM koLIyo mukhamAM mUkAya che. AkuLacittavALo du:khane sthAne ja paMpALe che.. (8) guNaguNa * guNa ja koIne aguNarUpe pariName che jemake koIno saLagaNa kapaTIne avaguNa karanAro thAya che. jemake zAAM lajjAmati gaNAya che. vataruci-daMbharUpa pavitratA-majAka rU5, saraLatA-ghelApaNuM, priyabhASaNa-dinatArUpa, tejasvItA-ahaMkArarUpa Adi... gaNAya che. kahe che ke, vidvAnono evo kayo guNa che, jene durjano kalaMkita na banAve ? hitakArI vayana paNa nirbhAgyane guNarUpa thAya che. (9) aguNaguNa - koIne aguNa vacana paNa guNakArI thAya. jemake jene kiNakaMdhana thayo hoya tevo gaLIyo baLada sukhethI jIve che. (10) bhavaguNa - nAkAdi bhavavALo jIva che te sthAnamAM utpanna thAya, tyAM tene tevAM tevA guNa maLe. te jIvano viSaya che. jemake nArakI jIvane tIvatara vedanA, du:sA pIDA tIvra zarIra kaSTa thAya che tathA avadhi ke vibhaMga jJAna hoya che, te teno bhAvaguNa che. tiryaMcamAM utpanna thayelAne bhavaguNa mujaba sat asat viveka nathI, chatAM AkAzagamana guNa hoya paNa che. gAya Adine ghAsa vagere zubhabhAve maLe che. manuSyanA bhavaguNa mujaba sarva karmakSayarUpa mokSa maLI zake che devone sarva zubhAnubhava hoya che. (11) zIlaguNa - bIjAe Akroza karavA chatAM svabhAvathI zAMta rahI je krodha na kare, sArA ke mAThAM zabdAdi viSaya prApta thAya tyAre tatvajJa hovAthI mAdhyastha bhAva rAkhe tene zIlaguNa kahevAya. (12) bhAvaguNa - audayika Adi bhAvano guNa te bhAvaguNa. te jIva, ajIvano viSaya che. jIvane AzrIne audayikAdi cha bhAva che. temAM (1) audayikanA be bheda-tIrthakara ane AhAraka saMbaMdhI prazasta ane zabdAdi viSayopabhoga, hAsyarati Adi apazasta che. (2) aupathamika - upazama zreNi aMtargata AyuSyAye anuttara vimAna prApti ane satkarma anudaya lakSaNarUpa che. (3) kSAyika bhAvaguNa cAra prakAre-kSINa sAta mohanIya karma pachI pharI mithyAtva na AvavuM, kSINa mohanIya karmavALAnAM avazya zeSa ghAtakarmakSaya, kSINa ghAtIkamakanI zAna-darzana pragaTa thavA, sarve ghAtI-aghAti karmo dUra thatAM punarjanmano abhAva ane mokSa prApti.
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/1/bhUmikA 123 (4) kSAyopathamikabhAva guNamAM kSAyopathamika darzanAdinI prApti. (5) pAriNAmika bhAvaguNa te bhavya-abhavyAdi. (6) saMnipAtika bhAvaguNane audayika Adi pAMcabhAvonuM samakALe maLavuM. jemake - manuSyagatino udaya te audayikabhAva, saMpUrNa paMcendriyanI prApti te kSAyopathamika bhAva, darzanasaptakano kSaya te DrAyika, cAAi mohanIyano upazama te pathamika ane bhavyatva te pAriNAmika. e rIte jIvano bhAvaguNa kahyo, have AjIva bhAvaguNa kahe che... jIvane audayika ane pariNAmikano saMbhava che, bIjAno nathI. jIva Azrita audayika eTale - keTalIka prakRti padagala vipAkI ja hoya jemake dArika Adi pAMca zarIra, cha saMsthAna, traNa aMgopAMga, cha saMtanana, pAMca varNa, be gaMdha, pAMca sa, ATha saMparza, gulaghunAma, upaghAtanAma, parAghAta nAma, udhota nAma, tapanAma, nirmANanAma, pratyekanAma, sAdhAraNanAma, sthiranAma, asthiranAma, zubhanAma, azubhanAma A badhI pravRtti pudgala vipADI che. jIvano saMbaMdha hovA chatAM A pudgalano vipAka che. ajIvano pAriNAmika bhAvaguNa be bhede che-anAdi pariNAmika ane sAdi pAriNAmika. anAdi pariNAmamAM dharma-adharma-AkAza che je gati, sthiti, avagAha lakSaNa che. Adi pAriNAmika te indradhanuSa Adino dekhAva che tathA paramANunuM vaNa[di guNAnAra che. A pramANe guNanA nikSepA kahIne have mULanA nikSepAne kahe che- [ni.13] 'mULa'nA cha nikSepA che - nAma, sthApanA, dravya, phoga, kALa, bhAva. nAma, sthApanA jANItA che. prathamULanA traNa bheda che. * jJa zarIra, bhavya zarIra, tavyatirikta. A vyatiktinA traNa bheda che - (1) vRkSonA mULarUpe pariNata - te audayikadravyamULa. (2) vaidha rogIne roga dUra karavA je mULa upadeze te upadezadravya mULa. jemake piparImULa. (3) vRkSonA mULa utpattinuM kAraNa te AdimULa. jemake mULano nirvAha karanAra pudgalonA udayathI kAmaNa zarIra audArika zarIrapaNe pariNamatAM te paheluM kAraNa che. phogamULa - je kSetramAM mULa utpanna thAya ke mULanuM varNana thAya che. kALamULa * je kALamAM mULa utpanna thAya ke mULanuM varNana thAya che. bhAvamULa - traNa prakAre che, te have niyukti gAyAmAM jaNAve che [ni.14] audayika bhAvamULa - te vanaspatikAyanuM mULapaNuM anubhavato mULa jIva. upadezabhAva mULa - te upadezaka AcAryo. Adi mULa che - je karmathI prANI mULarUpe utpanna thAya che teno mokSa ke saMsAra te AdibhAva mULa - X - X - mokSanuM Adi kAraNa jJAna, darzana, cAstri, tapa, aupacArika e pAMca prakArano vinaya che. tenAthI mokSanI prApti thAya che. kahyuM che ke, "vinayathI jJAna, jJAnathI darzana, darzanathI cAritra, cAtrithI mokSa, mokSathI bAdhArahita sukha thAya che." "vinayanuM phaLa guru sevA che, sevAnuM phaLa zrutajJAna, jJAnanuM phaLa virati, viratinuM phaLa Azrava nirodha, tethI saMvara, tethI tapa, tapathI nirjarA, tethI kriyAnivRti, 124 AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 tethI ayogIpaNuM yoga nirodhathI bhavasaMtati kSaya, tenA vaDe mokSa thAya che. badhAM kalyANonuM mULa vinaya che. saMsAranuM mULa viSaya-kasAya che. A rIte mULanuM varNana karyuM, have sthAnanA paMdara bhede nikSepA kahe che- [ni.175] nAma, sthApanA sugama che. (3) dravyanA jJa zarIra, bhavya zarIra, vyatirita traNa bheda che. vyatikti dravyamAM saciva, acita, mizra sthAna levuM. (4) kSetra sthAnamAM bharatAdi kSetra ke urdhva adho ticha loka levo athavA je kSetramAM sthAnanuM vyAkhyAna thAya te levuM. (5) addhA eTale kALa - tenuM sthAna be prakAre che - 1. kAyasthiti te pRthvI, pANI, agni, vAyuno asaMkhyAta utsarpiNI avasarpiNI kALa ane vanaspatino anaMtakALa che. (pa-2) bhavasthiti - te A pramANe che pRthvInI 22,000 varSa, pANInI 3,000, vAyunI 3,000, vanaspatinI 10,000 varSa, agnikAyanI traNa patridivasa, beindriyanI 12 varSa, dindriyanI 49 divasa, caurindriyanI cha mAsa, paMcendriya tiryaca, manuSyanI traNa palyopama, deva-nArakanI 33 sAgaropama utkRSTa bhava sthiti che. deva-nArakanI kAyasthiti nathI. jaghanyathI badhAMnI sthiti aMtarmuhUrta che. deva-nAkanI 10,000 varSa che. addhA sthAnano bIjo artha samaya, AvalikA, muhUrta, ahorAba, pakSa, mAsa, Rtu, ayana, saMvatsara, yuga, palyopama, sAgaropama, utsarpiNI, avasarpiNI, pudgala parAvarta, atIta, anAgata Adi kALa jANavo. (6) urthasthAna - te kAyotsargAdi. upalakSaNathI besavuM paNa levuM. (7) uparatisthAna - te virati. tenuM sthAna che zrAvaka, sAdhupaNuM jANavuM. (8) vasatisthAna - te je sthAnamAM ghara vageremAM rahevAnuM thAya che. (9) saMyamAna - sAmAyika, chaMdopasthApanIya, parihAra vizuddhi, sukSmasaMparAya ane yathAvAta e pAMca, te darekanA sthAna asaMkhyAta che, A asaMkhyAtapaNAne kahe che : te atIndriya hovAthI mAtra upamA vaDe jaNAve che. eka samayamAM sUkSma agnikAyanA jIvo asaMkhyaya lokAkAza pradeza pramANa utpanna thAya che. tenAthI asaMkhyaya guNa agnikAyapaNe pariNamela che. tenAthI tenI kAyasthiti asaMkhyayagaNI che. tenAthI anubhAga baMdha adhyavasAya sthAna asaMkhyayaguNa che. ATalA saMcamasthAna sAmAnyathI kahyA. vizeSathI : sAmAyika, chedoSasthApanIya, parihAra vizuddhi pratyekanA asaMkhyaya lokAkAza pradeza tuca saMyamasthAna che. sUkSma saMparAyanI aMtara muhartApaNAnI sthiti hovAthI aMtamuhUrta samaya tulya asaMkhyaya saMyama sthAna che. cayAkhyAta cAtrinuM jaghanyotkRSTa sivAya eka ja saMyama sthAna che. athavA saMyama zreNI aMtargata saMyama sthAnone levA. te A krame che-- anaMta cAtri paryAyathI baneluM eka saMyama sthAna che. asaMkhyaya saMyama sthAnanuM baneluM kaMDaka che. asaMkhyAta kaMDakanuM eka "sthAnaka' che. te asaMkhyaya sthAnarUpa zreNi che. (10) prahasthAna - prakathiI jenuM vacana grAhya thAya te praha, te pragraha
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ 126 AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 1/2/1/bhUmikA 15 vAcavALo netA jANavo. tenA be bheda che - (1) laukika - pragrahasthAna pAMca bhede che . rAjA, yuvarAja, mahAra, amAtya ane rAjakumAra. (2) lokottara pragrahasthAna pAMca bhede - AcArya, upAdhyAya, pravartaka, sthavira, gaNAvacchedaka. (11) yodhasthAna * pAMca che * AlIDha, pratyAvIDha, vaizAkha, maMDala, samapAda. (12) acaLasthAna cAra bhede. 1. sAdi saparyavasAna - paramANu Adi dravyano eka pradezathI avasthAna jaghanyathI eka samaya ane utkRSTathI asaMgeya kALa, 2. sAdi aparyavasAna - siddhonuM bhaviSyakALa rU5. 3. anAdi saparyavasAna atIta addhArUpa zailezI avasthAnA aMta samaye bhavya jIvonA kAmaNa, taijasa zarIrane AzrIne. 4. anAdi aparyavasAna - dharma, adharma, AkAza saMbaMdhI. (13) gaNanAsthAna - eka, be thI zIrSa prahelikA sudhInI gaNanA. (14-15) saMdhAnasthAna - be bhede che. (1) dravyathI; (2) bhAvathI. dravya saMdhAnanA be bheda 1-chinna, kaMcuka AdinuM sAMdhavuM, -achinna-kapaDAmAM tANA-vANI joDAya che. bhAva saMdhAnanA be bheda 1-prazasta achinna bhAva saMdhAna upazama kSapakA zreNiyo caDhatA manuSyane apUrva saMyamAna achinna ja hoya athavA zreNi sivAya pravardhamAna kaMDakanA levA. chinna prazasta bhAva saMdhAna-bhAvathI audayika Adi bIjA bhAvamAM jaIne pAchaLa zuddha pariNAmavALA thaIne tyAM AvatA thAya che. apazasta achinna bhAva saMdhAna upazama zreNiyI paDatAM avizuddhamAna pariNAmavALA manuSyane anaMtAnubaMdhI mithyAtvanA udaya sudhI jANavuM athavA upazama zreNi sivAya kaSAyanA vazacI baMdha adhyavasAya sthAnone caDhatA avagAhamAna karanArAne hoya che. apazasta chinna bhAva saMdhAna audayika bhAvathI aupazamikAdi bhAvAMtara saMkrAti karI punaH te ja bhAvamAM gamana. ahIM saMdhAna ane bhAvasthAnanuM joDakuM sAthe ja kahyuM. temAM saMdhAnasthAna dravya viSayanuM ane bIjuM bhAvaviSayanuM che athavA bhAvasthAna je kaSAyonuM sthAna che te ahIM levuM kAraNa ke teone ja jItavApaNAno adhikAra che. te zabdAdi viSayane AzrIne thAya che, te batAve che- [ni.176] kAma eTale icchA anaMgarUpa. tenA guNone AzrIne cittano vikAra che te dazavi che - te zabda, sparza, rUpa, rasa, gaMdha e pAMca che. te pAMca vyasta ke samasta viSaya saMbaMdhI je jIvanuM viSaya sukha icchAthI aparamArthadarzInuM saMsApremI jIvane ga dveSarUpa timirathI manojJa-amanojJa viSaya prApta thatAM kapAyo udbhave che, te maLanuM vRkSa te saMsArano udabhava. tethI zabdAdi viSayothI utpanna kapAyo saMsArivaSayanuM mULa sthAna che. A pramANe kahevAya che ke gAdi DAmADoLa thayela citavALo jIva paramArthane na jANavAthI AtmAne tenI sAthe kaMI saMbaMdha nathI chatAM viSayane AtmarUpa mAnI AMghaLAthI paNa vadhu aMdha banI kAmI jIva smaNIya viSayo joIne AnaMda pAme che." tethI kahyuM che- aMdha jagatamAM dezya vastu joto nathI. paNa gAMdha AtmA AtmabhAvane choDIne anAtmabhAvane jue che. kAmI puruSa priya strInA zarIrane kula, kamaLa, pUrNa caMdra, kaLaza... Adi gaMdakInA DhagalAnI upamA ApI, temAM AnaMda mAne che athavA karkaza zabda sAMbhaLI temAM dveSa kare che. tethI manojJa-amanojJa zabdAdi viSayo kaSAyonuM mULa sthAna che. te kaSAyo saMsAronuM mULa che. jo zabdAdi viSayo kapAya che to tenAthI saMsAra kaI rIte che ? karma sthitinuM mULa kapAya che. karmasthiti e saMsAranuM mULa che. saMsArIne avazya kaSAyo hoya che, te have niyukti gAyAmAM kahe che- [ni.17] jema sarva vRkSonA mULo pRthvImAM rahelA che, tema karmavRkSanA kaSAyarUpa mULo saMsAramAM rahelA che. prazna - karmanuM mULa kaSAya che, te kema manAya ? te kahe che - mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAya, yoga e baMdhanA hetu che, kahyuM che ke "he bhagavan ! jIva keTalAM sthAna vaDe jJAnAvaraNIya karma bAMdhe ? - he gautamAM rAga ane dveSa be sthAna vaDe bAMdhe. rAga be prakAre che - mAyA ane lobha, hepa be bhede che - krodha ane mAna. A cAra sthAno vaDe vIryanA joDavAthI jJAnAvaraNIya karma bAMdhe. A pramANe AThe karmomAM jANavuM. te kaSAyo mohanIyanA aMtarvatI che ane ATha prakAranA karmonuM mULa che. have kAmaguNonuM mohanIyapaNuM dazAve che. [ni.18] pUrve kahela karmavRkSanA prakAro keTalA che ?, kayA kAraNavALA che ? ATha prakAranA karmavRkSo che. te badhAnuM mULa mohanIya che. mAtra kapAyo ja nahIM, kAmaguNo paNa mohanIya mULavALA che, je "veda'nA udayathI kAma'thAya che. veda" mohanIya karmanI uttara pravRtti ja che. mohanIya saMsAranuM mULa kAraNa che. A pramANe paraMparAthI saMsAra, kaSAya, kAmonuM kAraNa hovAthI mohanIya pradhAnabhAve che. mohanIyano (sarvathA) kSaya thavAthI sarve karmo avazya kSaya pAme che. tethI kahyuM che ke, "jema tADanA jhADanA mastake rahela sUino nAza thavAthI tAlavRkSa nAza pAme che, tema mohanIya karma nAza pAmatAM bIjA sarve karmo nAza pAme che - have mohanIya karmonA be bhedo batAve che [ni.19] mohanIya karmanA be bheda che - darzanamohanIya, cA>>i mohanIya ane baMdhanA hetunuM be prakArapaNuM che. te batAve che- arihaMta, siddha, caitya, tapa, zrata, gu, sAdhu, saMghanA pratyenIkatA (gupaNA)thI darzana mohanIyakarma baMdhAya che, jenA vaDe jIva anaMtasaMsAra samudramAM paDe che. tIvra kaSAya, bahu ga-dveSa mohathI abhibhUta thaIne deza virati-sarvaviratine haNanAro cAritra mohanIya karma bAMdhe che. darzana mohanIyanA mithyAtva, mizra ane samyakata e traNa bhedo che. yAtri mohanIya 16-kapAya ane 9-nokaSAya e 5-bhede che. temAM "kAma" e zabda vagere pAMca viSayo sAtri moha jANavA. teno ahIM sUtramAM adhikAra che. ahIM cAlu viSayamAM kaSAyonuM sthAna che te zabdAdi pAMca guNarUpa che. cAstrimohanIyanI uttara prakRti strI, puruSa, napuMsaka veda ane hAsya, rati,
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/2/1/bhUmikA 127 lobhathI Azrita kAma AzrayavALA kaSAyo saMsAranuM mULa ane kamanuM praghAna kAraNa che - te batAvavA kahe che- [ni.180-pUvadhi saMsAra - nAka, tiryaca, manuSya, deva gatirUpa bhramaNa-tenuM mULa kAraNa ATha prakAranA karmo che. te karmanuM mULa kaSAyo krodhAdi nimita che ane te zabdAdi sthAnonuM pracura myAnapaNuM batAvavA kahe che [ni.180-uttarArdha pahelA ane pachI paricayavALAM mAtA, pitA, sAsu, sasarAdi svajano, nokara Adi preSya, dhana-dhAnya, kuSya, vAstu, ratna bhedarUpa artha. A svajana, peNa, artha aMge kaSAyo viSayapaNe rahyA che. AtmAmAM prasanna caMdra mAphaka viSayIpaNe che, tema ekendriyAdine paNa kaSAyo che. A pramANe kaSAya sthAna batAvavI vaDe 'sUtrapada' lIdhuM che. have jItavA yogya viSayavALA kaSAya nikSepo kahe che | [ni.181] nAmakapAya-satya arthathI niSpakSa yAbhidhAna max. sthApanA kaSAyasadbhAva ke asadbhAva rUpa pratikRti - jemake - bhayaMkara bhUkaTi krodhathI caDhAvI kapALamAM traNa saLa pADI trIzULa sAthe moTuM tathA AMkha lAla karI hoTha dAMta pIsato parasevAnA pANI vagerethI saMpUrNa krodhanuM citra pustaka ke akSa varATakAdimAM hovuM. dravyakaSAyamAM jJa zarIra, bhathazarIrathI vyatiriktanA be bheda kahe che (1) karmadrAkaSAya - prathama je anudIrNa ke udIrNa pudgalo dravyanA pradhAnavathI kamaMdravya kaSAyo jANavA. (2) nokarpadravyakaSAya - bibhitaka Adi. tathA utpatti kaSAyo zarIra, upadhi, kSetra, vAstu, sthANu vagere - jene AzrIne kaSAyonI utpatti thAya che te utpatti kaSAya. tethI kahyuM che ke koIne ThuMThuM - kAMTo Adi vAge tyAre mUDha mANasa potAnA pramAdano doSa na jotAM te ja huMThA Adi para krodha kare che. tethI vadhu kaSTadAyI bIjuM zuM che ? pratyayakapAya - kaSAyonA je baMdhanAM kAraNo che - te ahIM manojJa-amanojJa zadAdi levA. kemake tenAthI ja utpatti-pratyayanA kArya-kAraNa bhedo che. AdezakapAya - kugama rIte bhramara Adi caDhAvavA te. rasakaSAya - kaDavo, tIkho vagere pAMca prakAranA rasane grahaNa karavA. bhAvakaSAya - zarIra, upadhi, kSetra, vAstu, svajana, preSya, aryA vagere nimite pragaTa thayelA je zabdAdi kAmaguNa kAraNa-kAryabhUta kaSAya karmodayarUpa AtmapariNAma vizeSa te krodha, mAna, mAyA, lobha je eka-eka anaMtAnubaMdhI, pratyAkhyAna, pratyAkhyAnAvaraNa tathA saMjavalana bhedathI gaNatAM soLa bhede bhAvakapAya che. tenuM svarUpa tathA anubaMdha phaLa gAthAo vaDe kahe che pANI, retI, pRthvI, parvatanI phATa jevo cAra prakArano krodha che. tinizalatA, lAkaDuM, hADakuM, asthisthaMbhanI upamAvALuM mAna che. avalekhI, gomurikA, gheTAnuM zIMgaDuM, vAMsanA mULa samAna mAyA che ane haLadara, kardama, khaMjana, kRmirAga jevo lobha che. saMjavalana Adi kaSAyanI sthiti anukrame pakSa, cAra mAsa, varSa ane jAvajIvanI che. temanI gati anukrame deva, manuSya, tiryaca, naska che. 128 AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 kaSAyanA nAmAdi ATha nikSepa kahyA. have naya daiSTi jaNAve che- (1) naigamanaya - sAmAnya - vizeSa rUpacthI ane ekagamapaNAnA abhAve tenA abhiprAyathI badhAM naya mAne che, (2) saMgraha ane vyavahAranaya - kapAya saMbaMdhanA abhAvathI Adeza, samutpatti nikSepa nathI icchatA, (3) jupnaya vartamAna arthamAM hoya Adeza, samutpatti, sthApanA nikSepo icchato nathI. (4) zabdanaya - nAma, bhAva nikSepo icche che. A rIte kaSAyo karmanA kAraNarUpe kahyA. have saMsAra keTalA prakAre che te batAve che- [ni.182] saMsAranA pAMca bheda che - dravya, kSetra, kALa, bhava, bhAva. dravyasaMsAramAM tadavyatirika dravya saMsArarUpa saMsaraNa lIdhuM. kSetrasaMsAra - te je kSetromAM dravya saMsare che. kALasaMsAra - je kALe saMsare, te. bhavasaMsAra - naraka Adi cAra gatinA udayarUpa bhavAMtara gamana. bhAvasaMsAra - saMsaraNa svabhAva, te audayika Adi bhAva pariNatirUpa che. temAM prakRti, sthita, anubhAga, pradeza ema cAra prakAranA karmabaMdhanA vipAkano anubhava che. ema dvavyAdi pAMca bhede saMsAra che. athavA saMsAra dravyAdi cAra bhede che. te A pramANe - azvathI hAthI, gAmathI nagara, vasaMtathI grIma ane audayikathI pazamika. AvA saMsAramAM karmavaza jIvo Ama tema bhame che - tethI karmanuM svarUpa batAve che ni.183,184 pUrvAdhi nAmakarma e karma viSayathI zUnya evuM 'nAma' mAtra che. sthApanAkarma pustaka ke patra vageremAM karma vargaNAnI sabhAva - sadbhAva sthApanA rUpe che. dravyakarmamAM jJa zarIra, bhavya zarIra sivAyanuM be prakAre che (1) dravyakarma - karma vargaNAmAMnA baMdha yogya, baMdhAtA, bAMdhelA ane anudIrNa karyo. (2) nodravyakama * kheDUta AdinA karmo jANavA. have karmavargINAnuM svarUpa jaNAve che- sAmAnyathI A vargaNA cAra prakAre che - (1) dravyathI - eka, be, saMgIta, asaMkhyAta anaMta pradezikA che. (2) kSetrathI - dravyanA eka, be thI asaMkhyaya pradeza 5 phora pradezo jemAM rahelA hoya te. (3) kALathI - eka, be thI asaMkhyAta samaya sthitika vargaNA levI. (4) bhAvathI rUpa, rasa, gaMdha, sparza tathA tenA peTA bhedo rUpa bhAva vagaNA jANavI. A varNana sAmAnyathI karyuM. have vizeSathI kahe che- paramANuonI eka vargaNA che. e pramANe eka-eka paramANunI vRddhithI saMyeyapradezika pradezika skaMdhonI saMkhyaya ane asaMkhyAtmaka pradezika asaMkhyaya vagaNA jANavI. A vargINA dArikAdi pariNAma grahaNa mATe ayogya che. anaMtapadezAtmaka anaMta vargaNA paNa grahaNa yogya nathI. dArika grahaNa yogya to anaMtAnaMta pradezikA anaMta varmaNA ja che. pUrvokta ayogya utkRSTa vargaNAmAM ekaekanI vRddhi karavAthI dArika zarIra grahaNa yogya jaghanya vaMNAo thAya. pharI eka-eka pradeza vadhAratA dArika yogya utkRSTa vargaNA jayAM sudhI anaMtI thAya tyAM sudhI levI. jaghanya ane utkRSTamAM vizeSa zuM che ? jaghanyathI utkRSTa vargaNA vizeSAdhika
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/2/1/bhUmikA 129 che vizeSa e che ke - audArika jaghanya vargaNAno anaMtamo bhAga che, tenA anaMtA paramANapaNAthI eka eka pradezanA upacayathI thayelI audArika yogya vargaNAno jaghanyotkRSTa madhyavartInuM anaMtapaNuM che. temAM audAki yogya utkRSTa vargaNAmAM eka rUpa umeravAthI ayogya vargaNA jaghanya thAya che. e pramANe eka eka pradeza vadhatAM utkRSTa anaMtavALI anaMtI thAya che. jaghanya - utkRSTa vargaNAmAM zuM vizeSa che ? jaghanyathI asaMkhyayaNaNI utkRSTA che ane te bahu pradezatvathI ane ati sUkSama pariNAmavathI dArikanI anaMta vargaNA agrahaNa yogya che. aA pradezava ane bAdara pariNAmavathI vaikriyazarIra mATe paNa ayogya che. A pramANe jema jema pradezanI vRddhi thAya tema tema vizrA pariNAma vaza varmaNAonuM ati sUkSmapaNuM jANavuM. te ja utkRSTa upara ekarUpa propathI yogya-ayogya Adi vaikiya zarIra vargaNAtuM jaghanyotkRSTa vizeSa lakSaNa jANavuM tathA vaikriya-AhAraka e baMne madhya rahela ayogya vargaNAonuM jaghanyautkRSTa vizeSa asaMkhyayaguNapaNuM che. vaLI ayogya vargaNA upara ekanA propathI jaghanya AhAka zarIra yogya vargaNA thAya che. te pradezavRddhithI vaghatAM utkRSTa anaMta sudhI thAya che. [ghANI utkRSTanuM aMtara, ityAdi keTalIka vigato vRttimAM che. jenI nodha cUrNikAre lIdhI nathI. vRttimAM paNa vRttikArazrIe chelle to e ja sUcanA ApI che ke, "varmA saMkSepathI kahI-viroSathI jANavA'karmaprakRtti' graMtha jovo vaMNA viSayaka sAmAnya noMdha karI, have "prayogakarma' kahe che prayoga eTale- vIyatirAyanA kSayopazamathI pragaTa thayela vIrya AtmAthI praka karIne yojAya che. te mana, vacana, kAyAnA lakSaNathI paMdara bhede che- manoyoga satya, asatya, mizra, asatyAsatya ema cAra bhede che. vacanayoga paNa A cAra bhede che. kAya yoga sAta prakAre che audArika, dArika mizra, vaikriya, vaikiyamizra, AhAraka, AhArakamizra ane kArpaNakAmayoga. temAM manoyoga manaHpayatithI paryApta manuSyAdine che. vayanayoga beindriyAdi jIvone che. audArikayoga tiryaMca tathA manuSyane zarIra payati pachIcI che te pUrve mizra jANavo athavA te kevalIne samudyAta avasthAmAM bIjA, chaThThA, sAtamAM samaye hoya che. vaikiya kAyayoga deva, nATaka, bAdara vAyukAyane che athavA vaikriya labdhidharane che. teno mizra yoga deva-nAkane utpatti samaye che athavA navuM vaikriya zarIra banAvanArane hoya che. AhAkayoga caudapUrva sAdhune AhArakazarIramAM sthita hoya tyAre che nirvatana kALe mizra yoga che. kAmaNayoga vigrahagatimAM ke kevalI samuThThAtamAM trIjA, cothA, pAMcamAM samaye che. A pramANe paMdara prakAranA yoga vaDe AtmA ATha pradezone choDIne sarva Atmapadezo vaDe AtmapadezathI vyApta AkAza bhAgamAM rahela kAmaNa zarIra yogya je kamaMdalikane bAMdhe che, tene prayogakarma kahe che. kahyuM che ke, "jyAM sudhI A jIva hAle che, cAle [1/9] 130 AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 che, pharake che, tyAM sudhI ATha ke sAta ke che ke eka prakAranA karmano baMdhaka hoya che. paNa te abaMdhaka hoto ja nathI. samadAna karma - prayoga karma vaDe eka rUpapaNe grahaNa karelI karma vargaNAonI samyagu mULa-uttara evI, je prakRti, sthiti, anubhAva ane pradeza baMghabheda vaDe maryAdApUrvaka deza-sarva upaghAtI rUpa vaDe temaja sRSTa, nidhad, nikAcita evI traNa avasthA vaDe je svIkAra karavo te ja samudAna. te karma samudAnakarma. temAM mULa prakRtino baMdha jJAnAvaraNIya Adi che. uttara pravRtti baMdha jJAnAvaraNIya pAMca prakAre - mati, zruta, avadhi, mana:paryava, kevalanuM AvaraNa. temAM kevalajJAnanuM AvaraNa sarvaghAtI che. bAkInA deza-sarvaghAtI che. darzanAvaraNIya karma nava prakAre pAMca prakAranI nidrA, cAra prakAre darzana. temAM nidrApaMcaka prApta darzana labdhi ane upayogane upaghAtakArI che ane darzana catuSTaya te darzanalabdhinI prAptine Avare che. ahIM paNa kevala darzanAvaraNa sarvaghAti che ane bAkInA dezaghAti che. vedanIya karma sAta-sAtA evA be bhede che. . mohanIya karma darzana - yAtri be bhede che. temAM darzana mohanIya mithyAtva Adi bhedathI traNa prakAre che. temAM baMdha eka prakAre che. cAritra mohanIya soLa kapAya ane nava nokaSAya ema paccIza prakAre che. ahIM paNa mithyAtva ane saMjavalanakaSAya choDIne bAra kaSAyo sarvaghAtI che, bAkInA dezaghAtI che. AyuSyakarma nAka Adi cAra bhedathI che. nAmakarma gati Adi 42-bhede che. uttara prakRti bhedathI tenA 3-bheda che. temAM gati-nArakAdi cAra che, jAti ekendriyAdi pAMca che, zarIra audArikAdi pAMca che. audAki, vaikriya, AhAraka ema traNa bhede aMgopAMga che, nirmANa nAma eka bhede che. baMdhana nAma dArikAdi karma vargaNAnuM ekapaNuM karanAra pAMca prakAre che. saMghAta nAma pAMca prakAre che. - te audArikAdi karmavargaNAnI racanA vizeSa karI sthApe che. saMsthAnanAma samacaturasAdi cha prakAre che. saMhanatanAma vajaRSabhanArAyAdi che bhede che. sparzanA ATha, rasanA pAMca, gaMdhanA be, varNanA pAMca bheda che. vihAyogati prazasta-aprazasta be bhede che. agurulaghu, upaghAta, parAghAta, Atapa, udhota, ucchavAsa, pratyaka, sAdhAraNa, basa, sthAvara, zubha, zubha, subhaga, durbhaga, suvara, du:svara, sUma, bAdara, paryAptaka, aparyAptaka, sthira, asthira, Adeya, anAdeya, yazakIrti, yazakIrti, tIrthaMkaranAma A badhI prakRti eka ja prakAranI kahI che. gotrakarma uMca ane nIca ema be bhede che. aMtarAyakarma dAna, lAbha, bhoga, upabhoga, vIrya ema pAMca bhede che. A pramANe prakRti baMdha kahyo. have tenA kAraNo batAve che1. tenuM gupaNuM, aMtarAya, upaghAta, paheSa, nihavapaNuM ane AzAtanA
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ 131 1/2/1/bhUmikA karavAthI jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa karma baMdhAya che. 2. jIvonI dayA, vrata-cogamAM udhama, kSamA, dAna, guru bhaktithI sAtA vedanIya karma baMdhAya. tenAthI viparIta vartatA asAtA vedanIya baMdhAya. 3. arahaMta, siddha, caitya, tapa, vyuta, guru, sAdhu, saMghanA zagupaNAthI darzana mohanIya karma bAMdhe. tenAthI anaMta saMsArI thAya. . tIva kapAyI, bahu mohavALo, rAga-dveSa yukta jIva cAmi guNanA ghAtaka evA baMne prakAranA cAritramohane bAMdhe che. 5. mithyAdeSTi, mahA AraMbha-parigrahI, ghaNo lobhI, zIla vagano jIvapApamati ane raudra pariNAmI hovAthI nakanuM AyuSya bAMdhe che. 6. unmArga dezaka, mArganAzaka, gUDha hRdayI, kapaTI, zaThatA karanAra, zarAvALo jIva tiryaMcanuM AyuSya bAMdhe. 9. svabhAvathI pAtaLA kapAyavALo, dAna kta, zIla-saMyamamAM alAtA, madhyama guNayukta jIva manuSyAya bAMdhe. ( 8. aNuvatI-mahAvatI, bALatapasI, akAma nirjarAvALo, sakhya dRSTi jIva manuSyanuM AyuSya bAMdhe. * 9. mana, vacana, kAyAthI vakra, ahaMkAra yukta, mAyAvI azubha nAmakarma bAMdhe tenAthI viparIta saraLa Adi guNavAnuM zubhanAmakarma bAMdhe. 10. arihaMta Adino bhakata, jI-rUci, avamAnI, guNadRSTi jIva uMca gotra bAMdhe, tenAthI ulaTA guNavALo nIca gotra bAMdhe. 11. prANavadhAdimAM rakta, jinapUjA ane mokSa mArgamAM vidana katAM jIva aMtarAya karma bAMdhe. jenAthI te icchita vastune meLavato nathI. have sthitibaMdha kahe che... te jaghanya ane utkRSTa be bhede che mULa prakRtimAM jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, vedanIya, aMtarAyanI utkRSTa sthiti 30 koDAkoDI sAgaropama che. mohanIyanI utkRSTa sthiti chao koDAkoDI sAgaropama ane nAma tathA goganI 20 koDAkoDI sAgaropama che. jenI jeTalI koDAkoDI sthiti hoya, tenI teTalA seMkaDo varSanI abAdhA jANavI. pachI pradezathI ke vipAkathI karma bhogavavuM paDe. AyukarmanI utkRSTa sthiti 33 sAgaropama che. temAM pUrva koDIno trIjo bhAga bAdhAkALa che. - have jaghanya sthiti kahe che - jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, mohanIya, aMtarAya e cAranI aMtamuharta, nAma-gotranI ATha muharta, vedanIyanI bAra muhad, AyuSyanI kSullaka bhava - zvAsocchavAsanA 17mAM bhAge che. have uttara prakRtine AzrIne utkRSTa-jaghanya baMdhane jaNAve che mati, zruta, avadhi, manaparyava, kevala-Avaka, nidrA paMcaka ane cAdarzana caka, asAtA vedanIya, dAnAdi pAMca aMtarAya A vIza uttaprakRttinI sthiti 30 koDAkoDI sAgaropama che. strIveda, sAtAvedanIya, manuSya gati ane anupUrvI e 132 AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 cAranI 15 koDAkoDI sAgaropama che. mithyAtva mohanIcanI 30 ane 16 kaSAyanI 40 koDAkoDI sAgaropama che. napuMsaka veda, arati, zoka, bhaya, gupsA, narakagati, tiryaMca gati, ekendriya, jAti, paMcendriya jAti, audArika-vaikriya zarIra, baMnenA aMgopAMga, taijasa, kAmaNa, ThaMDaka saMsthAna, chelle saMtanana, varNa-gaMdha, rasa, sparza, naraka-tiryaMca anupUvIM, agurulaghu, upaghAta, parAghAta, ucchavAsa, tapa, udyoga, pazastavihAyogati, rasa, sthAvara, bAdara, paryAptaka, pratyeka, asthira, azubha, durbhaNa, duHsvara, anAdeya, yazakIrti, nimaNa, nIcagotra e 43 uttara prakRtinI utkRSTa sthiti 20 koDAkoDI sAgaropama che. puraSa veda, hAsya, rati, devagati-AnupUrvI che, paheluM saMsthAna-saMhanana, prazasta vihAyogati, sthira, zubha, subhaga, susvara, Adeya, yazakIrti, uMcagotra e paMdara uttara prakRtinI utkRSTa sthiti 10-koDAkoDI sAgaropama che. bIjuM saMsthAna ane nArAya saMhanAnI 14 - kunja saMsthAna ane ardha nArAja saMhanAnI 16 - koDAkoDI sAgaropama utkRSTa sthiti che. vAmana saMsthAna, kIlikA saMhatana, be, traNa, cAra indriyanI jAti, sUkSma, apayataka, sAdhAraNa e AThanI 18 koDAkoDI sAgaropama sthiti. AhAka zarIra-cAMgopAMga, tIrthaMkara nAma e traNanI eka koDAkoDI che. A badhAno abAdhAkALa bhinna aMtarmuharta che. deva, nAraDInuM Ayu 33sAgaropama ane tiryaca, manuSyAyu traNa palyopama che. pUrvakoDIno bIjo bhAga abAdhAkALa che. utkRSTa sthiti baMdha kahyo. have jaghanya kahe che mati Adi pAMca, cAdarzanAvaraNAdi cAra, saMjavalane lobha, dAnAdi pAMca aMtarAya e paMdarano sthitibaMdha ane abAdhA baMne aMtarmuharta che. nidrA paMcaka, asAtA vedanIyanI traNa saptamAMza sAgaropamathI palyopamano saMgresa bhAga ocho eTalI jaghanya sthiti che. sAtA vedanIyano kALa 12 muharta ane abAdhA aMtarmuhartanI che, mithyAtvanI sthiti palyopamano asaMkhyaya bhAga nyUna coka sAgaropama che. pahelA bAra kaSAyanI sthiti palyopamano asaMkhyaya bhAga nyUna cAra saptamAMza sAgaropama che. saMjavalana krodhanI be mAsa, mAnanI eka mAsa, mAyAnI 15-dina, paMveda ATha varSa, abAdhA aMtarmuhUrta. bAkInA kaSAyo, manuSya-tiryaMca gati, paMcendriya jAti, audArika zarIra aMgopAMga, taijasa-kArpaNa, cha saMsthAna, saMhanana, varNa, gaMdha, rasa, sparza, tiryaMcA, manuSya AnupUrvI, agurulaghu, upaghAta, parAghAta, ucchavAsa, tapa, udhota, prazasta, apazasta vihAyogati, cazokIrtisivAyanI trasAdi 20 prakRti, nimaNi, nIca gotra, devagati-AnupUrvI, nakagati-AnupUrvI, vaikriyazarIra aMgopAMga ema 68 uttara pravRttinI sthiti palyopamano asaMkhyaya bhAga nyUna be-tRtIyAMza sAgaropama ane abAdhAkALa aMtamuhUrta che.
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/2/1/bhUmikA vaikriyapakanI palyopamano asaMkhyaya bhAga nyUna 2,ooo sAgaropamanA be saptamAMza bhAga che aMtarmuhUrta abAdhA che. AhAraka zarIra - aMgopAMga. tIrthakara nAmanI sAgaropama koDAkoDI sthiti che. bhinna aMtarmuharta abAdhAkALa che. utkRSTa sAthe jaghanyano bheda jaNAvatA kahe che- jaghanya utkRSTathI saMkhyaya guNahIna che yazakIrti, uMcagotra baMnenI sthiti ATha muhUrta ane aMtarmuhUrta abAdhA che. deva-nAsTInuM Ayu 10,000 varSa che. aMtarmuharta abAdhA che. tiryaca, manuSyanA AyunI sthiti kSullaka bhava ane aMtarmuhUrta abAdhA che. baMdhana, saMghAtano utkRSTa jaghanya bheda audArika madhye jANavo. dhe anubhAva baMdha kahe che-zubha-azubha karmacI utpanna prakRti, sthiti, pradezarUpa karmanuM je tIva-maMda vedana te anubhAva [saM] jANavo. A sa eka, be, traNa, cAra sthAna bheda vaDe jANavo. temAM azubha prakRttinuM ati kaDavA rasa jevuM jANavuM. teno aDadho, trIjo bhAga, cotho bhAga kaDavApaNuM - e pramANe tIva anubhAva anukame jANavo. maMda sano anubhAva te jAI phUlanA rasamAM eka, be, traNa, cAragaNuM pANI vadhu nAkhavAthI thato bheda jANavo. zubha prakRtino rasa dUdha, zeraDarasanA daTAMte jANavo. ahIM paNa azubha prakRti mAphaka bhedo samajI levA. baMnemAM eka-eka biMdu pANI nAMkhavAnA dehAMte anaMta bhedo jANavA. ahIM AyuSyamAM cAra prakRti bhava vipAkIni ane cAra prakRti kSetra vipAkIni che. zarIra, saMsthAna, aMgopAMga, saMghAta, saMhatana, varNa, gaMdha, sa, sparza, gulaghu, upapAta, parAghAta, udhota, tapa, nirmANa, pratyeka, sAdhAraNa, sthira, asthira, zubha tathA azubha rUpavALI che. te badhI pudgala vipAkIni che. bAkInI jJAnAvaraNAdi jIva vipAkIni che. have pradeza baMdha kahe che- te eka prakAra vagere baMdhakanI apekSAe thAya che. jo eka prakAranuM karma bAMdhe to prayoga karma vaDe eka samayamAM grahaNa karela pudgalo sAtavedanIyanA bhAva vaDe pariName che. jo cha prakAranuM karma bAMdhe to Ayu ane mohanIya karma choDIne bAkInA bAMdhe. jo sAta prakAre karma bAMdhe to Ayukarma sivAyanA sAta karmo bAMdhe. ATha prakAranA karma bAMdhanAra AThe bAMdhe. temAM prathama samaye grahaNa karela pudgalo samudAna vaDe, bIjA vagere samayamAM aA bahupadezapaNe A krame sthApe. temAM AyuSyanA pudgalo thoDAM, tethI vizeSAdhika nAma ane gotranA paNa paraspara tulya karma bAMdhe. tethI vizeSAdhika jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, aMtarAyanA bAMdhe tethI vizeSAdhika mohanIya karmanA bAMdhe. tethI adhika vedanIya bAMdhe. (ahIM vRttimAM "paMcamI vibhakti"ne badale pachI ke saptamI kema nahIM? tevA prakAro prazna ane tenuM samAdhAna che. je ahIM bola nathI.) bdha iyapithika kahe che - '6' dhAtuno artha gati ane preraNA che. tene bhAvamAM ya pratyaya lAgI AliMge '' zabda banyo. teno paNa te 'Ipitha" tene 134 AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 AzrIne iyapithika banyuM. A iyapitha ubhA rahenArane paNa thAya. te upazAMta kSINa moha ane sayogI kevaLIne hoya che. kemake sayogI kevaLI paNa nizcayathI sUkSma gamanA saMcAravALA hoya che. kahyuM che ke he bhagavanje samaye kevalI je AkAzapadezamAM hAtha ke paga mUke, te ja pradezathI te rIte pAcho laI levA samartha che ? A artha samartha nathI. kemake kevalInA zarIranA bhAgo calAyamAna hoya che. tyAMthI pAcho letA saheja paNa calAyamAna thaI jatAM thoDo (pradeza) phera thaI jAya. A rIte sUkSmatara zarIra saMsArarUpa yogathI je karma baMdhAya te icapathika ke iryA hetuka kahevAya. te be samayanuM che. pahelA samaye bAMdhe, bIjA samaye vede. te karmanI, apekSAe bIjA samaye akarmatA thAya che. kaI rIte ?. prakRtithI te sAtAvedanIya karma che. kapAyarahita che. sthitino abhAva che. baMdhAtA ja kharI paDe che. anubhAvanI anuttare utpanna deva ati sukha bhogave che. pradezathI te cULa, rUkSa, zukalAdi bahu pradezavALA che. kahyuM che sthitithI alA, pariNAmathI bAdara, anubhAvathI mRdu, pradezathI bahu, sparza thakI rukSa, varNathI zukala, lepathI maMda che. karakarI mUkI muThI bharIne polIsa karela bhIMta para nAMkhatA a5 maNa lepa thAya, te eka samayamAM badhuM ja dUra thAya che. sAtA vedanIyanA bahupaNAthI anuropapAtikanA sukhanuM atizayapaNuM che. have AdhAkarma kahe che- je nimittane AzrIne pUrvokta ATha prakAranA karmI baMdhAya te AdhAkarma che. te zabda, sparza, sa, rUpa, gaMdhAtmaka che. jema zabdAdi kAmaguNa viSayamAM Asakta, sukhanI icchAthI moha vaDe haNAyela cetanAvALo, paramArthathI sukha nathI temAM sukha mAnIne bhogave che. kahyuM che- du:kharUpa viSayomAM sukhanuM mAna karIne sukharUpa niyamAdimAM jenI du:kharUpa buddhi che. te kotarelA akSara pada zreNi mAphaka anyarUpe chatAM te rUpavALI viparIta gatinA prayogathI tene kharApaNe mAne che - A rIte karma nimittabhUta amanojJa zabdAdi ja AdhAkarma che. - have tapokarma kahe che - ATha prakAranA karmanI baddha, pRSTa, nidhata, nikAcIta avasthA chatAM nirjarAnA hetubhUta bAra bhede tapokarma che. have kRtikarma kahe che - te ja ATha prakAranA karmone dUra karanAra ahed, siddha, AcArya, upAdhyAya saMbaMdhI namaskAra rUpa te kRtikarma. have bhAvakarma kahe che - abAdhAne ullaMghIne potAnA udayathI ke udayakaraNa vaDe udIrNa pagalo pradeza tathA vipAka vaDe bhava, kSetra, pudgala, jIvomAM anubhAva karAve, te bhAvakarma zabda nAme oLakhAya che. A rIte nAmAdi dazabhede karmano nikSepa karyo. samudAnakarmathI gRhita adhikAra kahe che - [ni.184-uttarAdha] ATha prakAranA karmathI ahIM adhikAra che - * * have sUvAnugamamAM mULa sUtrane jaNAve che-
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/2/1/63 135 * sUtra-63 - je mULa [zabdAdi viSaya che te guNasthAna [saMsAranuM kAraNa che. je mULasthAna che, te guNa che. A rIte te viSayArthI ati paritApathI pramatta thaIne jIvana vitAve che. te A pramANe - mArI mAtA, mArA pitA, mAro bhAI, mArI bahena, panI, , yuNI, vadhu, sakhA, svajana, saMbaMdhI che. mArA vividha ke prasUra upakaraNo, parivartana, bhojana, vastra che. pramANe mamatvamAM Asiphata thaIne pramatta thaIne tenI sAthe nivAsa kare che. paNa rAta-divasa ciMtAdithI AkuLa thaI kALe ke akALe prayatnazIla rahe che. te saMyogArTI, alobhI thaI luMTAro, dusAhasI, viniviSTa citta thaI vAraMvAra zapayoga kare [hiMa] che.. A jokamAM manuSyanuM Ayu ghaNuM alya che jemake - * vivecana :A sUtrano paraMpara ane anaMtara sUtra saMbaMdha jANavo. te A pramANe anaMtara saMbaMdha - te muni parijJAta karyA che. jene A mULa guNAdi maLela che. paraspara sUtra saMbaMdha - je potAnI buddhi ke tIrthakara ke AcAryanA upadezathI sAMbhaLIne je jANe ane vicAre te je guNa che, te mULa sthAna che. teno pahelA sUtra sAthe A saMbaMdha che - surya je mADamaeNna ityAdi. zuM sAMbhaLyuM ? ne gune seahIM '' sarvanAma che. "gu' eTale jenA vaDe dravya guNAya, bhedAya ke vizeSita thAya che. ahIM te zabda, rUpa, sa, gaMdha, spazadi che. 'se' sarvanAma che 'mUna' eTale nimita, kAraNa. pratyaya te paryAyo che. te jemAM rahe te TALa' che. mULanuM sthAna te mUna sthAna te vAcanuM vivecana karanAra che. e nyAye zabdAdika kAmaguNa e nAkAdi gatimAM saMsaraNarUpa saMsAra che tenuM mULa kAraNa kapAyo che. te teonuM sthAna che. tethI amanojJa zadAdinI prAptithI kapAyano udaya thAya che ane tethI ja saMsAra che athavA 'mUna' eTale kAraNa. te ATha prakAranA karmo jANavA. tenuM sthAna te kAmaguNa che. - athavA "mULa' te mohanIya karma. teno bheda kAma che, tenuM sthAna zabdAdi viSaya guNa che. athavA 'mUtra' te zabdAdi viSayaguNa. tenuM kALa' iSTa aniSTa viSaya guNanA bheda vaDe vyavasthAmAM rahelo guNarUpa saMsAra ja che. athavA AtmA pote zabdAdi upayogathI ekapaNe hovAthI te '' che. ane - X - X - zabdAdi viSaya tathA kapAyathI pariNata AtmA saMsAranuM mUna che. - x * x * Ama sarva rIte siddha thAya che ke je guNa che te ja mULasthAna che. prazna - vatana kriyAne sUtramAM nathI lIdhI, to prakSepa kema karo cho ? uttara - jyAM koI vizeSa kriyA na lIdhI hoya tyAM paNa sAmAnya kriyA hoya che. tethI pahelAnI kriyA laIne vAkya samApta karAya che - x * x * athavA khUna te Adha ke praghAna che ane 'kAIna' te kAraNa che. ahIM mUna ane no karmadhArayA 136 AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 samAsa karatA evo artha thAya ke - je zabdAdi guNa che, te ja mULa sthAna saMsAranuM pradhAna kAraNa che bAkI pUrvavat jANavuM. - X - X - gaNa ane mUla sthAnano kArya-kAraNa bhAva sUtra vaDe ja batAve che. saMsAranuM mULa ke karmanuM mULa ke kaSAyonuM sthAna te zabdAdi guNa paNa A ja che. athavA kapAya mULa zabdAdinuM je sthAna che, te karma saMsAra che ane te te svabhAvanI prAptithI guNa paNa te ja che. athavA zabdAdi kaSAya pariNAma maLa je saMsAra athavA karmanuM je sthAna mohanIya karma che, te zabdAdi kaSAya pariNata AtmA che, tenA guNanI prApitathI guNa paNa te ja che - X - X - X - A rIte je guNa ke guNomAM varte che te mULa sthAna ke mULa sthAnomAM varte che. je mULa sthAna AdimAM varte che, te ja guNomAM varte che. je jIva pUrva varNita zabdAdi guNomAM varte, te ja saMsAra mULa kaSAyAdi sthAna vageremAM varte che - x * x vaLI A paNa jANo ke - je guNa che, te ja mUla che ane te ja sthAna che. je mUla che te ja guNa ane sthAna paNa che. je sthAna che te ja guNa ane mULa paNa che. A pramANe bIjA vikalpomAM paNa yojavuM. viSaya nirdezamAM viSayI paNa kahI dIdho. je guNamAM varte che, te ja mULa sthAnamAM varte che. A pramANe badhe jANavuM. have sUtranA anaMta arthapaNAne kahe che ahIM kapAyAdine mULa batAvyuM. kaSAyo krodhAdi cAra che. anaMtAnubaMdhI Adi cAra bhede krodha che. anaMtAnubaMdhInA asaMkhyaya lokAkAza pradeza pramANa baMdhanA adhyavasAya sthAna jANavA. tenA paryAya paNa anaMtA che. tethI pratyekane sthAna guNanA nirUpaNa vaDe sUganuM anaMta arthapaNuM thAya che. * * * * * ahIM thoDAmAM digdarzana rUpe batAvyuM che - x * tikSaNa buddhivALAe guNa sthAnonA paraspara kArya-kAraNa bhAvanI saMyojanA karavI. - x * x - have sUtramAM 'tti' zabda che. te hetunA arthamAM che. eTale je zabdAdi guNathI vyApta AtmA, te kaSAyanA mUla sthAnamAM varte che. 'muThThI' badhAM prANIo guNanA prayojanavALA che. guNAnurAgI che. tethI guNanI aprApti ke prAptano nAza thatAM icchA ane zoka vaDe te prANI ghaNAM paritApa vaDe zarIra-mananA saMbaMdhI du:khothI abhibhUta thAya che. thaIne vAraMvAra tene sthAnomAM utpanna thAya che. tyAM pramatta bane che. A pramAda saga-dveSa rUpa che. rAga vinA prAyaH hepa na thAya. paga paNa utpattithI mAMDIne anAdinA abhyAsathI mAtA-pitAdimAM thAya. tithI satramAM kahe che] - mAtA saMbaMdhI saNa. saMsAranA svabhAvathI upakAra karavAthI mAtAno roga thAya che. tethI mArI mAtA bhUkha, tarasathI na pIDAo' mAnI putra khetI, vepAra, nokarI thakI prANihiMsArUpa kriyA kare che. te upaghAtakArI kriyAmAM vartatA ke mAtAne akAryamAM pravartatA jANI laeNpa kare che. jema - anaMtavIrya pratye Asakata reNukA pratye parasurAmane hepa thayo. e ja pramANe pitA nimite rAga-dveSa thAya. jema parasurAme pitAnA rAgathI tene
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/2/1/63 haNanAra pratye dveSa lAvIne sAta vAra kSatriyone mArI nAkhyA. tenA kAraNe subhUma cakravartIe ekavIsa vAra brAhmaNone mArI nAMkhyA. 133 koI bahenanA nimitte kleza pAme che. jema cANakye bena banevIthI apamAnIta patnInI preraNAthI naMdarAjA pAse dravyArthe jatAM kopathI naMdakuLano kSaya karyo. koI "putra jIvatA nathI" mAnIne AraMbha kare che. koI "mArI dIkarI duHkhI che" mAnI rAgadveSathI mUDha banI paramArthane na jANato evA kRtyo kare che, jenAthI Aloka paralokamAM navA duHkhone bhogave che. jema jarAsaMdhe jamAI kaMsanA maraNathI potAnA lazkaranA ahaMkAra vaDe vAsudeva kRSNa para kopa karyo, to potAnA vAhana ane senA sahita vinAza pAmyo. koI putravadhU arthe AraMbha kare. koI mitra, svajana, paricita, pitarAI, pUrva svajana mAtA-pitAdi, pachInA svajana zvasurAdi. hAla duHkhI che mAnIne zoka kare. vivitta - [pUrNimAM vivitta pATha paNa che] judA judA - zobhana ke pracura evA hAthI, ghoDA, ca, Asana, palaMgAdi upakaraNo. tenAthI bamaNAM, traNa gaNAM rAkhIne badale te 'parivartana.' tathA bhojana, AcchAdana Adi naSTa thaze mAnIne rAgadveSa kare. A pramANe arthamAM Asakta loka te mAtA, pitA AdinA rAgAdi nimitta sthAnomAM AmaraNa pramatta banI A mArA ke huM temano svAmI ke poSaka chuM mAnIne mohita manavALo thaIne rahe che. kahyuM che ke mArA putro, mArA bhAI, mArA svajana, mArA ghara-strI varga che. ema pazunI mAphaka me-me bolatA mANasane mRtyu harI jAya che. putra, patnInA parigraha-mamatvathI mANasa nAza pAme che. jema kozeTo banAvanAra kIDo kozeTAnA parigrahathI duHkhanemaraNane pAme che. niryuktikAra A vAtane kahe che- [niyukti-185,186] nAkAdi caturgati saMsAra ke mAtA pitA patnInA sneha lakSaNa rUpa saMsAra mULathI chedavA icchanAra ATha prakAranA karmone mULathI ukheDI nAMkhe che. te ukheDavA mATe tenA kAraNabhUta kaSAyono cheda karavo. kaSAya cheda mATe mAtA-pitAno sneha tyAge. jo tema na kare to - 4 - 4 - janma, jarA, maraNAdinA duHkha bhogave che. A rIte kaSAya, indriyAdimAM pramatta mAtA-pitAdi mATe dhana meLavavA ane tenuM rakSaNa karavA phakta duHkha ja bhogave che. A ja vAta sUtrakArazrI e paNa A sUtramAM kahI che. kahyuM che A sAthe kyAre jaze ? mAla zuM che ? kyAM javuM che ? kraya-vikrayano kayo kALa che ? kyAM, konA vaDe kArya siddha thaze ? ityAdi ciMtAmAM baLato rahe che. kALa-kartavya avasara, akALa-ayogya samaya. kALanuM kAma akALe kare, akALanuM kAma kALe kare, baMnemAM kAma kare ke na kare. e rIte anyamanaska banI kALa-kALanA viveka vagarano rahe. jema caMDapadhota rAjAe vidhavA banela mRgAvatInA kahevAthI mohIta banI je kALe kIllo levAno hato te kALe na letAM killAne navo karAvyo, pachI te jItI na zakyo. paNa je yogya kALe kriyA kare che te bAdhA AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 rahitapaNe sarva kriyA kare che. ATha mAsamAM tathA AyuSyanI pUrva vayamAM manuSya te kartavya karI levuM joIe ke jethI aMte - pazcAt kALamAM sukhane pAme. mRtyunI mAphaka dharmAnuSThAnamAM koI akALa hoto nathI. to pachI zA mATe kALa-akALano samutthAyI thAya che. tethI kahe che - jene prayojana che, te tene mATe [saMjogone mATe] kare che. temAM dhana, dhAnya, sonuM, dvipada, catuSpada, rAjya, strI Adi je saMyoga. te mATe athavA zabdAdi viSaya saMyoga ke mAtApitAdi saMyogane lIdhe, tenA arthI kALa-akALa samutthAyI thAya che. aTThAnomAMM - artha eTale ratnakuSyAdi. temAM atyaMta lobha jene hoya te mammaNa vaNik mAphaka kAla-akAla samutthAyI thAya che. A vaNika ati dhana hovA chatAM yauvanavayamAM sukhano bhoga choDIne, deza-videzamAM vepAra karyo. bhara comAse mUzaLadhAra varasAdamAM paNa puramAM taNAine AvelA lAkaDAM levA gayo. dhanano upabhoga na karyo. zubha pariNAma choDI phakta dhana upArjana ta ja rahyo. kahyuM che ke, "dhana lobhI khanana, utkhanana, hiMsA kare che. rAtre suve nahIM divase sAzaMka rahe che. karmathI lepAya che, paDI rahe che. lajjAspada kRtya kare che. khAvA kahe to paNa vyApArathI nivRtta thayA pahelo khAto nathI, nahAto nathI, ghera raheto nathI, "bahu kAma che hajI'" tema bole che. lobhInA azubha vepA AkhuMpa - lobhathI haNAyelA aMtaHkaraNa vALo, kartavya-akartavya viveka rahita, artha-lobhamAM ja dRSTivALo, A loka paralokamAM duHkha ApanArI gaLA kApavA Adi kriyA karanAra evo lobhI hoya che. 138 sanadAra - pUrvA para doSa vicAryA vinA ekadama kArya karanAro. jemake lobhAMdhakArathI AcchAdita dRSTivALo, dhanamAM ja vRttivALo, 'zakuMta' pakSI mAphaka lobhI mAtra dhanamAM lubdha manavALo hoya che, paNa vipAkane joto nathI. viLividyutti - aneka prakAre artha upArjanamAM ja jenuM citta che te. jenuM citta mAtApitAnA rAgamAM ke zabdAdi viSayopabhogamAM che te tathA jo citta nuM citru pAThAMtara laIe to vizeSe karIne kAya, vacana, mananA caMcaLatvathI dhana pedA karavAmAM ja rAtadivasa cita rAkhanAra, Avo saMyogArthI, arthalobhI, ANaMpa, sahasAkAra, viniviSTa cittavALo have pachIthI zuM zuM kare ? - ahIM mAtA-pitAdimAM ke zabdAdi viSaya saMyogamAM viniviSTa cittavALo pRthvIkAyAdi jaMtunI hiMsAmAM punaH punaH pravarte che ane vAraMvAra zastramAM pravRtti kare che. A zastra svakAya-pakAya bhede che. dgha satye nuM pattha satte pAThAMtara che. te mujaba - mAtA, pitA, zabdAdi saMyogamAM lobhArthI thaI, gRddha banIne vAraMvAra temAM ekacitta thaIne dharmakarma lopIne, vicAryA vinA, kALa-akALane na joto pApamAM pravarte che. jo hAlanA jIvone ajarAmaratva ke dIdhAryu hoya, paNa te baMne nathI tethI kahe
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/2/1/63 139 che * maNa eTale thoDuM, - adhika vacana che, hunuM - nizcayArthe che, mA, eTale bhavasthiti hetu karma pudgalo 'rU' eTale saMsAra ke manuSyabhavamAM, paft eTale koIka, 'mAnavA' eTale manuSyonA. have vAcArya A saMsAramAM keTalAMka manuSyanuM aMtamuharta mAtra Ayu che, te traNa palyopamAM sudhI paNa hoya. temAM sAdhupaNuM alAkALa che. tathA aMtamuhUrtathI kiMcit jUna karoDa pUrvanuM AyuSya che. jemAM sAdhupaNuM udayamAM Ave che - X - X * kahyuM che ke, utkRSTa yogamAM baMgha adhyavasAya sthAnamAM AyuSyano je baMdha kALa che, te utkRSTa kALa bAMdhIne, je deva-kuru AdimAM janme, te jaldI badhu Ayu choDIne tiryaMca ane manuSyamAM apavartana thAya che. te aparyApta aMtarmuhanuM aMtara jANavuM, tyArapachI apavartana thAya che. sAmAnyathI sopakamavALAne sopakama ane nirUpamakamavALAne nirUpamakama AyuSya hoya che jyAre jIvane potAnuM AyuSya trIje bhAge ke bIjAnA trIjA bhAge bAkI rahe. athavA jaghanyathI eka, be ke utkRSTathI sAta, ATha varSe ke aMtakALe aMtarmuharta kALa pramANathI potAnA Atmapradezone nADikAnA aMtaramAM rahelA AyuSya karma vargaNAnA pudgalone prayamAM vizeSathI canA kare che. te vakhate nirUpakrama AyuSyavALo thAya che. anyA sopakama AyuSya thAya. upakama upakramanA kAraNathI thAya. te A pramANe - daMDa, kasa, zAma, dorI, ani, pANI, paDavuM, jhera, sApa, zIta, uSNa, arati, bhaya, bhUkha, tarasa, roga, mUlmaLa nirodha, jIrNa-ajIrNamAM ghaNuM bhojana, gharSaNa, gholaNa, pIDana A badhAM AyuSyanA upakamanA kAraNo che. kahyuM che ke manuSyo sva-parathI Amatema doDatI AvatI ApattivALA che. temAM temanI nipuNatA juo ke kSaNa mAtra ahIM je jIve che. moDhAmAM phaLa che, ghaNI bhUkha che, sarasa ane thoDuM bhojana che. te keTalo kALa cavAine dAMtamAM raheze ? ucchavAsanI maryAdAvALA prANa che. te ucchavAsa pote pavana che. pavanathI vadhu koI caMcaLa nathI, to paNa kSaNika AyumAM moha kare che. vaLI jeo dIdhayuM che, teo paNa upakamanA kAraNAbhAve Ayu bhogave che. maraNathI adhika pIDAdAyI vRddhatvathI pIDAyelA jaghanyatama avasthAne anubhave che. te have sUgakArazrI batAve che - sUtra-64 - zojha, caNA, ghANa, rasa ane cazanA prajJAnanA parihIna [savA durbaLa thatAM, yauvanane jaldIthI jatuM joIne te ekadA mUDhabhAva pAme che. * vivecana : bhASArUpe pariNamelA yugalone sAMbhaLe te zrotra eTale kAna, dravyathI te kaba puSpAkAra che. bhAvathI bhASA dravya grahaNa labdhi upayoga svabhAva jANavo. A kAna vaDe cotaraphathI thatuM zabdAdi jJAna te parijJAna. A parijJAnamAM vRddhatva ke roga 140 AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 udayathI zravaNa zakti hIna thatAM mUDhatA pAme che. kartavya-kartavyanuM ajJAnapaNuM indriyazakti-kSatithI Ave che. hitA-hitano viveka nAza pAme che. - x * x * je kAnanA viSayamAM kahyuM te cakSu AdimAM paNa samajavuM. prazna AtmA sAthe kAnanI jema AMkhano paNa saMbaMdha che. to kAnathI kema dekhAtuM nathI ? - uttara - tema thavuM azakya che. tenA vinAzamAM tenI smRtino abhAva thAya che ane evuM dekhAya paNa che ke indriyanA upaghAtamAM paNa tenA upalabdha arthanuM maraNa thAya che. jemake bArImAMthI dekhAyelo padArtha koI bArI baMdha kare pachI paNa joyela padArtha yAda Ave che. tema kAna ke AMkha vaDe maMda arthanI upalabdhi rahe che. tethI AtmA sAthe dareka indriyano saMbaMdha che. prazna - jo ema che to bIjI indriyo kema na lIdhI ? jemake - X - X - jIbha, hAtha, paga, maLadvAra, mUtradvAra, mana A che indriyo kema na lIdhI ? A cha. indriyo paNa AbhAne upakAra kare che. to tame agiyAra indriyone badale azAMdi pAMca indriyo ja kema batAvo cho ? utara - AcArya kahe che emAM kaMI doSa nathI. kemake AtmAnA vijJAnanI utpatimAM vizeSa upakArakane ja karaNapaNe levAthI pAMca ja iyio che. - X - X - jo kaMIpaNa kriyAnuM upakArapaNuM ja karaNa mAnIe to pAMpaNa, peTa vagere paNa levA paDe. vaLI indriyo potAnA viSayamAM niyata hovAthI ekanuM kAma bIjI karavAne zakitamAna nathI. jema ra5 jovA AMkha kAma lAge. AMkhanA abhAve kAna vagere kAma na lAge. je sa vagere prApta thatA ThaMDo vagere sparzano lAbha thAya che tyAM sparzanuM sarvavyApitva che. tyAM zaMkA na karavI ke jIbha, jIbha sivAya sparza indriyanuM paNa kAma kare che. hAtha vaDe vastu levAya che. te hAtha kapAya jAya to dAMta vaDe paNa vastu levAya, tyAM ema na kahevAya ke dAMta hAthanuM kAma kare che. mananuM sarva indriya para upakArapaNuM ame paNa mAnIe chIe. - X - X * mAtra tene juduM nathI lIdhuM. kemake je indriya sAthe mana joDAya che, te ja potAno viSayaguNa grahaNa karavA mATe varte che. prazna - talapApaDI khAvAmAM pAMce indriyono jJAnAnubhAva thAya che kema ? uttara : tema nathI. kemake kevalIne paNa be upayoga sAthe na hoya, to pachI anAjJAnIne pAMca upayoga kaI rIte hoya ? je sAthe anubhavano AbhAsa thAya che, te mananA jaldI doDavAnuM vRttipaNuM che. kahyuM che ke AtmA mana sAthe, mana indriya sAthe ane indriya icchita padArthamAM jAya che. te krama zIvra bane che. zuM A manano yoga ajAyo che ke jemAM mana jAya che, tyAM AtmA gayelo ja che ? ahIM A AtmA indriyonI labdhivALo janmotpatti sthAne AraMbhe eka samayamAM AhAra payaMti nipajAve che. pachI aMtara muhUrtamAM zarIra, indriyAdi payati nIpajAve che. te pAMca indriya te sparzana, sana, prANa, cakSu, zrotra. tenA paNa dravya, bhAva be bheda. dravyendriyanA nivRtti ane upakaraNa be bheda, nivRttinA aMtar ane bAhya be bheda che.
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ 142 AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 1/2/1/64 141 * * * * * ubhedha aMgulanA asaMkhyaya bhAga jeTalA zuddha AtmapradezanA pratiniyata cakSa Adi indriyonA saMsthAna vaDe aMdara rahela vRti te aMtara nivRtti ane -x - x * nimaNinAmakarma janya bAhya vibhAga te bAhya nivRtti. A baMne nivRtti indriya vaDe jenA upara upakAra karAya che upakaraNa che, te indriyonA kAryomAM samartha che. vaLI - X - X - nivRtti indriyamAM upaghAta thAya aMdara AtmAnI zakti chatAM tenI jovA vagerenI kriyA thatI nathI. upakaraNa indriya paNa nivRti mAphaka be prakAre che. temAM AMkhanI aMdaranuM kALa, dhoLa, maMDala che ane bahAra pAMdaDA AkAre pAMpaNa Adi che A pramANe bIjI indriyomAM paNa jANI levuM. bhAvendriya paNa ladhi-upayoga be bhede che. labdhi e jJAna-darzana AvaraNIya karmanA kSayopazamarUpa che. jenA saMvidhAnathI AbhA dravyendriya nivRtti tarapha jAya che. te nimite AtmA mana vaDe padArtha grahaNa kare che je upayoga kahevAya. * * * * * have badhI indriyonA AkAra jaNAve che - AkArathI kAna kadaMbapuSpa jevA, AMkha mazura jevI, nAka kalaMbukA puSpa jevuM. jIbha supra jevI ane sparzanendriyano AkAra vividha prakArano che. viSaya parimANa - kAna bAra yojanathI AvelA zabdane grahaNa kare, AMkha 21-lAkha yojanAthI kaMIka dUranI vastu ne jue, prakAzaka vastu sAtika eka lAkha yojana hoya to tevA rUpane grahaNa kare. bAkInI indriyo nava yojana dUranA viSayane grahaNa kare. jaghanyathI to badhI indriyano viSaya aMgulano asaMkhyaya bhAga mAtra che. mULa sUtramAM zrotra (kAna)nA parijJAnanI hAni thatAM zuM ? te batAvela che. teno paramArtha e che ke - ahIM saMjJI paMcendriya jIvane upadeza-dAnano adhikAra che. je kAnano viSaya che. tethI tenI patimAM badhI indriyonI pati sUcavI che. zrotra AdinuM vijJAna uMmara vadhatA ghaTe che. tethI sUtramAM marjAte 2 Adi kahyuM che prANIonI kALakRta zarIrAvasthA cauvana Adi vaya che. te vRddhAvasthA ke mRtyu sAme jatAM ghaTe che. zarIrtI cAra avasthA che - kumAra, cauvana, madhyama, vRddhatva, kahyuM che ke, pahelI vayamAM vidhA na bhaNyo, bIjImAM ghana na meLavyuM, bIjImAM tapa na karyo te vRddhatva-cothImAM zuM karaze ? pahelI be avasthA jatAM vRddhAvasthA prati vaya jAya che. athavA avasthA bIjI traNa rIte che - kumAra, yauvana, vRddhAva. kahyuM che - kumAra vayamAM pitA rakSA kare che, cauvanamAM pati ane vRddhatvamAM patro rakSA kare che. paNa strI koI avasthAmAM svAtaMtrya yogya nathI. athavA bIjI rIte traNa avasthA che. bALa, madhya, vRddhatva. kahyuM che ke, dUdha ane anna khAnAne soLa varSa sudhI bALaka kahevo. sItera varSa sudhI madhya ane pachI vRddha kahevo. A badhI avasthAmAM paNa upacayavALI avasthAmAM paNa upacayavALI avasthA choDIne AgaLa vadhelo atikAMta vayavALo jANavo. ahIM mAtra zrotra Adi pAMcanA jJAnanI vAta na levI. paNa tenI sAthe zarIranI bIjI zaktio paNa nAza thatAM mUDhatva Ave che. tethI vaya oLaMgatA te prANI nizcayathI vadhu mUDhapaNuM pAme che. tethI indriyonA jJAnanI hAni ke vaya vadhatA prANI mUDhatA-Atmaviveka abhAva pAme che, A pramANe vRddhacvamAM mUDha bhAva pAmI, prAyaH lokamAM tIraskAra yogya bane che te vAta sUtramAM kahe che * sUtra-65 - te jemanI sAthe rahe che, te vajana Adi tene apamAnajanaka vacano kahe che. pachI te paNa svajanonI niMdA kare che. teo tArI rakSA karavA ke zaraNa ApavA samartha nathI. tuM paNa tenI rakSA karavA ke zaraNa ApavA asamartha che. te vRddha hAsya, kriDA, rati ke zRMgArane yogya raheto nathI. * vivecana : bIjA loko to ThIka, paNa jenI sAthe gharamAM rahe che te potAnA strI, putrAdi paNa vRddhAvasthAmAM ke jene pote samartha hato tyAre popyA hatA, te tenI avajJA kare che. kahe che ke, A marato nathI ane mAMco mukato nathI athavA parAbhava kare ke "have A Doso zuM kAmano che ?' tema kahe. eTaluM ja nahIM, pote paNa potAne niMdavA yogya thAya che te batAve che - karacalI paDI che, hADakAM ja rahyA che, DhIlAM paDelA snAyu dhAraNa karyA che. te joIne pote ja potAnA zarIranI jugupsA kare che, to suMdara zarIravALI strI niMdA kare temAM zuM navAI ? - X - X - A vAta dehAMtathI batAve che - kailAMbI nagarImAM dhanavAnuM ane ghaNAM pugovALo dhana sArthavAha hato. ekalAe svaprayatnathI ghaNuM dhana meLaveluM. tenA du:khI evA badhAM svajanAdi mATe te dhanano upayoga karelo. uMmara vadhatAM te zeTha vRddha thayA. hozIyAra putrone badho kAryabhAra soMpI dIdho. mo paNa temano upakAra mAnatA kuLa anurUpa sajjanatA dhAraNa karIne rahyA. temanI patnIo paNa te vRddha zeThane telamardana, snAna, bhojanAdithI yogya kArya saMtoSa pamADatI hatI. keTalAka kALa pachI gharamAM putra-parivAra, mAla-milkata vadhatAM strIo ghamaMDI banI tyAM sudhImAM dhana zeTha vRddha ane paravaza thaI gayo, tenuM zarIra kaMpavA lAgyuM. badhAM dvArA gaLavA lAgyA. gharanI strIo upacAramAM pramAdI banI. A Dozo paNa sevAne ochI thatI joI kramazaH du:khamAM DUbIne putravadhUnI phariyAda putrone karavA lAgyo. teNI badhI paNa patinA ThapakAthI khedavALI banIne thoDI paNa sevA karatI baMdha thaI. badhI bhegI maLIne pota-potAnA patine kahevA lAgI ke A buDhAnI buddhi bhraSTa thaI che, tene amArI sevAnI kadara nathI, jenA para vizvAsa hoya tene A kAma soMpI do. -x - x * kALa krame putro paNa upekSA karavA lAgyA. bIjA pAse DozAnI niMdA karatA thayA. putra-putravadhUthI parAjita, nokarothI apamAnIta ane anAdara pAmelo te du:khI du:khI thaI gayo. A pramANe vRddhAvasthAthI azakta thayela zarIravALA bIjA paNa asamartha thaI
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ 144 AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 1/2/1/65 143 lokomAM parAbhava pAme che. kahyuM che ke, zarIra saMkocAvuM, paNa lathaLe, dAMta paDI jAya, AMkho tejahIna bane, lALo paDavA lAge, koI kaMI mAne nahIM, patnI ke baMdhu paNa sAMbhaLe nahIM, A vRddhAvasthAne kharekhara ! dhikkAra thAo. A rIte vRddhatvathI hArelAne svajano niMde che, te paNa gabharAyelo banIne bIjA pAse gharanAne niMde che. sUtramAM paNa 'so vA' zabdathI nirdeza karyo che ke svajano tenI niMdA kare che athavA vRddha duHkhI thaIne potAnA svajanone niMde che athavA pote khedayukta thaIne svajanonuM apamAna kare che. kadAca koI pUrvakRt dharma tenuM apamAna na kare, to paNa tenuM duHkha dUra karavAne samartha thatA nathI. sUtramAM paNa kahyuM ke tArA putra, zrI Adi tAruM rakSaNa karavA ke zaraNa ApavA samartha nathI. bANa eTale ApattimAM tAravAne samartha. jema pANInA pUramAM nAvikanA bharose pAra utarIe te trANa kahevAya. zaraNa eTale jeno AdhAra laI nirbhaya rahevAya che. jemake killo, parvata Adi. kahyuM che ke, janma, jarA, maraNanA bhayathI pIDAyelA ane rogavedanA grasta purapane jinavacanathI bIjuM kaMI zaraNa lokamAM nathI. te vRddha paNa koInI hAMsI karI zakato nathI, te pote ja hAMsIpAtra thayo hovAthI bIjAnI hAMsI karI harSa pAmato nathI. te pratyakSa ke parokSa loko vaDe hAMsIpAtra bane che. te kudavA, tALI pALavA Adi kriDAne yogya paNa raheto nathI. tisukha paNa mANI nathI zakato. tenuM rUpa strIone gamatuM nathI, ulaTuM tenI niMdA karatA strIo kahe che - zaramAto nathI, tArI jAtane jo * mAye dhoLA AvyA, tArI dikarI jevI mane pakaDavA icche che AvA vacano sAMbhaLI tene ti thatI nathI. te vibhaSA yogya paNa raheto nathI kemake vaLI gayela cAmaLIvALo te zRMgAra zobhA pAmato nathI. kahyuM che- tene zRMgAra yogya nathI, harSa nathI, strIne khuza karavAnI ceSTA hoya ja kakyAMthI ? chatAM tema karavA jAya to nize apamAnane pAme che. yuvAnI jatAM je kaMI kare te zobhatuM nathI. dharma choDIne strIne khuza karavA je kaMI kare te badhuM nirarthaka che. prazasta mUtratA kahyuM, have prazasta mUlasthAna kahe che- sUtra-66 A prakAre ciMtana karato manuSya saMyama pAlanamAM kSaNamAtra paNa pramAda na kare A jIvanane avasara samajI vIrapuraSa udhama kare. kemake vaya ane yauvana [bA vaya paNa vItI rahI che. * vivecana : athavA je kAraNathI te snehIo rakSaNa karavA ke zaraNa ApavA samartha nathI. evuM zAstropadezathI samajAya teNe zuM karavuM te kahe che- aprazasta mULa guNasthAnamAM vartatA jIvane vRddhatvathI parAjita thaIne hAsya, kIDA, rati ane vibhUSA mATe yogyatA nathI. tethI sukha-du:kha e prANIne zubhAzubha karmanuM phaLa che, tema jANIne "zaaparijJA" mAdhyayanamAM kahela mahAvatomAM sthira rahI vicAre ke - zAstramAM kahela saMyama anuSThAnamAM yogya rIte viharavAmAM tatpara banI pramAda na kare tathA vicAre ke - AryakSetra, uttama kuLamAM utpatti, bodhi lAbha ane sarvaviratino avasara mane maLela che. tethI tapa, saMyamamAM jarA paNa kheda na pAmatAM, ukta AyogAdi prAptithI harSita thaI samaje ke A yogya avasara che. anAdi saMsAramAM bhramaNa karatA dharmanI prApti thavI durlabha che. tethI 'dhIra' thaIne eka muharta paNa pramAda na kare - x - eka kSaNa paNa pramAda na kare. kahyuM che ke "manuSyapaNuM pAmI, saMsAranI asAratA samajIne, pramAdathI kema bacato nathI ane zAMtinA mATe kema prayatna karato nathI ?" tuM joto nathI ke A atidurlabha saMsAra samudramAM bhraSTa thayela manuSyane saMsArI sukha vijaLI jevuM che. pramAda zA mATe na karavo ? te kahe che - uMmara vItatI jAya che, juvAnI jaI rahI che. jo ke vaya ane cauvana eka che, chatAM yauvananI pradhAnatA jaNAvavA juduM kahyuM, cauvanamAM dharma, artha, kAma traNe sadhAya che. te jaldI vItI jAya che. kahyuM che jIvita nadInA vega samAna capaLa che. yauvana puSpa jevuM che. sukha anitya che. tethI A traNe zIgha bhogavavA. nahIM to traNe vItI jaze ema mAnIne saMyama vihAra karavo e ja zreya che. paNa je saMsAsnA rAgI, asaMyamI jIvanane sukhakArI mAne che, temanI dazA zuM thAya ? te sUkAra kahe che- * sukha-63 - je A jIvana pati pramatta che, te hanana, chedana, bhedana, luMTa, dhADa, upadrava, trAsa Apavo Adi karato ema mAne che ke, koIe na karyuM hoya tevuM kAma karIza. je svajanAdi sAthe vase che teoe pUrve mAruM poSaNa karela. pachI huM tArA svajanone roke che. to paNa te svajano tane prANa ke zaraNa thatAM nathI. temaja tuM paNa tene trANa ke zaraNa devA samartha nathI. * vivecana : jeo potAnI vaya vIte che, tene jANatA nathI teo viSaya-kaSAyamAM pramAdI thAya che. rAta-divasa phleza pAmatA kALa-kALamAM udhama karI jIvone upaghAta karanArI kriyA kare che. apramattaguNa bhUla sthAnamAM rahIne viSaya abhilASe pramAdI thaI sthAvara-jaMgama jIvonA ghAtaka bane che. - x * kAna, nAka Adine chedanArA, mAthuM, AMkha, peTane bhedanArA, gAMTha vagere choDI corI karanArA, grAmaghAta Adi vaDe tathA vipa-zaAdithI prANa lenArA, DhekhALAdi mArIne trAsa denAra hoya che. have AvI pIDA bIjAne kema Ape che ? te jaNAve che je bIjA nathI karI zakatA te huM karI zakuM chuM evA abhimAnathI dhanaprApti mATe hanana AdimAM pravarte che. AvA ati krara karmo karanAro te samudra oLaMgavAnI kriyA karato pApanA udaye sarvasva gumAve che. - x - je mAtA pitA Adi sAthe te rahe che - x - jenuM teNe pUrve poSaNa karyuM che - x - teo ApattimAM AvI paDela tene rakSaNa ApatA nathI, zaraNarUpa thatAM nathI.
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/2/567 145 146 AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 A rIte svajano ApattimAM rakSaNa karavA ke nirbhayasthiti ApavA samartha nathI ema siddha karyuM. meLavela dhana paNa rakSaNa ApatuM nathI te kahe che- * sUtra-68 : [manuSya upabhoga pachI bacelI ke saMcita karI rAkhelI vastu bIjAne upayogI thaze tema mAnI rAkhI mUke che. pachI koI vakhate tene roganI pIDa utpanna thAya che, tyAre je svajanAdi sAthe te vase che. teo ja tene pahelA choDI de che. pachI te paNa potAnA svajana-snehIone choDI de che, na to tArI rakSA karavA ke zaraNa ApavA samartha che. na tuM tenI rakSA ke zaraNa mATe samartha che. * vivecana : vAdya eTale upamukta-khAdhuM, ghaNuM khAdhu, thoDuM bAkI che, je nathI bhogavyuM teno tuM saMyaya kare che athavA upabhogane mATe sArI rIte ke prayura sukha mATe dravyano saMcaya kare che. te A saMsAramAM asaMyata ke vezadhArI mAtranA upabhoga mATe ja dravyasaMcaya kare che. paraMtu aMtarAyano udaya thatAM tArI saMpatti tane sahAyaka thatI nathI athavA - x * dravya, kSetra, kALa, bhAvanA nimittathI asAtA vedanIya karmodayathI roga AvatA tuM tAva AdithI pIDAya che, tyAre te dhana ke nehI tane kaMI kAma AvatA nathI.]. te pApI jyAre pApanA udayathI koDha, kSaya AdithI pIDAya, nAka, jhare, hAthaNa lathaLe, hAMphavA lAge tyAre je mAtA, pitAdi sAthe te vase che teo ja tene roga utpanna thAya tyAre choDI de che. athavA temanI upekSAthI parAbhava pAmI te ja mAtA, pitAdine choDI de che. kadAca rogotpatti kALe te svajano teno tyAga kare ke na kare, to paNa tene rogathI bacAvavA ke zaraNa ApavA samartha thatA nathI. tyAre te rogIe zuM karavuM ? te sUtrakArazrI jaNAve che- * sUtra-69 - pratyeka prANInA sukha, duHkha potAnA che tema jANIne... * vivecana : pratyeka prANInA sukha ke duHkha jANIne adIta manathI javara Adi vedanA utpatti kALe ema vicAre ke potAnA karmonuM phaLa avazya bhogavavuM paDe mATe hAyahoya karavI nahIM. kahyuM che ke, "he zarIra ! tuM du:khano vicAra na kara, svavazatA paNa pharI tane durlabha che, jo tuM hAya-hoya karIza to parabhave ghaNAM duHkha bhogavavA paDaze. tyAM paravazatAthI, tane vizeSa lAbha nathI. tethI jyAM sudhI kAma vagerenI zakti na haNAya, vRddhavane svajano niMde nahIM, dayA khAIne tAruM poSaNa karavAno vakhata na Ave, rogI thavAthI gharamAMthI kADhI na mUke tyAM sudhI tAro AtmArtha sAdhI le - A vAta batAve che * sUtra-70 - vItI gaI nathI tevI uMmarane joIne yuivAnImAM] Atmahita kara. * vivecana : sUtramAM 'va' zabda vizeSapaNA mATe che nu zabda 'punaH' arthamAM che. vItatI [1/10] jatI uMmarane joIne saMsArI jIva mUDha bhAva dhAraNa kare che ema siddha karyuM. tethI yuvAnImAM Atmahita sAdhavuM joIe. mAtra yuvAnImAM ja Atmahita sAdhavuM tema nahIM, jyAre avasara maLe tyAre Atmahita sAdhavuM te batAve che * sUtra-31 :he paMDita ! [he jIva!] tuM kSaNane [avasarane] oLakha. * vivecana : kSaNa eTale dhamanuSThAnano avasara. te AryakSetra, uttama kula Adi che. tiraskAra, poSaNa ane parihAra doSathI duSTa evA vRddhatva, bAlabhAva ke roga na hoya tyAre hai AtmajJa ! tuM kSaNa ne oLakha athavA kheda pAmatA ziSyane kahe, he anatikAtta yauvanA parivAdAdi traNa doSathI mukata, he AtmajJa ! dravya, ga, kALa, bhAvabhedathI bhinna avasane tuM jANa, bodha pAma. dravya kSaNa - eTale tuM jaMgamapaNuM, paMcendriyad, viziSTa jAti-kuLa-rUpabaLaArogya - Ayu Adi pAmyo che. Avo uttama manuSyabhava pAmIne saMsArathI pAra utAranAra samartha cAritra prApti yogya avasara maLyo che. anAdisaMsAramAM bhamatA jIvane A avasara maLavo durlabha che. bIje A cAmi maLatuM nathI. deva, nATaka bhavamAM samyakatva ane zruta sAmAyika ja che. koIka tiryaMca dezavirati pAme che. phogakSaNa - je kSetramAM cAritra maLe che, sarvavirati adholokanA gAmo ane tichalokamAM ja che. tichaliokamAM paNa aDhIdvIpamAM paMdara karmabhUmimAM ane bharatakSetranI apekSAe sADApacIza janapadamAM ja che. A rIte garUpa avasara jANavo. bIjA kSetromAM pahelA be sAmAyika ja che. kAlakSaNa - kALarUpa avasara. A avasarpiNImAM suSamaduSama, duSamasuSama, du:pama e traNa ArA ane utsarpiNImAM trIjA, cothA ArAmAM sarvavirati sAmAyikanI prApti thAya che. A navo dharma pAmatA jIvane AzrIne kahyuM. pUrve dharma pAmelA to tiryaka, urva, adho lokamAM tathA badhA ArAmAM jANavA. bhAvakSaNa - be prakAre - karmabhAvakSaNa, nokarmabhAva kSaNa. karmabhAvakSaNa te karmano upazama, kSayopazama ke kSayamAMthI koIpaNa prApta avasara. temAM upazama zreNImAM cAritra mohanIya upazama thatA aMtarmuhUrta kALa aupazamIka cA>>i kSaNa che, teno phAya thatAM aMtarmuhartanI ja chAsya yayAkhyAta yAtri kSaNa thAya. tenA yopazama vaDe kSAyopathamika cAstri avasara jANavo ke je utkRSTathI kiMcit jUna pUrvakoTivarSa che. samyakatva kSaNa ajaghanyotkRSTa sthitimAM vartatA AyuvALAne che. bIjA karmonuM palyopamanA asaMkhyayabhAga nyUna sAgaropama koDAkoDi sthitivALA jIvane che. teno krama A pramANe che graMthivALA abhavya jIvothI anaMtagaNa zuddhithI zuddha thayela mati, zrata vilaMgamAMnA koI jJAnamAMthI koIpaNa sAkAra upayogavALA, traNamAMnI koI zubha lezyAvALA azubha karma prakRtinA cAra ThANIyA rasane be ThANIo karIne ane
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/2/1/1 zubhaprakRtinA be ThANIyA rasane cAra ThANIo karI bAMdhato tathA dhruva prakRttine parivartamAna karato bhAvaprAyogya bAMdhato jIva jANavo. 147 have dhruvakarma prakRtti batAve che - pAMca jJAnAvaraNIya, nava darzanAvaraNIya, mithyAtva, soLa kaSAya, bhaya, jugupsA, vaijasa-kArpaNa zarIro, varNa, gaMdha, rasa, sparza, agurUlaghu, upaghAta, nirmANa, pAMca aMtarAya; A 47 prakRtti haMmezA baMdhAtI hovAthI te dhruva prakRti che. manuSya ke tiryaMca prathama samyakatva meLave tyAre A 21 parivartamAna prakRti bAMdhe che - devagati, devAnupUrvI, paMcendriya jAti, vaikriya zarIra - aMgopAMga, samacaturasa saMsthAna, parAghAta, ucchvAsa, prazasta vihAyogati, prazasta trasadazaka, zAtA vedanIya, ucagotra. deva ane nAka jIva manuSya gati - AnupUrvI, audArika zarIra aMgopAMga, paheluM saMghayaNa sahita zubha prakRti bAMdhe. tamastamA nAskI tiryaMcagati - AnupUrvI tathA nIcagotra sahita prakRti bAMdhe che. A adhyavasAya utpanna thatA AyuSya na bAMdhato yathApavRttakaraNa vaDe graMthine meLavIne pUrvakaraNa vaDe mithyAtvane bhedIne aMtakaraNa karIne anivRttikaraNa vaDe samyakatva pAme che. pachI urdhva kramathI karma kSINa thatA vRddhi pAmatA zuddha kaMDakamAM dezavirati ane sarvaviratino avasara Ave che. nokarmabhAvakSaNa te ALasa, moha, avarNavAda, mAna AdinA abhAve samyaktva Adi prAptino avasara che. kemake ALasa AdithI haNAyelo saMsAthI chuTavA sakSama manuSyabhava pAmIne paNa bodhi Adi na pAme. ALasa, moha, avarNa, staMbha, krodha, pramAda, kRpaNatA, bhaya, zoka, ajJAna, vikSepa, kutuhala, ramaNa A tera kAraNe sudurlabha manuSyapaNuM pAmavA chatAM saMsAra pAra utAranAra hitakara vANIne jIva pAmato nathI. A rIte cAra prakAre 'kSaNa' kahI. temAM dravyakSaNamAM jaMgamatva Adi viziSTa manuSya janma, kSetra kSaNamAM AryakSetra, kALakSaNamAM dharmacaraNakALa ane bhAva kSaNa kSayopazamAdirUpa che. A pramANe avasara pAmI dharma ArAdhavo. * sUtra-72 : jyAM sudhI zrotra, netra, ghANa, jIbha, sparza [pAMce] parijJAna paripUrNa che [tyAM sudhI] A vividha parijJAna paripUrNa hoya tyAM sudhImAM Atmahitane mATe samyak prakAre prayatnazIla bana . tema huM kahuM chuM. * vivecana : jyAM sudhI nAzazIla, jugupsanIya kAyAnuM zrotravijJAna vRddhatva ke rogane kAraNe ochuM na thAya, AMkha, kAna, jIbha, sparza vijJAna viSayagrahaNamAM maMdatA na pAme [tyAM sudhI dharma karI levo AvA iSTa-aniSTarUpa vividharUpa vaDe prakRSTa jJAna kSINatA na pAme tyAM sudhImAM AtmArtha ke je jJAna, darzana, cAstriAtmaka che te sAdhI levuM. bAkI badhuM arthahIna ja che athavA AtmA mATenuM prayojana AtmArtha che, te cAtri anuSThAna AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 ja che athavA 'Ayata' te aparyavasAnatAthI mokSa ja che. A mokSarUpa arthane sAdhI le. athavA mokSa ja jenuM prayojana che evA darzanAdi traNamAM nivAsa kara arthAta A anuSThAnane ArAdhI le. pachI yauvana vItyu nathI jANIne avasara pAmIne zrotrAdi vijJAna ochuM thatuM jANI AtmArthane AtmAmAM dhAraNa karaje athavA AtmArtha vaDe - jJAnAdi AtmAne raMjIta karaje. 148 AyatArtha je mokSa che, te saMsAramAM pharI AvavuM na paDe te mATe zAstrokta vidhie anuSThAna vaDe AtmAne sthApaje. A pramANe sudharmAsvAmI jaMbUsvAmIne kahe che ke je meM bhagavaMta vardhamAna svAmI pAse arthathI sAMbhaLela che, te ja huM sUtraracanA vaDe kahuM chuM. adhyayana-2 lokavijayanA uddezaka-1 "svajana"no muni dIparatnasAgare karela TIkA sahitano anuvAda pUrNa
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ /// 149 6 adhyayana-2 uddezaka-2 "adeDhatA" ka. * bhUmikA : pahelo uddezo kaho, have bIjAnI vyAkhyA kare che. teno saMbaMdha A pramANe che. A viSaya, kaSAya, mAtA, pitA 5 lokanA vijaya vaDe mokSa prAptinA hetubhUta cAaine jema saMpUrNabhAva anubhave che te rUpa A adhyayanano adhikAra pUrve kahyo che. temAM mAtApitAdi lokano vijaya karavAthI roga ane vRddhatvathI jyAM sudhI azakata na thAya te pUrve saMyama-AtmArca ArAdhavo. ema pahelA uddezAmAM kahyuM. ahIM te saMyamamAM vartatA jIvane kadAya monIyanA udayathI ati thAya ke ajJAna karma athavA lobhanA udayathI pUrvakarmanA doSane kAraNe saMyamamAM tDhatA na rahe to arati Adine dUra karIne saMyamamAM DhatA thAya tema karavuM. te A uddezAmAM batAvyuM che. athavA ATha prakAranA karma jema dUra thAya tema A adhyayananA adhikAramAM kahyuM che. te karma kaI rIte kSaya pAme te batAve che- * sUtra-3 :aratithI nivRtta thayela buddhimAna sAdhaka kSaNabharamAM mukta thAya che. * vivecana : pUrva sAtheno saMbaMdha A pramANe - AtmArthe saMyamane sArI rIte pALe. temAM jo arati thAya to arati na kare. paraMpara sUtra saMbaMdha A pramANe - cAritrano avasara pAmI arati na kare tathA prathama sUtra sAthe A saMbaMdha che - mujhe 10 ityAdi. * * * mAM eTale ti. teno abhAva te 'arati'. te pAMca prakAranA AcAramAM mohanA udayathI kapAya tathA mAtApitAdinI AsaktithI thAya che. te samaye saMsAno svabhAva jANelA buddhimAne che mohane dUra kaQo. jo tema kare to saMyamI thAya. tema na kare to kaMDarIkanI mAphaka narake jAya. jo viSayAsakitamAM rati dUra karIne dazavidha cakavAla sAmAcArImAM ti pAme to puMDarIkanI mAphaka saMyamamAM sati thAya. tethI kahyuM saMyamamAM ti karavI jethI koI prakAre bAdhA na Ave tathA A sivAya bIjuM koI sukha che tevuM manamAM paNa na lAve. kahyuM che ke, pRthvItale zayana, bhIkSAnuM bhojana, sahaja apamAna ke nIce praponA durbhAva chatAM uttama sAdhu mokSa mATe nitya udhama kare tene manamAM ke zarIramAM koI du:kha utpanna na thAya. tRNa saMyAre rahelo muni jeNe rANa, mada, moha tyajyA che, te je mukitasukha pAme te sukha cakavartI na pAme. ahIM cAri mohastIyanA kSayopazamathI cA ipAmanArane pharI mohanA udaye pAcho javAnI icchA thAya tene A sUga vaDe upadeza Ape che. je kAraNathI saMyamathI pAcho pharavA icche tene tiryaMtikAra ahIM kahe che-- duniyukti-19] uddezA-1mAM niyuktinI ghaNI gAthA kahI, ahIM eka ja kahI che. tethI maMdabuddhinA ziSyane zaMkA thAya ke A gAyA paNa uddezA-1 nI haze. tema na thAya mATe gAyAmAM "uddezaka-ra" zabda mukyo. koI kaMDarIka jevA sAdhune 15o AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 13 bhede saMyamamAM moklIyanA udayathI arati thAya, tethI saMyamamAM zithilatA Ave che. A monIyano udaya ajJAna, lobha Adi dastA doSothI thAya che. ahIM 'Adi' zabdathI icchA, madata, kAma Adi levA * x* ahIM ziSya zaMkA kare che ke arativALA buddhimAnane A sUgamAM upadeza Apyo ke saMyamamAM arati na karavI. paraMtu "saMsAranA svabhAvathI jJAta" ema kaho tene arati thAya nahIM. arativALo thAya to te buddhimAna na kahevAya. eka sthAne chAyA ane tApa jevo A virodha kema ? kahyuM che ke, jenA udayathI samasamUha utpanna thAya te jJAna ja nathI. kemake jyAM sUryanA kiraNo prakAzita hoya tyAM aMdhakAra kema rahe ? je ajJAnI mohacI haNAyela cita hoya te viSayarogathI saMyamanA sarve hRddha buomAM ti kare che. kahyuM che ke, jJAnathI sAMdha thayela, suMdara strIonA upAMgothI vikSipta kAmamAM prIti kare che athavA vaibhavano vistAra icche che paNa vidvAnonuM citta mokSa mArge lIna rahe che, kemake zreSTha hAthI pAtaLA thaDavALA jhADanI sAthe potAnuM zarIra ghasato nathI. samAdhAna ame tene javuM kahetA nathI kemake sAtri pAmelAne A upadeza che. jJAna vinA cAritra nathI. kAraNa jJAna che, kArya cAritra che. jJAnano virodha arati nathI paNa ratino virodha arati che. tethI saMyamamAM tivALAne arati bAdhArUpa che. jJAnIne paNa cAsTiA mohanIyanA udayathI saMyamamAM arati thAya che. kemake jJAna paNa ajJAnanuM ja bAghaka che, saMyamanI aratinuM bAghaka nathI. kahyuM che ke yathAvastu viSayaka zAna yAjJAnanuM bAghaka che. saMgano zuM 'zama' mATe bIjA hetune svaye joDato nathI, jema dIvo pote aMdhArAmAM rUpane pragaTa kare ja che - Adi * x * tame A sAMbhaLyuM nathI ke indriya samUha baLavAnuM che temAM paMDito paNa muMjhAya che . * * * * A upadeza saMyama viSayamAM buddhimAnane kahevAya che ke saMyamamAM arati na karavI. saMyamamAM arati dUra karanAra "g fSa muje' kahyuM. bArIka kALane kSaNa kahe che * x * te ati sUkSama che. ATha prakAranA karma ke saMsAra baMdhanathI bharatanI jema viSaya, rati, snehAdithI mukata thaI mokSa pAme che ane je upadeza na mAne kaMDarIka mAphaka cAra gatirUpa saMsAramAM du:khI thAya che. te kahe che * saga-34 : AjJArahita AcaraNa kadf saMyamathI nivRtta thAya che. te maMdabuddhi mohasI AvRtta rahe che. "ame aparigrahI thaIza" ema kahevA chatAM prApta thatAM kAmabhogone seve che ane AjJAthI viparIta vata muniveza lajave che AvA mohanI punaH punaH saMjJAthI te A pAra ke pele pAra jaI zakatA nathI. * vivecana : hitanuM grahaNa ane ahitano tyAga te jinAjJA che. tenAthI viruddha che. anAjJA che, jeo AjJA bahAra thaIne parISaha ane upasargathI kaMTALIne athavA mohanIyanA udayathI kaMDarIka AdinI jema saMyamathI bhraSTa thAya che, te jaDa puruSo ke
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1///4 151 152 AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 je kartavya-akartavya vivekathI rahita che teo mithyAtva ke ajJAnathI gherAyelA che. kahyuM che ke, kharekhara ! krodhAdi sarva pApothI paNa ajJAna moTuM kaSTa che. tenAthI gherAyelo potAnA hita-ahitane jANato nathI. e rIte cAritra pAmyA chatAM kamanA udayathI pariSahatA udaye aMgIkRta sAtrino tyAga karavA icche che. bIjA saMyamIo potAnI rUcI pramANe vRtti karIne vividha upAyo vaDe loko pAsethI dhana grahaNa karavA chatAM kahe che ke ame saMsArathI kheda pAmyA chIe. mokSanA icchuka chIe to paNa AraMbha ane viSayamAM varte che parigraha eTale mana, vacana, kAyAnA karma vaDe gherAyelA. te parigraha jemanAmAM nathI te aparigrahI ame thaIza. evuM zAkyAdi matavALA mAne che athavA svamatavALA paNa sAdhuveza paherI prApta bhogone bhogave che. ahIM parigraha tyAganI sAthe bIjA mahAvato paNa grahaNa karavA. * X - A rIte ThaganI mAphaka juduM bolatA paNa judu karatA evA kAmane arthe ja te-te pravajyA vizeSane dhAraNa kare che kahyuM che ke potAnI icchA mujaba zAstrI pravajyA vezadhArI kSadro vividha upAyothI lokane luMTe che. A vezadhArI sAdhuo meLavelA bhoga bhogave che ane tenA lAbhane mATe tenA upAyomAM pravarte che. te kahe che - AjJA viruddha svabuddhie munivezane lajAvanArA kAmabhoganA upAyamAM vAraMvAra AraMbhamAM pravarte che. kAdavamAM khuMcelA hAthInI mAphaka potAne temAMthI bahAra kADhI zakatA nathI. jema mahAnadInA pUra maLe DUbelo A pAra ke pele pAra javA samartha nathI tema ghara, strI... Adi choDI AkiMcanya dhAraNa karelo, gRhavAsa tyAgI - x * x * pharI saMsAramAM javA icche tyAre saMyama ke gRhavAsa eke pAmato nathI. muktolI mAphaka ubhayathI bhraSTa thAya che. kahyuM che ke, jeNe indriyo gopavI nathI, icchAnusAra viSayasukha pAmyo nathI teNe durlabha manuSyatva pAmIne paNa kaMI bhogavyuM nahIM ke kaMI cukyu nahIM. have apazasta ratithI nivRta, prazasta tivALAne batAve che- * sUtra-75 - je manuSya "pAragAmI' che te ja kharekhara "vimukata' che. alobhathI lobhane parAjita karanAro kAmabhoga prApta thAya to paNa na ve. * vivecana : vividha eTale aneka prakAra. dravyathI dhana, svajananA premathI mukAyelA ane bhAvathI - viSayakaSAyathI pratyeka samaye mUkAtA - x - AvA vimukta puruSo sarva prANIne samAnabhAve gaNI nirmamava banI pAragAmI bane che. 'pAra' eTale mokSa. saMsAra samudrataTe javAnI vRttinA kAraNo jJAna, darzana cAritra paNa 'pAra' kahevAya che. jema sAro varasAda cokhAno varasAda kahevAya che tema jJAna, darzana, cAstrine pAra javAno jemano AcAra che teo pUrvasaMbaMdhathI mukta thAya che teo kevI rIte saMpUrNa pANAmI thAya ? te kahe che- jo ke A lokamAM lobha badhAne tajavo durlabha che. jema Apaka zreNimAM zeSa, kaSAyo dUra thayA pachI ocho thatA thatA jarA paNa lobha rahe che. AvA lobhane alobha vaDe niMdato - pariharato icchita kAmabhoga prApta thAya to paNa tene seve nahIM. je potAnA zarIramAM paNa mamatvarahita che, te kAmarAgamAM lubdha na thAya. ahIM brAdad AmaMtrita cikamuninuM dRSTAMta jANavuM. pradhAna maMtya lobhanA tyAgathI bIjuM paNa tyAgeluM jANavuM. te A pramANe - kSamAthI krodhane, mArdavatAthI mAnane, ArjavatAthI mAyAne niMdIne tyAge che. sUtramAM 'lobha'nuM grahaNa sarva kaSAyomAM tenI mukhyatA batAve che te lobhamAM pravRtta sAdhyaasAdhyanA vivekathI zUnya ane kArya-akAryanA vicArathI rahita thaI dhanamAM ja dRSTi rAkhanAro pApanA maLamAM rahI sarva kriyAo kare che. kahyuM che dhanalobhI pahADa caDe, samudra tare, pahADanI jhADImAM bhame, baMdhune paNa mAre. te ghaNuM bhaTake, ghaNo bhAra vahe, bhUkha sahe, pApa Ayare, kuLa-zIla-nati-vizvAsavRtine lobhathI pIDAyelo tyaje che." tethI koI nimitta prApta thatA lAlaca thAya to paNa lobhano tyAga karavo. bIjA lobha vinA paNa dIkSA le te kahe che * sUtra-36 : je lobhathI nivRtta thaI padjyA le che, te kamarahita thaI badhuM jANe che, jue che. je "pratilekhanA" karI, AkAMkSA karatA nathI, te aNagara kahevAya che. lobhI rAtadina duHkha pAmato, kALa-kALamAM [dhana mATe udhama karato saMjogAtha, aliobhI, luMTAro, sahasAkArya karanAra, vyAkuLa citta thaI punaH punaH zastra prayoga kare che. te AtmabaLa, jJAtibaLa, mitrabaLa, pretyabaLa, devabaLa, sajALa, corabaLa, atithibaLa, kRpAbaLa, zramaNabaLanA saMgraha mATe vividha kAryo dvArA apekSAthI, bhayathI, pApamuktinI bhAvanAthI ke lAlasAthI daMDa prayoga kare che. * vivecana : mUrNimAM sugamAM #ftha pukha viI fuM no meLa #igNTJ TRE TTT evo virodha pATha che.] bharata cakI Adi koI lobhanA kAraNa vinA paNa dIkSA laIne athavA saMjvalana lobhane mULathI dUra karIne ghAtakarma catuSTayane dUra karIne AvaNarahita jJAna pAmI vizeSathI jANe che, sAmAnyathI jue che. kahyuM che ke, Avo lobha che, teno kSaya thatAM mohanIsakarma kSaya pAmatAM avazya ghAtakarma kSaya thAya che. tethI nirmaLa jJAna pragaTe che. tethI bhavopagrAhI karma paNa dUra thAya che. A rIte lobha dUra thatA 'akama'' thAya tema kahyuM. A rIte lobha vyANa durlabha che. tenA tyAgathI avazya karmakSaya thAya che. tethI pratyupekSaNa arthAt guNa-doSanA vicArathI athavA lobhano vipAka vicArI tenA abhAvamAM guNane cAhIne lobhano tyAga kare. je ajJAnathI manamAM muMjhAyela che te prazasta mULaguNa sthAnamAM rahI viSaya-kaSAyAdithI du:kha pAme che. e badhuM sArA sAdhu yAda kare ke- x x lobha gRddha sakamAM kaMI jANato ke joto nathI. na jovAthI
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/2/2/36 153 vivekarahita banIne bhogonI icchA kare che ane uddezA-1mAM "apazasta mUlaguNa sthAnamAM batAvyuM, te ahIM jANatuM. [uttama sAdhu vicAre ke- lobhI rAta-dina du:kha pAmato, akALe uThato, bhoga vAMchuka, lobhI, luMTAro, vicAra vagano, vyAkuLa banI, pRthvI vagere jIvono upaghAta karI vAraMvAra AraMbhamAM varte che. vaLI te zarIra zakti vadhAravA vividha upAyo vaDe Aloka-paralokanA sukhanI nAzaka kriyA kare che. te mATe - mAMsathI mAMsa poSAya ema karI paMcendriya jIvone haNe che. corI Adi kare che. e ja pramANe sagA ane mitrone puSTa kare che jethI te ApattimAM hoya to teo kAma lAge. pratyabaLa vadhAravA gheTAne haNe che. devabaLa mATe naivedha kare che. rAjabaLa mATe rAjAne seve che. cora gAme vasati ke cora bhAga mATe corane poSe che. atiyibaLa vadhAravA tene cAhe che. jo ke atithi nispRha kahevAya che. kahyuM che je mahAtmAe tithipatsavo tajyA che, te atithi kahevAya. bAkInA badhAM abhyAgata jANavA. tene mATe paNa prANIne daMDa na Apavo. e pramANe kRpaNa zramaNa Adi mATe paNa jANavuM. A rIte pUrvokta vividha piMDadAnAdi kAryo vaDe jIvone du:kha Ape che. tene alAlAbhane badale mahAdu:kha jANIne mAre te pApa na karavuM joIe. chatAM ajJAna ke bhayathI tevA pApo kare che. A pramANe A bhavane AzrIne daMDasamAdAnanA kAraNo kahyA. have bhAvine mATe paramArtha na jANato kevA daMDa samAdAna kare te batAve che - pApanA mokSa mATe daMDasamAdAnamAM pravartato te chakAya jIvanA ghAtaka zastra evA agnimAM pIpaLA AdinA lAkaDAne home che. vividha upAyothI prANighAta karatA pApa nAza thAya tema mAne che. vaLI pitA AdinA zrAddhane mATe gheTA vagerenuM mAMsa rAMdhIne brAhmaNo jamADI vadheluM pote khAya che. A pramANe ajJAnathI haNAyela buddhivALo te vividha upAyo vaDe pApathI chuTavAnA bahAne daMDa upAdAna rUpa prANIone du:kha ApanArI te-te kriyAo kare che ane aneka zata karoDa bhave na chuTAya tevA ghora pApa karI navA pApa bAMdhe che athavA prApta vastu prApta karavAnI icchAthI daMDa samAdAna-prANi hiMsA kare che. te A pramANe A mane paralokamAM ke AlokamAM pachIcI kaMIka ucca pada apAvaze evI icchAthI pApakAryamAM pravarte che. athavA dhananI AzAthI rAjAne seve che. kahyuM che ke, rAjAne khuza karI pachI dhana meLavazuM jethI satata sukha bhogavIe. AvI AzAthI dhanamAM mohita mAnasathI AkhI jIMdagIno kALa vItI jAya che. dhananA arthIo 'saunuM paDe ane mana De" e AzAe krIDA kare che. A pramANe jANIne [uttama sAdhue zuM karavuM te kahe che- * sUtra-33 - A jANIne meghAvI paNa svayaM hiMsA kare nahIM bIja pAse hiMsA karAve nahIM, hiMsA karatA bIjAne anumode nahIM. A mArga AyapuraSoe batAvyo che, 154 AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 tethI kuzaLa puraSo daMDa samAraMbha-hiMphrAmAM lepAya nahIM tema huM kahuM chuM. * vivecana : adhyayana-1 "zastraparijJAmAM svakAra-pakAyAdi bhedathI zastra kahyA che. A athavA viSaya, kaSAya, mAtA, pitAdi apazataguNa mUlasthAna kahyA che tathA kALaakALa samasthAna kSaNa parijJAna zromAdi vijJAna jANIne, temaja AtmabaLa Adine. arthe pApano baMdha jJa parijJA vaDe jANIne medhAvI-mayAMdAvartI pratyAkhyAna parijJAthI tyAga kare. heya-upAdeya jANIne zuM kare te kahe che-- pote jAte zarIra zakti vadhAravAnAM ke bIjA kRtyo upasthita thAya to jIvone du:kha na Ape. bIjA pAse paNa hiMsA, jUTha Adi pApa kRtyo na karAve, hiMsA karatA anyane paNa mana, vacana, kAyAthI anumode nahIM. Avo upadeza tIrthakaro e Apyo che, tema sudharmAsvAmI jaMbusvAmIne kahe che te dazavi che. jJAnAdiyukta bhAvamArga jANI jenAthI koIpaNa daMDa ke pApa lAge tene traNa yoga ane traNa karaNathI tyAga kare. sarve heya [pApa] dharmo choDe te Arya. teo saMsAra samudrathI kinAre pahoMcelA ane ghAtakarmone sarvathA kSINa karanArA, saMsAramAM rahelA sarve bhAvone jANanArA tIrthakaroe deva-manuSyanI parmadAmAM badhAM samaje tevI ane sarvenA saMzayone chedanArI vANI vaDe A mArga kahyo che. A mAgane jANIne uttama puruSa ukta hiMsA kAryone choDI devA joIe. tavanA jANakAre potAno AtmA pApamAM na levAya tema karavuM -x * tema huM kahuM chuM. adhyayana-2 "lokavijaya"nA uddezaka-2 "deDhatA'no muni dIparatnasAgare karela TIkA sahitano anuvAda pUrNa - X - X - X - X - X - X -
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ Vra/3/8 ka adhyayana-2 uddezaka-3 madaniSedha" 6 * bhUmikA : bIjo uddezo kaho. dhe trIjano AraMbha kare che. teno saMbaMdha A pramANe che. gayA uddezAmAM kahyuM ke, saMyamamAM deDhatA karavI ane asaMyamamAM upekSA karavI. te baMne kaSAyo dUra kasvAmI thAya. temAM paNa mAna utpatinA AraMbhathI ucca gomano utthApaka thAya. tethI tene dUra karavA A kahe che. anaMtara sUrano saMbaMdha A rIte - nipuNa sAdhu ucca goganA abhimAnamAM AmA na lepAya tema mAnIne mada na kare. te jaNAve che-- * sU78 A AtmA anekavAra ugo ane nIcagone prApta thayo che. tethI koI nIca nathI ke ucca nathI. e jANIne uccagonI spRhA na kare A jANIne koNa gogavAdI thaze ? koNa mAnavAdI thaze ? koNa koI eka gokhamAM Asakata thaze ? tethI buddhimAne harSa ke teya na karavo. pratyeka jIvane sukha piya che te tuM jANa. - vivecana : saMsArI jIva anekavAra mAna sakAra yogya uMca gotramAM utpanna thayo. aneka vAra loka niMdita nIca gotramAM janmyo. nIca gogakarmanA udayathI anaMtakALa tiryaMca gatimAM rahyo. temAM bhamato jIva nAmakarmanI 92 uttara pravRttirUpa sakamAM thaI tevA adhyavasAye utpanna thayelo AhAka zarIra, tenuM saMghAta, baMdhana, aMgopAMga, devagati tathA AnupUrvI, narakagati ane AnupUrvI, vaikiya catuka e bAra prakRtine dUra karIne bAkInI 80 prakRttivALo banI teu ane vAyukAyamAM utpanna thaI manuSyagati ane AnupUvane dUra karIne uMca gogane palyopamanA asaMkhyaya bhAga vaDe udgala kare che. ethI tejasa vAyukAyano pahelo bhAMgo thayo. te A pramANe- nIcagotrano baMgha, udaya ane te ja karmanI sakamatA che. tyAMthI nIkaLIne bIjI kAyanA ekendriyamAM AvIne upaje. te ja bhAMgo thayo. basakAyamAM paNa pati avasthAmAM paNa te ja bhAMgo thayo. ityAdi (ahIM kaapakRti Adhita vivaraNa che. te TIkAmAM joI zako cho. paNa tene samajavA mATe max anuvAda apti che. te karyaprakRti graMtha vaDe ja samajavuM. A uparAMta padad parAvarta ane tenA vya homa, kALa, bhAva e cAra bhede paNa TIkAmAM vivaraNa che. te paNa koI vidvAn pAse ja samajI zakAya tevuM che tenI ame tenA anuvAda ahIM Apelo nathI. TIkAno sAra e che ke pramANe uMca gotramAM rahelA jIve ahaMkAra na karavo ane nIcagotramAM rahelA jhave dInatA nakapI. 6ya ane nIca baMne gomano baMdha thavasAya cAnatA kaMDako samAna che te batAve che * jeTalA uMca gomanA anubhAva baMdhanI adhyavasAya sthAna kaMDaka che, teTalAM ja nIca gomanA che te sarve anAdi saMsAramAM A jIve vAraMvAra anubhavelA che, tethI uMca ke nIca gomanA kaMDakanA arthapaNe jIva hIta paNa nathI, tema vizeSa paNa nathI. * * * * * uMca gotra kaMDakavALo eka bhavika ke aneka 156 AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 bhavikI nIya gotranA kaMDako ochA ke vadhAre nathI. ema samajIne ahaMkAra ke dItatA na karavI. uya ke nIya sthAnamAM karmanA vazacI utpanna thAya che. A pramANe baLa, rUpa, lAbha Adi mada sthAnonI asthiratA samajIne sAdhue jAti vagere koI mada na karo ke tevI IcchA paNa na karavI. kemake uMca-nIya sthAnamAM A jIva ghaNI vakhata utpanna thayo. * x* evuM samajIne koNa gotrano ke mAnano abhilASI thAya ? mAruM uMca goma baghAM lokone mAnanIya che, tevuM bIjAnuM nathI evuM kayo buddhimAna mAne ? ane bIjA jIvoe uMcanIya badhAM sthAnone pUrve anekavAra anubhavyA che. te ja pramANe goganA nimite mAnavAdI koNa thAya ? a saMsAnA svarUpane sArI rIte jANe che, te ahaMkArI na thAya. vaLI te sthAno pUrve aneka vAra anubhavelo jIva ekAda uMca goga Adi asthira sthAnakamAM AvatAM ma AdinA virahathI gItArtha thayela koNa mamatva kare ? arthAt karmanA pariNAmano jANakAra muni je teNe pUrve A sthAna prApta na karyuM hoya to ja temAM gRddha thAya. * * * * * ghaNI vakhata uca gogAdi meLavela temAM ahaMkAra ke dInatA na kare. * * * kahyuM che ke, "A saMsAramAM bhamatAM meM badhAM sukho meLavyA che. uMca sthAna paNa pAmyo. tethI dhe mane temAM koI Azcarya nathI. jo ke nirjara mATe uMcagotra madano niSedha karyo che, to paNa mAnanuM mathana karanArA sAdhue prayatna vaDe bIjAM madasthAno paNa tyajI devA. te ja pramANe niMdanIya sthAnamAM utpanna thaIne dInatA na kapI. sUkhamAM paNa te mATe no vamukhe kahyuM. kadAca lokamAM asaMmata jAti, kuLa, rUpa AdimAM ochApaNuM pAmIne sAdhue krodha na karavo paNa vicAravuM ke, mAre nIya sthAna ke bIjAnA halakA zabdo sAMbhaLI du:khI na thavuM ke udvega na pAmavo. kahyuM che - "apamAna, nIcadazA, vadha, baMdha ke dhanakSayathI kheda na karavo kemake pUrve A jIve roga, zoka Adi judI judI jAtimAM seMkaDo vAra bhogavyA che. paMDitajane prApita ke aprAptimAM Azcarya na mAnavuM. vRkSanI mAphaka hadaya sthira karI sukhadu:khane sahevA. cavartI ke pRthvIpati nirmaLa mota chatradhArI laIne te ja nAma bhogavI anAyazALAmAM paNa rahenAro bane che. eka janmamAM paNa karmavaza ucca-nIca avasthA pAme che. tethI ucca-nIya gotranI kalpanA manamAMthI dUra karIne, bIjA paNa vikalpo choDI daIne zuM kahyuM te kahe che - jIvone A saMsAramAM uccastIya pada gayA che, thAya che ane thavAnA che. ema vicArI kuzAgra buddhithI tuM jANe ke sukha ane du:kha Ave ane jAya che, tenA kAraNo tuM jANa. vaLI prANIo satata sukhane icche che - x - ane du:khane dhikkAre che. zubha prakRtinA udaye sukha maLe che. badhAM prANI zubha nAma, gotra, Ayu Adine icche che ane azubhane niMde che. A pramANe che to zuM karavuM te sUtrakAra batAve che * sUtra-36 :A tuM samyapha prakAre che ke - aMdhatva, badhiratva mUkatva, kAzava, gulApaNuM,
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/2/3/79 153 kubaDApaNuM, kALapaNuM, kuSTAdi rogatva Adi potAnA pramAdathI ja prApta thAya che. pramAdathI ja vividha prakAranI yonimAM jAya che ane vividha vedanA anubhave che. * vivecana : athavA jIvomAM zubha-azubharUpa karmo joIne te jIvone apriya hoya tevuM kRtya na karavuM. "nAgArjunIyA'' paNa kahe che - jIva duHkhane kADhavA ane sukhane meLavavA icche che. ahIM 'zastraparijJA' adhyayanamAM kahyA mujaba jIvanI prarUpaNA karavI. A jIvo duHkhane choDavA ane sukhane meLavavA icche che. potAnA AtmA jevA A jIvone jANIne te jIvonA upamardanarUpa hiMsAdi sthAnone pariharato AtmA potAne paMca mahAvratamAM sthApe. tenA pAlana mATe uttaraguNone paNa pALavA joIe. kahe che- pAMca samitithI samita thayelo have kahevAnAra zubhAzubha karmone jANIne aMdhatva Adi karmanA ja phaLa che te jIvomAM sAkSAt joI pote samaje. A samiti pAMca prakAre kahelI che - IryA, bhASA, eSaNA, AdAnanikSepa ane utsarga. temAM isimiti-ahiMsA vratanA pAlana mATe che, bhASA samiti asat abhidhAna niyamane mATe che. eSaNA samiti asteya vratanA pAlanane mATe che. bAkInI be samitio samasta vratamAM prakRSTa evA ahiMsA vratanI siddhine mATe che. A pramANe pAMca mahAvrato sahita pAMca samiti pALatA sAdhune bIjA jIvonuM sukha vagere dekhAya che. te kahe che- saMsAramAM bhamatA prANI aMdhatva Adi avasthA ghaNIvAra bhogave che. A aMdhatva dravyathI ane bhAvathI che - temAM ekendriya, beindriya, teindriya e dravyabhAva aMdha che. caurindriya Adi mithyArdaSTi bhAvaaMdha che. kahyuM che ke, nirmaLa caDhyu samAna svAbhAvika viveka che. viveka saha bIjuM netra che. A baMne cakSu jemane nathI te tattvataH aMdha kumArge jAya to kharekhara zo aparAdha che ? je samyak dRSTi paNa netrathI hIna che te dravya aMdha che. je dravyathI paNa aMdha nathI ane bhAvathI paNa aMdha nathI te ja kharekhara dekhatA kahevAya. dravyathI ane bhAvathI baMne prakAre aMdhatva che te ekAMte duHkha ApanAruM che. kahyuM che ke, jIvatA ja marelA jevo AMkhathI aMdha che kemake te badhI kriyAmAM parataMtra che. cakSu vinAnAne sUrya sadA asta che ane pote aMdhakAra samudramAM DUbelo che. baMne lokamAM duHkhAgnithI baLatA aMgavALA tathA pAkI lAkaDIthI dorAtA duHkhI aMdhane joIne koNa kheda na pAme ? bhayotpAdaka ugra kALA sApane joIne jevo bhaya lAge tema aMdhatvanI gartA joIne kone bhaya na lAge ? A pramANe baherApaNAnuM duHkha paNa jANavuM, sArA-mAThAMnA vivekanA bhAnathI rahita jIva Aloka-paralokanA sArA phaLane ApanArI kriyA karavAne azakta che. kahyuM che ke, "dharmazrutinA zravaNa maMgaLathI varjita, lokazruti zravaNa vyavahArathI bAhya A duniyAmAM kema jIve che ? ke jene zabdo svapnamAM maLelA dhananI jema niSphaLa jAya che. potAnI strI tathA bALaputranAM madhura vacana zravaNathI vimukha baherAnuM jIvana jIvatA chatAM marelAnI jema nakAmuM che. have muMgAnuM duHkha kahe che - duHkhakara, akIrtikara, AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 sarvalokamAM niMdApAtra muMgApaNuM che. mUDho A kRtakarma phaLa kema jotA nathI ? kANAnuM duHkha kahe che - viSamasthAne DUbelo, ekadaMSTika, vairAgyotpAdanamAM samartha ane janmaduHkhI, pote koIne paNa vahAlo lAgato nathI. AlekhavA yoga karmathI lakhAyo chatAM je bIjAne vahAlo lAgato nathI, tenA svarUpanuM zuM mahatva ? A pramANe vAkAM hAtha-paga, ThIMgaNApaNuM, khuMdhApaNuM, kALo varNa, zabalapaNuM AvA svAbhAvika kadarUpAM zarIravALo ke pachIthI karmavaza thayela ghaNo duHkhI thAya che. vaLI viSayakrIDAnA kAraNe dharmamAM pramAda karavAthI saMkaTa, vikaTa, zIta, uSNa Adi yonIomAM bhame che. athavA coryAzI lAkha yonIomAM bhramaNa kare che. navA navA AyuSya bAMdhIne temAM jAya che. te yonIomAM vividha duHkhone anubhave che. te ja pramANe uMcagotranA ahaMkArathI haNAyela cittavALo tathA nIcagotranA kAraNe dIna banelo athavA aMdha-bahero thavA chatAM ajJAnI jIva potAnuM kartavya nathI jANato temaja A potAnA karmano vipAka che te jANato nathI. saMsAranI burI dazAne bhUlI jAya che. hitAhitane avagaNe che. aucityane avagaNato, tatvane bhUlelo, mUDha banelo ja uMcagotrAdimAM ahaMkAra kare che. 158 * sUtra-80 H te bodha na pAmela jIva rogAdithI pIDita thaI janma-maraNanA cakramAM vAraMvAra bhaTake che. kSetra-vAstu AdimAM mamatva rAkhanArane saMyata jIvana ja piya lAge che. te raMga-beraMgI maNi, kuMDala, sonuM, cAMdI, strIomAM anukta rahe che. tenAmAM tapa, indriya damana ke niyama dekhAtA nathI. te ajJAnI jIvo asaMyamI jIvananI kAmanA karanAra, bhoga lAlasAthI viparIta pravRttine prApta kare che. * vivecana : ucca gotranA abhimAnI athavA aMdha, baherAM Adi duHkha bhogavato karmaviSAka na jANato hata-upahata thAya che. vividha rogathI zarIre pIDAto 'hata' ane samasta lokamAM parAbhava pAmavAthI upahata thAya athavA uMcagotranA garvathI ucita kAryane choDavAthI vidvAnonA mukhe teno apayaza thatA 'hata' ane abhimAnathI aneka bhavamAM azubhakarma bAMdhIne nIcagotranA udayathI upahata thAya. te duHkhathI mUDha bane. te ja pramANe janma ane maraNa baMnene pANI kADhavAnI reMTanA nyAye punaH janmamaraNanA duHkha saMsAramAM rahIne athavA kSaNe kSaNe kSayarUpa AvIcImaraNathI janma ane vinAzane anubhavato duHkhasAgaramAM DUbelo, nAzavaMtane nitya mAnIne, hitane ahita mAnIne vimukha thAya che. kahe che ke, AyuSya nitya mAnavuM ke asaMyama jIvita dareka prANIne vadhu vahAluM che. tethI A saMsAramAM ajJAnathI haNAyelA cittavALA manuSya tathA bIjA prANIo dIrghajIvana mATe rasAyaNa kriyA kare che, je bIjA jIvone duHkha ApanArI che tathA khetara, ghara Adine A mArA che tema mAnIne tenA para vadhu prema rAkhe che. vaLI thoDA ke vadhu raMgelA vastro tathA ratno, kuMDala, sonA sahita strIne meLavIne te kSetra-ghara Adi sarvemAM gRddha thayelA te mUDhapuruSo duHkha AvatA gabharAya
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/3/80 159 160 AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 che ane bole che ke, "A anazanAdi tapa, indriyAdi upazamana ane ahiMsA vrata lakSaNAdi niyamanuM koI phaLa dekhAtuM nathI. 5 niyama dhAraNa karelAne kAyakleza ane bhogothI dUra rahevA sivAya koI phaLa maLatuM nathI. vaLI janmAMtare phaLaze e paNa gurae kahelo bhrama che. kemake chatuM bhogavavuM nathI ane nahIM joyelA sukhanI kalpanA karavI che." AvuM mAnatA ane vartamAna sukhamAM ja lakSavALA, kevaLa bhogasaMgamAM ja puruSArthanI buddhivALA, avasAra prApta bhogo bhogavatA ajJAnI jIvo dIrghAyuSyanI lAlasAthI bhogone mATe ati lavAro karI vayanadaMDa kare che. ahIM tapa, damana, niyama phaLatA nathI ema bolanAro mUDha, tacvane na jANato hata-upahata thaI navA navA janma maraNa karato jIvita, kSetra, zrI AdimAM lolupa banI, tavamAM atava ane atavamAM tava mAnIne hitAhitamAM sarvatra viparIta cAle che. kahyuM che strI apamAnane karanArI, baMdhujana baMdhana samAna tathA viSayo viSa samAna che. chatAM mANasane A kevo moha che ? bhu pAse maitrInI AzA rAkhe che. jeo zubha karma upArjana karI mokSanI icchAvALA che te kevA che ? te kahe che * sUtra-81, 82 - je para dhuvArI-mokSa pati gatizIla che. te AvA asaMyamI jIvananI irachA karatA nathI. janma-maraNanA svarUpane jANIne cATimAM thaIne vicare che. mRtyu mATe koI kALa nathI, sarve prANIne AyuSya piya che, sukha game che, duHkha pratikULa lAge che, badhAMne jIvana priya che. sau jIvavA icche che. parigrahamAM Asakta prANI dvipada, catuSpadane kAmamAM joDIne dhana saMcaya kare che. potAnA, bIjAnA, ubhayanA mATe temAM matta banI ke ghaNuM dhana bheguM karI temAM vRddha thaIne rahe che. vividha bhoga bAda bacela saMpattithI te mahAna upakaNavALo bane che. pachI eka vakhata te saMpattine svajano vaheMcI le che, coro corI le che ke rAjA lUMTI le che. athavA te nAza-vinAza pAme che, Aga lAgavANI baLI jAya che. - A rIte te ajJAnI bIjAne mATe krUra kama karato te du:khathI mUDha banIne vipayasine pAme che. sarvajJoe A pramANe batAvela che. Avo manuSya saMsAra taravAne samartha nathI, pAra pahoMcato nathI, kinAre pahoMcato nathI. satya mAgI pAmIne paNa te mArge sthira thato nathI. mithyA upadeza pAmIne saMyamamAM rahe che. * vivecana - jeo dhuvacAri arthAt mokSanuM kAraNa jJAnAdi , tene AcaravAnA svabhAvavALA che, teo pUrvokta jIvita, thoma, dhana, strI vagerene cAhatA nathI. athavA dhUta te cAstri. temAM ramaNatA karanArA che. teo janmamaraNanA du:khane jANIne tevA puruSe saMkramaNa [cA]i mAM ramaNatA karavI. vizrotasikArahita thavA parISaha upasargamAM calita na thavuM. athavA zaMkArahita manavALA thaI saMyamamAM rahe eTale ziSya tapa, dama, niyamanI niSphaLatAnI AzaMkArahita AsthA rAkhe ane tapa-niyamAdimAM pravarte. tenA prabhAvathI ja rAjA-mahArAjAnI pUjA-prazaMsAne yogya thAya che. te tapasvIe badhA hRddhone dUra karIne ahIM je samabhAva meLavyo che - "aupathamika sukha" phaLa meLavela che, tevA purapane kadAca paraloka na hoya to paNa kaMI bagaDatuM nathI. kahyuM che ke paraloka che ke nahIM ? evI zaMkAvALA lokamAM paMDitajane pApane choDavuM ja joIe. pazloka jo nathI to tenuM zuM bagaDavAnuM ? che to paNa zuM bagaDavAnuM ? cothI paloka na mAnanAro nAstika haNAyo. tethI tamAre svAyata saMyamasukhamAM dRDha rahevuM. paNa ema na vicAryuM ke, vRddhAvasthAmAM ke pachIthI dharma karIza. kAraNa ke mRtyunuM AvavuM anizcita che. sopakama AyuSuvALAne evI koI avasthA nathI ke agnimAM paDanArA lAkhanA goLA mAphaka jIva pIgaLI na jAya. kahyuM che bALaka-juvAna, kaThokomaLa, mUrNa-paMDita, dhIra-adhIra, mAnI-amAnI, guNarahita, ghaNAM guNavALo, sAdhu-asAdhu, prakAzavALo-timiravALo, acetana-sayetana A badhAM divase ke rAtre, saMdhyAkALe ke game tyAre nAza pAme che. tethI mRtyune avadhArIne ahiMsAdimAM sAvadhAna thavuM joIe. sUtramAM kahyuM ke, badhAM jIvone potAnuM AyuSya priya che. ahIM 'pApa'' zabda vAparyo che tethI prANa dhAraNa kata saMsArI jIva ja levA. ahIM 'fpathAkathA' ne badale caNimAM 'piyAthaT' ane vRttimAM pivAya pAThAMtara paNa che. ahIM 'AyaSa'ne badale 'Ayata' zabda che. teno artha AtmA che. te anAdi anaMta che, badhAMne potAno AtmA priya che. A kriyAtmatA sukhanI prApti ane du:khanA parihArathI thAya che. kahyuM che ke, "AnaMdarUpa sukhano AsvAda - sukha bhogI ke sukhane icchatA ane sAtA te du:kha tenA dveSI jANavA." tathA koI potAno ghAta kare to pote tene apriya mAne che ane asaMyamI jIvitane priya mAne che. tethI dIdhayuine icche che. te kAraNe du:khamAM pIDAIne paNa anyadazAmAM jIvavA icche che- kahyuM che ke, vaibhavavALo vizeSa vaibhava icche che, aA sthitivALo vistArane icche che, nirdhana zarIrane saMbhALe che, rogI paNa jIvitamAM kRtArtha mAne che. A rIte badhAM prANI sukhajIvitanA abhilASI che. saMsAra nivaha AraMbha vinA thato nathI. AraMbha prANi upaghAtakArI che. prANIne jIvita ati priya che. tethI vAraMvAra upadeza ApatA kahe che- badhAMne asaMyamajIvita priya che tethI asaMyamI jIvitane AzrIne be pagavALA dAsa-dAsI ane cAra pagavALA gAya-ghoDA Adine upabhogamAM laIne vyApAra dvArA dhanasaMcaya kare che. te yoga ane karaNa trika vaDe jIvanane paramArthamAM gujAravAne badale AraMbhamAM rokIne vyartha kare che. *x - te vakhate arthamAM vRddha thayelo potAnA kulezane gaNato nathI, dhananA rakSaNanA parizramane vicArato nathI, dhananI caMcaLatAne dhyAnamAM leto nathI. kahyuM che ke, "kRmi samUhathI vyApta ane lALathI bharela, durgadhI, niMdanIya evuM mAMsa rahita hADakuM cusato, adhika svAda mAnato kutaro pAse ubhelA indrane paNa zaMkAthI jue che. A rIte dra prANI parigrahanI asAratAne jANato nathI.
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ 162 AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 tIra eTale mohanIya karma kSaya. pAra eTale zeSa ghAtakarma kSaya athavA tIra eTale ghAtakarmano kSaya ane pAra eTale bhavopagrAhIkarma kSaya. kutIrthika ane vezadhArI kema mokSamAM na jAya ? jenAthI sarve bhAvo grahaNa thAya te AdAnIya arthAta zrata. zratamAM kahelA saMyama sthAne na rahe te athavA bhoganA aMga evA dvipada, catuSpada, dhana, dhAnyAdine grahaNa kare che athavA mithyAd, avirati, pramAda, kapAya, yogathI karmo grahaNa kare che. teo jJAnAdimaya mokSamArgamAM samyam upadeze ke prazasta guNa sthAne AtmAne rAkhatA nathI. vaLI teo - x * viparIta anuSThAnakartA hoya che te kahe che- vitatha arthAt asatu vacana ke je durgatino hetu che, te upadeza pAmIne akuzaLa-khedajJa asaMyama sthAnamAM varte che. - x * te ja asaMyamasthAnamAM Asakta thAya che. jyAre vitatha eTale bhoga sthAna vyatirikta saMyama sthAnane pAmIne khedajJanipaNa te sthAne 'AdAnIya'ne haNIne rahe che. sarvajJanI AjJAmAM AtmAne sthApe che. A upadeza tatvane na jANanAra ziSyane sumArgamAM vartavA apAya che. heya upAdeyanA jJAnathI te medhAvI avasara mujaba yogya rIte varte. te kahe che * sUtra-83 : 1/2/3/82 161 te dhanane zA mATe cAhe che. te kahe che-upabhogane mATe tevI tevI kriyAmAM varte che, bIjAno Azaro levA vagere kriyA kare che. temAM lAbhAMtarAya karmanA kSayopazamamAM judI judI jAtanuM maLeluM ane vAparatAM baceluM sAcavavA -x- mahAna upakaraNa bhegAM kare che arthAt dravyasaMcaya kare che te kadAcita lAbhanA udaye thAya che. te paNa aMtarAyanA udaye tenA upabhogamAM AvatuM nathI. dhananI icchAe te samudra oLaMge, pahADa caDe, khANa khode, guphAmAM praveze, rasa vaDe suvarNa siddhi kare, sajAno Azraya le, khetI kare. A badhAmAM potAne ane bIjAne du:kha ApI potAnA sukha mATe meLavela dhana kaSTathI prApta karyuM hoya to paNa bhAgya kSaya thatAM pItarAIo temAM bhAga paDAve che ke laI le che, coro core che, rAjA laI le che, te jAte bhayacI nAsI jAya che, dhana vinAza pAme che, ghara baLI jAya che. artha nAzanA keTalA kAraNo kahevA, tethI upadeza Ape che- artha-dhana prApti mATe bIjAnA gaLA kApavAdi karma karato te ajJAnI kamanA vipAkanA udayathI asAtA udaya thatA mUDha banIne vivekarahita thaI kArya-akAyane mAnato nathI te tenI virUpatA che. kahyuM che ke, "rAgadveSathI abhibhUta thavAthI kAryaakAryathI pasaMcamukha, viparIta kArya karanArane mUDha jANavo. A rIte mUDhatAnA aMdhakArathI chavAyelo, AlokanA mArganA jJAnathI rahita sukhanA arthI du:khane pAme che ema jANIne sarvajJa vacanarUpa dIvAthI badhAM padArthanuM kharuM svarUpa batAvanAra jANIne gurU kahe che, he munio ! tame teno Azraya lo. sudhamasviAmI jaMbUsvAmIne kahe che, meM mArI buddhithI nathI kahyuM. to koNe kahyuM ? muni eTale traNe kALamAM jagata vidhamAna che evuM je mAne che. te traNe kALanuM jJAna jene che te tIrthakara. temaNe kahyuM che. anekavAra ucca gotra meLavela, prakarSathI ke pahelethI badhA potAnI bhASAmAM samaje tevI vANIthI temaNe upadeza karyo che ne kahe che, ogha be prakAre che - dravya ogha te nadInuM pUra vagere. bhAva ogha te ATha prakAranuM karma ke saMsAra. te koMcI prANI anaMta kALa bhame che. te oghane jJAnadarzana cAstri bodhivALA tare che. je nathI taratA te anopaMtarA che. je kutIrthiko ke pAcchAdi jJAnAdi vAnarahita che, teo paNa taravAno udhama to kare che, paNa sabhya upAyanA abhAve teo tarI zakatA nathI. tIrAmAM - tIra eTale saMsArano pAra, tenI pAse javuM te tIraMgama, je tIraMgama nathI te atIraMgama. katIrthikAdI atIraMgama che. tIra gamanano udhama karavA chatAM sarvajJanA kahelA sanmArgathI dUra hovAthI kinAro pAmatA nathI. mapAraMpAma-pAra eTale sAmeno taTa, tyAM jAya te pAraMgama ane 'pAraMgama' nathI te apAraMgama. pAraMgatanA upadezanA abhAve te apAraMgata jANavA. * * * * * teo anaMtakALa paNa saMsAramAM rahe che. jo ke teo pAra vA prayatna kare che, paNa sarvajJA upadezahita ane svarucithI viracita zAstra pravRttithI saMsArane pAra javAmAM saphaLa thatA nathI. have tIra ane pAra mAM zuM bheda - 111. deTA (satyadarza] mATe upadezanI jarUra nathI. paNa AjJAnI je sneha ane kAmamAM Asakata che, asamita che. te duHkhI thaI duHkhanA AvartamAM bhramaNa kare che [tene upadezanI jarUra che tema huM kahuM chuM. * vivecana - uddeza eTale upadeza, satu-asat kartavya Adeza. tene jANe te pazyakaETA che. te pote jJAtA hovAthI tene upadezanI jarUra nathI. athavA pazyaka eTale sarvajJa ke tenA upadeza pramANe cAlanAra, je kahevAya te uddezo-nAka Adi gati, uccanIca gogAdino upadeza temanA mATe nathI. kemake te jaldI mokSe janAra che. tethI upadezanI AvazyakatA kone che ? te kahe che- je gAdithI mohita che, kaSAyo-karmo, parISaha upasargo vaDe haNAyela che tevA jJAnIne jenAthI teha thAya tevo snehI ke sagI jANavo. te manojJa kAmabhoganI icchAvALo ke snehanA anubaMdhathI kAmane sevato - x * viSayanI icchA zAMta na paDavAthI tenA du:khathI duHkhI banelo zArIrika-mAnasika du:khothI pIDAto rahe che. kAMTA, zarA, gumaDuM AdithI zArIrika du:kha bhogave che. piyaviyoga, apriyasaMyoga, icchitano lAbha, dArigha, daubhagya, daurmanasya Adi mAnasika pIDA bhogave che. AvA du:khothI du:khI thaI - x * vAraMvAra du:khanA AvartamAM bhame che. (je tema na kare te mokSe jAya che.] tema huM kahuM chuM. adhyayana-2 'lokavijaya'nA uddezA-3 "madaniSedha'no muni dIparatnasAgare karela TIkAsahitano anuvAda pUrNa
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/2/4/84 163 164 AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 6 adhyayana-2 uddezo-4 "bhogAsakti" pu * bhUmikA : trIjo uddezo kahyo, have cothA uddezanI vyAkhyA kare che. A uddezAmAM - bhogomAM Asakata na thavA kahe che. te mATe bhogIne thatAM du:khone varNave che. pUrve paNa te ja kahyuM che. te ahIM sUtramAM kahe che- * sUtra-84 - pachI tene koI vakhate roga utpanna thAya che. jenI sAthe te rahe che te ja svajana koI vakhate teno tiraskAra - niMdA kare che. pachI te paNa teono tiraskA-niMdA kare che. haii puruSa !] te tane zaraNa ApavA ke rakSaNa karavA samartha nathI. tuM paNa tene zaraNa ApavA ke rakSaNa karavA samartha nathI. sukha-duHkha pratyekanA potAnA pANIne [ndriya vijaya kara] keTalAMka manuSyo, je indriya vijaya nathI karI zakatA te vAraMvAra bhogonA viSayamAM ja vicaratA rahe che. * vivecana : pUrve kahyuM che ke, saMsAramAM viSayI jIva paribhramaNa kare che. te jIva A du:khone paNa bhogave che. A pramANe anaMtara sUtra saMbaMdha che. paraspara sUtra saMbaMdha A pramANe * bALa jIva nehamAM paDI kAma bhoga kare che, te kAma ja du:kharUpa che. temAM Asakta jIvane vIrthakSaya, bhagaMdara Adi rogo thAya che. tethI kahe che, kAmAsAithI azubha karma bAMdhI, mRtyu pAmI, narake jAya che. narakethI nIkaLI kalala-cAbuda, pezIrUpa garbhapasavAdi duHkha bhogave che. tene pachI azAtA vedanIyanA vipAkathI mAthuM-peTa Adi zULa utpanna thAya che. rogane kAraNe ekadA tenA sagA tenI avajJA kare che, pachI te tenA sagAne avagaNe che. teo tArA prANa ke zaraNa thatA nathI, tuM paNa tene prANa ke zaraNa thato nathI. A pramANe jANIne je kaMI sukha-du:kha che te prANInA potAnAM ja karmonuM phaLa che, tema mAnI roga utpattimAM dInatA na lAvavI. bhogone yAda na kasvA. sUtramAM paNa kahyuM ke, zabda, rUpa, rasa, gaMdha, sparzanA viSayanI abhilASA na karavI. * x * x - pUrve yuvAnImAM teno AnaMda na lIdho, te yAda na karavuM, jo ke AvA adhyavasAyo koIkane ja thAya te kahe che * saMsAramAM viSayasanA kaDavAM phaLa jAmyA nathI tevA brahmadad Adine bhoganI icchA thAya, paNa sanatakumAra Adi jevAne na thAya. tethI - brahmadad mAraNAMtika roga vedanAthI abhibhUta, saMtApanA atizayathI priya strIne sparza karavA mAphaka vizvAsa bhUmimAM mUchani pAmelo tene bahumAnato - x - viSamatAthI vijayI banelo, glAnI yukta, du:khathI ghavAyelo, kALathI pIDita, niyatie durdazAmAM mUkelo, daive bhAgyahIna banAvelo, chevaTanA zvAsamAM pahoMcela, - * * vAyAthI vihaLa, zarIramAM nirbaLa, pracUra pralApa karato ityAdi avasthA anubhavato mahA mohodayathI bhogano ichuka thaI pAse beThelI patnI ke je patinA duHkhe du:khI thayelI che tene kuramatI ! kuramatI ! pokArato teNInA dekhatA sAtamI nampha gayo. tyAM paNa atIzaya vedanA bhogavato chatAM vedanAne na gaNakArato kurUmatine bolAve che. A pramANe bhogAsati tyAga keTalAkane duSkara che. udAra sAvazALI mahApuruSone te dukara nathI ke jemaNe AtmAthI zarIrane judu jANela che. jemasanatakumAra Adie bhayaMkara roganA udayamAM paNa ema vicAryuM ke A mArA ja pUrvakRta karmonuM phaLa che. evA nizcayapUrvaka karma samUhane chedavA udhata thayelAne manamAM jarA paNa pIDA thatI nathI. kahyuM che ke [uttamapuraSo potAnA AtmAne samajAve che-] je moharUpI pANIvALo ane azubha janmarUpI 'AlavAla'vALo che, rAga-dveSa, kaSAyarUpI saMtati vaDe nirvidanapaNe moTuM bIja teM sepyuM che, te roga vaDe aMkurita thayuM che, vipadA tenA phUlo che. evuM kamarUpI vRkSa te karyuM che. have jo tene sArI rIte sahana nahIM kare to adhogatinA du:khavALA phaLone pAmIza. A du:kho pharIthI paNa tAre bhogavavA paDaze. kemake saMcita karmono nAza tize thato nathI. A samajIne je du:kha Ave te sahana kara. te ja viveka che. bIjo koI viveka nathI.. bhogonA mukhya kAraNarUpa dhanane sUtrakAra jaNAve che- * sUtra-85 - traNa prakAre [d, para ke ubhaya tenI pAse thoDI ke ghaNI milkata thAya che. temAM bhogI Asakata banIne rahe che. e rIte koI vakhate tenI pAse bhogavyA pachI bacelI saMpatti ekaThI thAya che. tene paNa koI vakhate svajano vaheMcI le che, coro corI le che, rAjA luMTI le che, nAza ke vinAza pAme che. Aga lAgavAthI te baLI jAya che. te ajJAnI bIjAne mATe krUra kama karato mUDha thaI viparIta bhAva pAme che [athavA du:khathI mUDha banI viparIta pravRtti kare che.] * vivecana : traNa prakAre tenI pAse thoDI ke ghaNI dhanasaMpatti thAya che. te temAM ja Asakata thaIne rahe che. te mAne che ke A dhana bhaviSyamAM bhogavI zakAze. te koI vakhate te mATe moTA upakaraNo rAkhe che. to paNa te dhana nAza pAme che. svajano vaheMcI le, coro harI le, rAjA luMTI le, nAza pAme ke ghara baLI jAya. A dhanane mATe dura karma karato ajJAnI jIva tenA du:kha vaDe mUDha bane che. e badhuM pUrve vyAkhyA karyA mujaba samajI levuM. A pramANe duHkhavipAkI bhogone jANIne zuM karavuM ? te kahe che * sUNa-86 : he vIra paNa ! tuM bhoganI AzA ane saMkalpa choDI de - A bhogazalyanuM sarjana teM ja karyuM che. je bhogathI sukha che, tenAthI ja du:kha paNa che. A vAta mohathI AvRtta manuSya samajI zakato nathI. A saMsAra strIo dvArA parAjita che. he puruSa ! te loko kahe che ke A
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ 165 1/2/4/86 zrIo bhoganI sAmagrI che, A kathana duHkha, moha, mRtyu, naraka tathA naraka ane tiryaMcagatine mATe thAya che. satata mUDha jIva ghamane jANato nathI. bhagavaMta mahAvIre kahyuM che, mahAmohathI Apamatta rahevuM. buddhimAna pramAdathI bacavuM joIe. zAMti-maraNane ane nAzavaMta zarIrane joIne pramAda na karavo. viSayabhogathI tRpti thatI nathI. [tethI temAM Asakti na kare.J. * vivecana : tuM bhoganI AzA ane abhilASane choDa. je buddhi vaDe zobhe te dhIra. he dhIra ! bhogamAM du:kha ja che, temAM sukha prApti nathI. A pramANe ziSyane gurU upadeza Ape che athavA AtmAne samajAve che - tuM bhoganI AzA Adi zalyone choDI parama zubha saMyamanuM sevana kara, je dhana vagere upAyothI bhogopabhoga thAya che, te dhana Adi vaDe bhogAdi nathI paNa maLatA. te mATe ja sUtramAM ne sigao Adi kahyuM. jenA vaDe bhogo maLe te ja dhana vagerethI karmanI vicitra pariNatithI bhoga na paNa maLe athavA jenA vaDe karmabaMdha thAya te kRtya na karavuM joIe. athavA jenA vaDe rAjano upabhoga Adi karmabaMdha che. te na karavuM, jenAthI mokSa maLe te sAdhupaNuM paNa bhoganA pariNAmathI saMsAra vadhAre che. A pramANe anubhavathI nizcaya kareluM chatAM mohasthI hArelA jIvo satyane samajatA nathI. A ja hetu vaicitrya che ke, je puruSo tIrthakaranA upadezathI rahita che, teonuM moha, ajJAna ke mithyAtva udayathI tAva saMbaMdhI jJAna DhaMkAyeluM che. mohanIya kamoMdayathI mUDha banelA teone zrI bhoganuM mukhya kAraNa che te batAve che - strIonA netra kaTAkSAdithI A loka AzA, abhilASathI hArelA jIvo kUra karmo karI naraka vipAkarUpa zalya meLavIne tenA phaLane bhUlIne mohacI chAdita aMtaraAtmAvALo prakarSathI vyathita thaI parAjita bane che. teo jAte ja vinAza pAmatA nathI, paNa bIjAone paNa vAraMvAra khoTo upadeza ApIne durgatimAM laI jAya che-te kahe che, strIo vagere upabhogane mATe che. temanA vinA zarIranI sthiti ja na thAya. te upadeza teonA du:kha mATe thAya che - zarIra ane mananA du:kho bhogavavA paDe che athavA ajJAnathI mohanIya karma baMdhAya che. marIne narakamAM jAya che. nAkamAMthI tiryaMca gatimAM jAya che. A badhAnuM mULa kAraNa strIno moha che. ( A pramANe strInA hAvabhAvathI tenA aMga jovAmAM Asakta banelo ut yonimAM bhaTakavA chatAM Atmahitane jANato nathI. niraMtara du:khathI abhibhUta banelo te mUDha kSamAdi lakSaNa sAdhudharmane jANato nathI. te dharma durgatine rokanAra che, te jANato nathI. A kathana tIrthaMkaranuM che te vAta jaNAve che - saMsArano bhaya visAranAra vIra prabhu kahe che- - he ziSyo ! tamAre strImAM Asakta na thavuM kemake te mahAmohanuM kAraNa che, tethI te viSayamAM pramAda na karavo. nipuNa buddhivALA ziSya mATe ATaluM vacana basa che. madha, viSaya, kaSAya, nidrA, vikathA e pAMca prakArano prasAda du:kha ApanAra che. 166 AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 mATe tenAthI dUra rahevuM. zuM AdhAra laIne pramAda choDavo ? zAMti Adi. zamana eTale zAMti. badhA karmano nAza thavAthI mokSa ja zAMti che. prANIo vAraMvAra cAra gatirUpa saMsAramAM jenA vaDe maraNa pAme che te saMsAra, A saMsAra ane maraNane vicArIne pramAda choDavo. pramAdIne janmamaraNanuM du:kha che, apamAdIne tenA parityAgathI mokSa che, ema vicArI kuzaLa zive viSaya, kapAya, pramAda karavo athavA upazama vaDe maraNa sudhI je kula thAya che, te vicArI pramAda na karavo. vaLI viSaya-kapAya AsaktirUpa je pramAda che, te zarIramAM rahelo che. te zarIra nAza pAmanAruM che, te nAzavaMtapaNAne vicArIne pramAda karavo. A bhogo bhogavavA chatAM tRpti thatI nathI. bhoga abhilASa paNa zAMta thaI zakato nathI. tethI he ziSya ! A pramAdamaya du:kha kAraNa svabhAva viSayanA upabhoga vaDe vAraMvAra bhogavavA chatAM upazama thato nathI. kahyuM che ke, A lokamAM ghauM, java, sonuM, pazu, strIo vagere badhuM eka mANasanI vRpti mATe samartha nathI, ema samajI teno moha choDa. upabhoganA upAyamAM tatpara thaI je viSaya-tRSNA zAMta karavA icche che, to pharI te tRSNA AkramaNa kare che. tethI bhoga lAlayane tenI prApti ke aprAptimAM du:kha ja maLe che, te sUtra dvArA batAve che * sUtra-87 : he muni ! A bhogone mahAbhayarUpa samaja. koInA prANanI hiMsA na karo, je saMyamathI udvega na pAme te vIra prazaMsAne pAme che. koI kaMI na Ape to kopa na kare, alya prApta thAya to niMdA na kare, gRhastha nA pADe tyAre tyAMthI pAchA pharI javuM joIe. muni A munidharmanuM samyapha pAlana kare. tema kahuM chuM. * vivecana : he muni ! bhoganI AzArUpa tApathI gherAyela kAmadazA avasthAnA mahA bhayane tuM pratyakSa jo. du:kha ja mahAbhaya che. maraNanuM kAraNa hovAthI te mahA kahevAya che. tethI A loka ane paralokamAM bhaya ApanAra bhogone tuM jANa. te mATe zuM karavuM? te jaNAve che - x - koI jIvane du:kha na ApIza. e rIte pAMce pApane choDaje. bhogone choDIne prANAtipAta Adi vrata-ArUDhane kayA guNo prApta thAya che ? te batAve che - te bhoganI AzA-tRNAno tyAga karanAra apamata paMca mahAvratanI bhArathI namela DhaMghavALo vIra karma vidAraNa karavAthI indrAdi vaDe khavAya che. koNa A vIra che ? jenI stuti karAya che ? te kahe che - X - X - je AbhA grAhya tatvane grahaNa kare che eTale badhAM Avaka karmo kSaya thatAM samasta vastujhAhI jJAnathI avyAbAdha sukha maLe che. jenA mukhya kAraNarUpa saMyamAnuSThAtanI te gupsA karato nathI athavA retInA koLIyA khAvA jevA muzkela saMyama pALatA AhAradi na maLe to kheda pAmato nathI A gRhastha pAse vastu che chatAM
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/4/8 18 167 na Ape to tenA para kopa karato nathI, paNa mArA A alAbhakarmano udaya che, tema mAnI na maLavAthI mane tapano lAbha thaze tema vicAre. koI thoDuM Ape ke tuccha as Ape to paNa tene na niMde. - * - koI nA pADe to paNa rIsAyA vinA tyAMthI khasI jAya, kSaNa mAtra tyAM na rahe, na dInatA lAve, na dAtAne kaTu vacana kahe. kahyuM che ke, "he udAramati strI ! tane joI, tAro anubhava karyo, tAruM ja pANI pIdhuM, tAruM nAma sAruM, paNa darzana nahIM sAruM." AvuM na bole. bhikSAdi prApta thAya to cAlatA thavuM paNa tyAM rahI uMcA-nIcA vacana vaDe stuti-niMdA na kare. bhATanI jema tenI bhATAI na kare. upasaMhAra karatA kahe che - pravajyAnA nirvedarUpa adAnathI kope nahIM, thoDuM Ape to niMde nahIM, nA pADe to rokAya nahIM - te mokSArthI sAdhunuM AcaraNa che. tuM paNa aneka bhava koTie muzkelIthI prApta saMyamane pAmIne sArI rIte pALaje. A pramANe gurU ziSyane kahe athavA AtmAne samajAve. - X - adhyayana-2 "lokavijaya'nA uddezA-4 "bhogAsakti'no muni dIparatnasAgare karela TIkAsahitano anuvAda pUrNa - X - X - X - X - X - X : AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 " adhyayana-2 uddezo-5 "lokanizrA" dhuM * bhUmikA : cotho uddezo kahyo. have pAMcamAMnI vyAkhyA kahe che. teno saMbaMdha A rIte che * A bhogono tyAga karI 'lokanizrA'e saMyamadeha pALavAne mATe viharavuM yukta che. te A uddezAmAM batAve che. A lokamAM saMsAthI kheda pAmelA, bhogano abhilASA jelA mumukSoe gRhita pAMca mahAvratabhAra vaDe nivadha anuSThAna karanAre dIrdhasaMyama yAtrArthe dehaparipAlana mATe lokanizrA vaDe viharavuM joIe. kemake Azraya vinA dehasAdhanA na thAya. deha vinA dharma na thAya. dharmamAM vicaratA sAdhune lokamAM pAMca nizrA pado che. rAjA, gRhastha, chakAya, sAdhugaNa ane zarIra, vastra, pAtra, anna, Asana, zayanAdi sAdhano che. temAM paNa prAyaH niraMtara AhArano mukhya upayoga che. te lokamAMthI ja zodhavAno che. loko vividha upAyothI potAnA putra, zrI Adi mATe AraMbhamAM pravartelA che. temane tyAM sAdhue saMyama dehanA nirvAha mATe AjIvikA zodhavI joIe. te * sUtra-88 - gRhastho je A vividha zastro vaDe lokamAM karma samAraMbha kare che. te A pramANe - te potAnA putro, putrI, putravadhU, kuMTubI, dhAI, rAjA, dAsa, dAsI, karmacArI, karmacArINI, mahemAna Adine mATe vividha lokone devA mATe, sAMjasavAranA bhojana mATe - A prakAre saMnidhi ane saMnicaya kare che. * vivecana : tatvane na jANanAre sukha prApti ane duHkha choDavA mATe vividha prakAranA zastro vaDe prANIne du:kha ApanArA be prakAranA zastro batAvyA che. te dravya ane bhAva be bhede che. tenA vaDe potAnA zarIra, putra, putrI, putravadhU Adine mATe karmo - AraMbha samAraMbho kare che te kahe che sukha meLavavuM, du:kha choDavuM, te mATe kAyika, adhikaraNikI, prAaSikI, pAritApanikI ane prANAtipAta rU5 kiyA athavA kRSi, vANijyAdipa saMraMbha, samAraMbha ane AraMbha kare che. temAM saMraMbha eTale iTa prApti ane aniSTa tyAga mATe prANAtipAtAdi saMkalAno Aveza jANavo. samAraMbha eTale saMkalpanA sAdhano bhegA karavA mATe kAyA ane vANInA vyApAra janita paritApanAdi lakSaNa pravRtti. AraMbha eTale traNa daMDanA vyApArathI meLavela tathA upayogamAM lIdhela prANAtipAtAdi kriyA. athavA ATha prakAranA karmano samAraMbha eTale vastu meLavavAnA upAyo karavA. sUramAM kahela 'novA' kayo che ? jenA mATe AraMbhAdi karAya che te kahe chete bAda mauvo Adi. je hetuthI loka vividha zastra vaDe karmasamAraMbha kare che, te lokamAM sAdhu AjIvikA meLave. -> * AtmA eTale zarIra tene mATe rAMdhavuM vagere
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/2/5/88 169 karma samAraMbha kare che. * x * paramArcathI jJAnadarzana cA>>irUpa Ama tavane choDIne bAkInuM zarIra pArakuM ja che. tethI kahyuM che - bahAranA pudgalanuM baneluM acetanarUpa karmanA vipAkarUpa pAMca zarIro che. tethI zarIra ke AtmA zabda 'loka' zabda vaDe kaho che tethI koI zarIra mATe pApakriyA kare che bIjA koI putra, putrAdi...mATe karma samAraMbha kare che. je strArthamAM batAvela che] koI samimAM ke savAre khAvA mATe rAMdhatA samAraMbha kare che. vizeSArthe kahe che . 'nadhi' vinAzI dravya evA dahIM, bhAta vagere sthApI rAkhe tathA ghaNo kALa rahI zake tevA sAkara, drAkSa vagereno saMcaya kare che jenAtha' A saMnidhi, saMnicaya parigraha saMjJAne kAraNe ke AjIvikA abhyAsathI kare che athavA dhana, dhAnya, sonu Adi saMgraha kare che. A badhuM A lokamAM paramArtha buddhivALA manuSyonA upabhoga mATe kare che. koI svArtha mATe, koI pugAdi arthe vividha zo vaDe karma samAraMbhamAM pravRta loka sAtrimAM ke prabhAtamAM bhojana mATe kare che. A rIte A loka saMnidhi ane saMnicaya mATe udhata hoya tyAre sAdhue zuM karavuM? te kahe che- * sUtra-89 : saMyamamAM uMghata, Aya, AryaprajJa, Adarza agara avasaraz, dvajJa sadoSa AhAra grahaNa kare nahIM karAve nahIM anumode nahIM te sarve prakAranA dUSaNo rahita nirdoSapaNe saMyama pALe-bhikSayarI kare. * vivecana : samukita eTale samyak rIte satata ke saMgata saMyama anuSThAne pravRta, vividha zaru karma samAraMbhathI mukta. gAra eTale ghara vagaranA * putra, putrI, putravadhU, jJAtijana, dhAtri Adi hitane aNagAra kahe che. Arya eTale badhAM pApakarmothI dUra-cAstri pAlana yogya. jenI buddhi uttama che te AryaprajJa . zrata vizeSathI khIlela buddhivALo. je nyAyayukta thaIne jue che eve te Aryadarza che. tethI te satribhojanAdithI rahita che. ayaMsaMdhi eTale potAnA dareka kAryo yogya vakhate karanAra. AcArAMga yUrNimAM saMdhinA be artha che : (1) bhikSA kALa, () lifEzanAzmirUpa bhAvasaMdhi] je kALanuM je kartavya hoya che. te kALe kare. jemake - paDilehaNa, upayoga, svAdhyAya, bhikSAcaryA, pratikamaNAdi kriyA ekabIjAne bAdhA vinA samaye samaye kare. te ja paramArthane jonAro jANavo. AvA guNavALo muni jamavaraghu che. - x* pUrvokta vizeSaNayukta sAdhu kartavyakALane jANe che, tethI paraspara bAdhArahita hitaprApti, ahita tyAga vagere avasate jANe che : varte che te ja paramArtha jJAtA che. athavA bhAvasaMdhi-jJAna, darzana, cAtrinI vRddhi. te zarIra vinA na thAya. te zarIra nivaha AdhAra kAraNa vinA na thAya. temAM sAvadha tyAga karavA kahe che, te bhikSA akaya na le. bIjA pAse levaDAve nahIM, koI lenArane anumode nahIM. athavA 130 AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 iMgAla ke dhama doSa na lagADe, bIjA pAse tevA doSo na lAgavA sarva Ama-gaMdha athati azuddha AhArane choDe. gaMdha zabdathI 'pUti' artha lIdho. * x * ahIM pUti zabdathI AdhAkamadi azuddhi koTi batAvI che. A doSa moTo hovAthI tenuM pradhAnapaNuM batAvavA pharI kahyuM che. teno artha A pramANe che. gaMdha zabda levAthI AdhAkarma, ozika trika, pUtikarma, mizrajAta, bAdara prAkRtikA, athavapUka, ema cha udagama doSa avizaddha koTimAM rahelA che. bAkInA vizuddhakoTimAM che te Ama" zabda vaDe batAvyA che. 'sarva' zabda badhA prakArone sUcave che. tethI koI prakAre aparizuddha ke pUti doSa hoya te jJa-parijJA vaDe jANIne pratyAkhyAna parijJA vaDe nirAmagaMdhavALo bane. tethI jJAna, darzana, cAstri nAmaka mokSamArgamAM sArI rIte varte ane saMyama anuSThAnane pALe. 'mAna' zabdamAM grahaNa karela chatAM ajAsatvavALA mATe kahe che* sUtra-0 - muni kaya- viyathI dUra rahe. te kya-vikraya rahayuM na kare, na karAve, ke karanArane anumode nahIM. te bhikSu kAlajJa, balajJa, mAgajJa, kSetrajJa, kSaNajJa, vinayajJa, vasamI-parasamayajJa ane bhAvajJa che. parigrahanuM mamatta na rAkhanAra, yathAkALa anuSThAna karanAra apatijJa che. * vivecana : kraya-vikaya eTale levuM-vecavuM. tenAthI ardazya. sAdhunA nimite thayela vastu na bhogave athavA kraya-vikaya na kare. te mumukSu dharmopakaraNa paNa na kharIde. bIjA pAse na kharIdAve. kharIdanAranI anumodanA na kare. athavA nirAmagaMdhavALo banI sAdhupaNuM pALe. ahIM mama zabdanA grahaNathI hananakoTinika ane gaMdha zabda grahaNathI payanakoTigika levI. kaNakoTigika potAnA svarUpa batAvanAra zabdathI lIdhI che. ethI navakoTi parizuddha AhAra aMgAra, dhUmadoSa rahita bhogave. AvA guNa viziSTa sAdhu - (1) kAlajJa-kartavya sAmarthyane jANe, (2) bala-balano jJAtAAtmabala sAmarthyane jANe, yathAzakti anuSThAna kare - baLa vIrya na gopave, (3) mAtrA-dravyanI upayogitAnI mAtrA jANe, (4) khedajJa - abhyAsa vaDe jANanAra athavA saMsAra bhramaNa janita zramane jANe. kahyuM che ke, vRddhatva, maraNa, durgati, roga, pIDA to dUra raho, dhIrapuruSane vAraMvAra janma levo te paNa niMdanIka mAne athavA khedajJa eTale prajJA - saMsakata, viruddha dravya, parihArya, kuLa Adi kSetrano jANanAra, (5) kSaNajJa - bhikSArthagamana avasarano jJAtA. (6) vinayajJa - jJAna, darzana, cAstri, upacArarUpa vinayane jANe, (9) sva samaya - parasamayajJa - jaina tathA anya siddhAMtane jANe - svasamayathI gaucarI gayelo sukhethI bhikSAdoSane jANe. te A pramANe soLa doSa udgamanA * AdhAkarma, zika, pUtikama, mizrAd, sthApanA,
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1//5/o 11 132 AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 prAkRtikA, prakAzakaraNa, dIva, udhataka, parivartita, abhyAhata, ubhig, mAlApahata, AeNdha, anikRSTa ane adhyavapUraka. soLa doSa utpAdanA - dhaNI, dUtI, nimitta, AjIvaka, vanIpaka, cikitsA, krodha, mAna, mAyA, lobha, pUrvasaMstava, pazcAtasaMstava, vidhA, maMtra, cUrNayoga ane mUlakama e soLa piMDa. daza doSa eSaNAnA * zaMkita, makSita, vikSipta, pihid, saMta, dAyaka, utmizra, apariNata, lipta ane ujhita. A doSomAM udgama doSo dAtAne kAraNe thAya che, utpAdana doSo sAdhune lIdhe thAya che ane eSaNA doSo dAtA ane sAdhu baMnene lIdhe thAya che. para samayajJa hovAthI unALAnA bapore tIvra tApamAM sUrajanA kiraNothI parasevAnA biMdu TapakatA sAdhunA melA zarIrane joIne koI anya gRhastha paDyuM ke, sarvajanoe AcarIta snAna kema nathI karatA ? sAdhue kahyuM ke, sarve satIone kAmanA garUpa jaLa snAna niSedha che. ArSa vacana che ke, "snAna madadakira che. kAmanuM prathama saMga che. tethI kAmane tyAgIne, damanamAM kta banI snAna na kare." A rIte ubhayajJa uttara devAmAM kuzaLa hoya. (8) bhAvajJa - dAtA ke zrotAnA cittanA abhiprAyane jANe che. (9) parigraha mamatavI - saMyamanA upakaraNa vadhu na rAkhe, na icchA kare che. (10) kAlAnusthAyI eTale AvA bhikSa kAlajJa, balajJa Adi hoya te parigrahamAM mamacva na karIne yogya samaye yogya kriyAne karanAro bane che. pUrve kALajJa zabdamAM A vAta kahI che paNa tyAM 'jJaparijJAche. ahIM AsevanA parijJA che. te kadvakALe kArya karavI. (11) apratijJa - koIpaNa jAtanuM niyANuM na kare athavA pratijJA eTale abhigraha athavA kaSAyanA udayathI avirati. pti mATe vRttimAM apAyelA deTAMtano che saMkSepa ju karela che. krodhanA udayathI kaMika AcArya e ghANImAM pIlAtA ziSyone joine niyANa karI, deva thaI nagarano nAza karyo. mAnanA udayathI bAhabalIe pratijJA karI ke kevaLajJAnI nAnA bhAIone huM kema vaMdana karuM ? mAyAnA udayathI mallinAthe pUrvabhavamAM tapa karyuM. lobhanA udaye vezadhArI yati mAsakSamaNanI pratijJA karI vartamAnano lAbha jue che. athavA apratijJa eTale vasudeva mAphaka niyANuM nA kare athavA gaucarI gayelo evI pratijJA na kare ke mane AvI ja gaucarI maLe. athavA syAdvAdanI pradhAnatAthI jina AgamamAM ekAMta pakSa grahaNa na kare te apratijJa jANavo. jemake - maithuna viSaya choDIne koIpaNa sthAne niyamavALI pratijJA na kare, kahyuM che - jinezvare kaMI akalAnIyanI AjJA nathI ApI ke kAraNe koIpaNa niSedha nathI karyo. - X - X - jenA vaDe doSo dUra thAya ane jenA vaDe pUrvanA karmo kSaya thAya. te te mokSAnA upAyo che. jema rogamAM ucita auSadha e upAya che. jeTalA hetu bhavabhramaNanA che. teTalA ja hetuo mophAnA che. te gaNI zakAya. tevA nathI, paNa baMne pUrNapaNe tulya che - ityAdi. sUtramAM mayaMsaMdhi thI zarU karIne agiyAra piDeSaNA batAvI che. jyAre 'apatijJa' zabdathI pratijJA na karavI tevuM siddha thAya che. zAstramAM Ave che ke judA judA abhigraho karavA to sAcuM zuM ? te sUtramAM batAve che- - sUjha-1 - rAga-dveSane chedI mokSamArge AgaLa vadhe, vastra, patra, kaMbala, pAdapoMchanaka, avagraha, zayyA ane AsananI yAcanA kare. * vivecana : rAga-dveSa vaDe thatI pratijJAne chedIne nizcayathI je kare te niyAtI eTale jJAna, darzana, cAstri nAmaka mokSamArga ke saMyama anuSThAna ke bhikSAdi arthe pratijJA kare. rAgadveSa rahita pratijJA guNavALI che - X * te AvA bhikSu - x * varA, pAtra Adi nirdoSa jANI grahaNa kare. te mATe pUrve kahyA mujaba jeo putrAdi mATe AraMbhamAM pravRta che, saMnidhi - saMniyaya karavAmAM udhata che, tyAM jaI zuddha-azuddhapaNAnI parIkSA karI zuddha grahaNa kare - azuddhano tyAga kare, sUtramAM 'va' zabdathI vastra eSaNA [zuddhi) batAvI. 'pAga' zabdathI pAkoSaNA batAvI. 'kaMbala' zabdathI Avika - pAtra niyoga ane kalA batAvyo. 'pAdapoMchanaka' zabdathI rajoharaNa jANavuM. A sUtra vaDe audhika, aupagrahika upadhi batAvI che. tathA vauSaNA, pASaNAnuM sUcana karyuM che. jenI AjJA levAya te sthAna eTale avagraha. te pAMca prakAre che - (1) devendra avagraha, (2) sajAno avagraha, (3) gRhapatiavagraha, (4) zayyAtara-avagraha, (5) sAdharmika avagraha. AnA vaDe avagrahanI pratijJA kahI che. tethI tenuM paNa samarthana karyuM ane avagraha AnuM varNana kahe che- 'kaTa' zabdathI 'saMthAro' lIdho. 'Asana' zabdathI AnaMdaka Adi Asana jANavA. jemAM besAya te 'Asana' te ja zamyA che. tethI AsanagrahaNathI zayyA paNa jANavI. - X - A badhAM vastrAdi, AhArAdinA AraMbhamAM pravartelane gRhastha jANavA. temAM AgaMdha [doSita] choDIne nirdoSa jema maLe tema levuM. AvI rIte gRhasthone tyAM jatA je prApta thAya te grahaNa kare. te grahaNa karavAmAM je niyama eTale madiA che tene sUramAM kahe che- * sUtra-2 - AhAra prApti samaye sAdhune pramANa-mAmAnuM jJAna hovuM joIe. ema bhagavate pharamAvela che. AhAra prApta thatA mada na kare, na maLe to zoka na kare. adhika mAtrAmAM maLe to saMgraha na kare, parigrahathI potAne dUra rAkhe. * vivecana : sAdhune AhAra prApta thatA, AhAranA upalakSaNathI vastra, auSadha Adi prApta thatA sAdhu tenA pramANane jANe. te eTaluM ja le jethI gRhastha karI Ama na karavu
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/2/5/92 paDe, sAdhunI potAnI jarUriyAta pUrNa thAya. - 4 - A huM mArI buddhithI nathI kaheto, paNa jinezvare A uddezAthI mAMDIne kahyuM che te kahe che, te jinezvare aizvaryAdi guNa yukta ardhamAgadhI bhASAmAM, badhAM potAnI bhASAmAM samaje te rIte deva-mAnavanI paryAdAmAM kevalajJAnarUpI cakSu vaDe joIne kahyuM che, ema sudharmAsvAmI jaMbUsvAmIne kahe che. 173 vastu, AhAra maLatA huM labdhimAna chuM tema ahaMkAra na kare, na maLe to zoka na kare. dInatAthI evo kheda na kare ke, mane dhikkAra thAo, huM maMdabhAgya chuM, badhAMne badhI vastu ApanAra dAtA che paNa mane nathI maLatuM. lAbhAlAbhamAM mAdhyasthatA rAkhe. kahyuM che - maLe to sAruM, na maLe to paNa sAruM. na maLe to tapo vRddhi thaze ane maLe to prANa dhAraNa thaze. A rIte piMDa, pAtra, vastranI eSaNA batAvI che. have saMnidhi pratiSedha mATe kahe che - ghaNuM maLe to saMgraha na kare. - 4 - 4 - AhAranI mAphaka saMyama upakaraNamAM vastra, pAtrAdi paNa vadhu na le. - x - dharmopagaraNathI vadhu jeTaluM levuM te pagriha che, mATe te na le. temAM mUrchA paNa na kare - x - 4 - zaMkA kare che ke parigraha paNa rAgadveSanuM kAraNa che to dharmopagaraNane parigraha kema na mAnavo ? vaLI kahyuM che ke, A mAruM che evo abhimAnarUpa dAha jvara jyAM sudhI che. tyAM sudhI jamanA mukhamAM javAnuM che tema tyAM zAMti nathI, unnati paNa nathI, mATe yaza ane sukha vAMcchukoe anartha jANI mamatAne dUra karavI, AcArya uttara Ape che A doSa nathI. dharmopakaraNamAM A mAruM che ema sAdhune parigrahano Agraha nathI. AgamamAM paNa kahyuM che, je munine potAnA zarIramAM mamatva nathI, te bIjAmAM mamatva kaI rIte kare ? je karma baMdhane mATe levAya te parIgraha che, karmanirjarArthe hoya te parIgraha nathI. * sUtra-93 : A prakAre joIne-vicArIne parigrahano tyAga kare. A mArga tIrthaMkaroe batAvela che. jethI kuzalapuruSa parigrahamAM na lepAya. tema huM kahuM chuM. * vivecana : A prakAre dekhato banIne [vicArIne] parigraha choDe. paramArthane na jANatA gRhastho parIgrahane sukhanA sAdhanarUpe jue che, sAdhu na jue. teno Azaya A che - A upakaraNa AcAryanuM che, mAru nathI. rAgadveSanuM mULa che te parigrahano ahIM niSedha che, dharmopakaraNano niSedha nathI, tenA vinA saMsAra samudrathI pAra jvAya nahIM. kahyuM che ke, "koI nAnuM kArya game tema sAdhI levAya paNa moTuM kArya tema siddha na thAya. khAbocIyuM kudI javAya paNa nAva vinA samudra pAra na thAya. jo ke parIgraha viSayamAM digaMbara sAthe matabheda che, tethI sUtramAM kahyuM ke, A "mArga" tIrthaMkare kahyo che - dharmopakaraNa parIgrahane mATe nathI. sarva pAparUpa 'heya' dharmathI je dUra che, te Aryo-tIrthaMkaro che. paNa jeo AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 dharmopakaraNane parIgraha kahe che, te paNa kuMDikA Adi rAkhe ja che. temaNe svarUci mujaba upakaraNa rAkhavAno mArga zodhI kADhela che - 4 - 4 - A ja pramANe koI dharmopakaraNane parIgraha kahe to tene samajAvavA. A pramANe svasiddhAMtanA gaurava mATe tIrthaMkare prarUpaNA karI te yukta ja che. tethI uttama sAdhue jinezvaranA mArgamAM udhamavaMta thavuM. karmabhUmi prApta karIne, mokSavRkSanA bIja samAna bodhi tathA sarva saMvararUpa cAstri pAmIne - 4 - karmamAM jema lepa na thAya, navA karma na baMdhAya tema uttama mArgamAM vartavuM - te vidita vedha [paMDita] jANavo. jo te mArga ullaMghIne yathokta dharmAnuSThAna na kare to karmabaMdha thAya. A satpuruSono mArga che. tethI gRhita pratijJA aMta sudhI pALavI joIe. kahyuM che ke, guNa samUhanI mAtA tathA atyaMta zuddha hRdaya banAvanArI je lajjA che tene zreSTha mAtA mAnI sAdhuo sukhethI potAnA prANa tyaje paNa satya sthitine cAhanArA potAnI pratijJA na bhAMge. na 174 'ttiyemi' - pUrvavat jANavuM. parigrahathI AtmAne dUra karavA kahyuM te nidAnacheda vinA na thAya. nidAna [vAsanA] zabdAdi pAMca guNanA anugAmI 'kAma' che. kAmabhogano tyAga muzkela che te jaNAve che-- * sUtra-94 H kAmabhogono tyAga ghaNo muzkela che. jIvanane laMbAvI zakAtu nathI. A puruSa kAmabhoganI kAmanA rAkhe che. pachI te zoka kare che, vilApa kare che, nimaryAda banIne ane paritApathI duHkhI thAya che. * vivecana : kAmanA be bheda che - icchAkAma, madanakAma. hAsya ane ratimohanIya karmathI icchAkAma udbhave che ane veda mohanIya karmodayathI madanakAma thAya che baMne kAmanuM kAraNa mohanIya che. tenA sadbhAvamAM kAmano uccheda muzkela che mATe teno vinAza duHkhe karI thAya che. tethI kahyuM ke, temAM pramAdI thavuM nahIM, jIvitamAM paNa pramAda na karavo. kSaNe kSaNe ochAM thatA AyunI vRddhi thavAnI nathI. athavA saMyama-jIvitano saMsArI vAsanAmAM paDatA duHkhe karIne nirvAha thAya che arthAt saMyama-pAlana muzkela thAya che. kahyuM che ke, AkAze gaMgA nadIno pravAha che, tenI sAme jaIne taravuM muzkela che athavA mahAsAgara hAtha vaDe taravo muzkela che. retInA koLIyAnI jema tathA loDhAnA java cAvavAnI jema saMyamapAlana muzkela che. ityAdi abhiprAya mujaba 'kAma' tajavo muzkela che, te batAvyuM chatAM kahe che - kAmakAmI, viSayalAlacu jIva zarIra ane mana saMbaMdhI ghaNAM duHkhone bhogave che, te batAve che- te kAmakAmI icchita vastu na maLatAM ke teno viyoga thatAM teno zoka karIne ke tAva caDhelA mANasanI jema pralApa kare che, kahyuM che - prema baMdhana nAza pAmatAM, praNaya-bahumAna ochuM thatAM, sadbhAva ocho thatAM jato raheto prema joIne koI strI
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ 176 AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 1//5/4 15 sakhIne kahe che, te gata divasone jyAre yAda karuM chuM tyAre jANatI nathI ke kayo hetu mane so prakAre duHkha Ape che ? tathA hRdayathI jhare che - he hradaya ! pahelA e vicAra ke tAro premI prema karIne dUra thayo che. he hata hRdaya ! AzArahita ! napuMsaka ! kema kheda kare che ? pANI gayA pachI pALa bAMdhavI nakAmI che. tipaDa eTale maryAdAthI bhraSTa thaI nirmaryAda thAya tathA zarIra ane mananA du:khothI pIDAya che. paritaUz-pari' eTale bAhya ane aMdara cAre taraphathI, tape che arthAtu pazcAtApa kare che. jemake - iSTa putra, patnI AdinA krodhathI, nAsI jAya tyAre te mane anusaratA nathI ema paritApa pAme. A badhAM zoka Adi viSaya-viSathI kSobhita aMtaHkaraNanI duHkha avasthAnA sUcaka che. athavA zavata eTale cauvana, dhana, mada, mohathI gherAyelA manavALo viruddha kRtya karIne vRddhAvasthAmAM mRtyukAle ke moha dUra thatAM pastAya che ke maMdabhAgya vaDe meM pUrve zreSTha puruSoe Acarelo suganigamana ane durgati dvAra niSedha dharma na Acaryo A pramANe vicAre che. kahyuM che ke nizcayathI jIvo bhAvi avasthA vicAryA vinA meM yuvAnImAM je je azuddha kRtyo karyA che te. paralokagamana vakhate buDhApAthI jIrNa thayela zarIravALA puruSane kheda pamADe che. tathA mUrati Adi svabuddhie yojavA. kahyuM che ke, guNavALuM ke avaguNavALuM kArya karatA pahelA paMDite prayatnathI vicAravuM ke enuM pariNAma zuM Avaze. utAvaLe karela kAryanuM phaLa bhogavatAM hRdayane bALanAro zalya samAna pazcAtApa vipattine mATe thAya che. AvuM koNa na zoye [vicAre te sUtramAM kahe che* sUga-95 : dIrghadarza lokadarza hoya che. te lokanA adhobhAgane, urvabhAgane, tichabhigane jANe che. viSayAsakata loka saMsAmAM vAraMvAra paribhramaNa kare che. je 'saMdhine jANIne viSayothI dUra rahe te vIra che, prazaMsanIya che. je baddhane mukata kare che. jenuM aMdara che tevuM bahAra che, jenuM bahAra che tevuM aMdara che A zarIranI aMdara-aMdara azuddhi bharI che te juo. A zarIramAMthI nIkaLatI Azucine joIne buddhimAna zarIranA yathArtha svarUpane samaje. * vivecana : mAyata eTale dIdha, A loka paralokanA duHkha jonAra, ghaTyuM eTale jJAna. Avo dIrdhadarzI ekAMta anarthaka jANIne tyAga kare ane "zama-sukha'ne anubhave che. saMsArI loko je viSayarasamAM paDIne ati du:khI che tathA 'kAma'ne choDIne prathama sakhane pAme che. -x- e rIte jonAra 'lokavidarzI' che. athavA lokanA udad, adho, tichafbhAganI gati, kAraNa, Ayu, sukha-du:kha vizeSane jue che, te batAve che- lokanA-dhamastikAya, adhamastikAyathI vyApta AkAzakhaMDanA adhobhAganA svarUpane jANe che athad jIvo je karmo vaDe tyAM utpanna thAya che tathA tyAM sukhadu:khanI vipAka kevo che tene jANe che. A pramANe udarva ane ticha bhAga vize paNa jANavuM athavA lokavidarzI eTale "kAma" arthe dhana meLavavAmAM prasanna banelA lokane jue che. A ja batAvavA kahe che je kAmAsakti ke tenA upAyamAM anuvarte che tene vAraMvAra te ja AcaraNa ke tad janita karmo vaDe saMsAra cakramAM bhamatA joIne "dIrghadarzI' kAmanA abhilASacI dara thavA kema samartha na thAya ? saMsAranA bhogomAM rAcatA ane tethI du:khI thatAM jIvone tuM jo. evo upadeza che. vaLI A manuSyalokamAM je jJAnAdi bhAvasaMdhi che, te manuSyalokamAM ja saMpUrNa prApta thAya che tethI tene jANIne je viSayakaSAyone tyAge che, te ja vIra che - te dazavi che - je AyatacakSu, yathAvasthitaloka vibhAga svabhAvadarzI, bhAvasaMdhi jJAtA, viSaya tRSNA tyAgI kamane vidAsvAthI 'vIra' che. tatvajJAtA purapathI prazaMsA pAmela che. A pramANe tatvajJa banI te dravya-bhAva baMdhanathI baddhane pote mukta banI temane paNa mukta karAve che - X - X - jema aMdaranA bhAvabaMdhanarUpa ATha prakAranI karma-kedathI choDAve che, tema putra-panI Adi bAhya baMdhanathI paNa choDAve che. jema ke bAhya baMdhu-baMdhanathI choDAve che tema mokSa gamanamAM vinakata kAraNothI paNa choDAve che. te potAnA vizALa jJAna vaDe tavano prakAza karI bodha ApavA vaDe choDAve che - X - X - bodha ApatA te kahe che, A kAyA viSTA, mUtra, mAMsa, lohI, parU Adi azucithI bharela asAra che, bAhyathI paNa asAra che - x * e ja rIte jevI bAhya asAratA che tevI aMdara paNa che. vaLI jema zarIranI aMdara-aMdara tapAse tema vizeSa azuci-mAMsa, lohI, meda Adi jaNAya che. - x * tathA koDha, pita Adi rogo bahAra AvatA azuci pratyakSa dekhAya che. athavA zarIranA nave dvArothI jharatI azuci che. kAna, AMkhano mela, baLakho, lALa, mUtra, maLa Adi tathA bIjI vyAdhi vizeSathI parU AdinI azuci paNa che. A pramANe joIne paMDita puruSa yathAvasthita tenA svarUpane jANe. kahyuM che ke, mAMsa, hADakAM, lohI, snAyuthI baddha ane malina meda majjA AdithI vyApta ane asucithI bibhatsa evA durgadhIvALA cAmaDAnA kothaLArUpa kAyAmAM tathA maLa-mUtra jharanArA caMgavALA parasevAthI bharelA zarIramAM jyAM azucino hetu che, temAM samanuM kAraNa kaI rIte thAya ? A rIte dehanI azuci joIne zuM karavuM joIe te kahe che- * sUtra-96 - te matimAna ukta viSaya jANIne vamana karelA bhogone punaH na seve. potAne ticha [viparIta] mArgamAM na phaksAve. Avo kAmAsakata puraSa meM karyuM, huM karIza evA vicArothI ghaNI mAyA karIne mUDha bane che. pachI te lobha karIne potAnA vaira vadhAre che, tethI ema kahevAya che ke bhogAsakad paraSa kSaNabhaMgura
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/2/5/96 zarIrane puSTa banAvavA prayatna kare che, jANe ke te ajara-amara hoya tevI zraddhA rAkhe che. tuM jo ke, "te pIDita-duHkhI che. ajJAnatAthI te rUdana kare che." * vivecana : 173 pUrvokta buddhimAnlR sAdhu jenI zruta vaDe saMskArita buddhi thaI che te deha ane kAmanA svarUpane be prakAranI pratijJA vaDe jANIne zuM kare ? kahe che- he sAdhu ! tuM lALa jharatA baLakhAvALA moDhAno abhilASI na thaIza. jema bALaka potAnI paDatI lALane vivekanA abhAve cATe che, tema tuM vamelA bhogono pAcho abhilASa na karIza. vaLI saMsArabhramaNa karAvanAra ajJAna, avirati, mithyAdarzana vagere tirachI gati ke pratikULa upAya vaDe ulaMghI jA. nirvANanA zrotarUpa jJAnAdinI anukULatA kara. AtmAne DubADIza nahIM. jJAnAdikAryamAM pratikULatA na karIza. tene apramata thaI sAdhaje. pramAdIne zAMti maLatI nathI. je jJAnAdithI vimukha thaI bhogano abhilASI bane te puruSa haMmezA zuM karavuM te vicAre AkuLa banI meM A karyuM, huM A karIza evI bhogAbhilASa tRSNAmAM vyAkuLa banI citta zAMti na anubhave. - 4 - 4 - kahyuM che ke "A hamaNAM karuM chuM, bIjuM savAramAM karIza ema kAryone vicAratA tene paraloka mATe kaMI dharmakRtya sUjhatuM nathI.' ahIM dahIMnA ghaDAvALA garIbanA dRSTAMtano saMkSepa rajU karela che - koI garIba mANasane kyAMka dahIM maLatA vicAryuM ke AnuM ghI karIza, dhana kamAI lagna karIza, putra thaze, tene prahAra karIza. tema karatA ghaDo phUTI gayo badhAM taraMgo dUra thaI gayA. na khAdhuM - na punya thayuM. A pramANe bIjA paNa kartavyamUDha banIne AraMbha niSphaLa kare che athavA jemAM kaSAya te kAsa-saMsAra che, tenI sanmukha jAya. te jJAnAdimAM pramAdavAnlR che, te kahe che, saMsAra bhramaNa kaSAyathI che. mAyAnA grahaNathI tenuM paNa grahaNa thAya che, tethI bahumAyI te krodhI, mAnI, lobhI paNa jANavo. te azubhakRtyathI mUDha banelo sukhanI icchAmAM duHkha bhogave che. kahyuM che ke "caMcaLa mANasa zayanakALe suvAnuM, snAna kAle nhAvAnuM, bhojana kALe jamavAnuM kArya karI zakato nathI.' ahIM mammaNa zeThanuM dRSTAMta jANavuM. tenA jevA 'kAsaMkaSa' bahumAyAthI mUDha je kare tenAthI vairano prasaMga thAya che. mAyAvI kapaTabuddhithI je lobhAnuSThAna kare tenAthI vaira vadhe che. athavA lobhathI karma bAMdhIne seMkaDo navA bhavanA vaira vadhAre che. kahyuM che "duHkhathI pIDAyelo kAma bhogane seve che ane pariNAme te duHkha Ape che. tethI tane jo duHkha priya na hoya to te bhogono svAdane tuM choDa." jIva kaI rIte vaira vadhAre che ? A nAzavaMta zarIranI puSTi mATe jIvahiMsAdi kare che. tethI upahata prANI pharI seMkaDo vAra haNAya, tethI marela jIva sAthe dhaira baMdhAya che - 4 - bahu kapaTathI vaira vadhe che, tethI ja [guru kahe che ke] huM vAraMvAra upadeza eTalA mATe ja ApuM chuM ke saMsAramAM vaira vadhe che, tethI saMyamanI ja puSTi 1/12 AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 karavI te sAruM che. have bIjuM kahe che, je deva nahIM chatAM deva mAphaka dravya-yauvana, svAmIpaNuM, rUpa vagerethI yukta hoya, amara mAphaka rahe te amarAya. te mahAzraddhI jene bhoga ane tenA upAyomAM ghaNI lAlasA hoya te. ahIM vRttikAre magadhasenA gaNikA ane dhanasArthavAhanuM dRSTAMta Apela che. dRSTAMtano sAra e che ke, bhogonI icchA na karavI. - 4 - 4 - pharI bhogamAM zraddhALunuM svarUpa kahe che - kAmanuM svarUpa ke tenA vipAkane na jANIne temAM ja eka citta kAma svarUpanI ajJAnatAthI bhoga prApta na thAya ke nAza pAme tyAre zokane anubhave che. kahyuM che- nAza pAme to ciMtA thAya, pAse hoya to gabharAmaNa thAya, tyAge to icchA thAya, bhogavatAM atRpti thAya. patnI bIjAne vaza varte to dveSathI baLavA lAge tethI strIne patithI kadI sukha prApti na thAya. ityAdi. A rIte kAmanA aneka vipAka batAvI sArAMza kahe che- * sUtra-97 : tuM tene jANa, je huM kahuM chuM. potAne cikitsA paMDita batAvatA aneka jIvonuM hanana, chedana, bhedana, uMpana, vilupana ane pANavadha kare che. je pUrve koIe nathI karyuM evuM huM karIza evuM mAnIne [jIva-vadha kare che. te jenI cikitsA kare che [te paNa jIva vadhamAM sahabhAgI thAya che. tethI AvA ajJAnI ane cikitsakanI saMgatithI zo lAbha ? je cikitsA karAve te paNa bAlaajJAnI 138 che. aNagAra AvI cikitsA na karAve. tema huM kahuM chuM. * vivecana : jethI kAmanA abhilASo duHkhanA ja hetuo che. tethI te jANo je huM kahuM chuM arthAt kAmatyAga viSayano mAro upadeza kAne dharo. ahIM 'kAmanigraha' kahyo te bIjAnA upadezathI paNa siddha thAta - e zaMkA nivAravA 'tepha N' kahyuM. kAma cikitsAmAM paMDita-abhimAnI pote tevA vacana bolato, vyAdhinI cikitsAno upadeza karato anyatIrthika jIva vadhamAM varte che, tethI 'me daMtA' Adi kahyuM. aviditatatva kAmacikitsA upadezaka prANIne haNanAra, daMDa AdithI chedanAra, kAna vagere bhedanAra, zULa AdithI lepanakartA, graMthi chedAdithI luMTanAra - x - prANa vadha kare che. kAraNa kAma cikitsA ke vyAdhi cikitsA jIva hiMsA sivAya na thAya. vaLI koI mAne che ke je kAma ke vyAdhi cikitsA je bIjAe na karI te huM karIza. ema mAnI haNavA Adi kriyA kare che, tethI karmabaMdha thAya che. tethI je Avo upadeza Ape, je upadeza le te baMne pApakriyAnA bhAgI che. je cikitsA kare che ke karAve che te baMne jIva hatyAdi kriyA kare che. tethI AvA ajJAnI sAthe karmabaMdhanA hetubhUta kriyAthI dUra rahevuM sAruM. - 4 - saMsAranA svabhAvathI jJAta sAdhue AvI prANI-hatyArUpa cikitsA upadeza ke
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/2/5/88 pravRtti na karavI joIe. je kAma ke vyAdhi cikitsA jIvahatyA vaDe siddha kare che te tattva jJAnathI rahita che. tenuM vacana sAdhue sAMbhaLavuM nahIM. e pramANe huM kahuM chuM. adhyayana-2 'lokavijaya'nA uddezA-5 'lokanizrA'no muni dIparatnasAgare karela TIkA sahitano anuvAda pUrNa 179 OM adhyayana-2 uddezo-6 "amamatva" bhUmikA : pAMcamo uddezo kahyo. have chaThTho AraMbha kare che. teno saMbaMdha A pramANe - saMyama deha yAtrArthe lokamAM jatA sAdhue lokamAM mamatva na karavuM. te A uddezAno arthAdhikAra che. te have pratipAdita kare che - Ano anaMtara sUtra saMbaMdha kahe che - 'aNagArane A na ko' te ahIM siddha kare che- * sUtra-98 H te [sAdhaka pUrvokta viSayane] samyak prakAre jANIne jJAnAdi sAdhanAmAM samudhRta thaI svayaM pApakarma na kare, bIjA pAse na karAve. * vivecana : jene pUrvokta cikitsAdi na hoya te aNagAra. te jIvaghAtaka cikitsA upadeza dAna ke pravRttine pApa che tema samaje, parijJA vaDe jANIne tene pratyAkhyAna parijJA vaDe parihare ane AdAnIya je paramArthathI jJAna, darzana, cAstri che tene grahaNa kare athavA te aNagAra jJAna Adi mokSanuM sAcuM kAraNa che ema jANIne samyak saMyama anuSThAnamAM sAvadha thaIne sarva sAvadha kRtyo mAre na karavA evI pratijJArUpa parvata para caDIne-- A sAvadha AraMbhanI nivRttirUpa saMyama lIdho che. tethI pApahetu rUpa karmanI kriyA na kare, manathI paNa na Icche - na anumode. bIjA pAse paNa na karAve arthAt na nokara Adine pApasamAraMbha karavA na prere. prANAtipAta, mRSAvAda Adi je aDhAra prakAranA mana, vacana, kAyAthI pApakarmo pote kare nahIM, bIjA pAse karAve nahIM, karanAranI prazaMsA na kare. ahIM koI prazna kare che ke eka pApa kare tyAre bIjA pApa lAge ke nahIM ? kahe che- * sUtra-99 H kadAca koI ekano samAraMbha kare to cha e kAyanA jIvono samAraMbha kare che. sukhano arthI sukha mATe doDadhAma karato jIva svakRta duHkhathI mUDha banI vizeSa du:khI thAya che. te potAnA pramAdane kAraNe vratono bhaMga kare che. je dazAmAM pANI atyaMta duHkhI thAya che. e jANIne tenA saMkalpano tyAga kare. A ja parijJA/ viveka kahevAya che. tenAthI ja karyo zAMta thAya che. AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 * vivecana : koI pApAraMbhamAM pRthvIkAya Adino samAraMbha kare che athavA koI eka Azrava dvAra AraMbhe che, te cha e kAyanA AraMbhamAM varte che - x - arthAt koI ekane haNavAnI pravRttimAM saMbaMdhathI sarveno ghAta thAya che. prazna - eka kAyane haNavA AraMbha kare tyAre cha eno AraMbha kema ? 180 uttara - kuMbhAranI zALAmAM pANI pAvAnA dRSTAMtathI jANavuM ke eka kAyano samAraMbhaka bIjA kAyono samAraMbhaka thAya che athavA prANAtipAta AzravadvAramAM vartavAthI eka jIvanI hiMsA ke eka kAyanA AraMbhathI bIjA jIvono ghAta paNa jANavo. pratijJA lopathI jUThanuM pApa bAMdhe che. jIvahiMsAnI AjJA tIrthaMkare ke te jIve ApI nathI tethI corInuM pApa lAge. sAvadhanA grahaNathI parigrahavALo paNa thAya. parigrahathI maithuna ane rAtribhojana paNa grahaNa karyuM kemake parigraha vinA strI na bhogavAya. ema enA AraMbhe badhAMno AraMbha thAya. athavA cAra AzravadvAra rokyA vinA cothuM-chaThThuM vrata kema Take ? A rIte eka kAcAraMbhamAM pravartatA badhAMmAM pravRtta thAya athavA eka pApano AraMbha karanAra bIjA cha e nA AraMbhane yogya thAya che athavA je eka paNa pApAraMbha kare che te AThe prakAranA karmo grahaNa karI anya cha e kAya samAraMbhamAM vAraMvAra pravarte che AvA pApakarmo zA mATe kare ? sukhano arthI vAraMvAra ayukta bole che, kAyAthI doDavA-kudavAnI kriyA kare che, manathI tenA sAdhanonA upAyo vicAre che. khetI Adi karIne pRthvIno AraMbha kare che, snAna mATe pANI, tApa mATe agni, garamI dUra karavA vAyu, AhAra mATe vanaspati ke prasakAyano AraMbha kare che. Avo asaMyata ke saMyata rAne mATe sacitta vanaspati Adi grahaNa kare che tathA bIjI vastu paNa vApare che te samajI levuM. Avo lolupa jIva bIjA navA janmanA duHkharUpa vRkSane vAve che, te kAraNavRkSanuM kArya ahIM pote kare che, pachI svakRt karmonA udayathI te mUDha paramArthane na jANavAthI sukhane mATe jIva ghAtaka kRtyo kare che. pachI sukhane badale duHkha pAme che. kahyuM che ke, "duHkhano dveSI, sukhano cAhaka, mohathI aMdha thavAthI guNa doSane na jANanAro je - je ceSTA kare tethI duHkha pAme che." athavA te mUDha-hitaprApti ahitatyAgarahita ulaTo cAle che. hitane ahita tathA ahitane hita mAne che. kAryane akArya, pathyane apacya, vAcane avAcya Adi samaje che. tethI moha te ajJAna ke mohanIyano bheda che. te baMne prakAre mohathI mUDha banelo alpa sukha mATe te - te AraMbha kare che, jethI zarIra ane mananA duHkha pAmIne anaMtakALa saMsAra pAtratAne pAme che. vaLI mUDhanI bIjI anartha paraMparA batAve che - svat pramAda vaDe - madha, viSaya, kaSAya, vikazA, nidrA vaDe - vividha pApa kare che athavA vaya eTale saMsAra jemAM svakarmathI jIvo bhramaNa kare che. eka-eka kAyamAM dIrdhakALa rahe che. athavA
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/2/6/9 186 182 AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 kAraNamAM kAryano upacAra karIe to potAnA vividha pramAdathI baMdhAyelA karmo vaDe avasthA vizepane bhogave che. jemake-ekendriyAdi, kalala AdithI janmelA bALaka paryantanI. temAM vyAdhi, dAridra, daubhAgya Adine bhogave che. te saMsAramAM ke ukta avasthAmAM prANIo pIDAya che te kahe che - potAnA karela pramAdathI janita karmo vaDe cAragati-saMsAramAM ekendriyAdi avasthAmAM prANIo pIDAya che. sukhane mATe AraMbhamAM pravRta thaI mohathI dhamane badale adharma karIne gRhastha, pAkhaMDI ke vezadhArI pIDAya che. A rIte pApathI pIDAtA prANIne joIne zuM karavuM ? A saMsAra bhramaNamAM svakRta karmaphaLa bhogavatA, gRhastha vaDe ke paraspara pIDA ApatA-karmanAM phaLa bhogavatA prANIne joIne paMDita sAdhue nizcayathI teno tyAga karavo arthAtu nizcayathI prANIne judA judA du:khonI avasthA jemAM thAya nikaraNa ane te ja zubhakarma zarIramananA du:khanuM utpAdaka che, te kamane sAdhu na kare - jethI prANIne pIDA thAya. tethI zuM thAya ? - kahe che A je sAvadha vepAranI nivRtirUpa-parijJA che te ja prakarSathI parijJAna che. paNa zaileSa'nI mAphaka mokSaphaLa hita jJAna nathI. A pramANe 'jJa' ane pratyAkhyAna parijJA vaDe prANI hiMsA tyAga vaDe sAdhune karmo upazAMta thAya, saMsAvRkSanA bIjarUpa ga-dveSa nAza pAme. je jIva hiMsA kriyAnI nivRttithI thAya che. have karmakSayamAM vinarUpa - * - mamatva dUra karavA kahe che- * sUtra-100,101 * je mamatta buddhino tyAga kare che, te mamatvano tyAga kare che. te ja mophAmAni jonAra muni che, jene mamatva nathI. evuM jANIne medhAvI lokasvarUpane jANe, lokasaMjJA tyAga karI saMyamamAM puruSArtha kare - ema huM kahuM chuM. vIra sAdhaka AratIne sahana karato nathI. ratine paNa sahana karato nathI. te vIra baMnemAM atimanaska-sthira thaI ratiaratimAM rAma na kare. * vivecana - parigrahanA vipAkano jJAtA sAdhu mArApaNAM-"mamatva'nI matine choDe che. A parigrahanA dravyathI, bhAvathI be bheda che. parigrahanI buddhi choDavAthI bhAva pariprazno niSedha karyo. parigrabuddhi viSayanA pratiSedhathI bAhya dravyaparigraha paNa tyAga thayo athavA parigrahanA vicAranuM malina jJAna choDe, te ja paramArthathI bAhya atyaMtara parigraha choDe che. ahIM bhAva evo che ke, jema sAdhu nagaramAM rahe ke pRthvI para bese chatAM jinakapIkane niparigrahatA ja che. jo ema hoya to zuM ? te kahe che, je muni jANe che ke, mokSamAM vidaLano hetu ane saMsArabhramaNanuM kAraNa hovAthI parigraha-mamavathI chuTavAnA adhyavasAyavALA muni ja dekhatA che. teNe ja jJAnAdi mokSapatha joyo che. te "doTapatha' che. athavA 'daSTabhaya' laIe to zarIrAdinA mamavathI je sAta prakArano bhaya sAkSAt dekhAya che athavA vicAratA paraMparAe jaNAya che tethI parigraha tyAgathI 'jJAtabhayava' thAya che. A vAta sASTa karatA kahe che, jene parigraha mamata nathI te daSTabhAva muni che. A parigrahane baMne parijJAcI jANIne medhAvI muni parigrahaAgrahI ekendriyAdi jIva lokane duHkhI jANIne prANIgaNanI daza prakAranI saMjJAne tyAge. te muni sa-asat vivekajJa che. tene guru kahe che - tuM saMyama anuSThAnamAM yogya udhama kara. athavA ATha prakAranA karmanA mULa rAgadveSAdi cha zakhu vargane ke viSayakaSAyane jItavA parAkrama kara. evuM huM kahuM chuM. te muni saMyama anuSThAnamAM parAkrama karanAro, parigraha Agrahane choDanAra muni kevo thAya che ? te kahe che - te ghara, strI, dhana, sonu Adi parigraha choDanAra saMyama anuSThAna karatA sAdhu kadAcita mohanIya udayathI arati thAya, to paNa saMyama saMbaMdhI aratine na sahe. vadhu vairAgyathI ATha prakAranA karmazagune prerIne zakitamAna banela vIra asaMyamamAM ke viSayaparigrahamAM rati na kare. saMyamamAM ati ke viSayamAM tithI "vi-mana thaI zabdAdimAM rAma na kare. tethI ti-aratinA tyAgathI kheda vALo na thAya tema temAM saga paNa na kare te batAve che- jeNe rati-aratimAM mana na lagADyuM te vIra che. je vIra che te zabdAdi indriya viSayamAM Asakti na kare. to zuM kare ? kahe che- * sUraNa-12,103 : muni zabda (kAvata) ane sahana kare che. A asaMyama jIvitanA AnaMdathI virakta thAya che. muni maunane grahaNa karI karma zarIrane dUra kare. te samatvadaza vIra sAdhaka lukhA-sukA AhAranuM sevana kare. te samadarzI muni tIrNa, mukta, virad kahevAya che. tema huM kahuM chuM. * vivecana : jethI sAdhu rati aratine tyAgI manojJa zabdAdimAM rAga na kare, amanojJamAM hepa na kare. tethI manojJa-amanojJa zabda, sparzane samyaka rIte sahana kare - x * zabda ane sparzanA grahaNathI rUpa, rasa, gaMdha paNa grahaNa karavA. kahyuM che ke, priya apriya zabdo sAMbhaLI sAdhu khuza ke nAkhuza na thavuM. - 8 - zabdAdi viSayamAM madhyasthatA rAkhanAra zuM kare ? vineya-ziSyane ke mumukSune A upadeza che. aizvarya, vaibhavathI thatI mano prasannatA dUra kara. A lokamAM saMyama jIvitane tyajI de. mane AvI uttama samRddhi maLI che - maLaze evA vikalA janita AnaMdane niMda. pApanA kAraNarUpa asthira samRddhithI zuM lAbha ? kahyuM che ke vaibhavano mada zA mATe ? vaibhava jatAM kheda kema ? riddhi to hAthamAM ramavAnA daDA mAphaka paDe ane uchaLe. rUpamadamAM sanatakumArUM jANa. athavA pAMca aticArane niMda-roka-aTakAva. muni trikALa-vedI che. muninuM
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/2/6/103 183 mauna te saMyama che. athavA munino bhAva te mauna ane vacanano saMyama che ane te pramANe kAyA ane mananuM paNa jANavuM. sarvacA saMyamane AdarIne karmazarIra ke audArika zarIrane AtmAthI juduM kamamatva choDa. te mamava kevI rIte mUkAya ? sa rahita tathA ghI Adi hita lakhuM bhojana kara. dravya ane bhAvathI - prAMta eTale "dhUma'rahita, sUkSa eTale 'gAra'hita vIra sAdhuo gaucarI kare che. te sAdhuo ragadveSarahita ke samyakatvadarzI-paramArtha daSTivALA che teo jANe che ke, A zarIra kRtana, nirUpakArI che. enA mATe prANIo Aloka-paralokamAM kaleza pAme che. - x * tethI prAMta rakSa AhAra sevanathI samatvadarzI kamadi zarIra choDIne bhAvathI bhavasamadra tare che athavA uttama kriyAthI bhava samaLe tare che. je bAhya atyaMtara parigraha rahita che te mukta che. je bhAvathI zabdAdi viSayano roga taje te parigrahamukta che. je muktatA, viratatAthI vikhyAta che te ja muni bhavasamudrane tare che tIrNa che. tema huM kahuM chuM. je mukatava-viratatAthI vikhyAta na thayo te kevo thAya ? * sUjha-104 - jina AjJA na mAnanAra muni "durvasu' che. te dharmakathanamAM glAni pAme che kemake te tuccha che. jyAre te 'vIra' prazasya che je loka saMgano tyAga kare che. tIra dvArA prarUpita A ja nyAya mArga che. * vivecana : vasu-dravya che. bhavya arthamAM utpanna thayuM che. bhavya eTale muktigamana yogya. A bhavyadravya te vasu. durvasu eTale mokSagamana ayogya. te tIrthakaranA upadezathI hita ke svecchAcAcI durvasu thAya che te svacchaMdI kema bane che ? - x - mithyAtva mohita lokamAM bodha duSkara che. vratomAM AtmAne rovo, ratirati nigraha, zabdAdi viSayamAM madhyasthatA, prAMta-nRkSa bhojana. evI tIrthakara AjJA talavAranI dhAra para cAlavAnI jema kukara che. anukULa-pratikULa upasargo sahevA kaThaNa che. svabhAvathI du:khamAM bIkaNa, sukhano priya ane atItakALa sukhanI bhAvanAthI vItarAga AjJAmAM vasavuM muzkela che. AjJAmAM na vasavAthI tuccha-dravyathI nirdhana, jalarahita ane bhAvathI jJAnAdi rahita thAya. tethI koI pUche tyAre bolavAmAM glAnI pAme athavA jJAnavALo paNa cAstribhraSTa hoya to - X - glAni pAme. ityAdi - 4 - je kaSAyarUpI mahAviSa yaLanAra, bhagavad AjJA pAlaka che te 'suvasu' muni che. te yathAvasthita vastunA parijJAna ane anuSThAnathI bolavAmAM glAnI na pAme, rikatuM paNa na hoya. suvaNu muni jJAnAdithI bharela ane yogya mArga parUpaka che, karma vidAravAthI vIra che. vidvAna dvArA prazaMsita che. vaLI bhagavaMtanI AjJAne anusaranAro vIrapuruSa asaMyata lokagI thatA mamatvane tyaje che. te loka be prakAre che : (1) bAhya - dhana, suvarNa, mAtA-pitAdi (2) aMtarAgadveSAdi athavA tenAthI baMdhAtA ATha prakAranA karma. te baMnenuM mama:va-tenA saMyogane ulaMghe che. arthAtu mamatava tyAge che. 184 AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 A loka mamavanuM ullaMghana te sanmArga che - mumukSano AcAra che athavA je lokano saMyoga tyaje che, te ja zreSTha AtmAno mokSano nyAya che - sadupadezathI mokSa meLavanAra kahevAya che - have te upadeza kevo che te kahe che * satra-105 - ahIM manuSyonA je du:kho batAvyA che. kuzaLa puruSo A duHkhonI pariNA-viveka batAve che. A karmone jANIne sarva prakAre dunivRtti karavI.] je ananyane jue che, te ananyamAM maNa kare che, je ananyamAM maNa kare che te ananyane jue che. jema puPcavAnane upadeza kahe che, tema tucchane paNa kahe che ane jema tucchane upadeza kare che, tema puNyavAnane paNa kare che. * vivecana : je du:kha, du:khanuM kAraNa ke lokamamavathI baMdhAtu karma che, te tIrthakaroe batAvela che. A saMsAramAM jIvone AvAM du:kho che. A sAtAlakSaNa karmane dharmakathA ladhisaMpa, svasamaya-parasamayanA jANa, udhukta vihArI, bole tevuM pALanArA, jitanidra, jitendriya, dezakALAdi kramajJa evA sAdhuo AvI parijJA batAve che ke * du:khonuM kAraNa ane tene rokavAnA kAraNo jANIne jJa parijJA ane pratyAkhyAna parijJA vaDe pApane tyAge. vaLI manuSyonuM je duHkha kahyuM, je du:khanI parijJA kuzalapuraSoe batAvI. te du:kha karmakRta che. te karmo jANIne tenA AzravahAro jANavA te AzravahAra A pramANe - jJAna pratyenIkatAthI jJAnAvaraNIya Adi. pratyAkhyAna parijJAthI te pApane tyAgavA. te AzravomAM yogamika ane karaNagikathI na pravartavuM. athavA sarvathA parijJAna te kevalI, gaNadhara ane caudapUne hoya che. athavA 'sarvacA'thI AkSepaNi Adi cAra dharmakathA levI. jaina sivAyanA tatvane mAne te anyadarzI. yathAvasthita padArthano draSTA te ananyadarzI. te samyagurdaSTi jina pravacananA tAvArthane ja mAne che. Avo ananya daSTi mokSamArga sivAya bIje maNatA na kare.-x - je bhagavanA upadezathI anyamA na rame te ananyadarzI ane je ananyadarzI te bIje me nahIM. kahyuM che ke, vaizeSika tathA bauddhonA celA kuzAstronuM bhaluM thAo kemake temanAmAM visaMvAda joIne jinavacanamAM amAruM mana raMjita thAya che. A pramANe samyakatva svarUpa kahyuM che te kahenAra rAgadveSa dUra karanAro thAya che te batAve che - tIrthakara, gaNadhara, AyAdi je prakAre indra, cakavartI, mAMDalikAdine upadeza Ape che, te ja rIte kaThIyArAdi tucchane paNa Ape che. athavA jAti-kuLathI puNavaMta ke tuccha che, vijJAnavALo pUrNa ane anya tuccha che. te darekane samAnabhAve upadeza Ape che. kahyuM che ke, jJAna, aizvarya, dhanavALo, jAti-vaMzabalI, tejasvI-matimAnuM vAta e baghAM pUrNa che ane tethI viparIta te tuccha che. paramArtha che ke jema tucchane
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/2/6/105 185 anugraha buddhithI upadeza kare che tema cakravartI Adine paNa upadeza kare che athavA cakravartI mAphaka tucchane paNa upadeza kare che - 4 - jo ke evo niyama nathI ke badhAMne samAna rIte kahevuM, jene jema bodha thAya tema tene kahevuM. buddhimAnane sUkSma vAta kahevI anyane sthULa vAta kahevI. rAjAne upadeza Ape to te rAjA anyadarzInI, madhyastha buddhi ke saMzayavAn Adi kevo che te jANIne kahevuM. - x - x - tene sAMbhaLIne krodha thAya tevI rIte upadeza na Apavo. vaLI tenI bhakti rudra vagere devatA paratve hoya, te devanuM caritra sAMbhaLatA te dveSI thAya to te zuM kare ? te kahe che- * sUtra-106 : anAdara thavAthI (zrotA) mAravA lAge, tethI e jANe ke ahIM dharmakathA karavI zreya nathI. [pahelA e jANavuM joIe ke-] zrotA koNa che ? kone mAne che ? te "vIra' prazaMsA yogya che je [dharmakathA va] baddha manuSyone mukta karAve. te sAdhaka urdhva-adho-tiiidazAmAM sarva prakAre samagra parijJA sAthe cAle che ane hiMsA sthAnathI lipta thatA nathI. te medhAvI che je anuAta-ahiMsAnA svarUpane jANe che, baMdhanathI mukata thavAnI anveSaNA kare che. kuzaLa puruSo baddha ke mukta hotA nathI. * vivecana : [krodhita thayela rAjA] vANIthI apamAna kare, anAdara thavAthI mAravA lAge. lAkaDI ke cAbukathI mAre. kahyuM che - "kuddha thayela pakaDe, bAMdhe, kADhI mUke, senA pAse marAve, praveza niSedha kare, saMghane duHkha Ape.'' tathA buddha upAsaka naMdabaLanI kathAthI, zIva upAsaka satyakInI kathAthI Adi - dveSa pAme che athavA bhIkhArI, khoDavALo tene uddezIne kathA kahetA dveSa pAme che. A rIte avidhithI kahetA AvI bAdhA thAya che. tathA paralokamAM teno kaMI lAbha nathI. jo ke mumukSune parahitane mATe dharmakathA kahetAM punya che, paNa kahenAra jo sabhAne na oLakhe to dveSanuM kAraNa bane. athavA rAjAnuM apamAna thatAM dharmakathA kahenArane haNe. jo te pazuvadha yajJAdine dharma mAnato hoya tyAre sAdhu, "temAM dharma nathI'" kahe to paNa rAjA tene haNaze. avidhie kahevAmAM paNa zreya nathI. jemake - sAkSaro madhye pakSa-hetu choDI prAkRtamAM kahevuM, te paNa avidhi che. A rIte pravacananI hIlanA ja che ane kevaLa karmabaMdha thAya che. paNa kalyANa thatuM nathI. vidhi na jANanArane mauna ja zreya che. kahyuM che ke, "sAvadha-niravadha vacanathI ajANane bolavAno paNa adhikAra nathI, to upadeza adhikAra kyAMthI hoya ?' tethI dharmakathA kaI rIte karavI ? te have kahe che - jene indriyo vaza varte che, viSayathI parasaMgamukha che, saMsArathI udvega manavALo che, vairAgya hRdayI che tevo dharma 186 AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 pUche, tyAre dharmakathI vicAre ke A puruSa kevo che ? mithyA dRSTi ke bhadraka ? kevA hetuthI pUche che, tenA iSTa deva koNa che ?, kayA matane mAne che ? vagere vicArI yogya kALe yogya uttara Apavo. teno sAra e ke - x - dharmakathA vidhijJa - x - dravya - 4 - kSetra - x - kALa - 4 - bhAva - 4 - vagere vicArIne je rIte te bodha pAme te rIte dharmakathA karavI. ukta guNavALo dharmakathAne yogya che, bIjAne adhikAra nathI. kahyuM che ke-- "je hetuvAda pakSamAM hetune ane AgamamAM Agamane batAvanAra che. te sva siddhAMtano prajJApaka che, bIjo siddhAMta virAdhaka che.'' - je A pramANe dharmakathAno vidhijJa che te ja prazasta che. tathA je punyavAn ane punyahInane dharmakathAmAM samadRSTi vidhie jANe che, zrotR vivecaka che, tevA guNavALo karmavidAska sAdhu uttama puruSothI prazaMsita che. je ATha prakAranA karma ke snehathI baddha prANIne dharmakathAdi vaDe mUkAve che, te tIrthaMkara, gaNadhara, AcAryAdi yazokta dharmakathA vidhijJa che. teo urdhva dizAnA jyotiSThAdine, adhodizAnA bhavanapati Adine tathA virdI dizAmAM manuSyAdine [karmathI] mUkAve che. bIjAne mUkAvanAra te 'vIra' haMmezA baMne parijJA Acare che, viziSTa jJAne athavA sarva saMvacAstri yukta hoya che. te kyA guNone meLave che te kahe che- te prANI hiMsAthI lepAto nathI. te vIra che, medhAvI che, jenA vaDe jIvo cAgatimAM bhame te karma. teno ghAta kare; te khedane jANanAra muni che. eTale te karmano kSaya karavAne udhata mumukSunA karmakSayano vidhijJa evo te medhAvI, kuzaLa, vIramuni che. tathA je prakRti, sthiti, rasa, pradeza ema cAra prakAranA baMdhanothI mokSa karAve ke teno upAya batAve te anveSI [zodhaka paNa che. je Avo che te medhAvI Adi che. je jIvahatyAnA khedane jANe, te mULa-uttara prakRtti bhedo vaDe bhinna tathA yoga nimite AvatI kaSAyanI sthitivALI karmanI baddha-spaSTa-nidhata-nikAcita rUpa avasthAne dUra karavAno upAya jANe che. - x - 4 - je ukta guNavALA che te sAdhu chAstha hoya ke kevalI ? kevaLIne ukta vizeSaNa na ghaTe, mATe chAstha levA. kevaLInI to vAta ja zuM karavI ? te kahe che, kuzaLa - eTale ghAtikarmano saMpUrNa kSaya karanAra tIrthaMkara ke sAmAnya kevI. jyAre chadmastha ghAtikarmathI baddha mokSArthI che - tenA upAyane zodhanAro che. paraMtu kevalI ghAtikarma kSaya thavAthI baddha nathI ane bhavopagrAhI karmanA sadbhAvathI mukta paNa nathI. athavA tene chAstha ja kahIe to 'kuzala' eTale jJAna, darzana, cAstri prApta karanAra, mithyAtva ane bAra kaSAyono upazama karyo hovAthI - teno udaya na hovAthI te baddha nathI, karmonA sadbhAvathI mukta paNa nathI. AvA guNavAna kuzaLa hoya che, pachI te kevalI hoya ke chAsya. - x - bIjA paNa mokSAbhilASIe tema vartavuM te batAve che
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/6/103 1ce - sUga-10 - te kuzala sAdhaka je AraMbha kare ane je AraMbha na kare. anAjIno AraMbha na kare. hiMsA ane hiMsAnA kAraNo jANI lokasaMjJA sarvathA tyAge. * vivecana : kuzala je saMyama anuSThAnane saMpUrNa kSaya mATe Adare te mithyAtva avirati Adi saMsAsvA kAraNone na AraMbhe. eTale sAdhupaNuM Asadhe ane saMsArIpaNuM choDe. saMsAranA kAraNarUpa * x * aDhAra prakAranA pApone ekAMte dUra kare. te choDIne saMyama anuSThAnanA sAmarthyathI mokSa pAme. temaja kevalI ke viziSTa munie jene anAmINa kahyuM che, te na kare. paNa mokSa anuSThAnane Acare. bhagavaMte je tyAgavA kahyuM che * te hiMsA che. te hiMsAnA kAraNone jANIne - jJa parijJA e jANIne pratyAkhyAna parijJA vaDe bhAge. - jo 'kSA' no artha hiMsAne badale 'avasara' laIe to jJa parijJA vaDe avasarane jANIne Asevana parijJA vaDe Acare. norSanA - loka eTale gRhastha, saMjJA eTale viSayasukhanI icchA ke parigraha saMjJA. AvI saMjJA jaNIne niyama vaDe bhAge. Avo tyAga yogagika-karaNagikathI sarvathA kare. AvA ukta guNavALo, dharmakathA vidhijJa, baddhapatimocaka, kamachedana kuzaLa, baMdhamokSAveSI mArge cAlanAra, kumArga rokanAra, lokasaMjJA jJAtane zuM thAya ? * sUtra-108 : draSTAne mATe koI uddeza nathI. ajJAnI vAraMvAra viSayomAM neha kare che. tethI te du:khonuM zamana karI zakato nathI. du:khothI duHkhI banelo te du:khonA AvartamAM ja paribhramaNa kare che. tema huM kahuM chuM. * vivecana : jenAthI nAkAdi gati thAya te uddeza che. je paramArtha draSTA che tene bIjA uddezAthI laIne A uddezAnA aMta sudhI je vyAkhyA karI te ja arcane jANavo. tathA A bALa, saMsApremI, eha karIne kAmanI IcchAthI du:khonuM zamana na karIne du:khI thaI du:khanA AvartamAM vAraMvAra bhame che. 'tema huM kahuM chuM" Adi pUrvavat. adhyayana-2 'lokavijaya'nA uddezA-6 "amamatta"no | muni dIparatnasAgare karela TIkAsahitano anuvAda pUrNa | sUga anugama tathA sUbAlApaka nipajJa nikSepo sUtra sparza niti sahita pUro thayo. taigamAditaya varNana anya kahyuM che. ahIM saMkSepamAM jJAna-kicAtaya pradhAnapaNuM jANavuM. ekAMta jJAna ke ekAMta kiyA grahaNa te mithyAtva che. baMnene apekSApUrvaka samajI baMnene ArAdhavA. AcArasaMga sUtra-zrutaskaMdha-1nA adhyayana-2no muni dIparatnasAgare karela TIkAsahitano anuvAda pUrNa | AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 * zrutaskaMdha-1 % (adhyayana-3 zItoSNIya) * bhUmikA : bIjuM adhyayana kahyuM. have trIjuM kahe che. teno saMbaMdha A pramANe - 'zaparijJA'mAM A adhyayanano adhikAra kallo * zIta ane uSaNano anukULapratikULa pariSaha sahana karavo. te have kahe che adhyayana saMbaMdha-zastraparijJAmAM kahela mahAvatasaMpanna ane lokavijaya adhyayana prasiddha saMyamapAlaka kaSAyAdi vijetA mumukSane ja anukULa-pratikULa pariSaha Ave to mana nirmaLa rAkhIne samabhAve sahe. e pramANe saMbaMdhathI A adhyayana che. enA upakramAdi cAra anuyogadvAra che. temAM upakramamAM adhikAra be bhede che, temAM adhikAra pUrve kaho. uddezAno adhikAra batAvavA niyuktikAra kahe che [ni.198,19] pahelA uddezAmAM kahe che : bhAvanidrAmAM sutelA samyaka vivekarahita che, te gRhasyo che. te bhAvasaptanA doSo kahe che, jAgatAMnA guNo kahe che. te A pramANe - tamAma vyuha sUra-11mAM juo. bIjA uddezAmAM te gRhastho bhAvanidrA saMpanna du:kha anubhave che te kahe che. te A pramANe Th, frdvA0 sUga-116mAM juo. bIjamAM phakata du:kha sahana kasvAthI saMyamAnuSThAna vinA bramaNa na kahevAya. te sUga-133mAM gi yuvakago thI jaNAvela che. soyA-udezAmAM kaSAyonuM vamana karavuM, pApakarmathI virati te paMDita sAdhuno saMyama che te batAvyuM. kSapakazreNi kamathI kevaLajJAna, bhavopagrAhI karmakSayathI mokSa thAya che. have nAmaniSa niNopAmAM zItoSTrIya adhyayana che mATe zIta ane uNa baMnenA nikSepAne kahe che [ni.ra00] nAma, sthApanA, dravya, bhAva ema cAra prakAre zIta ane uNanA nipA che, nAma-sthApanA gauNa hovAthI dravya zIta-uNane kahe che.. [ni.ra01] jJa zarIra, bhavya zarIra choDI vyatiriktamAM guNa guNInA abhedapaNAthI athavA zItakAraNathI je dravya dravya prAdhAnyathI zItaladravya ja dravyazIta che - hima, tuSAra, karA vagere, e ja pramANe dravya uNa jANavuM. bhAvathI be bheda che * pudgalAzrita, jIvAzrita. temAM pudgalano zItaguNA guNanI pradhAna vivakSAthI bhAvazIta che. e pramANe bhAvaBNa jANavuM. jIvate AzrIne zIta-uNarUpa anekavidha guNa che. jemake audayika Adi cha bhAvo. temAM audayika te karmanA udayathI pragaTa nAkAdi bhavamAM kaSAya utpatti rUpa uNa bhAva che. aupazamika te karmanA upazamathI prApta samyakatva virati rUpa zIta bhAva che. kSAyika paNa zItabhAva che. kemake te kSAyika samyakatva cArUipa che athavA
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/3//bhUmikA badhAM karmano dAha te sivAya utpanna na thAya mATe uSNabhAva che. bIjA bhAvo paNa baMne rUpe che. jIvanA bhAvaguNanuM zIta-uSNarUpa niryuktikAra kahe che-- [ni.202] bhAvazIta ahIM jIva-pariNAmarUpe grahaNa kare che. te A pariNAma che - mArgamAMthI na paDatA sAdhue nirjarA mATe parISaho sahavA. kArya zithilatAvihAramAM pramAda na kare. mohanIyano upazama kare - te samyaktva, dezavirati, sarvavirati lakSaNa athavA upazama zreNi Azrita ke tenA kSaya rUpa che. prANAtipAtAdithI aTakavuM te virati che. je 17 prakAranA saMyamarUpa che. sAtAvedanIyano viSAka te sukha che. A parISahAdi badhu zIta-uSNa che. pariSaha pUrve kahyo. yathAzakti bAra prakAre tapa karavo. krodhAdi kaSAyo che. iSTa aprApti ke nAza te zoka che. strI, puruSa, napuMsaka traNa veda che. mohanIya vipAkathI cittamAM malinatA te arati che. asAtA vedanIya 189 udaya Adi duHkha che. A pariSaha Adi pIDAkArI hovAthI uSNa che. tema TUMkamAM kahyuM. vistArathI niyuktikAra pote kahe che. temAM pariSaha zIta-uNa baMne che, jeno maMdabuddhi mATe khulAso kare che- [ni.203] strI ane satkAra parISaha zIta che kemake bhAvamanane te game che. bAkInA vIza parISaho manane pratikULa hoI uSNa jANavA - athavA - [ni.204] jemAM duHsaha pariNAma che te parISaho uSNa che. maMda pariNAmA te zIta che. kahe che ke, zarIramAM duHkha utpanna karanArA ane sahelAIthI sahana na thAya tevA tIvra pariNAmavALA hovAthI uSNa che. je phakta zArIrika duHkha Ape paNa sattvazALIne manoduHkha na Ape te maMda pariNAmA che. athavA ghaNAM joramAM Ave te uSNa, je maMda pariNAmA che te zIta jANavA. pariSaha pachI lIdhela pramAdapada ane tapodhamanI zItoSNatA kahe che-- [ni.205] zramaNadharmamAM je pramAda kare athavA dhana dhAnya hiraNyAdi mATe je upAya kare te zIta kahevAya che. saMyamamAM udhama te uSNa kahevAya che. have upazama padanI vyAkhyA kare che- [ni.206] krodhAdi udayano abhAva te upazama. tethI kapAya agni ThaMDo paDe mATe zIta che. krodhAdi jvALA bujhe tyAre te parinivRtta thAya che. rAga, dveSa, agninA upazamathI upazAMta che. tathA krodhAdi paritApa dUra thatA AtmA sukhI thAya che. kemake jenA kaSAyo zAMta che te ja sukhI che. tethI upazAMta kaSAya zIta che - 4 - 4 - x - have virati pada kahe che. [ni.203] jIvone abhaya devuM te zIta-sukha che. sattara bhede saMyama te zIta che. kemake temAM badhAM duHkhanA heturUpa dvandva dUra thAya che. tethI ulaTo asaMyama te uSNa che. A zIta-uSNa lakSaNa saMyama-asaMyamano anya paryAya sukha-duHkha vivakSAthI thAya che. have 'sukhapada' kahe che. AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 [ni.208] sukha zIta che. te rAga-dveSanA dUra thavAthI AtyaMtika, ekAMta bAdhArahita lakSaNavALuM, nirUpAdhika, paramArthathI mokSa sukha ja che, bIjuM koI sukha nathI. te sarve karmonA tApanA abhAvathI zIta che. nirvALa - badhAM karmonA kSayathI prApta siddhi sthAna. tyAM je sukha te nirvANa sukha. ahIM sAtA, zItIbhUta, anAbAdhapada e traNeno artha nirvANa sukha che. A saMsAramAM sAtA vedanIya vipAkathI utpanna sukha manane AnaMda ApavAthI zIta che, tenAthI ulaTuM te duHkha te uSNa che. have kaSAya pada kahe che- 190 [ni.209] ghaNAM pramANavALA vipAka anubhava rUpa kaSAyo jene udayamAM Ave te baLe che. kevala kapAya agnivALo jIva ja nathI baLato paNa iSTaviyoga janita zokathI mUDha banI zubha vyApArane bhUlanAra paNa baLe che. tathA vedanA udayavALo strIne icche che, strI puruSane ane napuMsaka baMnene icche che, te prApta na thatA aratinA dAhathI baLe che ane zabdAdi icchAkAma prApta na thatAM aratinA dAhathI baLe che. A pramANe kaSAyo, zoka ane vedodaya bALanAra hovAthI uSNa che. sarve mohanIya ke AThe prakAranuM karma uSNa che. tethI paNa vadhu dAhakatAthI tapa uSNatara kahyuM, kemake tapa uSNakaSAyane paNa tapAve che. kaSAyanI jema zoka ane vedane paNa tapa bALe che. have pariSaha, pramAda, udhamanA zItoSNapaNAno abhiprAya kahe che. [ni.210] zIta ane uSNa baMne sparzane sahe. zIta-uSNa sparzajanita vedanA anubhavato ArtadhyAna na kare. zarIra-manane anukULa te sukha tethI ulaTuM te duHkha tathA parISaha, zoka, kaSAya, veda je zIta-uSNa rUpa che tene sahe. sAdhu A rIte zIta uSNane sahevAmAM tathA tapa-saMyama upazamamAM udhama kare. have uparasaMhAra karatA "zIta-uSNane ghaNAM sahevA" te batAve che. [ni.211] parISaha, pramAda, upazama, virati sukharUpa pado zIta kahyA tathA parISaha, tapa, udhama, kaSAya, zoka, veda, arati uSNa kahyA. te badhAMne mumukSue sahevA joIe. sukhamAM harSa ke duHkhamAM zoka na karavo. kAma parityAgI sabhyaSTi jIva tene sahana karI zake che. mATe kAmonuM sevana na karavuM. Tong adhyayana-3 'zItoSNIya' uddezo-1 "bhAvasupta' adhyayana-3no nAma niSpanna nikSepo kahyo. have sUtra anugamamAM askhalitAdi guNavALuM nirdoSa vacana kahevuM. te A pramANe-- - sUtra-109 : amuni [AjJAnI] sadA sutelA che. muni [jJAnI] sadA jAge che. * vivecana : pUrvasUtra sAthe Ano saMbaMdha A pramANe-duHkhonA cakarAvAmAM je bhame te duHkhI che. eTale A lokamAM bhAvasupta, ajJAnI jIvo duHkhonA cakarAvAmAM bhamatA hoI duHkhI che. kahyuM che ke, "A jagatamAM ajJAnarUpI mahAroga sarve jIvone duHkhe karIne
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/3/1/109 dUra thAya tevo asAdhya che. tenAthI bIjuM duHkhanuM kAraNa huM mAnato nathI. ahIM sutelA be prakAre che - dravyathI, bhAvathI. temAM nidrA-pramAdavALA dravyathI sutelA che, mithyAtva ane ajJAnarUpa nidrAthI mUDha banelA mithyArdaSTi-amuni samyajJAna-kriyArahita niraMtara bhAvathI sutelA che. nidrAmAM paDelA mithyArdaSTi ke samyakdaSTi paNa hoya. munio - sadbodha yukta che ane mokSamArgathI calita thatAM nathI. teo satata hitApti, ahita tyAga mATe jAgRta rahe che. dravyanidrA prApta thAya to paNa teo bIjI paurusimAM satata jAge che. te saMbaMdhe niryuktimAM kahe che-- 191 [ni.212] sutelA be bhede che - dravyathI, bhAvathI. temAM nidrAthI dravyasupta gAthAne aMte kaheze. bhAvasupta je amuni-gRhastha mithyAtva, ajJAnathI AvRtta ane hiMsAdi AzravadvAramAM sadA pravRtta che. munio mithyAtvAdi nidrA dUra thavAthI samyaktvAdi bodha pAmIne bhAvathI jAgatA ja hoya che. jo ke AcAryanI AjJAthI muni bIjI porisi AdimAM dIrdhasaMyama mATe zarIra AdhArarUpa hovAthI suve, to paNa sadA jAgatA ja rahe che. A pramANe dharmIne AzrIne sutA-jAgatA batAvyA. dravyanidrA suptane dharma hoya ke na paNa hoya. je bhAvathI jAge che te nidrAvazane paNa dharma che ja. jo bhAvathI jAgato hoya paNa nidrA-pramAdamAM tenuM dhyAna hoya tene dharma na hoya. je dravyabhAva baMnethI sutA hoya tene dharma na ja hoya. te 'bhajanA'no artha che. dravyasuptane dharma kema na hoya ? kahe che. dravyasuptane ja nidrA hoya che. te duHkhethI dUra thAya che. kemake thINaddhigikanA udayamAM bhavasiddhika jIvone paNa samyakatva prApti thatI nathI. teno baMdha mithyArdaSTi ane sAsvAdananI sAthe anaMtAnubaMdhI baMdha sahita hoya che. teno kSaya anivRtti bAdara guNasthAna kALanA saMkhyeya bhAganA keTalAka bhAga jAya tyAM sudhI hoya, te ja pramANe nidrA ane pracalAnA udayamAM pUrvavat che. baMdhano uparama apUrvakaraNa kALanA asaMkhyeya bhAgane aMte thAya ane kSaya kSINakaSAyanA dvIcarama samayamAM thAya che ane udaya upazamaka ane upazAMta mohavALA munine hoya mATe nidrA pramAdane duraMta kahyo. dravyasupta mAphaka bhAvasupta paNa duHkha pAme che- te kahe che-- [ni.213] nidrAmAM sutelo, dAru vaDe unmatta, gADha marmaprahArathI mUrchita ane vAyu Adi doSothI cakarI AvatAM paravaza thayelo bahu duHkha pAme chatAM teno pratikAra karI na zake. te rIte bhAvasupta arthAt mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAyAdimAM rahelo jIvasamUha narakAdi bhavanA duHkho bhogave che. have bIjI rIte ulaTA dRSTAMtathI upadeza devA kahe che-- [ni.214] ukta upadeza je viveka-aviveka janita che. jema buddhimAna vivekI Aga lAgatA tyAMthI nIkaLIne sukhI thAya che. vighnayukta ke rahita mArganuM jene jJAna che te sukhe pAra pahoMce che. cora AdinA bhayamAM vivekI sukhethI te vighna AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 dUra karI sukhI thAya. e pramANe sAdhu paNa bhAvathI sadA vivekI hovAthI jAgRta avasthAmAM rahI badhAM kalyANane pAme che. 192 ahIM sutA-jAgatA saMbaMdhI gAthA kahe che, jAgatA mANasanI buddhi vadhe che mATe he mANaso ! jAgo. sunAra dhanya nathI, jAge che te dhanya che. ghaNuM sutA pramAdIne zruta zaMkita ke skhalita thAya che. apramAdI jAgatAne zruta sthiparicita thAya. ALasune sukha na hoya, nidrA sAthe vidhA na hoya, pramAda sAthe vairAgya na hoya, AraMbhIne dayA na hoya. dharmInuM jAgavuM sAruM adharmInuM suvuM sAruM tema bhagavaMte jayaMti zrAvikAne kaheluM. ajagaranI mAphaka sunAranuM amRtarUpa zruta nAza pAme ane gaLiyA baLada mAphaka apamAna pAme. A rIte darzanAvaraNIya karmodayathI suto hoya to paNa saMvigna ane jayaNAvaMta sAdhu darzanamohanIya rUpa nidrA dUra karavAthI jAgato ja che. sutelA ajJAnanA udayavALA thAya che. ajJAna mahAduHkha che. A duHkha prANInA ahitane mATe thAya che. te batAve che - - sUtra-110 : lokamAM ajJAna-du:kha hitane mATe thAya che. lokanA A AcArane jANIne hiMsAdi zastrothI dUra rahevuM. jeNe A zabda, rUpa, rasa, gaMdha, sparzana yathArthapaNe jANI lIdhA che. [te..... juo sUtra-111] vivecana : cha jIvanikAya saMbaMdhI duHkhane tuM jANa. te duHkha, ajJAna ke mohanIya tene nakAdi bhava duHkha ApanAra che. athavA tene ahIM baMdha, vadha, zArIrika ane mAnasika pIDAne mATe thAya che. te tuM jANa. te jANavAnuM phaLa A che - dravyabhAvasuptane ajJAna rUpa duHkha che mATe tenAthI dUra rahevuM. vaLI 'samaya' eTale AcAranuM anuSThAna tene ane jIvasamUhane jANIne zastrathI viramavuM. A pramANe sUtra saMbaMdha che. saMsArI jIvo bhoganI icchAthI jIvahiMsAdi kaSAyahetuka karmo bAMdhIne naskAdi pIDA sthAne utpanna thAya che. tyAMthI kyAreka nIkaLIne badhAM duHkhonuM nAzaka ane dharmanA kAraNarUpa AryakSetrAdimAM manuSya janma pAme. vaLI tyAM paNa mahAmohanI matithI adhogatimAM jAya tevA-tevA AraMbha kare che. saMsArathI pAra pAmatA nathI. A lokAcArane jANIne athavA samabhAvane jANIne zatru-mitramAM, sva-paramAM samatA rAkhe. athavA ekendriyAdi badhA jIvo sva utpatti sthAnamAM ramaNanI icchAvALA che, maraNathI Dare che, sukhanA cAhaka, duHkhanA dveSI che. AvA samabhAvane jANIne sAdhu A cha kAya lokamAM dravya-bhAva zastrathI dUra rahI dharmajAgaraNathI jAge. athavA je je saMyamazastra che te hiMsAdi AsavadvAra athavA zabdAdi pAMca kAmaguNono rAga che. tenAthI je dUra rahe te muni. sUtrakAra kahe che, je munine svaAtmA vedita badhAM prANInI pravRttinA viSayabhUta
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/3/1/110 193 194 AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 manojJa-amanojJa zabdAdi che te sAme AvatA anukULa-pratikULa lAge che; tevuM je muni jANe te loko jANe che, tethI kahe che ke iSTa viSayamAM rAga na kare, aniTamAM dveSa na kare, te ja tenuM kharI rIte jANavApaNuM che, paNa bIjuM nathI. athavA A lokamAM ja zabdAdi du:khane mATe thAya che, to paralokanuM to zuM kahevuM ? kahyuM che ke haraNa zabdamAM kta thaIne, hAthI sparzamAM, mAchaluM rasamAM, pataMgIyuM rUpamAM, sApa sugaMdhamAM rakta thaIne kharekhara nAza pAmyA che. A rIte pAMcamAMthI ekamAM pta thayela paramArthathI ajANa te pAMce nAza pAmyA che. tema mUrkha ekalo pAMcamAM rakta banI nAza pAme che athavA zabdamAM bhadrA, rUpamAM arjuna cora, gaMdhamAM gaMdhapriyakumAra, rasamAM saudAsa ane sparzamAM satyakI Adi nAza pAmyA. parabhavamAM nAkAdi yAtanA bhaya rahe che. A pramANe zabdAdi viSayane du:khadAyI samajI tajI kevA guNa pAme ? * sUtra-111 te AtmavAna, jJAnavAna, vedanAna, dharmavAna, bahAvAna pA vaDe lokane gaNe che; te muni kahevAya che. te dharmavidda, Rju hoya che. saMgane Avata zrotarUpe jANI le che. * vivecana : je muni mohanidrAmAM sutelA lokamAM duHkha-ahitane jANe te loka samayadarzI che. te zAthI dUra rahI zabdAdi kAmaguNone du:khanA heturUpe jJa parijJA vaDe jANe pratyAkhyAna parijJA vaDe bhAge. te mumukSu AtmavAnuM che. jJAnAdikavALo AtmavAnuM che. zabdAdi tyAgathI AtmA rakSita thAya che. anyathA nArakAdimAM utpanna thatAM AtmA mokSa kArya na karIne AtmA kaI rIte gaNAya ? pAThAMtarathI tene ja jJAnavAnuM jANavo. AtmAne narakAdimAM paDatA aTakAve te Atmavid. yathAvasthita padAni jANe te jJAnavi. jIvAdi svarUpa jenA vaDe jANe te veda-Agama jANe te vedavid. svargamokSamArga dharmane jANe te dharmavi. karmarUpa maLathI rahita yogInA sukhane jANe te brAhmavid che. * x * A pramANe prakarSathI Dreya padArtho jANe te "prajJAna' che. te mati Adi che jenA vaDe yathAvasthita jIvaloka ke tenA AdhArarUpa kSetrane jANe che. te ja zabdAdi viSaya saMgano parihartA yathAvasthita loka svarUpano jJAtA che. muni eTale ukata AmavAnuM Adi guNavALo. jagatanI traNe kALanI avasthAne mAne ke jANe te muni. 'dharma" eTale cetana-acetana dravyanA svabhAvarUpa athavA zrutacAtrirUpa. tene jANe te dharmavi. - jJAnAdi mokSamArganA anuSThAnathI akuTila te Rju athavA yathAvasthita padArtha svarUpa jJAnathI Rju che. -> * dharmavid Rju muni janma, jarA, maraNa, roga, zokavALA saMsAra rU5 bhAvAvarta jANIne tyAge. kahyuM che, rAga-dveSa vaza mithyAdarzanathI jagatu dustara ane janmAvartI kSipta che. pramAdathI temAM jIvo ghaNuM bhamyA che. bhAvazrota[1/13 zabdAdino abhilASa che. ukta Avarta-zrotamAM rAgadveSathI saMbaMdha thAya che tene jANIne * * * * * tyAge. te ja Avarta zrotanA saMgano kharo jANanAra che. * * * * sUtra-112 : te ninya zIta-uSNa suikha-duHkha nA tyAgI che, arati-rati sahana kare che. 'sparzane vedata nathI. jAgRta ane vairathI uparata che. he vIra ! e rIte duHkhathI mukti pAmIza. vRddhatva ane mRtyu vaza manuSya satata mUDha rahe che te dhamanI jANI zakato nathI. * vivecana : te bAhya-aMtar graMtharahita thaI zIta-uSNa tyAgI sukha-du:khane na gaNanAra zIta-uNarUpa parISahane samabhAve saheto saMyamamAM rati asaMyamamAM aratiyukata thaI parISaha-upasargonI kaThora pIDA sahe athavA karma khapAvavA udhata banI te pIDAne avagaNe. jo saMyama ke tapathI zarIra pIDAthI kaThoratA Ave athavA kamalepa dUra thatAM saMsArathI udvega pAmI mumukSu nirAbAdha sukhano cAhaka banI saMyama-tapano kheda sahe. asaMyama nidrA dUra thatAM lAge che. abhimAnathI thatI adekhAI, bIjAnuM bagADavAno vicAra teara che te vaicI dUra hovAthI jAgara ane vaira uparata guNavALo vIra bane che te karmazaNu dUra karavAnI zakitavALo che. he vIra ! tuM Avo banI potAne ke bIjAne du:kha-duHkhanA kAraNothI bacAvIza. ukta guNarahita du:khanA pravAhamAM saMga karIne uMghato rahIne jarAmRtyune vaza thaIne * x * mUDha banI svarga-mokSadAyI dharmane jANato nathI. saMsAramAM jIvane jovuM koI sthAna nathI jyAM jarA-mRtyu na hoya. devatAmAM paNa jarAno sadbhAva che. AgamamAM paNa kahyuM che ke devo samAna rUpavALA nathI. - X - X - mALA karamAvI Adi - x - devanI jarAnA lakSaNo che. badhAM jIvo jarA-mRtyuvaza che, te jANI paMDita muni zuM kare ? * sUtra-113 : manuSyane duHkhathI Atura joIne amita thaI vicare. he matimAna ! manana karI te du:khIna che. A du:kha hiMsA jAnita che. mATI-pramAdI vAraMvAra janma le che. zabda-rUpanI upekSA karanAra Rju ane 'mArAbhizAMkI' mRtyuthI mukta thAya che. je kAma pratye Apamata che, pApakamoMthI dUra che, te vIra, Atmagupta ane khedajJa che. je pacayinimitta zastranA khedane jANe che, je Azaa-saMyamano khedajJa che, te saMyamano khedajJa che. karmamuktane koI vyavahAra hoto nathI karmothI upAdhi thAya che. te kamanuM sArI rIte pratilekhana kara vivecana :te bhAva jAgRta muni bhAvanidrA janita zarIra-mananA du:khothI Atura
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/3/1/113 kiMkartavyamUDha, duHkha sAgaramAM DubelA prANIne joIne apramatta banI saMyama anuSThAnane Adare. he buddhimAna ! sazrutika ! tuM bhAvasu duHkhIne jo. jAgatAnA guNa ane sutAnA doSa jANIne suvAnI mati na kara. vaLI pApa kriyA anuSThAna, tenA AraMbha ja duHkha ke duHkhanA kAraNa karmo tuM pratyakSa jo. sarva karmanA AraMbhamAM pravRtta jIvone thatI zikSAne jo. te jANIne AraMbharahita banI AtmahitamAM jAgRta thA. 195 paNa je viSayakaSAyathI malIna cittavALo ane pramAdI che. te zuM meLave ? te krodhAdi kaSAyavALo madha Adi pramAdavALo nAkInA duHkha anubhavIne pAcho tiryaMcamAM jAya che. paNa je akaSAyI ane pramAdarahita che te kevA thAya ? zabdarUpAdimAM je rAgadveSa tene na karato Rju-sati thAya che. paramArthathI yati Rju hoya ane gRhastha strI Adi padArtha grahaNa karavAthI vakra bane che. vaLI te saraLa sAdhu zabdAdinI upekSA karato mRtyu vize satarka rahIne pote maraNathI bace che. kAmabhogamAM apramAdI rahe che. je kAma ceSTAnA pApothI dUra rahe che, te ja mana, vacana, kAyAnA pApathI bacelo che. te vIra che gupta AtmA che ane khedajJa che. te khedajJa sAdhu zabdAdi viSayonA paryAyo te nimittanA zastra te "paryavajAta zastra." arthAt prANi upaghAtakAri anuSThAna temAM lIna na thatA 'khedajJa' sAdhu nivadha anuSThAnarUpa saMyama Adare. je saMyamano khedajJa che te paryavajAtazastrano khedajJa che arthAt sAdhu iSTa-aniSTa zabdAdi paryAyonI prApti ke tyAga bIjA jIvone duHkharUpa che tema jANe che. Avo [madhyastha bhAva] apIDAkara hovAthI je azastrarUpa-saMyama che te potAne ane bIjAne upakAra karanAro che, evuM jANe che. A pramANe jANIne zastrane choDe ane azastrane grahaNa kare e jJAnanuM phaLa che. athavA zabdAdi paryAya ke tadbhanita rAgadveSa paryAyathI je jJAnAvaraNIya karma baMdhAya tene bALanAra hovAthI tapa te zastra che. te tapanA khedane jANanAra tenA jJAna-anuSThAnathI azastra-saMyamano paNa khedajJa che ane azastra-saMyamano khedajJa te paryavajAta-zastrano paNa khedajJa che ane te saMyama-tapa khedajJa AzravanirodhAdithI pUrva bhavanA saMcita karmano kSaya kare che. karmakSayathI je thAya che tene have jaNAve che- janma - AThamAMthI eka paNa karma jene nathI te. tene nAka Adi koI gatimAM bhramaNa karavAno vyavahAra nathI. paryApta-aparyApta ke bAlakumArAdi avasthA nathI. je sakarma che tene nAkAdi vyapadeza hoya che. tathA te karmanI upAdhI vaDejJAnAvaraNIyAdi vaDe je pAme te kahe che- te (1) mati, zruta, avadhi, mana:paryAya jJAnavALo, maMdabuddhi, tIkSNabuddhi Adi, (2) cakSudarzanI, acakSudarzanI, nidrALu Adi, (3) sukhI-duHkhI, (4) mithyA dRSTi-mizradRSTi, strI-puruSa-napuMsaka, kaSAyI Adi, (5) sopakrama-nirUpakrama-alpAyu Adi, (6) nAka, tiryaMcayonika ekendriya beindriya paryAptaka-aparyAptaka Adi, AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 subhaga-durbhAga Adi, (7) uMca-nIya gotravALo, (8) kRpaNa-tyAgI nirUpabhoga, nirvirya A pramANe ATha karmane lIdhe saMsArI jIva oLakhAya che. tethI jJAnAvaraNIyAdine vicArIne ke prakRti, sthiti, anubhAva, pradezarUpe tenA baMdhanI AlocanA karIne tenI satA ane vipAkane pAmelA prANIo je rIte bhAvanidrAmAM sue che te jANIne karma dUra karavA bhAva jAgaraNamAM sAdhue udhama karavo. te karmano abhAva A rIte thAya - 196 ATha karmavALo apUrva Adi karaNa vaDe kSapaka zreNithI mohanIyakSaya karI sAta karmovALo thaI bAkInA traNa ghAtikarmono kSaya karI bhavopagrAhI cAra karmovALo thAya. te kSaya karI zailIzIkaraNa karI akarmA bane. have uttara prakRttinuM hovApaNuM - na hovApaNuM batAve che - [A viSaya karmagraMthanA jJAnathI samajAya tevo che, mATe ahIM vRttino saMkSepamAM artha ja rajU karIe chIe-] jJAnAvaraNIya ane aMtarAyanI pAMca-pAMca prakRtti bAramAM guNasthAna sudhI hoya che, darzanAvaraNIya karmanuM hovApaNuM traNa sthAnamAM che - 1. nidrAdi nave prakRtti anivRtti bAdarakALanA saMkhyeya bhAga sudhI, 2. saMkhyeyabhAganA aMte thINaddhi nidrAtrika kSaya thatA cha karmavALuM sthAna, 3. kSINakaSAyanA aMta samayamAM nidrA-pracalAnA kSayathI cAkarmavALuM sthAna. vedanIyakarmanA satAsthAna be che. sAtA ane asAtA. mohanIya karmanA satA sthAna paMdara che. [je karmagraMthanA sattA prakaraNathI jANavAsamajavA AyuSyanA sAmAnyathI be sattA sthAna che. nAmakarmanI prakRttinA bAra satA sthAna che. te A pramANe - (1) 93, (2) 92, (3) 91, (4) 88, (5) 86, (6) 80, (7) 79, (8) 38, (9) 76, (10) 75, (11) 9, (12) 8. A saMkhyA mujabanA kramamAM nAmakarmanI uttaprakRttinI satA hoya che. [tenA vivecana ane samaja mATe karmagraMthamAM satA prakaraNa jovuM.] ahIM mAtra 93 uttaraprakRttino nAma nirdeza karela che. jemake 4-gati, 5-jAti, 5-zarIra, 5-saMghAta, 5-baMdhana, 6-saMsthAna, 3-aMgopAMga, 6-saMhanana, 5-varNa, 2-gaMdha, 5-rasa, 8-sparza, 4-AnupUrvI, 6-agurulaghu, upaghAta, parAghAta, ucchvAsa, Atapa, udhota, 2-vihAyogati, 10-zubha-pratyekazarIra trasa zubha subhaga susvara sUkSma paryApta sthira Adeya ane yaza, 10-azubha-pratyeka AdithI viparIta, 1-nirmANa, 1-tIrthaMkara ema kula 93 prakRti kahI che. gotrakarmanA sAmAnyathI be sattA sthAna che... A pramANe karmonI satA jANIne sAdhue te dUra karavA prayatna karavo. vaLI [A vAta bIjI rIte kahe che-] * sUtra-114 : karmanuM mULa jANIne hiMsAnuM nirIkSaNa karI sarva [upadeza] grahaNa karIne rAga-dveSarUpa be cheDAthI dUra rahe. medhAvI te [rAga-dveSane] jANIne lokane jANe ane lokasaMjJA tyAga karI saMyamamAM parAkrama kare - tema kahuM chuM.
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/1/1/114 193 * vivecana : karmanuM mULa-kAraNa mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAya, yoga che. tene samajIne je 'kSaNa' arthAta je prANi-hiMsA tene karmanuM mULa samajIne choDe. pAThAMtaramAM kAmadhUne ne sthAne vAmAva che. teno artha che - je A karmanI upAdAna kSaNa che te kSaNa 'karma' che. te kSaNathI nivRtti kare. teno artha e che ke - ajJAna, pramAdAdithI je kSaNe karmanA heturUpa kriyA kare te ja kSaNe cita sthira karI tenA upAdAna hetuthI nivRta thAya. pharI upadeza ApatA kahe che - pUrvokta kama samajIne tathA karmanAzano upadeza grahaNa karIne rAga-dveSathI dUra rahIne athavA teno saMbaMdha choDIne te karmanA upAdAnanA kAraNa rAgAdine jJa parijJA vaDe jANI, pratyAkhyAna parijJA vaDe taje. rAgAdithI mohita ke viSayakapAya rUpa lokane jANIne viSayatRSNA ke dhananA AgraharUpa lokasaMjJAne choDIne te meghAvI saMyama anuSThAnamAM udhata bane, pa rimuvarNa ke ATha prakAranA karmone AvatA aTakAve - tema huM kahuM chuM. adhyayana-3 'zItoNIya'nA uddezA-1 'bhAvamupta'no muni dIparatnasAgare karela TIkA sahitano anuvadA pUrNa rka adhyayana-3 uddezo-2 "duHkhAnubhava" * * bhUmikA : pahelo uddezo kahyo, have bIjo zarU kare che. teno saMbaMdha A pramANe - pUrva udezAmAM "bhAvasakha' batAvyA. ahIM temanA suvApaNAthI asAtArUpa je phaLa che te kahe che. te saMbaMdhamAM have sUtra kahe che- * sUtra-115 - he Arya ! A saMsAramAM nuM janma ane vRddhine che. te pANIne jaNa, tenI sAthe tArA sukhanuM payaralocana kara A rIte kalyANakArI mokSanA mAne jANIne samatvadarzI pApakarmane karatA nathI. - vivecana : 'gAi' eTale prakRti, vRddhi eTale janmathI laI bAla, kumAra, yauvana, vRddhatva. manuSya loka ke saMsAramAM hamaNAM ja jAti, vRddhine jo acaMtui janmatA ane vRddha avasthAmAM je zarIra ane mananA duHkha utpanna thAya che, tene viveka cakSathI tuM jo. kahyuM che ke, janmatA ane maratA prANIne je du:kha che, te du:khathI ane saMtApathI potAnI pUrva jAtine vIsarI jAya che. garbhamAM bALaka ghaNo virasa AhAra kare che. pachI jamatI vakhate yonimukhamAMthI nIkaLe tyAre mAtAne ane potAne ghaNI pIDA thAya che. vRddhAvasthAmAM nirbaLa-khokharo avAja, durbaLa mukha, viparIta vikalpo, durbala 198 AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 duHkhI avasthAmAM raheluM Adi prApta thAya che. ityAdi. athavA bhagavaMta, he Arya ! kahI gautamasvAmIne bolAvI kahe che . jAti, vRddhi ane tenuM mULa kAraNa karma che. tathA kArya du:kha che te tuM jo. joIne bodha pAma. tevuM janma Adi duHkha tane na Ave evuM saMyama Acara. vaLI cauda prakAranA bhUtagrAma che tenI sAthe tArA sukhane sarakhAvIne jANa ke jema tane sukha priya che tema badhAMne che, tane du:kha gamatuM nathI tema bIjAne paNa gamatuM nathI. ema jANIne bIjAne duHkha na Apa jethI tane janma Adi du:kha prApta na thAya. kahyuM che - tane jema iSTa viSayamAM sukha ane aniTamAM du:kha che tema bIjA mATe paNa jANIne lokone apriya kRtya na karato. to zuM karavuM ? jAti, vRddhi, sukha, duHkha joIne tava batAvanArI zreSTha vidhAne tuM jANa. [mUrNimAM ahIM fifdha pATha che. traNa vidhAne tuM jANo te jJAnAdi ke mokSa ane tenA mAni jANIne samyakatvadarzI banIne pApa na kare, sAvadha anuSThAna na Acare. pApanuM mULa snehapAza che, te choDavA mATe kahe che* sUtra-116 : A manuSyalokamAM manuSyo sAthenI snehALathI dUra rahevuM. kemake teo AraMbhajItI ane ubhayalokamAM [kAmabhogone dekhatA rahe che. kAmabhogomAM vRddha banI karma saMcaya kare che. tema karIne vAraMvAra janma le che. * vivecana : cAra kaSAya ane viSaya vimokSamAM samartha AdhArarUpa manuSya. lokamAM (saMsArI) manuSyo sAthe dravya-bhAva bheTavALA sneha pAzane sarvathA choDa. kAraNa ke teo kAmabhoga lAlasA mATe hiMsAdi pApo AraMbhe che. tethI sUpkAra kahe che ke, te AraMbhathI jIvanAra ane mahA AraMbha parigrahathI kathita jIvavAnA upAya yoje che. tathA samaya zarIra tathA mana saMbaMdhI A loka-paralokanA [bhogAkAMkSI che. vaLI te kAmabhogamAM Asakta thaI kama saMyita kare che. te kAma upAdAna jAnita karmano saMcaya karI coka garbhathI bIjA garbhamAM utpanna thAya che. saMsAracakamAM - x * bhame che. vaLI te 'anibRta' AtmA kevo thAya che, te kahe che-- * sUtra-117 - te hAsya, vinoda mATe jIva vadha karIne AnaMda manAve che. evA ajJAnInA saMgathI bacavuM. tenAthI potA sAthe te jIvonuM vera vadhe che. * vivecana : lajjA, bhaya Adi nimittathI cittanuM hAsya meLavIne kAmamRddha banI, jIvone haNI AnaMda mAne che ane mahAmohacI gherAyelo, azubha vicAravALo te bole che * A pazuo zikAra mATe sarjAyA che. zikAra sukhI jananI krIDA mATe che. A rIte jUTha ane corImAM paNa jANavuM.
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/3/ra/112 19 200 jo Ama che to sAdhue zuM karavuM ? je hiMsAdimAM kta che, viSayakapAyAdi yukta che tevA ajJAnI jIvo sAthe hAsyAdi saMga na karavo. saMga kare to paraspara laDAI thatAM - x - vaira vadhe che. jema guNasene karelA hAsyane kAraNe agnizama sudhI vaira cAlyuM - x - jo Ama che to zuM karavuM ? * sUtra-118 - tethI uttamajJAnI mokSa padane jANIne, AtaMka joIne pApa na kare. he dhIra ! tuM Agra ane mUlakane dUra kara karmo toDIne nikamadarzI bana. * vivecana * ajJAnInA saMgathI vaira vadhe che. tethI gItArtha mokSapada ke sarva virati ke sabhya jJAna-darzanane jANIne kAryakartA - nakAdi du:khane jonAra pApAnubaMdhI karma na kare - na karAve, na anumode. temaja bhavopagAhI karma ane mUna ghAtIkama athavA pUna te mohanIya, bAkInA masA athavA mUna - mithyAtva, ma zeSa prakRti. e badhAMne dUra kara. A sUtrathI sUcave che ke karmapudgalono AtyaMtika kSaya na thAya paNa AbhAthI pRthakra-dUra thaI zake. mohanIya ke mithyAtvane 'mUna' kahyuM kemake tenAthI bAkI badhA karmano baMdha paDe che. kahyuM che ke, moha vinA karmabaMdha nathI, moha anekavidha baMdhana che, prakRtino mahA vibhava che, anAdi bhavano hetu che. te vAraMvAra baMdhAya che, evI karmonI kuTila gati prabho ! Ape batAvI che. AgamamAM kahyuM che, "he bhagavan! jIvo ATha karma kaI rIte bAMdhe che ? he gautama ! jJAnAvaraNIyanA udayathI darzanAvaraNIya karma bAMdhe che, darzanAvaraNIyathI darzanamohanIya, tenAthI mithyAva, mithyAvathI jIva AThe karmaprakRti bAMdhe. te rIte mohanIyakarmanA kSayathI kSaya pAme. kahyuM che ke, nAyaka haNAtA jema senA nAza pAme tema mohanIyakarma kSaya thavAthI bIjA sAta kama nAza pAme che. athavA mUtra te asaMyama ke karma che. mA te saMyama, tapa ke mokSa che. te mULaagramAM tuM dhIra zA. - x - vivekathI duHkha-sukhanA kAraNapaNe mAna. tapa-saMyama vaDe gAdi baMdhana ke tenA kAryarUpa karmane chedIne tuM kamarahita bana. eTale - 4 - nikamavathI-karma AvaraNa dUra thatAM sarvadarzI sarvajJAnI thAya che. je niSpharmadarzI thAya che te bIjuM zuM meLave ? te kahe che * sUtra-119 : te nikamadarzI maraNapathI mukta thAya che, te ja muni saMsAranA bhayathI lokamAM mokSano daTA bane che; rAgadveSa rahita jIvana vitAve che. te uuild, samita, sahita sadasaMyata, kAlakAMkSI banI vicaraNa kare che. A jIve pUrve ghaNAM pApakarmono baMdha karyo che. AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 * vivecana : pUrvokata sAdhu mUla ane agrakarma toDanAra banIne nikamadarzI thatA maraNathI mUkAya che. kemake AyuSyano baMdha paDato nathI. athavA vAraMvAra ke kSaNa kSaNanI maraNathI mUkAtA maraNayukta A saMsArathI mukAya che. te muni saMsAranA bhaya ke sAta prakAranA bhayane dekhe che te daTabhaya kahevAya che. vaLI dravyanA AdhArarUpa loka ke cauda jIvasthAnaka rUpa lokamAM parama je mokSa che athavA tenuM kAraNa je saMyama che tene dekhavAnA svabhAvavALo paramadarzI che. tathA vivikta-dravyathI strI, pazu, napuMsaka yukta vasatirahita sthAne rahe che. tathA rAgadveSarahita nirmaLacita rAkhavAthI bhAvathI vivita che. Avo vivikta jIvI muni indriya ane manane zAMta rAkhavAthI upazAMta che, pAMca samitithI athavA sakhyaNuM mokSamArge javAthI samita che jJAnAdithI yukta ane apamAdI che. AkhI jIMdagI AvA uttama guNavALo rahe te - X - X * kAlaAkAMkSI kahevAya ane e pramANe paMDita maraNanI AkAMkSAvALo - x * x * saMyama anuSThAnamAM rahe. AvuM zA mATe kare che kahe che mULa-uttara prakRti bheda bhinna prakRti, sthiti, anubhAva, pradeza-baMdhavALuM baMdha, udaya, satAnI vyavasthAvALuM, baddha, pRSTa, nidhata, nikAcitarUpa je karma te thoDA kALamAM kSaya thAya tevuM nathI tethI kAlakAMkSI kahyuM. temAM baMdha sthAna apekSAe mULa-uttara prakRtinuM bahatva batAve che - [A pUrve suSa-113 vivecanamAM jema karmanI sattA prakaraNanI vAta hatI tema ahIM karmanA baMdha prakaraNanI vAta che. A viSaya karmaial jJAna thakI ja samajavo saraLa che, tethI sUka-113nI mAphaka ahIM paNa saMkSepamAM ja vRttino sAra raju karela che. vizeSathI jANavA mATe vRttine ja jovI-samajavI.) badhI mULa prakRti aMtamuhad sudhI sAthe bAMdhe to ATha prakAsto karmabaMdha che ane AyuSya na bAMdhe to sAta prakArano karmabaMdha che. mohanIyakarma dUra thatAM AyunA baMdhanA abhAve cha prakAre karmabaMdha che. chApAmyIka karmo dUra thatAM phakta sAtA vedanIya karmano baMdha thAya che. uttara prakRtimAM jJAnAvaraNa ane aMtarAyanI pAMce-pAMca prakRtinuM eka baMdhasthAna che, darzanAvaraNIyanA gaNa baMdhasthAna che. vedanIyanuM eka baMdha sthAna che, mohanIyakarmanA daza baMghasthAna che Ayukarmano baMdha eka prakAre che, nAmakarmanA ATha baMdha sthAna che. gogakarmano eka baMdha che. A karmabaMdhanone dUra karavA zuM karavuM ? te kahe che- * sUtra-120 : [e karmo naSTa karavA] tuM satyamAM dhRti kara. temAM sthira rahenAra medhAvI sarva pApakarmono kSaya karI de che. vivecana :sajjanane hitakArI te satya arthAta saMyama. temAM dhairya rAkha athavA yathAvasthita
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/3/2/120 201 vastu svarUpa kahenAra jina-Agama satya che. temAM jinAjJAnusAra kumArganA tyAga karIne dhRti kara. te jinavacanamAM rakta banIne medhAvI sAdhu saMsAranA bhramaNarUpa pApakarmono kSaya kare che. A rIte apamAda kahyo. teno te pramAda. pramAdI kevo thAya ? * sUtra-121 - te asaMyamI paraSa aneka cittavALo che. te cALaNI ke samudra bharavA icche che. te bIjAnA vadha, paritApa, parigraha, janapada vadha, janapada paritApa janapada parigrahane mATe pravRtti kare che.] * vivecana : maLavatta eTale khetI, vepAra, majUrI Adi kAryamAM jenuM citta che te. te saMsArasukhanA abhilASavI aneka yita (caMcaLa che. mayaMpurapa eTale saMsArI jIva. - x - A aneka yitavALo zuM kare ? te kahe che yaT dravya ketana eTale cAlaNI, paripUrNaka-samudra. bhAva ketana te lobhecchA. A caMcaLa puruSa - x * tene bharavA icche che. arthAt paisAnA lobhamAM zakayaazakyanA vicAra vinA azakya anuSThAnamAM varte che ane lobhanI icchA pUrNa karavAmAM vyAkuLa mativALo banIne te lobhapUraNe pravRtta thaI bIjA prANIno vadha kare che, bIjAne zarIra-mananA paritApa Ape che, bIjA dvipada-catuSadAdino saMgraha kare che. tathA janapadamAM thayela kALapaSTa ke rAjA AdinA vadhane mATe, lokonI niMdA mATe - A cora che ityAdi kahe che ke bIjAnA chidro ughADA pADe che. janapadano parigraha karavA pravarte che. AvA lobhI vadhAdi kriyA sivAya bIjuM zuM kare ? te kahe che- * sUjha-122 - vadha-paritApa AdinuM sevana karIne keTalAye prANI saMyamamafmAM udhamavaMta thayA che. tethI teo bIja mRSAvAda asaMyamane sevatA nathI. he jJAnI ! viSayone nissara jANa, devonA paNa upAd-cyavana jANIne he mAhaNa ! tuM ananya mokSamArgamAM vicara, te ainanya sevI prANIonI hiMsA na kare, na karAve, na anumode. viSayabhoga jAnita AnaMdanI jugupsA kara, strImAM rANarahita aa. 'aNavamarza' pApakamoMthI udAsIna rahe che. - vivecana - ukta vadha, parigraha, paritApanAdi sevIne lobhecchA pUrNa karIne bharata rAjAdi manuSyo mana, vacana, kAyAthI zubha vyApAramAM arthAt saMyama anuSThAnamAM yatna kare che, te ja bhave mokSamAM jAya che. saMyama anuSThAnamAM vartIne kAmabhoga, hiMsAdi Azravo tajIne zuM karavuM te kahe che jeNe bhoga tajyA che te pratijJA karIne bhoga lAlacutAthI mRSAvAda ke asaMyamane 202 AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 sevatA nathI, je viSayArthe asaMyamane seve che, te viSayo vistAra che. kAraNa ke sAra vastu meLavavAthI tRpti thAya che, paNa je vastuthI tRSNA vadhe te vistAra che evuM joIne tatvajJa sAdhu viSayecchA na kare. mAtra manuSyonA ja nahIM devonuM viSayasukha paNa anitya che ane jIvita anitya che te batAve che - upapAta eTale janma, cyavana eTale nAza. te jANIne viSaya saMgano tyAga karaje kemake viSayasamUha ke badho saMsAra ke sarve sthAna azAzvata che, tethI zuM karavuM te kahe che mokSamArgathI anya asaMyama che te anyane choDIne ananya jJAnAdine seva. mAhA eTale muni. A ananyasevI muni prANine haNe nahIM. bIjA pAse haNAve nahIM. haNanAranI anumodanA na kare. caturthavratanI siddhi mATe kahe che - viSayajanita AnaMdanI tuM gusA kara. AthI saharahita thaI bhAvanA kara ke - A viSayo kiMpAka phaLa jevA ane * * * kaDavA phaLa ApanAra che. te jANIne viSayasukha parigrahane tyAgI de. have uttama dharma pALavA mATe kahe che - mUvama - mithyAdarzana, avirati Adi, mavanama eTale saMyama Adi. tene dekhanAra te momavaMtI - sabhya darzana, jJAna, cAritravAnuM. AvA thaIne strIsaMganI buddhine dUra kara. viSayonI niMdA kara. je anavamadarzI che te pApakarmothI dUra rahe che. * sUtra-123-124 - vIra puraNa krodha ane mAnane mAre, lobhane mahAna nakkarUpe jue laghabhUta banavAno abhilASI vIra hiMsAthI virala thaI sotane che. he vIra ! graMtha-parigrahane jANIne Aje ja choDa, sota-viSayone jANIne indriyanuM damana kara, A mAnavajanmamAM unmajjanano avasara maLela che, to prANIonA prANano saMhAra na kara tema huM kahuM chuM. * vivecana : krodha jenI AdimAM che te krodhAdi. jenA vaDe mapAya te mAna. te anaMtAnubaMdhI Adi cAra bhede che. - x - mAna eTale garva. je krodhanuM kAraNa che tene haNe te vIra che. jema keSarUpa krodha-mAnane haNe tema rAga dUra karavA anaMtAnubaMdhI Adi cAra bheTavALA lobhanI sthiti ane vipAkane jo. tenI sthiti dazamA gaNaThANA sudhI che ane vipAka apratiSThAna mahAnarakanI prApti sudhI che. AgamamAM kahyuM che - mAchalA, manuSyo marIne sAtamI nAhI sudhI jAya. te mujaba mahA lobhI marIne sAtamI nAskI paNa pAme. to zuM karavuM ? je lobhathI prANivadha Adi pravRttithI mahAnakane pAme che, tethI vIrapuraSa lobhanA heturUpa hiMsAthI virata thAya. vaLI zoka athavA bhAvazrotane dUra kare. te mATe mokSa ke saMyama tarapha janAro laghubhUtagAmI thAya athavA laghubhUta thavAnI icchAvALo bane. AgaLa kahe che - bAhya vyaMtara be prakAranI gAMThane jJa parijJA vaDe jANIne
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/3/2/14 203 hamaNAM ja pratyAkhyAna parijJA vaDe choDa. tathA viSayaabhilASa te saMsAra pravAha che tene jANIne indriya ane mananuM damana karIne saMyama pALa. te mATe A mithyAtva Adi zevALathI AcchAdita saMsAra drahamAM tuM jIvarUpI kAcabo banIne zruti, zraddhA, saMyama, vIryarUpa unmajjana pAmIne tuM tarI jA. manuSyabhavamAM bIjI rIte saMpUrNa mokSamArgane pAmavo asaMbhava che. tuM prANInI hiMsAnA kRtyo na karato. pAMca indriya, traNa baLa, zvAsozvAsa ane Ayu e daza prANane dhAraNa karanAra prANInI hatyA na kara, tenA upaghAtanA kArya-anuSThAna na kara - tema huM kahuM chuM. adhyayana-3 'zItoSaNIya'nA uddezA-2 'duHkhAnubhava'no muni dIparatnasAgare karela TIkAsahitano anuvAda pUrNa * adhyayana-3 uddezo-3 "akriyA" * bhUmikA ; bIjo uddezo kahyo. have bIjAno AraMbha kare che. teno saMbaMdha A pramANe - pUrva uddezAmAM duHkha ane tene sahana karavAnuM kahyuM te du:kha sahana karavA mAgaNI sAdhapaNuM nathI. saMyama anuSThAna kare tathA pApa karma na kare to zramaNa thAya che. te A uddezAmAM batAve che. A saMbaMdha vaDe AvelA A uddezAmAM sUkAnugamamAM sUtra uccAravuM * sUjha-125 - sAdhaka suavasara jANIne pramAda na kare. potAnA samAna ja anya jIvone jue. tethI jIva hiMsA vaya na kare, na karAve. che ekabIjAnI zarama ke bhayano vicAra karI pApakarma karato nathI te zuM muni kahevAya ? * vivecana : saMdhi be prakAre che - bhItamAM paDela phATa dravyasaMdhi che. bhAvasaMdhi karma vivara che. arthAt udayamAM Avela darzanamohanIya kSaya pAmya, bIjuM upazAMta che, te sakhyatva prAptirUpa bhAvasaMdhi che. athavA jJAnAvaraNIya viziSTa kSAyopathamika bhAvane pAmela te samyagajJAna prApti 5 bhAvasaMdhi che Adi - x * te jANIne pramAda karavo sAro nathI. jema lokamAM sainyathI gherAyelAne bhIMta ke beDImAM chidra jANIne pramAda karavo sAro nathI tema mumukSue karma vivara meLavIne kSaNavAra paNa strI, putra, saMsAra sukhano vyAmoha karavo sAro nathI. athavA sAMdho te ja saMdhi che. te bhAvasaMdhi jJAna, darzana, cAritra adhyavasAyamAM karmanA udayathI paDela phATa che, tene kubhAva dUra karI karI sAMdhI devI. 204 AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 A kSAyopathamika Adi bhAvalokane AzrIne che athavA jJAnadarzana, cAmbine yogya lokamAM bhAvasaMdhi jANIne saMpUrNa pAlana kare athavA saMdhi eTale dhamanuSThAna avasara, te jANIne loka-jIvasamUhane du:kha devAnuM kRtya na kare. vaLI kahe che he sAdhu! jema AtmAne [tane sukha iSTa che, tema bIjA jIvane paNa iSTa che. tathA bIjA jIvone paNa sukha priya che - duHkha apriya che. te tuM jo. badhAM prANIne AtmA samAna jANIne - X - X * teone haNanAro na thaIza. tathA bIjA dvArA vividha upAyo vaDe te prANIno ghAta na karAvIza. jo ke bIjA matavALA koIka sthaLa jIvone mAratA nathI, to paNa ozika, saMnidhi AdinA paribhogathI bIjA dvArA te jIva vadha kare che. jo ke mAtra pApakarma na kasvAthI ja zramaNa na kahevAya. paNa jemAM pApakarma na kavAnuM kAraNa che te batAve che - anyonya je zaMkA, lajjA, bhayathI pApanA upAdAnarUpa je karmanuM anuSThAna che, te sAdhu na kare. pApakarma na karavAthI to zuM te muni kahevAya ? - x * x - ?? nA, teTalAthI muni na kahevAya. adrohano adhyavasAya ja munibhAvanuM kAraNa che bIjI upAdhinA vazathI te nirmaLa bhAvavALo na hoya to muni na kahevAya. [munipaNAnA bhAvathI muni kahevAya.] koI sAdhu paraspara AzaMkAthI AdhAkamadi taje to te muni bhAvasAdhu kahevAya ke nahIM ? AcArya kahe che, sAMbhaLa, bIjAnI upAdhi je pApa vyApArarUpa che, teno tyAga bhAvamunipaNuM che. tethI zubha aMtaHkaraNathI - x * sAdhu kriyA kare te ja muni bhAva che, bIjA nahIM. vyavahAranayathI to je samyagurdaSTi che, paMca mahAvatano bhAra vahe, pramAda, laja, bhaya, gausvathI AdhAkamadi choDI paDilehaNAdi kriyA kare - X * tapa, AtApanA kare temAM teno munibhAva ja kAraNa che. kemake AvI dharmakriyAthI paraMparAe zubha bhAvanI utpatti thaze. A pramANe zubha aMtaHkaraNa vyApAra hita sAdhupaNAmAM satu-asat bhAva kaho nizcayathI munibhAva kahe che * sUtra-126-127 - samatAno vicAra karI AtmAne prasanna rAkhe. jJAnI muni saMyamamAM kadApi pramAda na kare, sadA Atmagupta, vIra banIne dehane saMyama yamAnuM sAdhana mAnI teno nirvAha kare. nAnA moTA rayo pati virakta rahe. jIvonI gati-Agati jANIne je rAga-dveSathI dUra rahe che te sarva lokamAM koIthI chedAtA, bhedAtA, baLAtA ane marAtA nathI. * vivecana : samabhAva te samatA tene vicArIne samatAmAM rahelo sAdhu koIpaNa prakAre aneSaNIyane parihare, lajajAdithI upavAsAdi kare te badhuM munipaNAnA bhAvanuM kAraNa che. athavA samaya eTale Agama. temAM kahela vidhi mujaba saMyama anuSThAna kare te badhuM munibhAvanuM kAraNa che. tethI Agama mujaba athavA samatA dhAraNa karIne AtmAne
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/3/3/126,127 205 prasanna rAkhe athavA AgamanA paryAlocana vaDe ke samatA daiSTithI vividha upAyo vaDe indriya praNidhAna ane apamAdAdithI AtmAne prasanna kare. AtmaprasannatA saMyamane hoya che, temAM apramAdIpaNuM bhAvavuM te ja sUramAM kahe che . jenAthI bIjuM kaMI pradhAna nathI te ananya paramasaMyama che, tene paramArtha jANanAra-jJAnI temAM kadApi pramAda kare. have jema apamAdI thavAya te batAve che. - mAthaTT - indriya - manathI AtmAne gopave tathA sarvakAlanI yAtrA te saMyama camA temAM je mArA te yAtrAmAmA. mAtrA eTale ati AhAra na le ityAdi, eTale viSayanI udIraNA na thAya ane dIrdhakAla saMyamanA AdhArarUpa dehanuM pAlana thAya te rIte AtmAne AhAra AdithI pALe. kahyuM che ke AhAra mATe atiMgha karma kare kemake AhAra prANane dhAraNa karavA mATe che. prANa tatvajijJAsA mATe dhAravA. tava jJAnathI janma levo na paDe." te AtmaguptatA kaI rIte thAya ? 'virAga' eTale manojJa rUpa AMkha sAme Ave to temAM Asakata na thAya. rUpa turaMta manane kheMce che mATe tene lIdhuM. anyathA pAMce viSayamAM virAgI thavuM tathA divyabhAvanA kAlaka manuSya rUpamAM sarvatra virAga kazlo. athavA moTA-nAnA rUpamAM rAga na kare. nAgArjunIyA paNa kahe che - pAMce viSayomAM - X-X - na lepAvuM. - temAM zuM AlaMbana levAthI rAga-dveSa na thAya ? gati-Agatine jANe-jemake - tirmaya-manuSyanI cAra, deva-nAkanI be, manuSyane pAMca gati che kemake temAM mokSano sadbhAva che. A rIte gati-Agatine jANIne, saMsAcakramAM bhamaNa samajIne, manuSyapaNAmAM mokSa maLe che te samajI rAga-dveSane dUra kare - x - te Agatigati parijJAtA sagahepa dUra karIne talavArathI chedAto nathI, bhAlAthI bhedAvo nathI, agnithI baLato nathI - x - athavA rAgadveSanA abhAve te siddhi pAme che - X - X - X - A pramANe gati-AgatinA jJAnathI rAgadveSano tyAga thAya che ane tenA abhAve chedanAdi saMsAra du:khano abhAva thAya che. tevuM muni jANe che. paraMtu vartamAna sukhane jonArA ame kyAMthI AvyA ? kyAM jaIzuM? tyAM zuM maLaze ? evo vicAra nathI karatA. tethI saMsAra bhramaNA pAtratAne anubhave che - evuM sUtrakAra batAve che- * sUjha-128-129 : keTalAka mUDha bhUta-bhAvinA banAvone yAda karatA nathI ke A jIva pahelA kevo hato ? bhAvimAM zuM thanAra che ? keTalAMka evuM kahe che jevo te bhUtakALamAM hato tevo bhaviSyakALamAM thaze. paraMtu 'tathAgata' atIta ke anAgatanA anuM smaraNa karatA nathI. 'vidhutakalpI" e darzanane jonArA che. tethI niravadha pravRttivALA maharSi A satyane jANI karmano kSaya kare.. * vivecana : moha-ajJAnAvRta buddhivALA keTalAka anyatIthi bhAvikALanI sAthe pUrve vyatita kALanuM smaraNa karatA nathI athatu A jIvane nakAdi bhavathI utpanna thayela ke 206 AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 bALa-kumAra vayamAM ekaThuM thayela pUrvanuM du:kha Adi kevI rIte AveluM che ? athavA bhAvimAM zuM thaze ? A sukhAbhilASI - du:khahepInuM bhAvi zuM thaze ? jo teone bhUtabhAvinI vicAraNA hota to saMsAramAM rati na thAta. kahyuM che ke, "mArI ahIM utpatti kema thaI ? ahIMthI mAre kyAM javuM che ? jo ATaluM ciMtave to saMsArathI vairAgya kema na thAya ?' keTalAMka mahAmithyAjJAnI kahe che - A saMsAra ke manuSyalokamAM hAla je avasthAmAM che, te ja rIte bhUtakALamAM strI, puraSa, saubhAgya, durbhAgya Adi bhedo bhogavatA hatA, bhAvimAM paNa te ja thavAnuM che athavA jenAthI bIjuM zreSTha nathI evAM saMyamathI vAsita cita thaI pUrve bhogavela viSayasukhabhoga yAda karatA nathI. keTalAMka rAgadveSathI mUkAyelA bhAvimAM devasaMbaMdhI bhogonI AkAMkSA rAkhatA nathI. keTalAkane bhUtakALanA ke bhaviSyakALanA sukha-du:kha lakSyamAM rahetAM nathI. keTalo kALa gayo te paNa dhyAna nathI. lokottara puruSo je rAgadveSa rahita che tevA kevali ke cauda pUrvIo saMsArI jIvane anAdi anaMtakALa sudhI dareka kALamAM sukha vagere keTalA hatA ke Avaze te kahI na zake. bIjA AcAryo kahe che ke, pUrvajanma sAthe bIjA janmano saMbaMdha jANatA nathI. pUrve kaI rIte sukha-du:kha hatA ane bhaviSyamAM kaI rIte sukha-du:kha thaze te jANatA nathI. vaLI keTalAMka kahe che - temAM zuM jANavAnuM ? pota-potAnA karmo anusAra jIve sukha-du:kha bhogavyA ane bhogavaze. ' athavA pramAda, viSaya, kaSAyAdithI karmo ekaThA thavAthI iSTa-aniSTa viSayone anubhavatA jIvo sarvajJanI vANIne na jANanArA bhUtakALanI jema bhaviSyamAM paNa sukha-du:kha anubhavaze. paNa jeo saMsAra samudrathI taravAvALA che teo karmanuM phaLa jANe che, te batAve che je jIvone saMsAramAM pharI AvavuM nathI teo siddha che athavA je sarvajJa che teo atIta padArthane anAmatarUpe ke anAgata padArthane atItarUpe mAnatA nathI kemake pariNatinI vicitratA che, sUtramAM martha zabdanuM grahaNa paryAyanA badalAvApaNAne sUcave che. dravyArcathI to jIva eka ja che. athavA saMta eTale bhogavelA viSayabhoga ane sanAta eTale bhAvimAM bhogavavAnA divya bhoga. rAgadveSanA abhAvavALA tene yAda karatA nathI, mohanA udaye keTalAMka pUrvanA ke bhAvinA bhogone icche, paNa sarvajJo tene icchatA nathI. tenA mArge cAlanArA paNa evA ja hoya che. te kahe che- vidhyaL - aneka prakAre ATha prakAranA karmane dhonAra te vidhuta che nya eTale AcAra, vidhUtakabhI sAdhu ja sarvajJanA anudarzI che. te viSaya sukhanA abhilASI na hoya. A anudarza pUrve bAMdhelA karmono nAza karanAro che athavA bhaviSyamAM nAza karanAro thaze. karmakSaya kapA udhata muni ane dharma ke zukla yAnI mahAyogIzvarane saMsAranA sukha-du:khano nAza karavAthI have zuM thaze ? te dazavi che
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/3/3/130 203 * sUtra-130 : tene arati che ? ane AnaMda zuM ? te temAM Aaharahita thaI vicare, sarva hAsyAdi tyAga kare 'AlIna gupta' thaI vicare. he jIva ! tuM svayaM ja tAro mitra che, bahAranA mitrane kema icche che ? * vivecana : iSTa vastunI apApti ke nAza thatAM manamAM je vikAra thAya te arati ane icchita arcanI prAptimAM AnaMda; e yogInA cittamAM na hoya kemake dharma ke zakaladhyAnamAM citta rokAvAthI tene saMsArI vastunI arati ke AnaMda utpanna thavAnA kAraNono abhAva che. tethI sUtramAM kahyuM ke, "arati ane AnaMda zuM ?' saMsArIjIvanI mAphaka temane te vikalpa ja nathI. jo Ama hoya to asaMyame arati ane saMyame AnaMda kema kahyuM ? AcArya kahe che - tevuM nathI, tame amAro abhiprAya samajyA nathI. kemake ahIM arati-rati vikalA adhyavasAyano niSedha karyo to bIjA prasaMge paNa aratirati na hoya. tethI ja sUtramAM kahyuM ke, - X - X - zukla yAna sivAya bIje kaMI arati ke AnaMdanA nimita Ave to paNa tenA Agraharahita bane - madhyastha rahe. pharI upadeza ApatA kahe che ke sarva hAsya ke tenA kAraNo taje ane maryAdAmAM rahI indriya nirodhamAM lIna bane. 'mAnana[' mana, vacana, kAyAnI kriyAthI athavA kAcabAnI jema pAMgo saMkocIne gupta rahe jethI koI jIvane pIDA na thAya. e rIte te saMyama anuSThAyI bane. te mumukSane AtmabaLathI saMyamAnuSThAna phaLadAyI thAya che paNa pArakAnA AgrahathI nahIM te batAve che - he puruSa ! jo te ghara, putra, strI, dhana, dhAnyAdi sahita, vRNa-maNi ke sonuM-kaeNmAM samAna daiSTi rAkhanAra mumukSane kadAca upasarga AvatAM mitra AdinI AkAMkSA thAya to te dUra kare. te kahe che, "puruSa" eTale sukhadu:khathI pUrNa ke zarIramAM rahevAthI puruSa-jIva che. 'puruSa' AmaMtraNathI puruSa ja upadezane yogya ane anuSThAna sAmarthyavALo jANavo athavA koI puruSa saMsArathI kheda pAmelo ke viSama sthitimAM hoya ane te potAnA AtmAne zIkhAmaNa Ape athavA bIjA sAdhu Adine upadeza Ape ke, he pakSa ! [jIva !] sArA anuSThAnathI tuM ja tAro mitra che. viparIta anuSThAnathI mu che. zA mATe tuM bahAra mitro zodhe che ? upakAra kare te mitra. - x - te AtmA sivAya bIjo koI zakya nathI. saMsAramAM bIjAne mitra mAnavo te mohaceSTA che. AtmA ja apamatapaNAthI mitra che kemake te ekAMta paramArtha sukha Ape che ane pramAdI thAya to du:kha Ape che. mATe bIjA mitrane na zodha. bAhya mitra aupacArika che. kahyuM che ke, kumArge gayela AtmA zatru che, sumArge cAlanAra AtmA mitra che. kemake tethI ja sukha-du:kha pAme che. AtmA mitra-amitra che. vaLI baLavAnuM zuM eka vAra mATe paNa kumArge gayelo AmA anaMtA janma 208 AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 maraNa Ape. tethI nivaNa ApanAra saMyama vrata jeNe uccaya ane pALyA te AtmAno mitra che. have te AtmA kaI rIte jANavo ? * sUtra-131 - jene tame ucca bhUmie sthita samajo cho, tenuM sthAna ati dUra jANo ane jene ati dUra jANo cho tene ucca bhUmie sthita samaje. he puraSa ! tuM potAnI AtmAno nigraha kara, tuM duHkha mukta thaIza. tuM satyanuM sevana kara satyanI AjJAmAM pravartita medhAvI saMsArane tarI jAya che. dhamanuM yathArtha pAlana karIne kalyANa prApta kare che. * vivecana : je puraSa viSayAMganA karmo jANIne choDanAra hoya tene tAranAra jANaje. badhAM pApakarmone je dUra rAkhe te darAlaya te mokSa ke mokSamArga jene hoya te durAlayika che. have * x * sUtra kahe che - je dAlayikane jANe te uccAlacitAra jANe arthAt je karma tathA Arava dvArane dUra kare te mokSamArge rahela ke mUkta che. athavA je sanmArge varte te karma dUra kare che. te ja AtmAno mitra che. he jIva! AtmAne ja oLakhIne dharmadhyAnathI bahAra viSayAsakta manane rokIne A prakAre duHkhathI AtmAne mUkAvaje. e rIte karmone dUra karI AtmA AtmAno mitra bane. he puruSa ! satapuraSonuM hita karanAra satya te ja saMyama. tene bIjA vyApAranI nirapekSa banI tuM jANa. A sevana parijJAcI prayatna kara, athavA guru sAkSIe lIdhela pratijJAno nirvAha kara e ja satya. athavA satya eTale Agama. tenuM jJAna meLavI mumAe tenuM pAlana karyuM. kemake Agama AjJAmAM rahIne medhAvI saMsAra tare che. vaLI jJAnAdi yukta athavA hitasahita zruta-cAstri dharma grahaNa karIne puSya ke Atmahitane barAbara jue. have pramAdane kahe che- * sUtra-132 : rAga, dveSathI kaluSita jIva [kSaNabhaMgura jIvana mATe kIrti, mAna ane pUjAne mATe hiMsAdi pApomAM pravRtta thAya che - koI pramAda re che. * vivecana : rAga-dveSa be prakAre AtmA ke para nimite athavA Aloka-paraloka mATe athavA rAga-dveSathI haNAyela te dvihata athavA durNata-duHkhI zuM kare ? - jIvita keLanA garbha mAphaka niHsAra che, vIjaLI mAphaka caMcaLa che tenA parivaMdana, mAnana, pUjana mATe hiMsAdimAM pravarte che. parivaMta - parisaMva. mAMsanA upabhogathI puSTa, savaNa suMdara evA mArA zarIrane joIne loko khuzIthI mane vAMdaze. loko bolaze- lAkho varSo jIvo te. manana mAruM baLa, parAkrama joI loko mane agrutyAna, vinaya, AsanadAna, aMjali AdithI mane mAna Apaze. tathA pUgana - mATe pravRtta karma Asava vaDe AtmAne bAMdhe che tethI
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/3/3/132 209 210 AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 vidhA bhaNI huM dhanavAna thaIza, bIjA dAna, mAna, sakArathI mane pUjaze. e rIte kama bAMdhe. vaLI vaMdanAdi mATe keTalAMka rAga-dveSathI haNAyelA pramAda kare che paNa te Atmahita sAdhatA nathI. tethI viparIta kahe che- * sUga-133 - jJAnI sAdhaka duHkhanI mAtrAthI RSTa thaI vyAkuLa na thAya. [AtmadaSTA para lokAlokanA samasta prapaMcothI mukta thAya che - tema kahuM chuM. * vivecana - jJAnAdi yukta ke hitayukta upasargajanita du:kha mAgathI athavA roga vaDe pIDAtAM vyAkuLa mativALo na thAya, te dUra karavA prayatna na kare. iSTa viSaya prAptimAM rAga ane aniSTamAM veSa na kare. paNa baMnene taje. pANika ukta AdezanA A arthane samajIne kavi-akartavya vivekathI avadhAre. koNa ? muktigamana yogya sAdhu. Avo vivekI kayA guNo meLave ? je dekhAya te Aloka, loka cauda rAja pramANa che. A lokAlokanA prapaMco - paryAptaka, jApatika, subhaga, durbhAgAdi vikalpa - x - ityAdi prapaMcothI mukta thAya. * x * x - tema huM kahuM chuM. adhyayana-3 "zItoSNIya" uddezo-3 "akriyA'no muni dIparatnasAgare karela TIkA sahitano anuvAda pUrNa mAyA, tRSNA parigraha pariNAma rUpa lobha - te badhAnA kSaya-upazama AzrayI krodhAdi krama che. anaMtAnubaMdhI, apratyAkhyAnI, pratyAkhyAnI tathA saMjavalanInA bheda batAvyA che. cAre koinI upamA anukrame parvata, pRthvI, retI ane jalarAji che. e ja rIte mAna, mAyA, lobhanI upamA gUMcAttarathI samajI levI. anaMtAnubaMdhI Adi cArenI sthiti anukrame cAvajIva, saMvatsara, cAramAsa ane pakSa che. A pramANe krodhAdinA tyAgathI ja paramArthathI zramaNabhAva che, paNa krodhAdinA saMbhavamAM sAdhupaNuM nathI. kahyuM che- sAdhupaNuM pALatA sAdhune jo kaSAyo vadhu pramANamAM hoya to zeraDInA phUla mAphaka tenuM sAdhupaNuM huM niSphaLa mAnuM chuM. deza uNa pUrvakoDI rAtri pALelo jo kapAya kare to te muhUrtamAM sAdhupaNuM hArI jAya che. A badhuM svabuddhithI nathI kahyuM te batAvavA gautamasvAmI kahe che, A kaSAya vamana upadeza sarvadarzI - pazyaka tIrthakRta vardhamAnasvAmIno che. A temanuM darzanaabhiprAya che athavA jenA vaDe vastutatva yathAvasthita dekhADAya te darzana-upadeza che. A "pazyaka'nuM darzana kevuM che ? 3vara - dravya-bhAvathI jenuM zastra dUra thayuM che te athavA zastrathI pote dUra rahelA che. bhAvazA te asaMyama ke kaSAyo che. tenAthI dUra thayela teno bhAvArtha che - tIrthakarane paNa kaSAya vakhyA vinA nirAvaraNa - sarva padArthagrAhI kevaLajJAna na thAya, tenA abhAve mokSasukhano abhAva che. e rIte bIjA mumukSu je teno upadeza mAne che, tenA mArge cAle che teNe kapAsanuM vamana karavuM. zarA-upama, kArya batAvavA punaH kahe che nayaMtavAra - badhAM karmo ke saMsArano aMta lAvavA je yatna kare te paryatakara che. temanuM A darzana che. jema tIrthaMkare saMyama apakArI kaSAya zA dUra karI karmano aMta karyo tema tene anusaranAra bIjA sAdhu paNa kare te batAvavA kahe che mAthAna - jenA vaDe ATha kama Atmapradeza sAthe coMTe te AdAna thavA hiMsAdi Azrava ke aDhAra pApasthAnaka rUpa che, tenI sthitinuM nimitta kaSAyo hovAthI te AdAna che tene vamIne svakRta karmane bhedanAro bane che. * x * je karmonA AdAna-bIjarUpa kaSAyone roke te apUrvakama pratiSiddha praveza - svakRta karmano bhedanAra thAya che. tIrthakaranA upadeza vaDe paNa parakRta karmakSaya upAyano abhAva hovAthI svakRtu lIdhuM. "tIrthakare paNa parakRta karmakSaya upAya jANyo nathI" tevI zaMkAno uttara. - tema nathI. temanA jJAnamAM sarva padArthonI satA vyApta che. zaMkA, heya, upAdeya padArthano tyAgake grahaNanA upadezane jANavAthI te sarvajJa nathI ema ame kahIe chIe kAraNa ke upadeza mAtrathI paropakAra karavAthI tIrthakara utpatti ghaTatI nathI. uttara - yukitanA vikalapaNAthI sat puruSone AnaMda thato nathI. kemake samyam karka adhyayana-3 uddezo-4 "kaSAyavamana" . * bhUmikA : bIjo uddezo kahyo. have cotho AraMbhe che. teno saMbaMdha A pramANe * pUrva uddezAmAM kahyuM, pApakarma na karavAthI ke duHkha sahana karavA mAgathI sAdhu na kahevAya. paNa avidanapaNe saMyama anuSThAnathI sAdhu thAya. te batAvyuM. A niprayuhatA kaSAya vamanathI thAya che * * * A pramANe saMbaMdhamAM AvelA uddezAnA sUtronugamamAM sUtra kahe che * sUtra-134 - - te (sAdhako kodha, mAna, mAyA, lobhanuM vamana kare. A darzana hiMsAthI uparata tathA kamano aMta karanAra sarvajJadIkanuM che. je kamanA AyavonuM vamana karIne vakRd kamano nAza kare che. vivecana : te sAdhu jJAnAdi sahita, du:khathI gherAyela chatAM avyAkuLa mati thaI lokAloka prapaMcathI mukta jevo sva-para apakArI krodhane vamanAro che - x * x - je zAstrokta anuSThAnane kare te jadI krodhane vamaze - x - AtmIya upaghAtakArI - krodhakama vipAkanA udayathI krodha, jAtikuLa AdithI thato gaI te mAna, parapaMcana vicAra te [1/14
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/3/4/34 211 212 AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 jJAna vinA hitAhita prApti-parihAra upadeza asaMbhava che. eka padArthanuM jJAna paNa sarvajJatA vinA na ghaTe - te have dazavi che * sUtra-135 - je ekane jANe che, te sarvane jANe che, je sarvane jANe che te ekane jaNe che. * vivecana : je koI jJAnI paramANu Adi eka dravyane ke tenA paryAya sahita jANe athavA sva-para paryAyane jANe te sarvanA sva-para paryAyane jANe che. te atIta-anAgata payayiI dravya parijJAnathI samasta vastunuM jJAna avinAbhAvIpaNe che. A vAta bIjI rIte kahe che je saMsAra udaravartI sarva padArthone jANe che te ghaTAdi eka vastune jANe che te ja jJAnIne atIta anAgata paryAya bhedo vaDe te-te svabhAvanI Apatti vaDe nAdi anaMtakALapaNe samasta vastu svabhAvamAM jANapaNuM thAya che - X - X - X -sarvajJanA upadeza vize kahe che * sUjha-136 - pramattane badhI bAjuthI bhaya che Apamatane koI bhaya nathI. je ekane namAve te anekane namAve che, je anekane namAve te ekane namAve che. lokanA duHkha jANIne lokasaMyogano tyAga karI, dhIra sAdhaka mahAyAnane pAme che, te uttarottara AgaLa vadhe che, tene asaMyamI jIvananI AkAMkSA rahetI nathI. - vivecana - dravya AdithI sarva prakAre je bhaya karanAruM karma upArjana kare, te bhaya, pramAda vAnane thAya te A rIte-pramAdI dravyathI Atmapadeza dvArA, kSetrathI cha e dizA thakI, kALathI pratyeka samaye, bhAvathI hiMsAdi vaDe bhayajanaka karma bAMdhe che. athavA sarvatra eTale Aloka-paralokamAM bhaya. paNa apamAdIne kyAMya bhaya nathI Aloka paralokanA apAyothI AtmahitamAM jAgra-apamAdIne saMsAra ke azubhakarmothI koI bhaya nathI. apramatatA kaSAyanA abhAvathI thAya che, tethI saMpUrNa mohanIyano abhAva thAya che. tenAthI sarva karmano kSaya thAya che. A rIte rokanA abhAve ghaNAno abhAva thAya. - x - je pravardhamAna zubha adhyavasAye caDela sAdhu eka anaMtAnubaMdhI krodhano kSaya kare te ghaNA mAnAdino kSaya kare che. - x * athavA je ghaNI sthitivALAne khapAve te anaMtAnubaMdhI ekane athavA mohanIya karmane khapAve che jemake 69 koDAkoDI mohanIya kSaya thatAM jJAnAvaraNIyAdinI eka koDAkoDI jUna prakRti kSaya thatAM mohanIyakarma kSaya thavA yogya thAya che. * * * * * * * bahu ke eka karmanA abhAva sivAya mohanIyanA kSaya ke upazamano paNa abhAva thAya. tenA abhAvamAM prANIone bahu du:kha saMbhave te kahe che du:kha eTale asAtA vedanIya karma ke pIDA. te jIvone du:kha thatuM jJaparijJA vaDe jANIne ane pratyAkhyAna parijJA vaDe jema teno abhAva thAya tema sAdhue karavuM. A abhAva kevI rIte thAya ? te abhAvathI zuM lAbha thAya ? AtmAthI alaga ghana, putra, zarIra Adi che. tenA mamava saMbaMdhathI zArIrika duHkha thAya che, te du:khanA kAraNa ke karmano tyAga karavA prayatna kare. kamavidAraNasahiSNu jenA vaDe mokSamAM jAya te cAsTiA-cAna - - meLavIne paNa zubha karmodaya ke pramAdathI hArI jAya che. - x * tene cAstrino lAbha thato nathI. yAna eTale samyak darzanAdi. mahAyAna eTale mokSa. eka bhava vaDe paNa mahAyAna-yAtrithI mokSa maLe, paraMparAmAM paNa maLe. te A pramANe - thoDA karmavALAne yogya kSetra-kALa maLatAM te ja bhave mukti maLe che ane bIjAne paraMparAe mokSa thAya che. te kahe che- jeNe samyakatva prApta karyuM che, teNe naka-tiryaMcagati rokI, jJAna prApta karI, saMyama pALI, devalokamAM jAya che tyAMthI cyavIne karmabhUmi Arya kSetrAdimAM janma laI - X * saMyama pALI anuttara vimAna sudhInA devalokamAM utpanna thAya che. tyAMthI pharI manuSya janma meLavI saMyama laI badhAM karmono kSaya karI mokSamAM jAya che. te para-pare, athavA para eTale samyagdaSTi guNasthAna, para dezavirati Adi guNasthAna athavA para eTale anaMtAnubaMdhI kSayathI nirmaLa bhAve sAdhu mohanIya karmakSaya rUpa para meLave che. athavA ghAti-aghAtino kSaya kare che. A pramANe karma khapAvavA taiyAra thayela sAdhu dIrdhajIvitvane icchatA nathI. asaMyamajIvitane vAMchatA nathI. athavA para vaDe para eTale uttara uttara tejolezyAne meLave che. kahyuM che ke je hAla sAdhuo sAdhupaNAmAM vicAre che te kaI jovezyAne pAme che ? he gautama ! mAsa pacacI zramaNa vANamaMtara devonI tejolezyAne pAme. be mAse asurakumAra sivAyanA bhavanapati devonI, traNa mAse asurakumAranI e rIte eka eka mAsa vadhatA-anukrame graha nakSatra tArAnI, caMda-sUryanI, saudharma-izAnanI, sAtakumAra-mAhendranI, bahAvokanI, mahAzuka-sahasAnI, AnatAdi cAranI, gadheyakanI ane bAra mAsa payaya anutanI. tyArapachI zukala lecchA pAmI, kevaLI thaIne mokSe jaze. have je anaMtAnubaMdhI AdinA kSaya mATe taiyAra thAya te mAtra kSayamAM ja varle ke nahIM ? * sUga-13 : ekane pRthak karanAra anyane paNa pRthak kare che. anyane pRthapha karanAra ekane paNa pRthapha kare che. AjJAmAM zraddhA rAkhanAra medhAvI hoya che. AjJAthI lokane jANIne 'akutobhaya' thAya che.
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9/3/8/939 zastra ekabIjAthI teja athavA maMda hoya che, paNa azastra [saMyama] mAM A taratamatA nathI. * vivecana : kSapakazreNie caDhela sAdhu eka anaMtAnubaMdhI krodhane khapAvatA bIjA paNa darzanAdine khapAve che. Ayu bAMdhela paNa darzanasakane khapAve. athavA bIjI khapAvatA avazya anaMtAnubaMdhI khapAve. kSapakazreNi yogya koNa thAya ? - zraddhA-mokSamArga udhama icchA jenAmAM hoya te zradhdhI. tIrthaMkara praNIta Agama anusAra yayokta anuSThAna karanAra maryAdAmAM raheto apramatta sAdhu ja te zreNine yogya che, bIjA nahIM. vaLI cha 213 jIvanikAya ke kaSAya loka jina Agama upadeza jANIne te jIvone bhaya na thAya tema varte. kapAyanA samUhane dUra karavAthI te koIne bhaya upajAto nathI. athavA carAcara lokane AgamanI AjJAthI samajIne cAle tene A loka paralokanA apAyane sArI rIte dekhavAthI kyAMya bhaya nathI. A bhaya zastrathI thAya che. temAM dravyazastra talavAra Adi tIkSNathI paNa tIkSNa che - x - athavA zastra eTale upaghAtakArI, tethI eka pIDAkArIthI bIjo pIDAkArI utpanna thAya che. - 4 - talavAranA ghAthI dhanurvA thAya tethI mastaka pIDA, tenAthI tAva chevaTe mUrchA Adi thAya che. bhAvazastra - 4 - sUtrakAra pratyAkhyAna parijJA dvAra vaDe kaheze. je rIte zastranI prakarSa gati ke paraMparA che tema azastramAM nathI. te darzAve che - azastra te saMyama che tenAthI para kaMI nathI - prakarSagati nathI. jema pRthvI AdinI samAnatA karavAmAM maMdatIvra bhedo nathI. pRthvI AdimAM samabhAvapaNAMthI sAmAyikanI athavA zailezI avasthAmAM saMyamathI para saMyama nathI. kemake tenAthI uMcu bIjuM guNasthAna nathI. krodha upAdAnathI - 4 - 4 - je karma baMdhAya tenA kSayane pratyAkhyAna parijJA vaDe je jANe te sAdhu mAna Adine paNa dekhanAra thAya te kahe che- sUtra-138 - je krodhadarzI che te mAnadarzI che, je mAnadarzI che te mAyAdarzI che, je mAyAda che te lobhadarzI che, je lobhadarzI che te rAgadarzI che. je rAgadarzI che te dveSadarzI che, je dveSadarzI che te mohadarzI che, je mohadarzI che te garbhadarzI che, je gadarzI che te janmadarzI che, je janmadarzI che te maraNadarzI che, je maraNadarzI che te nakadarzI che, je nadarzI che te tiryaMcadarzI che, je tiryaMcadarzI che te duHkhadarzI che. te medhAvI krodha, mAna, mAyA, lobha, rAga, dveSa, moha, garbha, janma, mRtyu, naka, tiyanA duHkhothI nivRtta thAya. A dravya-bhAva zastrathI rahita, saMsAra pAra pAmelA sarvajJanuM kathana che. je karmanA ANavone roke che, te ja karmone dUra kare che. zuM sarvajJane koI upAdhi hoya che ? nathI hotI. tema huM kahuM chuM. 214 AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 * vivecana : je krodhanA svarUpane jANe ane anartha parityAgarUpa jJAnathI parihare te mAnane paNa jue che ane taje che athavA je krodhane jANe che ane Acare che, te mAnane paNa jue che ane ahaMkArI thAya che. A pramANe AgaLa paNa samajI levuM yAvat te duHkhadarzI thAya che, Adi sugama che. have krodhAdinuM sAkSAt nivartana kahe che - te medhAvI krodhathI duHkha sudhI nivRtta thAya. pUrvokta uddezAthI AraMbhIne A badhuM tIrthaMkaranuM kahevuM che. te tIrthaMkare dravyabhAva zastrone dUra karelA che. AThe karmono aMta karyo che. vaLI karmonA upAdAnano niSedha karIne potAnA pUrve bAMdhelA karmono bhedanArA thayA che. teone kevaLajJAna thavAthI saMsAranI koI upAdhi nathI. dravyathI hiraNya Adi ane bhAvathI ATha prakAranA karmo nathI. arthAt temane dravyathI ke bhAvathI koI jAtanI upAdhi nathI. tema huM kahuM chuM, ema sudharmAsvAmI jaMbUsvAmIne kahe che, meM bhagavaMtanA caraNakamaLanI upAsanA karatA A badhuM sAMbhaLela che tenA anusAre huM tane kahuM chuM, mArI mati kalpanAthI kaheto nathI. sUtrAnugama pUrNa. adhyayana-3 zItoSNIya uddezo-4 "kaSAyavamana''no muni dIparatnasAgare karela TIkAsahitano anuAda pUrNa cotho uddezo samApta thatA atIta anAgata naya vicArane sUtramAM batAvavAthI zItoSNIya adhyayana paNa samApta thayuM. AcArAMga sUtra-zrutaskaMdha-1nA adhyayana-3no muni dIparatnasAgare karelo saTIka anuvAda pUrNa
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/4/-/bhUmikA 6 zrutaskaMdha-1 6 (adhyayana-4 samyaktva) * bhUmikA : bIjuM adhyayana kahyuM. have cocuM kahe che - teno saMbaMdha A pramANe - zaaparijJA adhyayanamAM cha ivanikAyanuM svarUpamAM jIva-ajIva be padArtha siddha karyA. jIvanA vadhamAM baMdha ane tyAgamAM virati kahIne Asava-saMvara kahyA. lokavijaya adhyayanamAM - x baMdha ane nirjarA kahA. zItoSNIya adhyayanamAM parISaha sahevA dvArA 'mokSa' batAvyo. A rIte traNa adhyayana dvArA sAta tavo kahA. tad-arcanI zraddhA che samyakatva kahevAya che, te have batAve che - A saMbaMdha vaDe Avela A adhyayananA cAra anuyogadvAra batAvatA upakamamAM adhikAra be bhede batAvyo. adhyayana adhikAra sabhyatva che, te zatraparijJA adhyayanamAM pUrve kahyo. uddezAno adhikAra batAvatA niyuktikAra kahe che [ni.15,216] pahelA uddezAmAM samyavAda e adhikAra che. aviparItavAda te samyaguvAda eTale yathAvasthita vastune batAvavI. bIjo uddezo "dharmapravAdika parikSA" che, jeo dharmanuM svarUpa batAve che te dharmapravAdika kahevAya. teonuM yuktAyukata kathana vicAravuM. trIjo uddezo-anavadha tapanuM varNana che. ajJAna tapazcaraNathI mokSa nathI. cotho uddezo-saMkSepa vacanathI saMyatanuM svarUpa batAvyuM. A rIte uddezo-1, samyagradarzana, uddezo-2-sakhyAna, uddezo-3-bALa tapa niSedhathI "samyakatapa" ane uddezo-4-sammacAstri kahyuM. A cAre mokSAMga pUrve kahyA. tethI jJAna, darzana, caraNa, tapamAM mumukSu sAdhue prayatna karavo, cAvajIva tenA pratipAlana mATe yatna karavo. Q nAmaniSajJa niphlopAmAM kahela samyakatvano nikSepa kahe che [ni.21] nAma, sthApanA samyakatvano artha sugama che. dravya ane bhAva sakhyatva vize niryuktikAra have batAve che [ni.218] jJa zarIra, bhavya zarIra choDIne vyatirikta dravya samyakatva kahe che - icchA eTale cittanI pravRtti tene anukULa karavuM te aicchAnulomika. tevI tevI icchA ane bhAvane anukULa dravyamAM kRta Adi upAdhi chede sAta bheda che : (1) kRtam - apUrva rathAdi banAvavo. te yogya rIte banAvavAthI -x - besanAranA cittamAM zAMti thAya che. - x * athavA zobhAyamAna hoI karAvanArane samAdhino hetu hovAthI dravya samyakatva che - 4 - (2) te ja ratha bhAMgI jAya ke juno thAya tene samarAvatA samAdhi maLe. (3) je be dravyano saMyoga navA guNa mATe thAya tyAre khAnAra ke bhogavanAranI mananI samAdhi kare che. jemake dUdhamAM sAkara meLavavI te saMyukata dravya saMkhya. 216 AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 (4) je prayukta dravya lAbhanA hetuthI AtmAne samAdhi mATe thAya che te prayukta dravya samyaka athavA pAThAMtarathI upayogamAM lIdheluM dravya manane samAdhi dAyaka thAya che mATe upayukta dravya samyak che. (5) tyajela bhAra AdithI citta zAMta thAya-te vyakta dravya samya. (6) nastara mUkI adhika mAMsAdi chedavAthI te chinna dravya samyaka che. (3) dahIMnuM vAsaNa kUTavAthI kAgaDAdine zAMti maLe te bhinna dravya samyaka. A sAte samAdhi dAtA hovAthI dravya samyaka che. tenAthI viparIta te asamyaka che. have bhAva samyapha batAve che [ni.ra19] bhAva samyak traNa prakAre che - darzana, jJAna, cAstri. temAM darzana ane cAstri traNa-traNa bhede che. te A pramANe anAdi mithyAdeSTi traNa paMja karyA vinAno hoya, tene yathApravRttakaraNa zeSakarma kSINa thavAvALo hoya - X * tene apUrvakaraNamAM graMthi dAtA mithyAtvano udaya na hoya tevuM aMtakaraNa karIne anivRttikaraNa vaDe prathama samyakatva meLave te aupathamika darzana. - X * mithyAtvano udaya na Ave tyAre jIva aupazamika samyakatva pAme. athavA upazama zreNimAM pathamika samyakatva pAme. (2) samyakatva pudgala AzrayI adhyavasAya te kSAyopathamika. (3) darzana mohanIya kSaya thatA kSAyika. cAtri paNa (1) upazama zreNimAM pathamika, (2) kapAyanA kSayaupazamathI kSAyopathamika, (3) cAhmimohanIya kSayathI kSAyika. - jJAnamAM be bheda - (1) kSAyopathamika - mati Adi cAra jJAnAvaraNIya karmanA kSayopazamathI thAya. (2) ghAtakarmanA kSayathI kSAyikajJAna thAya. jo jJAnAdi traNemAM samyaguvAda saMbhave to mAtra darzanamAM sAmyavAda kema rUDha che ? ke jenuM A adhyanamAM varNana che ? darzananA bhAvabhAvitvathI ja jJAna yAtrino bhAva che. jemake - mithyAdeSTine jJAna cAtri na hoya. ahIM samyakatvanI pradhAnatA batAvatA saMgha ane dekhatA be rAjakumAranuM deNaMta kahe che- [ahIM udayasenA rAjInA be putra vIrasena-sUrasenanuM TAMta che. eka paka aMdha che, bIje dekhato che. kathA vRttithI jANavI... ahIM me noMdhI nathI. teno niSkarSa A pramANe che| jema cAnI khAmIne kAraNe puruSArtha chatAM icchita kArya na thayuM. tema samyagR darzana vinA jJAna cA ikArya siddha na thaI zake. tethI niyuktimAM kahe che | [ni.220] kriyA karato svajana-dhana-bhogo tajavA chatAM ane du:khanI sAme javA chatAM AMdho aMdhapaNAthI zatru sainyane na jItI zakyo. te daSTAMtathI have bodha Ape che [ni.221] anyadarzanIe kahela kriyA-jemake yama, niyamAdi pALe, svajana, dhana, bhoga, taje paMcAgni tapa AdithI du:kha sahe chatAM mithyAdaiSTi siddhi na pAme. kemake darzananI kSati che. tethI kArya siddha na thAya. to zuM kare ?
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/4/-/bhUmikA [ni.222] siddhimArganA mULa evA samyak darzana vinA karmakSaya na thAya, tethI karmazatrune jItavAnI icchAvALo samyagdarzanamAM prayatna kare. kemake ni samyagdarzanInA tapa, jJAna, cAritra saphaLa thAya che. tethI temAM prayatna karavo. bIjI rIte samyagdarzananA guNo kahe che- [ni.223,224] samyaktvanI utpatti thatAM asaMkhyayaguNavALI zreNi thAya che. - 4 - 4 - te A rIte - dezona koDAkoDI karmasthitika graMthisatvavALA mithyArdaSTi karmanirjarAne AzrIne samAna che, dharma pRcchAthI utpanna thayela saMjJAvALA temanAthI asaMkhyeya guNa nirjarAvALA che. tyArapachI pUchavAnI icchAvALA banI sAdhu samIpe javAnI icchAvALo asaMkhyeya guNa uttama jANavo. ityAdi - 4 - 4 - X - - X - samyakatva utpatti varNavI. tyArapachI zrAvaka vrata svIkArato vagere uttarottara guNa pAmelane asaMkhyeya guNI nirjarA jANavI. e rIte sarvaviratimAM jANavuM. tenAthI paNa pUrve sarvavirati lIdhelAnI asaMkhyeya gaNI nirjarA jANavI. - x - 4 - mohanIya karma khapAvavAnI icchAvALo asaMkhyeya guNa nirjaka jANavo. tenAthI kSapaka, tenAthI kSINa anaMtAnubaMdhI kaSAya jANavo. [ityAdi varNana vRttimAMthI ja jANavuM. kemake A viSaya kliSTa che, mAtra anuvAdathI samajI zakAya tevo nathI. viSayanA tajajJa pAsethI pratyakSa ja samajavo salAhabharyo che. ATalI vRtti dvArA siddha e kare che ke, samyagdarzanavALAnA tapa, jJAna, caraNa saphaLa thAya che. paNa jo koI upAdhi vaDe kare to saphaLa thatA nathI. te upAdhi kaI ? 217 [ni.225] AhAra, upadhi, pUjA ane AmarSa auSadhyAdi Rddhi che arthAt tevI Rddhi mATe jJAna-cAstri kriyA kare tathA traNa gAravamAM Asakta je kriyA kare te kRtrima kahevAya. jema jJAna-cAstrinuM anuSThAna AhAra mATe kare te kRtrima hovAthI mokSa na Ape. bAra prakAranA tapamAM paNa tema jANavuM. kRtrima anuSThAtAne zramaNa bhAva na hoya. azramaNanuM anuSThAna guNavALuM na thAya. A rIte siddha thayuM ke upadhirahita darzanavALA sAdhunuM tapa, jJAna, caraNa saphaLa thAya che. mATe darzana mATe prayatna karavo. darzana eTale tatvArtha zraddhAna. - A tatva - x - tIrthaMkare kahyuM che. purNa adhyayana-4 'samyaktva' uddezo-1 'samyavAda' have sUtrAnugamathI Avela sUtrane batAve che- - sUtra-139 - huM kahuM chuM - bhUtakALamAM thayelA, vartamAnamAM che te ane bhAvimAM thaze te badhA tIrthaMkara bhagavaMto A pramANe kahe che, AvuM bole che, AvuM pAna kare che, prarUpaNA kare che ke sarve pANI, sarve bhUto, sarve jIvo ane sarve satvone mAravA nahIM, tenA para hukama nAM karavo, kabjAmAM na rAkhavA, na saMtApa Apavo ane prANono vinAza na karavo. A dharma zuddha che, nitya che, zAzrvata che. khedajJa arihaMto e lokane samyak rIte jANIne kahyuM che. je dharmAcaraNane mATe tatpara che ke tatpara, upasthita che ke anupasthita daMDathI uparata che ke anuparata upadhi sahita che ke AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 rahita, saMyogomAM rata che ke saMyogata nathI. [temane bhagavaMte upadeza Apela che te ja satya che, te ja tathya che, te A jinapatarAnamAM samyape kahela che. * vivecana : 218 gautama svAmI kahe che - je huM kahuM chuM, te huM tIrthaMkaranA vacanathI tattvathI jANIne kahuM chuM. tethI te zraddheya vacana che athavA bauddhamata mAnya kSaNikatva nivAravA kahyuM che - je meM pUrve kahyuM te huM hAla paNa kahuM chuM athavA je zraddhAnamAM samyaktva thAya che, te tatvane huM kahuM chuM. jeo bhUtakALamAM thayA, vartamAnakALamAM che, bhAvimAM thaze, te badhA A rIte prarUpaNA kare che. kALa anAdi hovAthI pUrve anaMtA tIrthaMkara thayA che. AgAmI kALa anaMta hovAthI bhAvimAM anaMtA tIrthaMkaro thaze. vartamAnakALa AzrIne prajJApaka apekSAe nakkI saMkhyA na hovAthI utkRSTa ke jaghanya pade kahevAya che temAM utsargathI manuSyakSetrane AzrIne 170 tIrthaMkara hoya. te A pramANe - pAMca mahAvideha, pratyekamAM 32 vijayo maLIne 160, bharatanA-5, jaivatanA-5 maLIne 170 thAya. jaghanyathI-20 hoya 5mahAvideha - x - darekamAM-4- e rIte-20 thAya. bharata-airavata baMnemAM to suSama Adi ArAmAM tIrthaMkarano abhAva hoya che. bIjA AcArya mahAvidehamAM - x - daza tIrthaMkara hovAnuM kahe che. jeo pUjA satkArane yogya che, te atyaMta kahevAya. teo aizvaryayukta bhagavaMto che, teo saMkhyAnA saMbaMdhamAM upara mujaba kahe che. - 4 - 4 - sAmAnyathI deva manuSyanI paryAdAmAM 'UrdhamAnI'mAM badhA jIvo potAnI bhASAmAM samaje tema bole che. e pramANe prakarSathI saMzaya nivAravA sAdhu vagerene jIva, ajIva, Asava, baMdha, saMvara, nirjarA, mokSa e sAta tattvone batAve che. e pramANe samyagdarzana, jJAna, cAstri mokSa mArga che, mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAya, yoga baMdhanA hetuo che. ityAdi - 4 - batAve che. badhAM (1) prANI arthAt pRthvI Adi ekendriya, be, traNa, cAra, pAMca indriya temanA indriya, baLa, zvAsocchvAsa ane Ayu lakSaNa prANa pUrve hatA, hAla che ane bhAvimAM raheze. tethI prANI kahevAya che. (2) bhUta-cauda bhUtagrAma. (3) jIvavartamAnamAM jIve che, jIvaze, pUrve jIvatA hatA - te nAskI, tiryaMca, manuSya, deva e cAra gativALA che. (4) sattva-svakRt karmathI sAtA-asAtAnA udayathI sukhaduHkha bhogave che tethI sattva che athavA A cAre zabdo ekAryaka che. tattva-bheda-paryAya vaDe pratipAdita kare che. A jIvone daMDa AdithI haNavA nahIM, baLajabarIthI haNAvavA nahIM, mamatvabhAvathI dAsa, dAsI rUpe saMgraha na karavo, zarIra-mananI pIDAthI saMtApavA nahIM, tathA prANa dUra karavA vaDe temano vinAza na karavo. Avo durgatine aTakAvavAno ane sugati pAmavAno dharma jinezvare kahyo che. te dharmanA puruSArthanA pradhAnapaNAthI vizeSarUpe batAve che--
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/4/1/139 te dharma pApanA anubaMdharahita zuddha che, - bauddhAdi mAphaka hiMsAnI anumatinA kalaMkarUpa doSathI rahita che, pAMca mahAvidehane AzrIne nitya che, zAzvata gatino hetu hovAthI zAzvata che - x * traNe kALamAM zAzvata che. jIvasamUhane duHkhasAgaramAM DUbela jANI temAMthI pAra javA kevalI bhagavaMte batAvyo che - 4 - A zuddha dharma jinezvarano - kahelo che te batAve che- 219 [ni.226,227] je jinezvaro thayA, che ke thaze te sarvee ahiMsA batAvI che. batAvaze ane batAve che. cha e jIvanikAyane haNavA nahIM, haNAvavA nahIM, haNanArane anumode nahIM. e samyakatva niyukti che. tIrthaMkarano upadeza emanA svabhAvathI paropakArIpaNe apekSA vinA sUrya prakAza mAphaka pravarte che - x - dharma-cAtri mATe uThelA eTale jJAna, darzana, cAstrimAM prayatna karanArA ke na karanArA baMne mATe sarvajJa, bhagavaMte tevA tevA nimittone uddezIne dharma kahyo che. na athavA uThelA ke na uThelA arthAt dravyathI beThelA ke na beThelAne bhagavaMte dharma kahyo. temAM 11-gaNadharoe ubhA ubhA dharma sAMbhaLyo - 4 - dharmazravaNotsuka te upasthita che ane tethI viparIta te anupasthita. bhAvathI Avela cilAtiputra vagerene dharmakathA upayogI che, paNa gerahAjara hoya tene zuM guNa kare ? gerahAjara evA "indranAga" vagerene - x - guNakArI thayela ja che, mATe tamArI zaMkA nakAmI che. prANI ke AtmAne daMDe te daMDa. te mana, vacana, kAyAe traNa prakAre che. tenAthI dUra thayela te uparatadaMDa kahevAya. tethI viparIta te anuparata daMDa. te baMnene upadeza Ape. daMDatyAgIne guNa svairya mATe ane anuparata daMDavALA te daMDano tyAga kare mATe dezanA apAya che. je saMgraha karAya te upadhi. dravyathI sonuM Adi ane bhAvathI mAyA. temAM upadhi sahita te sopadhika che, bIjA nirupadhika che. saMyoga eTale putra, strI, mitra vagere para prema. temAM rakta te saMyogarata, tethI viparIta te asaMyogata. te baMnene bhagavaMta upadeza Ape che. tethI te satya che, A bhagavad vacana tathya che - 4 - 4 - A pramANe samyagdarzananuM zraddhAn karavuM. te zraddhAn jina pravacanamAM che, je samyak mokSamArgane ApanAra che. - 4 - have samyak prAptimAM zuM karavuM ? te kahe che-- * sUtra-140 H [dharmanA yathArtha svarUpane jANI] tenA para zraddhA karI pramAdI na thAya, teno tyAga na kare. dharmanuM jevuM svarUpa che, tevuM jANIne tenuM AcaraNa kare, rUpothI virakti prApta kare ane lokeSaNAmAM bhaTake nahIM. * vivecana : te tattvArtha zraddhAna lakSaNa grahaNa karIne, te kArya na kare to doSa lAge mATe AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 tene gopave nahIM. te pramANe saMsargAdi nimittathI mithyAtva prApta thAya to paNa jIva sAmarthya guNathI samyakatva na taje. athavA anyamatanA vrato grahaNa karIne - x - guru pAse pUrva vrata sthApana karI dIkSA mUkI na de. temaja guru Adi pAse samyaktvano tyAga na kare. 220 zruta-cAritrarUpa dharma samajIne ke vastu svabhAva jANIne vizvAsa rAkhe. tathA te dharma jANIne dekhelA iSTa aniSTa rUpothI nirveda pAme. te A pramANe - zabda sAMbhaLI, rasa cAkhI, gaMdha sudhI, sparza karI iSTa aniSTamAM rAga-dveSa na pAme. vaLI prANIgaNanI je eSaNA-iSTa zabda AdimAM pravRtti, aniSTamAM tyAga buddhi. te na kare. jene AvI lokaiSaNA nathI tene bIjI kubuddhi paNa nathI te kahe che- - sUtra-141 : je sAdhakane lokaiSaNA nathI tenAthI anya sAvadha pravRtti kema thaI zake ? A je kahyuM che te "Ta', "zveta', "mata ane 'vijJAna' che. je saMsAramAM ati Asakta, viSayamAM lIna che te vAraMvAra janma le che. * vivecana : je mumukSune A lokaiSaNA buddhi nathI, tene bIjI sAvadha AraMbha pravRtti kyAMthI hoya ? arthAt jeNe bhoga vAsanA tyAgI tene sAvadha anuSThAna pravRtti na hoya kemake te gRhasthane ja hoya. athavA hamaNAM kahela jIvone na haNavA saMbaMdhI pratyakSa samyaktva jJAtI batAvI te dayA jene na hoya tevAne kumArga tajavA tathA sAvadha anuSThAna choDavArUpa viveka buddhi kyAMthI hoya ? [dayA sAthe ja subuddhi hoya.] have ziSyanI mati sthira karavA kahe che, je tane meM kahyuM te sarvajJe kevaLajJAna vaDe joyela che. te zuzruSA vaDe meM sAMbhaLyuM. te laghukarmI bhavyone mAnya che. jJAnAvaraNIya kSayopazama vizeSathI jANyuM te vijJAta. tethI tamAre paNa samyakatvAdi meM kahyuM temAM yatna karavo. ukta mArga na AdaranAra te ja manuSyAdi janmamAM mRddha banIne vAraMvAra manojJa indriyonA viSayamAM kta thaI pharI pharI ekendriyAdi jAtimAM janma le che, saMsArane tarI zakatA nathI. jo A rIte tatvajJAtA vartamAnamAM svAda le, indriya viSayomAM lIna thaI vAraMvAra navo janma Adine sAdhanArA hoya to temaNe zuM karavuM ? * sUtra-142 : rAta-divasa mokSamArgamAM payatnazIla, dhIra pramAdIone dharmathI bahirmukha jANI, svayaM apramatta thaI parAkrama kare, tema huM kahuM chuM. * vivecana : divasa-rAta mokSamArgamAM ja yatna karato, parISaha-upasargathI kSubhita na thaIne sarvakALa sat-asatno viveka svIkArela jo gRhastha ke paratIrthika ke je dharmathI bahAra che tene jue. temanI durdazA joIne tuM apramAdI thaIne nidrA-vikayAdirahita banI
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ 221 1/4/1/142 kSaNa mAtramAM sadA upayukta thaI karmazatru jItavA ke mokSamArge javA parAkramI banaje. adhyayana-4 "samyaktva' uddezo-1 "samyavAda''no muni dIparatnasAgare karela TIkAsahitano anuvAda pUrNa OM adhyayana-4 uddezo-2 "dharmavAdI parikSA' * bhUmikA -- pahelo uddezo kahyo. have bIjo, teno saMbaMdha A - uddezA-1 mAM samyavAda batAvyo. teno zatru mithyAvAda che. te dUra karatA AtmalAbha maLe che. jJAna vinA te te dUra na thAya. vicAraNA vinA parijJAna na thAya. tethI mithyAvAdI anya matanI vicAraNA mATe Ama kahe che. A rIte Avela uddezAnuM Adi sUtra ne ApavA che. ahIM je samyakatva lIdhuM te sAta padArthonI zraddhA karavAnuM che. temAM mumukSu e "zastraparijJA'mAM jANyuM ke jIvAjIva padArthathI saMsAramokSa kAraNano nirNaya karavo. temAM saMsAranuM kAraNa Asava-baMdha che. mokSanuM kAraNa nirjarA-saMvara che, kArya mokSa che - 4 - te samyaktva vicAraNA kahe che- * sUtra-143 - je AsavanA sthAna che, te pariAvanA ane je parisavanA sthAna che te AsavanA che. je nAzravanA kAraNa che te aparisavanA ane je parisavanA kAraNa che te anAzravanA che. A padone samyakrIte jANI jinAjJA mujaba lokane jANIne Asavo na seve. * vivecana : je AraMbha vaDe ATha prakAranA karmano Azraya kare te Asrava, je anuSThAna vizeSathI cotaraphathI karma save-gaLe te patriva, je karmabaMdhanA sthAno che te ja karmanirjarAnA kAraNo che arthAt bIjA lokothI sevita mALA-strI Adi sukhanA kAraNa che te karmabaMdhano hetu hovAthI Asava che. te ja tattvavidna viSayasukhathI parAMgamukha, saMsAra bhramaNakArI jANIne vairAgyajanaka che tethI paristrava-nirjarAnA sthAno che sarva vastunI anekAMtatA batAve che- 4 paristrava arihaMta, sAdhu, tapa, cAstri, sAmAcArI, anuSThAna Adi nirjarA sthAna che. te ja azubha karmodayathI azubha adhyavasAyavALA tathA durgati mArge jatA prANIne mahAzAtanA ane gArava yuktane Asava-pApa-upAdAna kAraNa bane che. tethI kahyuM ke je karmanirjarA-saMyamanA sthAno che, teTalAM ja baMdhanA-asaMyamanA sthAna che. kahyuM che ke- "je prakAre jeTalA saMsAra bhramaNanA hetu che, teTalAM ja tene viparIta levAthI nirvANa sukhane ApanArA hetuo che.'' tathA rAgadveSa malina citta, viSaya sukhamAM tatpara, duSTa AzayathI badhu saMsAra mATe che. jema lImaDAmAM meLavela sAkara kaDavI AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 thAya che. paNa samyagdRSTi jIva saMsArathI chuTavA viSayecchA dUra kare tene sarve azuci duHkhanuM kAraNa che. evuM bhAvanArane saMvega thatA saMsAra kAraNa paNa mokSane mATe thAya che. e ja rIte - x - x - AsavathI anya anAsava te vrata che. azubha karmodayAdithI - 4 - te nirjarA mATe thatA nathI. jema koMkaNa Aryane. temaja apasiva je pApopAdAna kAraNa chatAM koI paNa pravacana upakArAdi vaDe te azubha kRtyo anAsava eTale karmabaMdhanA kAraNa thatAM nathI. - 4 - 4 - ahIM caubhaMgI che - mithyAtva Adi vaDe je karmanA AsavobaMdhako che te ja bIjAnA paricavo-nirjarakA che. A prathama bhaMgamAM badhAM saMsArIcaturgatikA che. temane pratikSaNa Asava-nirjarA che. paNa je Asava kare te pasiva na kare. A bIjo bhAMgo zUnya che kemake baMdha joDe nirjarA cAlu ja che. e rIte je anAsavA che te parivA che tevA ayogI kevalI trIjA bhAMgAmAM che. cothA bhaMgamAM siddho che - anAsavA aparisavA. - X - X - X - ukta kathana samajI sAdhu vicAre ke saMsArI jIvo Amrava dvAra vaDe AvelAM karmathI baMdhAya che tathA tapa-cAstri vaDe karmamukta thAya che. AvuM jinAjJA mujaba je AjJAmAM rahe ane varte te mukAya. ema jANI karmathI chuTavA judA batAvela Asava-parisava samajI ko mANasa dharmacaraNamAM udhama na kare ? te kevI rIte te batAve che- 222 Amrava jJAnapatyanIkatAthI, jJAnanihava, jJAnAMtarAya, jJAnapradveSa, jJAnAzAtanA, jJAnavisaMvAdathI jJAnAvaraNIya karma baMdhAya che. e rIte darzana prayatnIkatA AdithI darzanAvaraNIya karma baMdhAya che. prANI, bhUta, jIva, satvanI anukaMpAthI ghaNAM prANIne duHkha, zoka, vyathA, pIDA, saMtApa na ApavAthI sAtA vedanIya karma baMdhAya. tethI ulaTuM asAtA baMdhAya. tathA anaMtAnubaMdhInI utkaTatAthI tIvra darzana mohanIya ane prabaLa cAritra mohanIyanA sadbhAvathI mohanIya karma baMdhAya. mahAparigraha, mahAAraMbha, mAMsAhAra ane paMcendriyavadhathI nakAyu baMdhAya. mAyAmRSAvAda, khoTA tola-mApathI tiryaMcAyu baMdhAya. svabhAvika vinaya, sAnukroza, amAtsaryathI manuSyAyu baMdhAya. sarAgasaMyama, dezavirati, bAlatapa, akAmanirjarAthI devAyu baMdhAya. kAya-bhAva-bhASAmaRjutA, avisaMvAdayogathI zubhanAma baMdhAya. tethI ulaTu azubhanAma baMdhAya. jAti Adi mada na karatA ucca gotra ane mada karatA tathA paraparivAdathI nIca gotra baMdhAya. dAnAdi pAMcanA aMtarAyathI aMtarAyakarma baMdhAya. A Asavo che. have parisavo batAve che - anazanAdi tapathI nirjarA te parisavA che. A pramANe Asava-nirjaraka bheda sahita jIvo kahyA. A pado tIrthaMkara-gaNadhare lokottara jJAnathI judA judA batAvyA. e ja rIte caudapUrvI Adi jIvonA hita mATe bIjAne upadeza Ape che-
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/4/2/144 223 sUtra-144 : jJAnI A viSayamAM saMsAra sthita, saMbudhyamAna, vijJAna prApta manuSyane upadeza Ape che-je AI ke pramatta che, te paNa dharmAcaraNa karI zake che. A yathAtathya satya che. tema huM kahuM chuM. jIvone mRtyu nahIM Ave evuM to nathI chatAM icchA vaza thaI vakratAnA ghara banI rahe che. kALanA mukhamAM paDI kamasaMgrahamAM tallIna banI vAraMvAra janma paraMparA vadhAre che. * vivecana : jJAna sarva padArtha batAve che. te jJAnayukta jJAnI che. te jJAnI pravacanamAM manuSyone upadeza kare che. - x - saMsAra eTale caturgati lakSaNa. temAM paNa je dharmagrahaNa karaze tene - 4 - dharma kahevAya che. je yayopadiSTa dharmane samajelA hoya. - x - kevA jIvone kahevuM te batAve che - hitanI prApti - ahitano tyAga e jJAna jene hoya te vijJAna prApta. badhI paryAptithI paryApta te saMjJI. nAgArjunIyA paNa kahe che - saMsArI, manuSya bhavastha, AraMbha vita, duHkha upekSaka-sukhavAMchu paNa jo dharmazravaNa icche, guru upAsaka, dharma puchatA vijJAna prAptane jJAnI sAdhu dharma batAve - te kahe che. aTTAvi Adi. vijJAnaprAptane dharma kahetA koI nimittathI ArtadhyAnavALA hoya to paNa cilAtiputra mAphaka dharma pAme athavA viSayAsakta zAlibhadrAdi mAphaka pramatta hoya chatAM tevA karmanA kSayopazamathI dharma svIkAre che athavA duHkhI ke sukhI paNa dharma pAme che to bIjAnuM zuM kahevuM ? athavA rAgadveSanA udayathI Arta tathA viSayothI pramatta che, te anyatIrthi ke gRhastha saMsAra vanamAM pravezelA - 4 - rAgadveSa viSaya abhilASane ke ukheDavA kema samartha na thAya ? A vAta bIjI rIte na mAne tethI kahe che- A je meM kahyuM ane kahevAya che te satya che, tema huM kahuM chuM ke samyaktva ke cAtri pAmIne pramAda na karavo. kemake saMsArI jIva kadI mRtyunA mukhamAM na Ave tevuM nathI. kahyuM che - ahIM roja sukhanA bhogathI lADa laDAvelo, seMkaDo prayatne rAkhela, vyathA rahita AyuvALo mANasa koI che ? - nathI. devasamUha, vidhAsiddha, asurakinnara nAyaka ke manuSyamAM paNa evo koI nathI ke je puruSa jamanA jaDabAmAM cavAI nAza na pAme. vaLI mRtyunA mukhamAM gayelAne bacAvavAno koI upAya nathI. kahyuM che ke, nAzI jAya, namI paDe, cAlyo jAya, rasAyaNa kriyA kare, moTA vrata kare, guphAmAM pesI jAya, tapa kare, maMtrasAdhanA kare to paNa jamanA jaDabAmAM cIrAya che. jeo viSaya kaSAya AsaktithI pramatta banI dharma jANatA nathI teo indriya mano viSaya anukULa pravRtti icchAthI jemAM karmano baMdha che tevA viSayo sanmukha athavA saMsAra sanmukha prakarNapaNe jAya che. AvA IcchApaNita veMkanI ke asaMyamanI je maryAdA che teno Azraya lIdhelA 'vaMkAniketa' che. teo mRtyu vaDe grahaNa karAyela che - punaH punaH maraNane bhaje che. AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 athavA kAlagrahitano bIjo artha che - dharma ke cAtri grahaNa karIzuM evI AzAthI besI rahe che - 4 - athavA keTalAMka pAchalI vaye ke putrane paraNAvI saMyama laIzuM tema vicArI sAvadha AraMbhamAM rakta banI, icchA pramANe asaMyamamAM rahI bhAvimAM dharma karIzuM mAnI vartamAnamAM pApakta banI ekendriyAdimAM janma-maraNa kare che. pAThAMtara mujaba - indriyone anukULa mohamAM DUbI vAraMvAra pApa kare che tenAthI saMsAranI mukti na thatA vAraMvAra saMsArabhramaNa kare che. te kahe che- * sUtra-145 : 224 A saMsAramAM keTalAMkane nakAdi duHkhono paricaya che, teo duHkhonuM vedana kare che - bhogave che. atyaMta krUkarma karavAthI ati bhayaMkara duHkhavALA sthAnamAM utpanna thAya che ane ati krUkarma na karanArAone evA duHkhamaya sthAnamAM utpanna thavuM paDatuM nathI. A pramANe je zruta kevaLI kahe che te ja kevaLajJAnI kahe che, je kevaLajJAnI kahe che te ja zrutakevaLI kahe che. * vivecana : A cauda rAjaloka saMsAramAM mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAyayuktane naka, tiryaMcAdi yAtanA sthAnamAM vAraMvAra javAthI saMstava thAya che. teo icchapaNitatAthI indriyavaza thaI tene anukULa AcarI nakAdi sthAnamAM gayelA chatAM anyatIrthiko auddezikAdine nirdoSa batAvI nakAdinA duHkho bhogave che. te nAstiko kahe che- he cArulocanA ! khA, pI, je gayeluM te tAruM nathI, gayeluM pAchuM AvatuM nathI. A zarIra mAtra paramANuMnuM khokhuM che. vaizeSiko paNa sAvadha yoganA AraMbhI che. teo kahe che - snAna, upavAsa, maMtrakALa, yajJa, dAna ityAdi; anyo paNa AvA sAvadhAnuSThAna batAve che. icchApaNita badhAM durgatimAM jaI duHkha bhogave ke koI bhogave ? badhAM na bhogave. je ati krUra vadha-baMdhanAdi kriyA vaDe narakanI bhayaMkara virUpa vedanA - 4 - 4 - bhogavato narakamAM vase che. je atyaMta hiMsAvALA karmo na kare te duHkhadAyI naskomAM utpanna thato nathI. AvuM caudapUrvI kahe che athavA sakala padArtho batAvanAra jJAna che, te jJAnI kahe che. je divyajJAnI kevaLI bole te ja zrutakevaLI bole che. je zrutakevaLI bole che te ja kevaLajJAnI bole che arthAt zrutakevaLI yathArtha bolatA hovAthI te eka ja che - x - temane bolavAmAM eka vAkyatA che te kahe che - sUtra-146 H A lokamAM koI zramaNa, brAhmaNa pRthak pRthak bhASaNo karI kahe che - ame zAstra joyA che, sAMbhaLyA che, mAnyuM che, vizeSa rUpe jANyuM che, vaLI UMcI, nIcI, tIMchIM badhI dizAnuM samyak nirIkSaNa karyuM che ke sarve prANo, jIvo, bhUto, satvone mAravAmAM, dabAvavAmAM, pakaDavAmAM, paritApavAmAM ke prANarahita karavAmAM koI doSa nathI. A anArya lokonuM kathana che.
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/4/2/146 225 je 'Arya' che te ema kahe che, tamAruM dekhavuM, sAMbhaLavuM mAnavuM, nizcitarUpe gaNavuM e sarve mithyA che. temaja ud, adho, tirthI dizAmAM parIkSA karIne tame jaNo cho te sarve miyA che. vaLI tame je kaho cho-bolo cho-parUpo cho-prajJApanA karo cho ke sarve prANo-bhUto-jIvo-satvone mAravA ityAdimAM koI doSa nathI te anAryakathana che. ame ema kahIe chIe - bolIe chIe - parUpIe chIe - prajJApanA karIe chIe ke koI prANI Adine mAravA-dabhAvavA-pakaDavA-paritApavA ke prANarahita karavA na joIe-te doSarahita kArya che. evuM AyapuraSonuM kathana che. pahelAM pratyeka matavALAnA siddhAMtane jANI ame pUchIe chIe ke, he vAdIo ! tamane duHkha piya che ke apiya ? satyane svIkArI teo evuM kaheze ke sarve prANI-bhUta-jIvansavane duHkha apriya che. mahAbhayakArI che, duHkharUpa che - ema huM kahuM chuM. * vivecana : manuSyalokamAM je keTalAMka pAkhaMDI ke brAhmaNo juduM juduM vivAda bole che - te kahe che - arthAta - x * potAnA maMtavyarAgathI bIjAnuM maMtavya juThuM TharAvavA vivAda kare che. jemake bhAgavato kahe che ke pacIza tatvanA jJAnathI mokSa thAya che. AtmA sarvavyApI, niSkriya, nirguNa, caitanya lakSaNavALo che - x * vaizeSika cha dravyanA parijJAnathI mokSa kahe che. samavAyI jJAna guNa vaDe icchA, prayana, dveSAdithI guNavAnuM AtmA che - X * zAkyamatI kahe che paraloke janAra AtmA nathI, sarve vastu kSaNika che. ityAdi - X - X - X - te brAhmaNa zramaNa dharma viruddha je bole che, te sUtra vaDe dazavi che - x - 4 - divyajJAna vaDe ame athavA amArA zAstra canArA dharmanAyakoe sAkSAta joyuM che athavA ame guru paraMparAthI sAMbhaLela che, aMtevAsIoe e mAnyuM che, yuniyukta hovAthI te mAnya che. amane ke amArA dharmanAyakane te vijJAta che, taqbhedanA payio vaDe ame ke amArA dharmanAyake para upadezathI nahIM paNa svayaM jANeluM che, udad-adho Adi daze dizAmAM tathA pratyakSAdi badhAM pramANo vaDe ane mananA praNidhAnAdithI ame tathA amArA dharmanAyake vicArI lIdhuM che ke| sarve prANo, sarve bhUto, sarve jIvo, sarve savo haNavA, haNAvavA, saMgraha karavo, saMtApavA, du:khI kasvA temAM koI doSa nathI. ema dharmakAryamAM paNa samajavuM ke yajJa karavAmAM ke devatAne balI ApavA mATe prANI hatyAmAM pApano baMdha nathI. keTalAka pAkhaMDI ke zikabhojI brAhmaNo dharma ke paraloka viruddha bole che. A pramANe temanuM bolavuM jIvaghAtaka pApAnubaMdhI anArya praNIta che. paNa jeo AvA nathI teo zuM kahe che ? te batAve che - jeo deza, bhASA, cAstri vaDe Arya che, te ema kahe che ke anyamatIe je kahyuM che, te temaNe kharAba rIte dekheluM che arthAt tame ke tamArA dhamanAyake khoTuM [1/15]. 226 AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 joIne-prajJApanA karIne je kahyuM temAM doSano saMbhava che. tame yAga, devabalImAM hiMsAne nirdoSa mAno cho. paNa AryapuraSo temAM doSa mAnIne have Aryo potAnA matane sthApe che . ame je rIte dharmaviruddha vAda na thAya te rIte prajJApanA karIe chIe. haNavuM ityAdino pratiSedha karavo, te amArA vacanamAM doSa nathI. - x * x * prANi hatyA pratiSedhathI A Aryavacana che. A sAMbhaLI hiMsApriya pAkhaMDI kahe che - tamAruM vacana anArya che. - 4 - jainAcArya kahe che . potAnI vANIrUpa yaMga vaDe baMdhAyelA vAdIo potAnI kuvANIthI pAchA nahIM phare. tevA vAdIne temanA mAnelA AgamanI vyavasthA karIne tenuM anucitapaNuM batAvavA jainAcArya pUche che - x * athavA pUrve prazna karanAra vAdIone AzrIne prazna karatA kahe che- o vAda karanArAo ! tamane sukha AnaMda upajAve che ke duHkha sAtA Ape che ? jo teo ema kahe ke sukha vahAluM che to tamArA Agamane pratyakSa bAghA thaze. kadAca teo du:kha priya che tema kahe to - X - X * temane kahevuM ke sarve prANI mAtrane du:kha priya nathI paNa apriya che, azAMtikara che, mahAbhayarUpa che. e pramANe jANIne badhAM prANIne haNavA nahIM. tene haNavAmAM doSa che. je doSa nathI tema kahe te anArya vacana che. ti adhikAra samApti batAve che. travana - pUrvavat jANavuM. A rIte vAdIone temanA vacane bAMdhIne anAryatA batAvI. A mATe rohagaptamaMtrI ke jeNe Agama tatva sArI rIte jANyuM che, teNe mAdhyacca dhAraNa karIne tamAma matanI parIkSA karI je nirAkaraNa karyuM te kahe che- [ni.22] A gAthA vaDe saMkSepathI kSullakanuM dRSTAMta kahyuM che gAthAnA pada saMpa vaDe rAjasabhAmAM badhA vAdInI dharmakathA sAMbhaLI rohagupta maMtrIe parIkSA karI. [ kathAno saMkSepa ahIM rajU karela che caMpAnagarImAM siMhasena rAjAne rohagupta nAme maMtrI hato. te ahaddarzana vAsita citathI sata-asatu vAdano jJAtA hato. temAM rAjAe dharma vicAra kahyo. ghaNAMe tene sAro kahyo. rohaguptane mauna joIne rAjAe pUchayuM ke tame kema kaMI na bolyA ? maMtrI kahe ApaNe potAnI meLe ja dharma parIkSA karIe. pachI eka pada banAvI nagara madhye laTakAvyuM - 'saLaUhurta vA ya navA utta'' bIjA traNa pada rAjA pAse mUkAvyA. pachI DhaMDhero pITAvyo ke je A gAyA pUrNa karaze tene sajA icchita dAna Apaze. badhAM vAdI AvyA, temAM pahelo parivrAjaka bolyo [ni.228] bhikSA pravezelA meM Aje yuvatInuM mukha joyuM. kamaLa samAna vizALa netra hatA. vyAkSipta cite mane te khabara na paDI ke teNInA kAnamAM kuMDala hatA ke nahIM. temAM vItarAgatA na hoI tene kADhI mUkyo. [ni.229] phaLanA udayathI huM gharamAM peTho, tyAM Asane beThelI strI meM joI, paNa vyAkSiptatAthI nirNaya na thayo ke tenA kAnamAM kuMDala che ke nahIM ? temAM paNa vairAgya na hovAthI jA ApI.
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/4/2/146 [ni.230] mAlA vihAramAM meM upAsikA joI. suvarNa bhUSaNo bhUSita teNInA kAnamAM kuMDala che ke nahIM te na joyuM, tene rajA ApI A rIte badhAM matavALA jANavA. pachI maMtrIe eka nAnA thaina sAdhune vairAgya pariNata jANI bolAvyA. teNe A rIte uttara Apyo [ni.231] kSAMta, dAMta, jitendriya, adhyAtmakta evA munie zA mATe ciMtavavuM ke tenuM vadana kuMDala yukta che ke nahIM ? - 4 - rAjAne temanI nispRhatAthI dharmabhAvollAsa vadhyo. rAjA e dharmatatva pUchatA bALa sAdhu mATIno eka suko ane eka bhIno goLo bhIMta tarapha uchALI cAlAvA mAMDyu bAla sAdhu e A rIte zuM dharma kahyo te be gAthe vaDe jaNAve che- 223 [ni.232,233] bhIno ane suko baMne mATInA goLA che. bhIMta para pheMkatA bhIno haze te tyAM coMTaze. tema aMga pratyaMga jovAthI vimukha che te strInuM mukha na juo anyathA kAmagRddhithI Ardra strInuM mukha jue che tenAthI saMsArapaMka ke karmakAdava lAge che. jeo kSamAdi guNayukta che, saMsAravimukha che. tevA nispRha muni sukA goLA jevA hoya kyAMya coMTatA nathI. adhyayana-4 'samyaktva' uddezo-2 "dharmavAdI parIkSA'no muni dIparatnasAgare karela TIkA sahitano anuvAda pUrNa OM adhyayana-4 uddezo-3 "anavadhatapa'' bhUmikA bIjo uddezo kahyo. have trIjo. teno saMbaMdha A - pUrva uddezAmAM paramata nirAsa karI avicala samyaktva sAthe jJAna tathA tenA phaLarUpa virati kahI. - X - pUrva karmano kSaya niravadha tapa vinA na thAya. tethI have tapanuM varNana - sUtra-147 - -- dharmathI vimukha lokonI upekSA karo. Ama karanAra samasta lokamAM vidvAnomAM agraNI che. tuM vicArIne jo ! jeNe daMDano tyAga karyo che, [te vidvAn che]. je satvazIla che, te ja karmano kSaya kare che. zarIra saMskArarahita manuSyo dhamavattA hovAthI saraLa hoya che. A duHkha AraMbha ja jANI AvuM samyaktvadarzIe kahyuM che. te badhA pAvAdika ane duHkha jANavAmAM kuzaLa banI karmone sarva prakAre jANI, tenA tyAgano upadeza Ape che. * vivecana : pUrve kahela pAkhaMDI lokane dharmathI vimukha jANI temanA anuSThAnane sArA na mAna. temano upadeza na sAMbhaLa, pAse na jA, pasciya na kara. je pAkhaMDI lokano upekSaka che te pAkhaMDI loka ane anAryavacana jANI tenI upekSA karanAra manuSya AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 lokamAM je vidvAnlR che tenAthI agraNI vidvAn thaze. lokamAM je keTalAka nikSipta daMDavALA che - mana, vacana, kAyA vaDe prANIne duHkha ApanAra daMDano tyAga karyo che te vidvAn thAya ja, ema vicArIne tuM temane jo. jemaNe dharma jANyo che, te satvazALI duSTakarmane tyaje che. te 'uparatadaMDa' thaIne ATha prakAranA karmone haNe che. te ja vidvAn che. tevuM vicArIne tuM vivekavALI buddhi dhAraNa kara. manuSyo ja sarvakarmakSaya karavAne samartha che, bIjI gativALA samartha nathI. manuSyomAM paNa zarIra saMskAra tyAgI mRta jevA-zarIra mamatvarahita che tevA karmakSaya kare che. athavA arcA eTale teja-krodhAdi kapAya. te jenA sarvathA naSTa thayA che tevA akaSAyI. vaLI zruta-cAritra dharmane jANe te dharmavid. dharmavid ja kuTilatArahita che. bIjA sAdhuo - sAvadhakriyAnuSThAna, AraMbhathI utpanna duHkha je pratyakSa che. jemake khetI, vANijya. tenAthI je zarIra-mananA duHkha bhogave che - x - te kevalIe kahyuM che te anubhavasiddha jANIne mRtAryA, dharmavid, saraLa bane che. A pramANe kevaLajJAnIe kahyuM che te samatvadarzI ke samyakatvadarzI ke samastadarzI che. teo sarvavid che. maryAdA vaDe bolanArA prAvAdika che, teo yathAvasthita padArthane batAvanArA, duHkha ke tenA upAdAna karmone batAvavAmAM nipuNa-tene dUra karavAnA upAyo jANanAra banIne teoe jJa-parijJA vaDe jANI pratyAkhyAna parijJA vaDe tyAga karela che. A pramANe karma baMdha-udaya-satAne jANIne 228 sarva prakAre kuzaLa banI pratyAkhyAna parijJA vaDe tyAga kare athavA mULa-uttara prakRtti badhI jANIne ke prakRti, sthiti, anubhAva, baMdhane jANIne, - 4 - ke baMdha sattAnA kAraNo jANIne teno tyAga kare. have te karmanA udayanA prakAro batAve che. [te mATe vRtti jovI ane karmagraMthanA tajajJa pAse samajavuM. mAtra anuvAdathI A viSaya samajyo paryApta nathI. pUrve adhyayana-3 sUtra113 ane 119nA vivecanamAM paNa AvI ja sUcanA ApI che.] vRttimAM A viSaya vistArathI che. tyAM batAvyA mujaba karmaprakRtinA udaya vaDe aneka bhedo jANIne pratyAkhyAna pariMjJA vaDe te toDavA prayatna kare che. jo ema che to [navA sAdhue] zuM karavuM ? * sUtra-148 : ahIM AjJAkAMkSI paMDita rAgarahita thaI eka mAtra AtmAne dekhato zarIrane kRza kare, potAne kRza kare - jIrNa kare. jema agni jIrNa kASThane jaldI bALe che tema samAhita AtmA Asaktirahita sAdhaka sthiratApUrvaka krodharUpI zatruno nAza kare ane karmone jaldI naSTa karI de che. * vivecana : A pravacanamAM AjJA pALavAnI AkAMkSA rAkhanAra sAdhu je sarvajJanA upadeza mujaba vartanAra paMDita agniha thAya che. je ATha prakAranA karmo vaDe na lepAya te
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/4/3/148 229 230 AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 krodhAdithI kevaLa AtmA ja du:khI nathI thato, paNa zarIra-mananA du:khavALA loko paravaza banI Ama tema bhaTake che tene viveka cakSathI jo. jeo krodha nathI karatA teo tIrthakara bodhathI vAsita nirmaLa aMta:karaNavALA che, viSaya-kaSAya agninA jhAvAthI zAMta thayelA che. pApakarmamAM nidAnarahita teo parama sukhanA sthAnane pAmelA che arthAt aupathamika sukhane bhajanArA che. je kAraNathI rAgadveSathI gherAyelo duHkhI thAya che, tethI ati vidvAna ke jeNe zAstrono paramArtha jAmyo che temaNe krodhAgnithI AtmAne na bALavo. paNa kapAya upazama karavo - tema huM kahuM chuM. adhyayana-4 'samyaktva' uddezo-3 'anavadha tapa'no muni dIparatnasAgare karela TIkAsahitano anuvAda pUrNa aniha athavA sneha kare te rAgavAna, na kare te aniha atui rAga-dveSarahita. athavA nizcayathI bhAva gurUpa indriya-kaSAya-karma vaDe na haNAya te anihata che. AjJAkAMkSI paMDita bhAvazatruthI anihata A pravacanamAM che, bIje nathI. je anihAM che te paramArthathI karmano jJAtA che. te anihA ke aniha sAdhu cokalA AtmAne dhana, dhAnya, sonuM, putra, strI, zarIra AdithI juduM jANIne teno moha choDe. te mATe saMsAra svabhAva ekava bhAvanA A rIte bhAve A saMsAra anarthano sAra che. ahIM koNa kono svajana ke pAko che ? saMsAramAM bhamatA svajana ke pArakA para ke sva thAya che. koI pharI maLatA nathI. A rIte vicArI huM ekalo chuM mAre AgaLa-pAchaLa koI nathI. e svakarmacI mArI ja bhAMti che. huM ja pahelA chuM - huM ja pachI chuM. huM sadA ekalo chuM, mAruM koI nathI, huM koIno nathI. huM koIno thAuM ke koI mAruM thAya tevuM koI mane dekhAtuM nathI. karma ekalo kare che, tenuM phaLa paNa ekalo bhogave che ekalo ja janma-mare che. bhavAMtaramAM paNa ekalo ja jAya che. para AtmA je zarIra che tene tapa ane cAritra vaDe durbaLa kara athavA kapa eTale karma toDavAmAM huM samartha chuM ema vicArI yathAzakti yana kara. zarIrane jINa banAva. tapathI zarIrane jIrNa jevuM kara. vigaI tyAgathI AtmAne durbaLa banAva. sukA lAkaDAne agni bALe tema tuM kamane bALa. e rIte jJAna, darzana, cA>>i vaDe AtmA samAhita eTale zubha vyApAravALo thAya. - x * x - je sneharahita hoya te tapaagni vaDe karma-kASThane bALe che. jema [ni.234] "jema sukA polA lAkaDAne agni jaldI bALe che. jema cAstri pALanAra karmakASThane zIgha bALe che." - ahIM nidAda vaDe rAga nivRtti karIne dveSa nivRtti mATe ati kura adhyavasAya - krodhane taja. krodhathI zarIra kaMpe che. mATe nikaMpa bana. te mATe kahe che * sUtra-149 A manuSyajIvana alpAyu che, jANIne krodhathI utpanna duHkhone jANa ane bhAvi duHkhone paNa. krodhI jIva bhinna bhinna duHkhono anubhava kare che. prANilokane ahIM-tahIM bhAga doDa karatAM che. je pApakamoMthI nivRtta che, te anidAna kahevAya che. tethI huM atividvAna ! tuM prajavalita na thA. tema huM kahuM chuM. * vivecana : A manuSyatva paricalita AyuvALu vicArIne krodhAdino tyAga kara. vaLI, krodhAdithI baLatAne je manodu:kha thAya che, te jANa. krodhajanita karma vipAkathI bhAvimAM utpanna thanAra du:kha vicArI pratyAkhyAna parijJAthI tyAga kara. AgAmI du:kha kevuM che ? nakamAM thatI judI judI zIta-uNa vedanA tathA kuMbhIpAka Adi pIDA sthAnomAM du:kha paDaze. krodhathI te kSaNe tathA AgAmIkALe paNa thanAra du:kha joIne, bIjA loka paNa du:khI thAya. te kahe che- 6 adhyayana-4 uddezo-4 "saMkSepa vacana" 6 * bhUmikA : bIjo uddezo kahyo. have cothA kahe che. teno saMbaMdha A pramANe - pUrva uddezAmAM nivadha tapa kahyo; te saMpUrNa sata saMyamIne hoya che. saMyama pratipAdana mATe cotho uddezo kahe che. A saMbaMdhathI AvatuM sUl * sUtra-150 - muni pUrva saMyogano tyAga karI upazama karI 'ApIDana", "pIDana, 'niSpIDana' kare. te mATe 'avimanA' vArata, samita, sahita, vIra thaIne saMyamana kare. anivRtigAmI vIrono mArga duraanucara hoya che. mAMsa ane lohIne tapathI ochA karI A puraSa saMyamI, vIra, grAhya vacanAvALo, mokSAne yogya bane che. te lAcayamAM rahIne zarIrane kRza kare che. * vivecana : sAvitraNa - avikRSTa tapa vaDe zarIrane duHkha Ape. dIkSA pachI bhaNIne pariNata thAya tyAre prakarSathI tapa karI kAyAne pIDe. pharI vadhu bhaNI aMtevAsI varga arthasAra meLavI zarIra tyAga mATe mAsakSamaNAdithI zarIrane pIDe. jo te pUjAdi lAbha mATe tapa kare to te tapa nirarthaka ja che. te mATe bIjI rIte kahe che - kAmaNa zarIrane pIDe; vadhu pIDe, nizcayathI pIDe. - x * athavA karmanuM ApIDana te cothAthI sAtamAM guNaThANA sudhI thoDo tapa kare, AThamA-navamAM guNaThANe moTI tapasyA kare. dazamA guNaThANe mAsakSamaNAdi kare. athavA upazama zreNImAM thoDo, kSApaka zreNImAM vadhu, zailezI avasthAmAM ati tIvratapa kare. kaI rIte kare ? te mATe dhana-dhAnyAdi pUrva saMyogono tyAga karIne athavA anAdi bhavasaMbaMdhaasaMyamano tyAga karI tapa kare, indriya-mananA saMyama rUpa upazama pAmIne tapa kare arthAta asaMyama choDIne saMyama AdarIne tapa-cAri vaDe AtmA ke karmane pIDe. *
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/4/4/15o 231 232 AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 x * upazama meLavyA pachI nirAla zAMti meLave te kahe che - karmakSaya mATe saMyama tyAgathI avazya maLela saMyamathI cittanI azAMti na hoya eTale bhogakaSAya ke aratimAM tenuM mana na jAya. te karmavidAraNa samartha hovAthI vIra che. sArI rIte - jIvanamaryAdA vaDe saMyama anuSThAnamAM rata hoya, pAMca samitie samita, jJAnAdi yukta evo eka vakhata lIdhela saMyamabhAranI yatanA kare. A saMyama anuSThAna vIrane paNa du:khathI paLAya tevo che mATe teno vAraMvAra upadeza karAya che. nava7 - te mokSa. temAM javAnI icchAvALAne A saMyama pALavo kaThina che. te pALavA mATe kAmavAsanA vadhAranAra mAMsa ane lohIne vikRSTa tapa * anuSThAna vaDe dUra kare - zoSave. A vIronA mArganuM anusaraNa che. A rIte lohI-mAMsane sUkavanAra te puruSa che. drava eTale saMyama. te jene hoya te dravika ke dravyabhUta che. kemake te ja mokSagamana yogya che. karmazagu jItavAmAM samartha hovAthI te vIra che. - x - mAyALa - vIranA mArgane pAmela, mAMsa-lohI dUra karanAra mumukSu grAhya eTale Adeyavacana che. je saMyamamAM rahI kAmavAsanA jItavAmAM prayatna kare, zarIra ke saMcita karmone tapa-caraNa vaDe kRza kare te AdAnIya tathA vyAkhyAta che. apramatta kahyA. have pramatane kahe che* sUtra-151 - nemAdi indriyanA viSayano tyAga karIne je pharI kamanA sotamAM vRddha thAya che, te ajJAnI baMdhanathI mukata thato nathI. dhana-dhAnyAdi saMyogathI mukta thato nathI. moha-aMdhakAramAM paDela AvA ajJAnIne bhagavaMtanI AjJAno lAbha thato nathI - tema huM kahuM chuM. - vivecana : je padArtha tarapha laI jAya ke padArthano nirNaya karavA je dore te netra Adi pAMca indriyo che - x * tene vaDe sva viSaya grahaNa karavAthI je pApa thAya te aTakAvIne AdAnIya banI brahmacaryamAM vasavA chatAM pharI mohnA udayathI AdAnasotamAM gRddha banI-sAvadha anuSThAna vaDe saMsAra bhramaNanA bIjarUpa karmanA indriya-viSayarUpa pravAha ke mithyAtva AdimAM kta bane. te ajJa che ane mahAmohathI malina aMtaHkaraNavALo che. te seMkaDo janma-maraNa ApanAra karmarUpa baMdhana pAme che. vaLI jeNe saMsAra saMyogarUpa dhana, dhAnya, hiraNya, putra Adi kRta asaMyamano saMyoga choDyo nathI, te anabhikAMta saMyogI che, tevA kusAdhune indriyonA anukULa rUpe athavA moharUpa aMdhakAramAM vartatA Atmahita ke mokSa upAya na jANavAthI tIrthakaranI AjJAno lAbha thato nathI. tema huM kahuM chuM athavA AjJA eTale samyakatvano lAbha thavAno nathI, bhAvimAM paNa bodhi durlabha thAya. * sUtra-15ra : jene pUrvabhavamAM [samyaphag] nathI, bhAvimAM tevI yogyatA nathI tene vartamAnamAM to te kyAMthI hoya ? je bhogAdithI nivRtta che, te ja prajJAvAna, buddha ane AraMbhathI virata che. A ja samyapha che evuM tuM che - [hiMsAthI baMdAna, vadha, paritApadi bhayaMkara du:kho sahana karavA paDe che. tethI pApanA bAhya-vyaMtara kAraNo dUra karIne A mRtyulokamAM niSpharmadarzI banavuM joIe. kamanuM phaLa avazya maLe che jANIne tatvajJa puruSa karmabaMdhananA kAraNothI sadA dUra rahe. * vivecana : je koI bALa-mUrkha kamadAnanA sotamAM vRddha thayela che, baMdhano toDyA nathI, saMyoga choDyA nathI, ajJAna aMdhakAramAM varte che. tene pUrvajanmamAM bodhilAbhasamyaktva na hatu. bhAvi janma thaze nahIM, madhyajanmamAM kyAMthI hoya ? jene pUrvabhave bodhilAbha thayo che ke bhAvimAM thaze. tene ja vartamAnamAM bodhilAbha maLe. jeNe samyakatvano svAda lIdho che, te pharI mithyAtva udaya pAme. to paNa apAI pudgala parAvartana kALamAM pharI samyakatva pAme. paNa samyakatva vamyA pachI pharI na pAme tevuM nathI ja, athavA aniruddha indriyavALAne paNa AdAnamota gRddha jANavo. je sAdhu pramAdI na thaI saMsAra sukha smaraNa na karato bhAvi divyasukha na icche tene vartamAnamAM sukhanI icchA kyAMthI hoya ? te batAve che . je bhogavipAkavedIne pUrvabhoga mRti nathI, bhAvi bhogAzA nathI tevA sAdhune - x * vartamAnamAM bhogecchA kyAMthI thAya ? mohanIya upazAMta thavAthI bhogecchA na hoya. kikALa-viSaya bhogecchA nivRtta kevA hoya ? -x- te sAdhu - x * jIva jIvAdi tatvano jJAtA prajJAnavAtu" hoya. tad jANanAra buddha hoya, sAvadha anuSThAna AraMbhathI viramela hoya. A AraMbha uparatava zobhana che te batAve che - x * te samyaka che, samyakatvanuM kArya hovAthI samyakatva che, tema joI tuM tene meLava. je kAraNe sAvadha AraMbhamAM pravartela che, te sAkaLanuM baMdhana che, cAbakhAno mAra che, prANa saMzayarUpa che, zarIra-manano paritApa che asahya duHkhadAyI che. tethI AraMbha-choDavA sArA che. te mATe dhana, dhAnyAdi rUpa ke hiMsAdi Azrava dvAra rUpa bAhya ane rAgadveSAtmaka viSayapipAsArUpa atyaMtara pApopAdAna srotane dUra kara. mokSa ke saMvara rUpa nikharmatva jo. A saMsAramAM-mRtyulokamAM je nikamadarzI che, te ja bAhAtyaMtara sota chede che. Avo bAhyAvRMtara saMyoga chedanAra kayo AdhAra laI nikarmadarzI bane ? mithyAtva AdithI baMdhAya te jJAnAvaraNIyAdi karmonuM phaLa devApaNuM jANe jemake jJAnAvaraNIyathI jJAnanuM AvaraNa thAya ityAdi. ahIM prazna karyo che * * * x * tapa karavAthI karmano kSaya paNa thAya, to karmo sa-phaLa kema kahyAM ? uttara - A koI doSa nathI. - x * pratyekane ATha karmano udaya che ema nahIM,
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/4/4/152 paNa badhAM jIva AzrayI sAmAnyathI jotA AThe karmano sadbhAva che. tethI karmanuM saphalapaNuM kahyuM. tethI karma ke tenA upAdAna kAraNa Azravane nizcayathI choDe-Azrava thAya tevuM kRtya na kare. veda arthAt - x - Agama. tene jANe te vedavid - sarvajJa upadeza vartI. 233 A mAro ja abhiprAya nathI. badhAM tIrthaMkarono Azaya che te kahe che- * sUtra-153 : he ziSya ! re vIra che, samita che, sahita che, sadA tanAvAnuM che, zubhAzubha darzI che, svataH uparata che, lokane yathArtharUpe jonAra che, pUrva, pazcima, dakSiNa, uttara dizAmAM satyamAM sthita che; te vIra samita, sahita, matanAvAna, zubhAzubhadarzI, svayaM uparata, yathArtha loka dRSTAnA jJAnane huM kahIza- AvA yathAvasthita svarUpa jANanArane koI upAdhi nathI. tema kahuM chuM. * vivecana :samyavAda, nivadha tapa, cAstri kahyuM. have tenuM phaLa kahe che je koI atIta, anAgata, vartamAna [] che. teo karma vidAraNa samartha hovAthI vIra che. samiti yukta, jJAnAdi sahita, sat saMyama vaDe sadA yatanAvALA, zubha azubhane niraMtara dekhanAra, pApakarmo rUpa AtmAthI uparata che. jevI rIte loka cauda rAja pramANa che ke karmaloka che - pUrvAdi badhI dizAmAM rahela che tene dekhatA satya, saMyama, tapamAM sthira che, trikALa viSayatA jonArA che. pUrve anaMtA thayA, vartamAnamAM paMdara karmabhUmimAM saMkhyAtA che. bhAvimAM anaMtA sthita raheze; teono traNe kALano bodha che te huM tamane kahIza. te tame sAMbhaLo. teo 'vIra' ityAdi vizeSaNa yukta che. - 4 - 4 - [te bodha A pramANe] - je karmajanita upAdhi che te nAkAdi gatimAM janma, sukhI-duHkhI, subhaga-durbhaga, paryAptakaaparyAptaka Adi maLe ke nahIM tevI paramata zaMkA che. tIrthaMkaro sAkSAt joIne kahe che - mamatva chUTI javAthI tevA kevalIne karmajanita upAdhi nathI. tema huM kahuM chuM. adhyayana-4 "samyaktva'' uddezo-4 "saMkSepavacana'no muni dIparatnasAgare karela TIkAsahitano anuvAda pUrNa sUtrAnugama kahyo. nayavicArathI teno atideza karyo. adhyayana pUruM thayuM. AcArAMga sUtra-zrutaskaMdha-1nA adhyayana-4no munidIparatnasAgare karelo saTIka anuvAda pUrNa 234 AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 zrutaskaMdha-1 adhyayana-5 lokasAra * bhUmikA : cothuM adhyayana kahyuM. have pAMcamuM kahe che. teno saMbaMdha A pramANe - gata adhyayanamAM samyakatva kahyuM. temAM jJAna raheluM che. te baMnenuM phaLa cAritra e mokSanuM pradhAna aMga che, tethI lokamAM sArarUpa hovAthI tenA pratipAdana mATe A adhyayana che. AvA saMbaMdhathI AvelA A adhyayananA upakrama Adi cAra anuyoga dvAro che. upakrama dvAre arthAdhikAra be rIte che. adhyayana adhikAra pUrve kahyo. uddeza adhikAra niryuktikAra kahe che- [ni.236 thI 238] hiMsA kare te hiMsaka. AraMbha karavo te AraMbha. viSayono AraMbha karato te viSayAraMbhaka. - x - hiMsaka ane viSayAraMbhaka sAthe lIdhA. je sAdhu prANInI hiMsA kare ane viSaya sukha mATe sAvadha AraMbha kare te muni na kahevAya. viSayasukha mATe ekalo vicare te ekacara che. te paNa muni nathI. pahelA uddezAmAM hiMsaka, viSayAraMbhaka, ekacarano adhikAra che. bIjA uddezAmAM-hiMsAdi pApasthAnothI je dUra rahe te virata muni, teno adhikAra che. bolavAnA AcAravALo te vAdI, paNa avista vAdI parigrahavALo hoya che. teno adhikAra che. trIjA uddezAmAM-A ja vita muni aparigrahI bane che arthAt kAma ane bhogathI dUra rahe che. teno adhikAra che. cothA uddezAmAM - agItArthane sUtrArtha vinA duHkho bhogavavA paDe che. pAMcamAM uddezAmAM drahanI upamAthI sAdhune ciMtavavA. jema pANI bharela ane pANI na jhare tevo draha prazasya che, tema sAdhu paNa jJAna, darzana, cAstrithI bharelo hoya ane visarI na jAya tathA tapa, saMyama, guptithI nisaMgatA rAkhe. chaThThA uddezAmAM unmArga varjana arthAt kudRSTi ane rAgadveSa tyAga che. nAma niSpanna nikSepAmAM AdAna pada, gauNa baMnene niryuktimAM kahe che- [ni.239] prathama grahaNa karAya te AdAna. tenuM pada te AdAna pada. tenA karaNapaNAthI AvatI te nAma che. adhyayananA AraMbhe te bolAya che. - 4 - guNathI niSpanna te gauNa. gauNanAma te 'lokasAra' che. cauda rAja pramANa lokano sAra te lokasAra, be pada vALuM nAma che. loka ane sAranA cAra nikSepA che. nAmaloka-koInuM 'loka' nAma rAkhe. sthApanA loka-cauda rAjalokanI sthApanA. tenI traNa gAthA che. [temAM gaNita prakriyA che, je jJAtA pAse ja samajavI. dravyaloka - jIva, pudgala, dharma, adharma, AkAza, kALa e chano samUha. bhAvaloka-audayika Adi cha bhAvarUpa ke sarva dravya-paryAyAtmaka. 'sAra' paNa nAmAdi cAra bhede che. temAM dravyasArane kahe che--
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/5/-/bhUmikA 235 [ni.240] - x * badhAmAM "dhana' sAra bhUta che. jemake - A koTisAra (karoDapati che. A pAMca koDIvALo che. sthaLamAM eraMDo sAra che. * x * gurUpaNAmAM vaja bhAre che. * * * * * * - dvipadamAM tIrthakara sAra che, ApadamAM kalpavRkSa sAra che. ayitamAM vairina sAra che. * - svAmIpaNAmAM gorasanuM ghI sAra che, adhikaraNamAM pANImAM kamaLa sAra che, have "bhAva sAra"-- [ni.241] bhAva-viSayamAM sAra vicAratA phaLanuM sAdhana sAra che. phaLa eTale je mATe kriyA karIne tenI prApti. phaLa sAdhanA eTale phaLa mATe AraMbhamAM pravartavuM, pachI phaLanI prApti te mukhya che. phaLe to paNa te anekAMtika ane AtyaMtika rUpa hovAthI nisAra che, tethI viparIta "siddhi" e sAra che. A siddhipada uttama sukha vaDe zreSTha che. kemake te AtyaMtika, ekAMtika, anAbAdha sukha hovAthI uttama che. tenA sAdhano jJAna, darzana, saMyama, tapa che. bhAvasArarUpa siddhi phaLa meLavavA jJAnAdi upayogI che. tethI ahIM jJAna, darzana, cAritrano adhikAra che. te jJAnAdinI bhAvasAratA batAve che [ni.242] gRhastha lokamAM kutsita siddhAMtI kAma parigrahathI kutsita mArgamAM kata banIne loko kAmaparigraha AgrahI banI gRhasvabhAvane prazaMse che ane bole che . gRhasthAzrama jevo dharma thayo nathI - thavAno nathI. zUrapuruSo tenuM pAlana kare che, kAyaro pAkhaMDano Azraya le che. sarve pAkhaMDI gRhasthAzrama AdhAre rahe che. A rIte mahAmohamohita icchA madana kAmamAM pravarte che. vezadhArI paNa indriyonI kuceSTA nA rokIne be prakAre kAmavAsanA icche che. tenA karatA lokamAM sArarUpa jJAna, darzana, cAtri, tapa guNo uttama sukhavALI zreSTha siddhi meLavavA mATe AdaraNIya 'sAra' che. jo A jJAnAdi guNo hita mATe sAra che, to zuM karavuM ? te kahe che [ni.243] 'zaMkApada' choDI de. zuM mArA AraMbhela anuSThAna niSphaLa che evo vikalpa te zaMkA. tenA nimitta kAraNa te "zaMkApada'. jemake arihaMte kahela ati sUkSma atIndriya kevala AgamagrAhya arthomAM saMdeha evA zaMkApadane choDIne A jJAnAdi sArapadane daDhapaNe ane pAMkhaDInA daMbhathI kSobhita thayA vinA grahaNa karavo. zaMkApadane nivAsvA kahe che : "jIva che. jIvanA grahaNathI ajIvAdi paNa grahaNa karavA. jIvavALo jIve che ke jIvaze te zubhAzubhaphaLa bhokatA te jIva ane te "huM pote" ema pratyakSa sAdhya che athavA icchA, dveSa, prayanAdi kAryAnumAnathI jIva sAdhya che. ajIvo paNa dharma, adharma, AkAza ane padagala che, te gati, sthiti, avagAha ane be aNu vagere skaMdhanA heturUpa che. e rIte Azrava, saMvara, baMdha, nirjarA paNa vidhamAna che. Adi-aMtanA grahaNathI madhyanuM grahaNa thAya tethI sAkSAta jIva padArthanuM grahaNa karIne have mokSapadane kahe che - parama-pada ke mokSa zuddha pada vAsI hovAthI vidyamAna che. te baMdhano pratipakSI ke baMdha sAthe avinAbhAvIpaNe che. have jo mokSa hoya paNa tenI prAptino upAya na hoya to mANaso zuM kare ? tethI kahe che ke sagaDhe choDavA yatna kare. rAga-dveSa upazamathI saMyama paNa vidhamAna 236 AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 che, A rIte jIva ane mokSanI zaMkA tivArIne jJAnAdi sAra pada deDhatAthI grahaNa karavA. tethI paNa 'sAra' zreSTha gati batAve che. [ni.244] cauda rAja pramANa lokano sAra zuM ? te sArano sAra zuM ? tenA sAra-sArano sAra jo tame jANo cho to huM pUchuM chuM te kaho - [ni.245 badhAM lokano sAra dharma che. dharmano sAra jJAna che, jJAnano sAra saMyama che, saMyamano sAra nirvANa che. A rIte nAmanikSepa kahyo. adhyayana-5 "lokasAra' uddezo-1 "ekacara' have sUtrAnugamamAM sUga uccAravuM joIe. te A pramANe che* sUtra-154 - A lokamAM je koI prANI sapayojana ke nigyojana jIvahiMsA kare che, teo te jItomAM vividharUpomAM utpanna thAya che. temane viSayabhoga choDavA kaThina che, tethI te mRtyunI pakaDamAM rahe che. mokSasukhathI dUra rahe che. teo viSayasukhane bhogavI zakatA nathI ke vimukha paNa thaI zakatA nathI. * vivecana : jeTalA jIvo, manuSyo ke bIjA asaMyata che. temAM keTalAMka caudarAja lokamAM ke gRhasya-anyatIthiMka lokamAM cha kAya jIvanA AraMbhamAM pravartIne aneka prakAre viSayAbhilASavI temane pIDe che. - x * du:kha de che. dharma-artha-kAmarUpa prayojana mATe prANIno ghAta kare che. dharma nimite zauca mATe pRthvIkAyanI hiMsA kare che, artha mATe khetI Adi kare che, kAmArthe AbhUSaNa banAve che. A pramANe bIjA kAyonI hiMsA saMbaMdhI paNa jANavuM. vaLI anarthathI - prayojana vinA phakta zokha mATe zikAra Adi prANI upaghAtakArI kriyA kare che. e rIte artha ke anarthasI prANIone haNI - x - ekendriyAdi prANIne duHkha de che - X - pachI temAM pote ja anekavAra utpanna thAya che athavA te jIvone bAghA karI baMdhAyelA karma vaDe te-te kAyamAM utpanna thAya che. tevA tevA prakAra karmone bhogave che. [ahIMvRtti ane zUrNimAM thoDA bheda sahita gAjunIyo vAyanA pATha che.] jIvo AvA karmo zA mATe kare che ? je anyakAyamAM bhogavavA paDe ? tatvane na jANanArA te jIvane zabdAdi kAmo putyAjya che. abha savavALA ane maMdapuSya jIvone tenuM ullaMghana duSkara che. tethI te kAyamAM pravarte che. tethI pApa baMdhAya che. tenAthI - te jIvane cha kAya jIvone duHkha devAthI tathA adhika kAmecchAthI te maraNane vaza thAya che. pharI janma pAme ja che. pharI mRtyu, e pramANe janma-maraNarUpa saMsAramAMthI ta - 1 - chuTe. bIjuM - mRtyu madhye paDelo te mokSanA upAya evA jJAnAdi ke tenA kArya mokSathI dUra rahe che. athavA sukhano arthI te kAmone tajato nathI. te kAraNe te mRtyu maNe varte che. tethI janma, jarA, maraNa, roga, zokathI gherAI sukhathI dUra rahe che. te
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/5/1/154 adhika kAma lAlasAthI mRtyunA mukhamAM paDIne viSaya sukhanA kinAre Avato ja nathI. kAma abhilASa na tyAgatA saMsArathI dUra thato nathI. athavA adhika kAmI karmanI aMdara varte che ke bahAra te kahe che - 4 - 4 - te jIva karmanA madhyamAM paNa nathI tema dUra paNa nathI. e ja rIte cAstrinI prAptimAM paNa te aMdara nathI bahAra paNa nathI. ema 237 bolavuM zakya che. athavA A prANo levArUpa karma na karanAra saMsAranI aMdara che ke bahAra ? te zaMkAnuM samAdhAna kare che. ghAtikarma kSaya thavAthI te saMsAra madhye nathI, cAra aghAtI karma bAkI che mATe te bahAra paNa nathI. jeNe graMthi bhedI samyakatva prApta karyuM, mokSe janAra che tenA bhAvo kevA hoya ? - sUtra-155 : te [tatvadarzI jANe che ke tRNanA agrabhAge rahela, asthira ane vAyuthI kaMpita thaI nIce paDatAM jalabiMdunI mAphaka ajJAnI, avivekI, paramArthane nahIM jANatA jIvonuM jIvana paNa asthira che. chatAM ajJAnI jIva krUrakama karato, duHkhathI mUDha banI viparIta dazA pAme che. mohanA kAraNe garbha ane maraNa pAme che. A mohathI pharI pharI saMsAramAM bhame che. * vivecana : jenuM mithyAtva paTala dUra thayuM che, samyaktva prabhAvathI saMsAranI asAratA jANI che, te jANe che ke tRNanA agrabhAge rahelA jalabiMdu mAka ajJAnInuM jIvana che te jalabiMdu upara AvatA pANInA bIjA biMduthI prerita vAyu vaDe te jaLabiMdu paDI jAya che. - 4 - te rIte ajJAnInuM jIvita paNa kSaNika che. tattva jANanAra DAhyo sAdhu temAM moha na kare. ajJAnapaNAthI bAla-ajJa jIvanane bahu mAne che. tethI te bALa che. tethI te saasA vivekathI zUnya-maMda che, buddhimaMda hovAthI paramArtha jANato nathI. tethI jIvitane bahu mAne che. paramArtha na jANavAthI nirdaya anuSThAno, hiMsA-jUTha Adi - x - aDhAra pApasthAno te anna prakarSathI kare che. - 4 - te krUkarmanA vipAkathI prApta duHkha vaDe mUDha bane che. Avo mUDha kayA kAryathI mAruM A duHkha upazAMta thAya evI mohita matithI viparyAsa pAme che. prANi-ghAtathI prApta duHkhane zAMta karavA te ja hiMsA pharI kare che. ajJAna ke moha mithyAtvakaSAya-viSaya abhilASa che. te mohathI mohita thaI navA karmo bAMdhe, garbhamAM jAya, pachI janma pharI bAla-cauvana vaya, pharI viSayakaSAyathI karmo bAMdhI janma-maraNa pAmato nakAdi yAtanA sthAnamAM jAya che. ukta moha kArya-janma maraNAdithI te pharI pharI anAdi-anaMta caturgati saMsAramAM bhame che. tenAthI mukta thato nathI. paNa jo mithyAtva viSayakaSAyanA bhAvothI dUra rahe to saMsAra bhramaNa na thAya. mohanA abhAve viziSTa jJAnotpattithI mithyAtvAdi dUra thAya.- 4 - 4 * 238 AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 arthanA saMzayathI pravRtti thatI dekhAya che, te kahe che- * sUtra-156 : je saMzayane jANe che, te saMsAranA svarUpane jANe che, je saMzayane nathI jANatA te saMsArane paNa nathI jANatA. * vivecana : - baMne bAjunA aMza jemAM dekhAya te saMzaya. tenA be bheda-artha saMzaya, anartha saMzaya. artha te mokSa ane mokSano upAya. parama-pada ema svIkAryuM tethI mokSamAM saMzaya nathI. tenA upAyamAM saMzaya hoya to paNa pravRtti thAya che - x - anartha te saMsAra ane saMsAranA kAraNo. tenA saMdehamAM paNa nivRtti thAya kemake anartha saMzaya te nivRttinuM aMga che. tethI artha-anartha saMzayane jANato hoya tene heya-upAdeya pravRtti thAya che. te ja paramArthathI saMsAranuM parijJAna che. te darzAve che-- saMzaya jJAtA caturgatika saMsAra ane tenA kAraNa mithyAtva Adine jJa pariMjJAthI anartharUpe jANI pratyAkhyAna parijJA vaDe taje che. je saMzaya nathI jANato te saMsAra paNa nathI jANato. te kahe che, saMdehane na jANanArathI heya-upAdeya pravRtti na thAya. tethI saMsAra anitya, azucirUpa, niHsAra che ema te jANato nathI. - x - saMsAra parijJAna kArya viratinI prApti che. tethI sarva viratimAM zreSTha viratine batAvavA kahe che-- - sUtra-157 : je kuzaLa che te maithuna seve nahIM, je AvuM karIne chupAve che, te e ajJAnInI bIjI mUrkhatA che. upalabdha kAmabhogonuM paryAlocana karIne, jANIne kAmabhogonuM sevana na karIne, bIjAne paNa te upadeza de. tema huM kahuM chuM. * vivecana : je nipuNa che, puNya-pApa jANyA che, te mana, vacana, kAyAthI maithuna na seve. te ja saMsAra jANanAra che. jo mohanIya udayathI pArzvasthAdi seve che, te sevIne sAtA gauravanA bhayathI ekAMtamAM maithuna sevIne pachI guru pUche tyAre juThuM bole. - x - pApa chUpAve che. abuddhimAna kukarma kare te pahelI ajJAnatA, pachI jUThuM bolatA mRSAvAda lAge. - 4 - nAgArjunIyA kahe che- "je viSaya seve, AlocanA na kare, bIjA pUche to jUThuM bole te potAnA doSo vaDe vadhu lepAya che." tethI kAmo prApta thAya tyAre "citrakSullakamuni" mAphaka tenA vipAkane jANIne tene cittanI bahAra kADhe. - X - X - te zabda AdinA kaTu vipAkane jANIne bIjAne tevA pApa karavAnI AjJA paNa na Ape. pote paNa te choDe. tema huM kahuM chuM. meM pUrve kahyuM te meM eka samAna zreSTha jJAnapravAha meLavyo che, zabdAdinA svarUpane jANIne jinezvaranA vacanathI mane AnaMda thayo che. tethI huM kahuM chuM ke-- * sUtra-158 : vividha kAmobhogomAM Asakata jIvone juo. je nakAdi yAtanA sthAnamAM
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/5/1/158 pakAvAI rahyA che. A saMsAramAM te ja sthAnone vAraMvAra sparze che. lokamAM jeTalA AraMbhajIvI che, te A ja kAraNe AraMbhajIvI che. ajJAnI saMyamI jIvanamAM paNa viSayatRSAthI AkuLa banI azaraNane ja zaraNa mAnI pApakarmomAM ramaNa kare che. A saMsAramAM keTalAMka sAdhu ekalA vicare che. teo ati krodha-mAna-mAyAlobha-Arakata-naTa jevA-zaTha saMkalpo kare che. hiMsAdi AsavAmAM gRddha duSkarma yukta, sva prazaMsaka, mane koI duSkarma karatA joI na jAya tema vicare che. jJAnapramAda doSathI satata mUDha banI dharmane jANatA nathI. he mAnava ! je prajA pIDita che, karmabaMdhanamAM catura che, avidhAthI mokSa prApti batAve che. te saMsAra AvartamAM ja paribhramaNa kare che - tema huM kahuM chuM. * vivecana : 239 he ekAMta dharmakta manuSyo ! tame juo. niHsAra ane kaTu phaLadAyI rUpa Adi indriya viSayomAM vRddha thaIne indriyo vaDe viSaya ke saMsAra abhimukha thaIne nAkAdi yAtanA sthAnomAM gayelA prANIne juo. te viSaya svAduo indriyane vaza thaI A saMsAramAM paravaza thaI karmanI pariNatirUpa sparzone vAraMvAra te te sthAnomAM bhogave. pAThAMtaramAM pratha pAze ne badale thor3e che. - A saMsAramAM moha arthAt ajJAna ke cAstri mohamAM vAraMvAra mUDha bane che. je koI gRhastha sAvadha anuSThAnamAM rahe che, teo pharI pharI duHkhone anubhave che. vaLI te gRhasthone AzrIne AraMbha kare che tevA pAkhaMDI paNa te duHkhane pAme che. - 4 - 4 - gRhastha ke jainetara to dUra raho, paNa je saMsAra samudrathI taravArUpa samyakatva ratna meLavIne paNa mokSanuM eka kAraNa virati pariNAma pAmIne paNa karmanA udayathI sAvadha anuSThAthI bane che. te kahe che- A arhat praNIta saMyama meLavIne rAgadveSathI AkuLa banelo aMdarathI tapato viSayatRSNAthI pApakarma vaDe rame che. sAvadha anuSThAnamAM cita lagADe che. kAmAgni ane pApakarmathI baLato azaraNa evA sAvadha anuSThAnane zaraNa mAnI bhogecchA, ajJAna-aMdhakArAcchAdita dRSTithI vAraMvAra vividha vedanAne anubhave che. pravrajyA laIne paNa keTalAMka dUrAcAra kare che, te batAve che- A manuSyalokamAM keTalAka ekalA vicare che. tenA prazasta-aprazasta be bheda che. tenA paNa dravya-bhAva bhedo che. temAM dravyathI gRhastha, pAkhaMDI AdinuM viSaya-kaSAya nimitte ekAkI vicaraNa. bhAvathI aprazasta na hoya - kemake te rAgadveSa abhAvathI hoya che. dravya prazasta pratimA pratipanna - gacchathI nIkaLela ane sthavikalpIne saMghAdi kArya nimitte ekalA javuM paDe te che. bhAvaprazasta to rAgadveSanA virahathI thAya. temAM dravya tathA bhAvathI ekacaryA te saMyama laI kevaLajJAna na thayuM hoya tevA tIrthaMkarone hoya che. bAkInA badhA cAra bhAMgAmAM Ave che - temAM prazasta dravya AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 ekacarcAnA dRSTAMtano saMkSepa ahIM batAvela che- dhAnyapUraka saMnivezamAM yuvAna rUpavAnlR vAparo gAmathI nirgamana raste chaThano tapa zarU karyo. bIjo tApasa guphAmAM aThama tapa karI AtApanA le che. pahelA tApasane ThaMDI-tApa saheto joI tenA satkAra-sanmAna karyA. tyAre teNe guphAvALA tApasanI stuti karI, lokoe bIjA tApasanI paNa pUjA karI A rIte baMne bhAIoe ekalA rahI pUjAvA mATe tapa karyo, te apazA. sUtranI vyAkhyA madhye sUtrArthika niyukti kahe che-- [ni.246] cAra, carcA, caraNa e traNa zabdo ekArthaka che 'cAra'nA nikSepA cha che. nAma, sthApanA sugama che. dravyamAM jJa-zarIra, bhavya-zarIra vyatikti dravyacAra kahe che - x - lAkaDuM jala ane sthalamAM - 4 - aneka prakAre cAle che. temAM lAkaDAno pula vagere pANImAM bane che, sthaLamAM khADA vagere oLaMgavA lAkaDAM goThave che. lAkaDAnI nAvathI jaLamAM calAya che, jamIna para sthAdithI calAya che. Adi zabdathI lAkaDuM mahela AdimAM dAdara banAvavAmAM kAma lAge che tathA je je dravya eka dezathI bIjA dezamAM javA vaparAya te dravya cAra che. 240 [ni.247] je kSetramAM cAra karAya athavA jeTaluM kSetra cAlIe te kSetracAra kahevA. je kALamAM ke jeTalo kALa cAlIe te kALacAra che. bhAva-cAra ke caraNa be bhede che. (1) prazastacaraNa-jJAna, darzana, cAstri che. (2) aprazasta caraNa te gRhastha ane anyatIrthikanuM darzana che. A rIte dravyAdi cAra kahyo. have sAdhuno prazasta bhAvacAra prazna dvArathI batAve che. [ni.248] dravya, kSetra, kALa, bhAvarUpa lokamAM [zrama sahenAra] zramaNa ke catino dravyAdi cAra kaI rIte cAra prakAre che ? teno uttara - ahIM dhRtino adhikAra che. (1) dravyakRti - arasa, visa, tuccha, lukhkhA AhAramAM dhRti rAkhavI. (2) kSetra dhRti - kutIrthika bhAvita ke prakRti abhadraka loko hoya to sAdhue udvega na karavo. (3) kALadhRti - duSkALa AdimAM jevo lAbha maLe temAM saMtoSa rAkhavo. (4) bhAvakRti - koI Akroza, hAMsI Adi kare to paNa krodha na karavo. vizeSathI to kSetra ane kALamAM halakApaNuM hoya tyAM vadhu dhairya rAkhavuM kemake prAyaH dravya ane bhAvamAM tenA nimitte ja adhRti thAya che. pharI sAdhuno cAra kahe che- [ni.249] sAvadha anuSThAna hiMsA, jUTha, corI, abrahma rUpa pApanA hetuthI dUra rahe, parigraha na rAkhe te aparigraha. e dravya-cAra, kSetra-cA-guru sAMnidhya sevanAra, jAvajIva guru-upadezAdi samanvita. A rIte kAla-cAra batAvyo. sarvakALa guru upadeza mujaba vartavuM, bhAva-cAra-ulaTo mArga te unmArga arthAt akArya AcaraNa choDavuM. tathA rAgadveSathI vita banIne te sAdhu vicare-saMyama anuSThAna kare. e rIte niryuktikAre batAvyuM. have sUtrane AzrIne kahe che - viSaya kaSAya nimitte ekacarcA kare te kevo thAya ? viSayamRddha banela, indriya anukULa vartI ekacaryAmAM vartato patita sAdhu ke gRhastha
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/5/1/158 241 bIjA dvArA apamAnIta thatA bahu krodhI thAya. tathA vaMdana kare to bahumAnavALo thAya, kureTA ke khoTI tapazcaryAthI bahumAyI thAya. A badhuM AhArAdinA lobhathI kare to bahu lobhI thAya. tenAthI te bahu pApakarma rajavALo thAya. athavA AraMbhAdimAM bahu to bane tethI bahu rata thAya. naTanI mAphaka bhoga mATe bahu vepo dhAraNa kare te bahunaTa che. ghaNAM prakAre zaThapaNAthI bahuzaTha kahevAya. saMsArIpaNAnA ghaNAM vicAro karavAthI bahusaMkabhI bane. A pramANe cora vagerenI paNa ekacaryA jANavI. ukta sthitivALAnI kevI avasthA thAya ? te kahe che mAsava - hiMsA Adi. temAM saMga rAkhe te Azravasakata. nirta - karmathI lepAyelo. Avo te bole che - ya - huM dharma-cAritra mATe udhama karanAro chuM. vezadhArI paNa kahe che ke, huM paNa pravrajita chuM, dharma-cAritra mATe udhata chuM. ema bolatA te karma vaDe lepAya che. te usthitavAdI AsavamAM vartato AjIvikAnA bhayathI kaI rIte varte ? te kahe che, mane koI pApa karatA na jue, tethI te chAnA pApo kare che te pApo ajJAta ke pramAdanA doSathI kare che. vaLI niraMtara mohanIyanA udaya ke ajJAnathI mUDha banelo zrutacAstri dharmane jANato nathI. tevo viveka nathI. - x * viSaya kaSAyothI pIDita thaI teo ATha prakAranA karma bAMdhavAmAM kuzaLa che, paNa dharmAnuSThAnamAM kuzaLa nathI. he jaMtuo ! mAnavo ! manuSya ja upadeza grahaNa yogya hoya 'mAnava' lIdhuM. te tame juo. kayA manuSyo dharma na samajatA karma bAMdhavAmAM kuzaLa che ? je koI pApa anuSThAnathI vikta na hoya tathA jJAna, darzana, cAstri je mokSamArga che te rU5 vidhAthI viparIta avidhA, te vidyAthI gherAyelA chatAM mokSa kahe, teo dharmane jANatA nathI - x - te kAraNe bhAva Avarta-saMsAramAM janma-maraNanuM bhramaNa karyA kare che. nakAdi gatimAM vAraMvAra janma le che. adhyayana-5 "lokasAra" uddezo-1 "ekacara"no muni dIparatnasAgare karela TIkAsahitano anuvAda pUrNa 242 AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 vigrahanI A vamAna kSaNa che, A pramANe je kSaNAveSI che te apamata che. A mArga AyoMe batAvela che, te mATe usthita thaI pratyeka prANInA sukha-du:kha potAnA che tema jANI pramAda na kare A saMsAramAM manuSyanA abhiprAya ane du:kha bhi-bhinna batAvelA che. mATe je koI prakAranI hiMsA karatA nathI, asatya bolatA nathI, parISahone samyapha prakAre sahana kare che. te ja prazaMsanIya che.) * vivecana - A manuSyalokamAM sAvadha anuSThAna ke pramagyogarUpa je AraMbha che. kahyuM che ke, vastu levI ke mUkavI, bolavuM, paraThavavuM, AvavuM-javuM A badhuM jo pramAdathI kare to te sAdhune AraMbha doSa lAge. paNa jo pramAda na kare to anAraMbhI kahevAya. samasta AraMbhathI nivRtta sAdhu che je putra, patnI Adi mATe AraMbha karatA gRhasthane AzrIne anAraMbhI jIvana jIve che. kahyuM che ke sAvadha anuSThAna pravRtta gRhastha anavadha AraMbha jIvI che. sAdhu kAdavane AdhAre rahelA kamaLa jevA nirlepa hoya che. jo ema che to zuM ? A sAvadha AraMbhathI - X * dUra rahe athavA AI dharmamAM rahI pApAbhathI nivRtta thAya. sAvadhAnuSThAnathI thatA karma kSaya karato munibhAvane bhaje. - X - X -A pratyakSa dekhAtA AryakSetra, sukulamAM janma, indriya nivRtti, zraddhA saMvega lakSANa avasara ke mithyAtva kSaya-anudaya lakSaNa eTale samyaktva prApti hetubhUta kamavivara lakSaNavALo avasara athavA zubha dhyavasAya joDANarUpa saMdhi tane maLyo che. tene tArA AtmAmAM sthApana karela tuM jo. mATe kSaNa mAtra pramAda na karaje. na viSayAdithI pramAdavaza thaje. tatva prApta jJAnI - x -x - audArika zarIra, tenI A vArtAmAnika kSaNa sakha-du:khamAM vItI ane bhAvimAM paNa vItaze e rIte pratyeka kSaNane zodhavAnA svabhAvavALo sadA apamata rahe che. AcArya kahe che - A huM nathI kaheto paNa A mArga ApaNe kahela che. mArca eTale sarva tyAjya dharmathI dUra mokSa kinAre pahoMcelA tIrthakara ke gaNadhara. pUrve kahelo, have kahevAno mArga tIrthakaroe kahyo che eTaluM ja nahIM paNa afTTA - saMdhi [avasara maLelo jANIne dharma caraNa mATe taiyAra thayela tuM kSaNa mAma paNa pramAda na karIza. bIjuM nALiT - pratyeka prANInA du:kha ane duHkhanA kAraNo ke karma tathA managamatuM sukha jANIne tuM pramAdI na thaIza. pratyeka jIvanA du:kha ke karma ja nahIM paNa tenA upAdAnAbhUta adhyavasAyo paNa judA ja che te batAve che - X* teonA abhiprAya judA che. arthAta judI judI jAtanAM baMdha adhyavasAya sthAnavALA che. te A saMsAramAM ke saMjJIlokamAM manuSyo che. upalakSaNathI anya jIvo paNa levA. saMjJI prANInA saMkatA judA hovAthI tenA karma paNa judA che. tenA kAraNarUpa du:kha paNa judA judA che. - x* pharI pUrvokta kathana yAda karAvI kahe che - upAdAna bhedathI prANInuM du:kha paNa juduM che kemake badhA prANIo svakRtu karma ja bhogave che, anyakRta karma bhogavatA nathI. evuM mAnIne zuM kare ? te kahe che - te anAraMbhajIvI sAdhu ka adhyayana-5 uddezo-2 "viratamuni" ka * bhUmikA : pahelo uddezo kahyo. have bIjo kahe che. teno saMbaMdha A pramANe - pahelA uddezAmAM kahyuM ke ekacaya svIkArIne paNa sAvadha anuSThAnanI viratinA abhAvathI mani na kahevAya. tethI viparIta jema munibhAva kahevAya te kahe che. A saMbaMdhathI AvatuM sUtra A pramANe * sUjha-159 - A lokamAM jeTalA paNa anAbhajIvI che, teo AraMbhathI rahita thaI pApakarmano kSaya karI A apUrva avasara che ema vicAre, A audArika zarIra, [1/16].
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/5/2/159 43 244 AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 pratyeka prANInA sukha-du:khanA adhyavasAyane jANI - x * hiMsA na kare, jUTha na bole - X - X - te pAMca mahAvratamAM sthira rahIne pratijJAnusAra saMyama pAlanamAM udhata thAya, - x - zIta-uNAdi sparze ke du:kha sparzone sahana karato Akula na thAya paNa vividha upAyothI saMsAra asArAdi bhAvanA vaDe AtmAne samyak prakAre sahevA ane potAne du:khI na mAnavA prere, je samabhAve parISahone sahe tene zuM guNo thAya ? te kahe che * sUtra-160 - AvA pirISaha sahenArA sAdhu 'zamitA' payamivALA kahevAya che. je pApakarmomAM Asakta nathI, tene kadAca AtaMka pIDe tyAre te du:kha sparzAna sahana kare evuM bhagavaMte kahyuM che. A du:kha pahelA ke pachI mAre ja sahana karavAnuM che. A audArika zarIra chinna-bhinna thanAruM vidadyana svabhAvavALuM, Adhava, anitya, AzAzvata, vadhavA-ghaTavAvALuM ane nAzavaMta che, A rUpasaMdhi [zarIra svarUpa ne tuM che. * vivecana : pUrve kahela parISahone sahenAra, samyak ke zama bhAvavALo cAstri grahaNa karIne samyaka ke zamitA paryAyavALo bane. A rIte parISaha-upasargathI kSobhita na thAya tema kahIne have roganI sahanazIlatA batAve che - jeNe kAmavAsanA dUra karI, tRNa ke maNimAM, DhephA ke sonAmAM samAnabhAva dhAraNa karyo che tevA samatAne pAmelA pApakRtyothI - x * dUra rahelA che. kadAcita tevA sAdhune mRtyu tulya zUlAdi vyAdhi vizeSa thAya tyAre te zuM kare ? kahe che - x * temaja A kahenAra koNa che ? te paNa kahe che- buddhi vaDe rAje te dhIra, te tIrthakara ke gaNadhara che, teo kahe che, tevA jIvaleNa roga vaDe pIDAto chatAM te duHkhAnubhava vyAdhivizeSane samyaka prakAre sahe, sahana karatA vicAre ke - X * pUrve paNa meM azAtA vedanIya karmacI Avela AvuM duHkha sahana karyuM che, pachI paNa mAre sahana karavAnuM che kemake saMsAravartI evo koI jIva nathI ke jene asAvAvedanIya karmanA vipAkajanita rogAtaMka na thayA hoya. vaLI kevalI bhagavaMte paNa mohanIyAdi cAra ghAtikarma kSaya thatAM kevaLajJAna utpatti pachI paNa asAtA vedanIyanA udayano saMbhava che. tethI tIrthakarone paNa A baddha, pRSTa, nidhad, nikAcana avasthArUpe Avela karma avazya vedavuM paDe, te sivAya mokSa na thAya. tethI bIjA sAdhu vageree paNa sAtA vedanIyakarma udayamAM AvatA sanatu kumAranA deTAMtathI 'mAre paNa sahana karavuM" ema vicArI kheda na karavo. kahyuM che ke, svakRta dukRtyano A vipAka che, te madhyastha rahI sahana karavo, tema karatA zIgha du:khathI chuTakAro thaze, paNa jo bhogavavAmAM samatA nahIM rAkhe to te vipAka navA so bhavano hetu thaze. vaLI A dArika zarIra ghaNo kALa rasAyaNAdithI popyA chatAM mATInA kAcA ghaDAthI paNa niHsAra ane sarvacA sadA nAza pAmanAruM che, te batAve che - pUrve ke pachI A zarIra potAnI meLe bhedAvAnA dharmavALuM che. A audAki zarIra sArI rIte poSavA chatAM vedanAno udaya thatAM mAthuM, peTa, AMkha vageremAM ApameLe ja bhedana pAme che. tathA hAtha, paga Adi avayavo ApameLe vidhvaMsa pAmanAra che. saginA aMte thatA sUryodaya mAphaka dhruva na hovAthI A zarIra agva che tathA apaTuta, anutpanna - eka sthira svabhAvavALuM hoI kuTastha nityava mAphaka nitya na hovAthI anitya che e ja rIte azAzvata che. tathA iSTa AhAranA upabhogathI dhRti, upakhaMbha AdimAM dArika zarIra vargaNAnA paramANunA upacayathI caya tathA ghaTavAthI apacaya che. tethI te cayApacayika che. tethI ja vividha pariNAmI ane vipariNAma dharmI che. AvA zarIra para koNa mamatva ke mUcha kare ? tethI A zarIra vaDe kuzala anuSThAna vinA bIjI rIte saphaLatA nathI. kahe che A rUpasaMdhi [cogya avasarone juo-A zarIra nAzavaMta dharmathI gherAyeluM che, paMcendriyanI zaktinA lAbhano avasara che, te dekhIne judA judA rogathI utpanna du:khone sahana kare. A pramANe jonArane zuM thAya ? * sUtra-161 - evA vicArathI dehanA svarUpane jonArA AtmiramaNarUpa eka AyatanamAM lIna, zarIrAdimAM anAsakata, tyAgI sAdhakane saMsAra bhramaNa karavuM nahIM paDe . ema huM kahuM chuM. * vivecana : sArI rIte dekhanAne A zarIra anityAdi che, evuM vicAratA tene saMsArabhramaNa nathI, tethI AtmAne badhA pApAraMbhothI maryAdAmAM rakhAya athavA kuzala anuSThAnamAM udhamavALo karAya. to te jJAna, darzana, cAritramAM eka-advitIya evo ekAyatana che, temAM maNatA kare to ekAyatanarata che. vaLI A zarIra ke janmamAM vividha uttama bhAvanA vaDe zarIranA anubaMdhathI mUkAya te vipramukta che, tene nakAdi gatimAM bhramaNa nathI. vartamAnakALa batAvavAthI bhAvimAM paNa bhamaNa nathI athavA te ja janmamAM badhAM karmano kSaya thavAthI tene narakAdi mArga nathI. je hiMsAdi Azrava dvArothI nivRta che, tene saMsArabhramaNa nathI. A pramANe sudharmAravAmI kahe che ke huM mArI mati kalpanAthI nathI kaheto paNa je vardhamAnasvAmIe divyajJAnathI jANIne vacanathI kahyuM che, te huM tamane kahuM chuM. A pramANe virata te muni che tema kahyuM. have aviratavAdI te parigrahavALo che ema pUrve kaheluM tenuM pratipAdana kare che- * sUtra-162 - A jagamAM jeTalA paNa parigrahavALA che, te parigraha thoDo hoya ke vadhu - sUkSama hoya ke skUla, sacita hoya ke acitta te harigrahadhArI gRhastha samAna ja che.
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ 245 246 AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 1/5/2/162 A parigraha narakAdi mahAbhayanuM kAraNa che, AhArAdi lokasaMjJA paNa bhayarUpa che. tenI pazciha Adino saMga na karavo. vivecana : je koI A lokamAM pagrikyukta che, tene Avo parigraha hoya che - parigrahaNa kasatuM vya koDI vagere thoDuM hoya ke dhana, dhAnya, hiraNyAdi vadhu hoya; tRNa-lAkaDuM vagere mUlyathI ke vaja Adi pramANamAM nAnuM hoya athavA mUlya ke pramANathI hAthI, ghoDA Adi sthULa [moTuM hoya; A vastu sacita hoya ke ayita hoya. A parigraha vaDe yukta A parigraha rAkhanAra gRhasthI sAthe ja vezadhArI vratI hoya. athavA A cha javanikAsamAM viSayabhUta thoDA-vadhu Adi dravyomAM mUcha karatA parigrahadhArI bane che. e pramANe avirata chatAM huM virata chuM ema bolatA parigrahaNI parigrahadhArI bane che. e pramANe bIjA vratomAM paNa jANavuM. kemake Avo ta nivAravAthI ekadeza aparAdhe sarva aparAdha saMbhave. zaMkA ja ala parigrahathI parigrahavuM thAya to hastabhojI digaMbara, saraska boTika Adi aparigrahI mAnavA paDaze. samAghAna - tema nathI kemake temane parigrahano abhAva che te asiddha che. temane paNa asthi, pIMchI Adi parigraha tathA zarI-AhAra Adi aMtara parigraha to che ja. jo tene ghamahatuka kahezo to amAre paNa te ja kAraNe dharmopakaraNa che. to digaMbapaNAno Agraha zA mATe ? have je atyAdi paridhArI aparigrAhatAnuM abhimAna rAkhe che temane AhAra, zarIrAdi mahA anani mATe thAya che, A 5 Adi parigrahathI keTalAMkane te parigrahava narakAdi gamana hetu ke badhe avizvAsanuM kAraNa hovAthI mahAbhayarUpa thAya che. kemake A parigrahanI prakRti che - x * athavA digaMbarane zarIrarthe AhAra levA anya upakaraNa na hovAthI gRhasthanA ghera AhAra karatAM avidhithI azuddha AhAradi khAtAM karmabaMdha janita mahAbhaya che. zarIra DhAMkela na hoya bIjAne paNa bhayarUpa che. A rIte parigraha mahAbhaya che tethI kahe che - asaMyata lokanuM apa Adi vizeSaNavALuM dravya temane mahAbhaya rU5 che. je lokavitane badale lokag laIe to AhAra, bhaya, maithuna, parigraha 5 saMjJA mahAbhayane mATe thAya te jANIne pratyAkhyAna parijJAthI teno tyAga kazyo. A bhAdi dravya parigraha ke zarIra AhAradinA saMgane na karavAthI te parigrahajanita mahAbhaya na thAya. vaLI * sUga-163 - A supatibaddha ane sukathita che, tema jANIne, he paramacakSu puraSa ! tuM parAkrama kara tenAthI ja bahAcarya che. tema huM kahuM chuM. ' sAMbhaLyuM che, anubhavyuM che ke baMdhanathI chUTakAro potAnA AtmAthI ja thAya che, mATe sAdhaka parigrahathI mukta thaI jIvanaparyata pariSahone sahana kare, pramAdIma dharmI vimukha zad Apamata thaIne saMyamamAM vicare. A munidharmanuM samyapha pAlana kare tema huM kahuM chuM. * vivecana : te parigraha choDatAte sArI rIte pratibaddha tathA sArI rIte upanIta jJAnAdi che. ema jANIne kahe che, he mAnava ! tuM parama jJAna cakSuvALo banIne ke mokSa ekadaSTi thaIne vividha taponuSThAna vidhi vaDe saMyama ke karmakSayamAM parAkrama kara, jeo A pAihI vista banIne parama caNA thayA che teomAM ja paramArathiI brahmacarya che. bIjAmAM nathI. kemake bIjAmAM brahmacaryanI nava vADa nathI athavA A brahmacarya nAmano zrutaskaMdha che te paNa "brahmacarya" kahevAya che. te paNa aparigrahIne ja che. sudhamasviAmI kahe che ke je kahyuM ke kahIza te sarvajJa upadezathI ja che, te batAve che - kaheluM ke kahezvAnAra je zrata meM tIrthaMkara pAsethI sAMbhaLela che AmAmAM sthira thayela che, citamAM paNa te ja pramANe che. baMghathI thato mokSa prAcaryamAM vyavasthita che, vaLI A parigraha rAkhavAthI vita jene gRha nathI tevA aNagAra che. te sAdhu jIvanaparyata parigrahanA abhAvathI bhUkha-tarasa Adi sahana kare. punaH upadeza detA kahe che, viSayAdi tathA pramAda vaDe dharmathI vimukha thayelA gRhastho ane vezadhArIne tuM jo. temane joI apamata banI saMyamanuSThAnamAM cana kara, pUrvokta saMyamAnuSThAna sarvajJae kaheluM che, te sArI rIte pALavuM, A pramANe che kahuM chuM. adhyayana-5 "lokasAra" uddezo-2 "viratamuni"no muni dIparatnasAgare karela TIkAsahitano anuvAda pUrNa * adhyayana-5 uddezo-3 "aparigraha" % bIjo uddezo kahyo. have trIje kahIe chIe. teno saMbaMdha A pramANe - bIjA uddezAmAM aviratavAdI parigrahavALo che te kahyuM. ahIM tenAthI ulaTuM kahe che. e saMbaMdhathI Avela uddezAnuM paheluM sUtra A pramANe * sUtra-164 : A lokamAM je koI aparigrahI che, te A atyAdi dravyanA tyAgathI aparigrahI bane che. medhAvI siAdhaka jinavacana sAMbhaLIne tathA paMDitonA vacana vicArIne aparigrahI bane. Aryoe samatAmAM gharma kaho che. je rIte meM kamano kSaya kahyo che, te rIte bIja mAgamAM karmo kSINa karavA kaThina che. tethI huM kahuM chuM ke zaktinuM gopana na karatA karmono kSaya karo. * vivecana : A lokamAM je koI aparigrakvALA virata sAdhuo che, te badhA A abha dravyano tyAga karI aparigrahI gayA che. athavA chajIvakAsamAM mamatvabhAva tajavAthI aparigrahI gayA che. A aparigraha bhAva kevI rIte bane ? tIrthakara AjJA-AgamarUpa
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/5/3/164 243 248 AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 vANI sAMbhaLIne 'medhAvI' - maryAdAmAM rahelo, zrutajJAna bhaNela, heya-upAdeya parihArapravRttijJa tathA "paMDita' gaNadhara, AcAryAdinA vidhi-niyamarUpa vacano sAMbhaLI sayidacita parigrahano tyAga karI aparigrahI thAya che. kevalajJAnI tIrthakaro dharmakathA avasare upadeza Ape che. teoe kevo dharma kahyo che ? samatA dharma, zatru-mitramAM samabhAva thakI Aryoe dharma kahelo che. kahyuM che . koI bAhu upara caMdanano lepa kare ke vAMsalAthI cAmaDI chole, koI stuti kare ke niMdA kare to paNa mani temanA para samabhAva rAkhe athavA deza, bhASA ke AcaraNathI teo Arya che, te badhAmAM samabhAva rAkhI bhagavaMte upadeza Apela che. tethI ja kahyuM che jema puNyavAnane dharma saMbhaLAve tema daridrane paNa saMbhaLAve. athavA zama nI bhAvathI, hevadharmatyAgathI Arya banelAe prakarSathI A dharma kahyo che, athavA indriyamananA upazamathI tIrthakaroe dharma kahyo che. - x * x * A dharma deva, manuSyanI parSadAmAM kahetA bhagavaMte kahyuM, jema meM jJAnAdi mokSa avasara sevyo che athavA A jJAna, darzana, cAstriAtmaka mokSamArgamAM, samabhAvAtmaka, indriya-mana upazamarUpe meM mamakSabhAve - x * jAte ja ATha prakAre karmasaMtatino kSaya karI dharma kahyo, te ja mokSamArga che, bIjo nahIM. anyatIrthika kathita mArgamAM karmano kSaya duHkhe karIne thAya che, kemake temAM asamIcInatAthI kharA upAyano abhAva che. * x * jema A mArgamAM ja meM vikRSTa tapathI karma khapAvyuM, te ja rIte anya mumukSa saMyamAdimAM potAnI zaktine yoje, pramAda kare. A pramANe sudhamasviAmIe potAnA ziSyane kahyuM, parama kAruNyathI bhIMjAyelA hRdayavALA, parahita upadeza dAtA vardhamAnasvAmIe kahyuM che. have kayo mANasa AvI kriyA karanAro thAya ? te kahe che * sUtra-165 - vijyA lenAra sAdhakanA traNa prakAra batAve che- 1. pUrve udhata hoya che, aMta sudhI saMyama pALe che. 2. pUrve udhata hoya che, pachI patita thAya che. 3. pUrve udhata nathI ane pachIthI patita thatA nathI. je saMsAranA padArthone jANIne pratyAkhyAna parijJAthI choDe pachI pharI tenI icchA kare che, te gRhastha samAna ja che. * vivecana : je koI saMsAno svabhAva jANavA vaDe dharmacaraNamAM tatpara manavALo banIne prathamathI dIkSAnA avasare saMyama anuSThAna mATe udhata thayela hoya te 'pUrvotthAyI' che. pachIthI zraddhA-saMvegathI vizeSathI vadhatA pariNAmavALo hoya, to te patita thato nathI. arthAt siMhanI mAphaka nIkaLe che ane siMha mAphaka dIkSA pALe che. te gaNadhAdi mAphaka pahelo bhaMga. bIjo bhaMga- pahelA cA>>i le, te pUrvotthAyI. pachI karma pariNatinI vicimatI ane tathAvidha bhavyatAthI naMdipeNa mAphaka patItavArikhI thAya ke goThAmAhila mAphaka trIjo bhaMga-na hovAthI lIdho nathI. jeNe pahelA dIkSA lIdhI ja nathI te pachI patIta ke apatIta kema kahevAya ? dharmI hoya to dharma ciMtA thAya che ? cotho bhaMga - pUrve dIkSA na lenAra pachI paDato nathI te avirata-gRhastha jANavo. te samya viratinA abhAve pUrvotthAyI nathI, dIkSA lIdhA pachI ja paDe, paNa dIkSA lIdhA vinA na paDe tevI noMpachAtravAtI. zaMkA- gRhastho cothA bhaMgamAM che tema kahevuM yogya che, tene sAvadha-anuSThAna che, dIkSA na levAthI mahAvrata abhAve paDavAno saMbhava nathI. paNa zAkyAdine dIkSAthI paDavAno saMbhava che tenuM zuM ? | uttara - zAkayAdi sAdhune paMca mahAvata nathI, sAvadha anuSThAnathI te pUrvotthAyI nathI, dIkSA abhAve te pazcAnipAtI paNa thatA nathI. te gRhastha samAna ja che. - x * athavA udAyIrAjAnA ghAtaka vinayarana cothA bhaMgamAM Ave. bIjA paNa sAvadhaanuSThAyI tevA ja che. pAsasthAdi vrata laIne rAMghavA raMdhAvavA dvArA - 4 - gRhastha tulya che. have kahe che * sUtra-166 - A [utthAna-patana) ne kevalajJAnathI jANI tIrthakare kahyuM, muni AjJAmAM raci rAkhe, te paMDita che tethI AsaktithI dUra rahe. rAtrinA pahelA ane chellA bhAgamAM saMyamamAM prayatnazIla rahe. sadA zIlanuM anuzIlana karesAMbhaLIne kAma ane mAyA-lobhecchAthI dUra rahe. A kama-zarIra sAthe yuddha ja bIjI sAthe laDavA zuM maLaze ? * vivecana : je utthAna, nipAta Adi pUrve batAvyuM te kevaLajJAna vaDe jANIne tIrthakarane kahela che, bIjuM A jinapravacanamAM rahelo tathA tIrthaMkaranA upadeza zravaNanI icchAvALo te AjJAkAMkSIAramAnusAra pravRttika che. te sataasatanA vivekano jJAtA, sneharahita, rAgadveSamukta, nitya guru AjJAmAM prayatnavALo thAya che, zaninA pahelA-chellA prahare sadAcArathI varte. madhyavartI be praharamAM cokta vidhie nidrA le Adi. - 4 - A pramANe rAtrinI yatanA batAvavAthI divasanuM paNa samajI levuM. vaLI sarvakALa 18,000 bhedavALuM saMyama-zIla pALe athavA cAra prakAre zIlapALe te A rIte * mahAvratanuM samyapha pAlana, gaNa gupti pAlana, pAMca indriyonuM niyamana ane kapAya nigraha, A zIlane vicArI mokSanA aMgapaNe pALe. kSaNavAra mATe pramAdavaza na thAya. zIla koNa vicAre ? zIlarakSaNanuM phaLa mokSa tathA zIla-vaMtaratitAthI narakAdi gamanane AgamathI jANIne icchA-madanakAma rahita bane tathA mAyA ke lobhecchA na rahe tevo 'phaeNTTa' bane. kAma ane jhaMjhAnA pratiSedharI mohanIyano udaya pratiSedhita thAya. tenAthI te zIlavAnuM bane. sAra e ke dharma sAMbhaLI kAma ane ajhaMjha thaI mULaguNa-uttaraguNa
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/5/3/166 49 rapa0 AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 yukta bane. - X - zaMkA-'jIvathI zarIra juduM che' AvI bhAvanA bhAvanAra potAnuM baLavIrya gopavyA vinA parAkramathI 18,ooo zIlAMgadhara ane AjJAnusAra vartavA chatAM mArA karmo dUra thayA nathI. tenuM asAdhAraNa kAraNa kaho; jethI huM karmamala hita thAuM. Apa kaho to huM siMha sAthe paNa laDuM - x * mAre kazuM azakya nathI. samAdhAna :- zarIra-manayukta dArika zarIra vaDe tuM yuddha kara. viSaya sukha tRNA sAme laDa. sanmArge cAlI tene vaza kara. bAhya yuddhanI jarUra zuM che ? taraMga zaku ke kamoMnA jayathI badhuM kArya siddha thaze. paNa A saMyama sAmaNI karoDo bhave paNa maLavI muzkela che. te kahe che * sUtra-167 - bhAvayuddha yogya audArika zarIra durlabha ja che. tIrthakaroe teno pari ane viveka batAvela che. dharmathI yuta ajJAnI jIva gabhadimAM phasAya che. A jina-zasanamAM evuM kahyuM che . je pAdimAM Asakata thAya te hiMsAmAM pravRtta thAya che. te ja sAcA muni che, je lokone viparIta mArge jatA joI tenuM upekSaNa kare. A pramANe kamane samyapha prakAre jANIne te sarvapakAre hiMsA na kare. saMyamanuM pAlana kare ane dhRSTatA na kare. pratyeka jIvanuM sukha pota-potAnuM che, tema vicArI prazaMsAno abhilA. thaI samasta lokamAM koIpaNa AraMbha na kare, kevala mokSa tarapha mukha rAkhI cAle, ahIM-tahIM na bhaTake. rurImAM vRddha na thAya, AraMbhothI dUra rahe. - vivecana : A audArika zarIra bhAvayuddhane yogya che. ['ghanu' nizcayArthe che.) te kharekhara durlabha ke duprApya che. A ati durlabha manuSyapaNuM agAdha samudramAM paDela kharajavA jevuM ke vIjaLInA jhabakAra jevuM kSaNika che. athavA 'gurave va yu' evo pATha paNa che. temAM saMgrAma-yuddha anArya che, pariSahAdi sAthe laDavuM te Aryayuddha che, tethI te durlabha che. mATe tenI sAthe laDa. tema kahyuM. tethI sarva karmakSaya rUpane jaldI pAmIza. tethI bhAvayuddha yogya audArika zarIra meLavIne koI marUdevImAtA mAphaka te ja bhave sarva karmano kSaya kare che. koI sAta ke ATha bhave bharata rAjA mAphaka mokSa meLave che. koI ardha pudgala parAvatamAM moho jAya che ane bIjA-abhavI mokSe jatA nathI. ema kema ? te kahe che- jema je prakAre A saMsAramAM tIrthakaroe parijJA viveka [kahyo che.] koIno kaMIpaNa adhyavasAya; saMsAra vaividhya hetu batAvyo che, te ja buddhimAne svIkAravo joIe. te ja parijJAnanuM judA-judApaNuM batAve che durlabha manuSyatva pAmIne tathA mokSagamananA heturUpa dharma pAmIne paNa karmanA udayathI dharmabhraSTa thaI ajJAAnI jIva kumAra-nyauvanAdi avasthArUpa gabhadimAM vRddha thAya che. A avasthA sAthe mAro viyoga na thAo evA vicAravALo bane che. athavA dharmabhraSTa thaI evA kAma kare che jenAthI gabhadi yAtanA sthAnomAM utpanna thAya che. - x * A vAta jinavacanamAM prakathI kahela che. have pachI paNa te ja kahe che te darzAve che- 'cakSu' Adi indriya viSayamAM rAgI banela - x * hiMsA AdimAM pravarte che. ahIM viSayomAM rUpanI pradhAnatA jANI tenuM grahaNa karela che. Asava dvAromAM hiMsA pradhAna ane prathama hovAthI tene lIdhI che. ajJAnIrUpa Adi nimite dharmathI bhraSTa thaI gubhadinA du:kha bhogave che. A pramANe jina-mArgamAM kahyuM che. je viSayasaMgane gabhadigamanano hetu jANIne dharmathI bhraSTa na thAya, hiMsAdi AzravahArathI nivarte. te kevo thAya ? te ekalo ja jItendriya muni - x * teNe samyak rIte mokSamArga jJAna, darzana, cAsTiA vaDe saMmukha karyo che athavA te munie bhayane jAmyo che eTale je hiMsAdi AsavadvArathI dUra rahe te muni ja "kSuNa mokSamArga che. vaLI je viSayakaSAyathI parAbhUta che, hiMsAdimAM kta che, tevo gRhastha ke pAkhaMDI loka rAMdhavuM-raMdhAvavuM Adi auddezika ane sayita AhArAdimAM kta che, tenI upekSA karato ke azubha vyApAra choDIne te mokSamArga jJAtA muni bane che. lokane anyathA joIne zuM kare ? te kahe che pUrve kahelA hetuthI je karma bAMdhyuM tenAM upAdAna kAraNo jJaparijJA vaDe samajIne pratyAkhyAna parijJA vaDe sarvayA choDe. te karma choDanAra kAyA, vacana ane mana vaDe jIvonI hiMsA na kare, na karAve, na anumode. vaLI pApa upAdAnamAM pravRta AtmAne saMyamIta kare athavA sattara prakAranA saMyamamAM AtmAne joDe ityAdi. vaLI kadAca asaMyamamAM pravarte to dhRSTatA na kare. koI kArya guptapaNe kare to paNa lajjA pAme. A rIte kahe che ke mokSamArga jANelo muni krodha, mAna, mAyA, lobha na kare. kaI rIte ? badhAM prANIne manonukUla te sAtA-sukha che, bIjAnA sukhe pote sukhI nathI, bIjAnA duHkhe du:khI nathI. tevuM jANIne pote hiMsA na kare. dareka prANInA sukhane vicArato muni zuM kare ? te kahe che, prazaMsAno abhilASI thaI lokamAM koI jAtano pApAraMbha na kare ke yazakIrti mATe tapa paNa na kare. paNa pravacana prabhAvanArthe kare. AvA ATha prabhAvako kahyA che - prAvayanI, dharmakathI, vAdI, naimittika, tapasvI, vidhAsiddha, maMtravid, kavi. athavA rUpano abhilASI na bane - udvartanAdi na kare. sadAcAra kaI rIte pALe ? te kahe che - baghAM malakalaMka dUra thavAthI eka mokSa ke rAga-dveSanA sahitapaNAthI eka te saMyama, tenI abhimukha tathA mokSa ane tenA upAyamAM eka daiSTi rAkhI koI pApAraMbha na kare. mokSa-saMyama sanmukhanI dizA sivAyanI dizAmAM na jue. e rIte AraMbharahita bane. kumArga tyAgathI te pApAraMbhano anveSI na bane. nirviNacArI bane. vAraMvAra janme te prajA, tenA AraMbhathI nivRta hoya ke mamavarahita hoya. zarIrAdimAM paNa je mamavarahita hoya te ja nirviNacArI hoya che athavA sImAM
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2pa AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 * adhyayana-5 uddezo-4 "avyakta" ka. 1/5/3/167 akta hoya te AraMbhamAM paNa nirveda pAme ane je prajAmAM ana ane AraMbharahita che te kevo hoya ? sUjha-168 : evA saMyamavAta sA, sarva te uttama bodhane prApta karI na karavA yogya pApakarma cpha STi rAkhatA nathI. je sabhyatva che te munidharma che ane je munima che te samyakatva che ema jANo. siciva, neha sakata, viSaya AsvAdanamAM lo, kapaTI, pramAdI gRhavAsI mATe A samyakatva ke muninuM pAlana zakya nathI. munidhana dhAraNa karI muni zarIrane kRza kare, prAMta ane lupta bhojana kare eva samavada vIra saMsara samudrI pAra pAme. sAvadha anuSThAnathI virad sAdhaka saMsArathI karela ane mukta kahevAya che, tema huM kahuM chuM. - vivecana : tha6 eTale saMyama. te jene hoya te nivRta AraMbhavALo che. te muni vasumAt che. tene badhA padArthonuM prakAzaka jJAna samyaka rIte maLeluM hovAthI na karavA yogya pApakRtyane te icchato nathI. arthAt paramArthane jANelo hovAthI te sAvadha anuSThAnA karato nathI. A pApakarma varjana e ja samyak prajJAna che - x * samyaka eTale samyakatva ke samyAna tenuM sAthe hovuM. ekanA grahaNathI bIjuM grahaNa thAya che. A samyakatva ke samyajJAnane tame juo. munino bhAva te mauna-saMyama anuSThAna che, tene juo. tathA je mauna che te samyajJAna ke nizAya samyakatva che te tame juo. jJAnanuM phaLa virati ane jJAna samyakatvanI abhivyaktinuM kAraNa che tethI samyakatva, jJAna, caraNanI ekatA vicAQI. A jenA-nAthI zakya nathI mATe kahe che alpa pariNAmathI maMdavIrya tathA saMyama-tapanI dhIraja tathA deDhava hitane A samyakavAdi anuSThAna zakya nathI. vaLI putra, kalaga AdinA snehathI Adrane paNa saMyama kara che, jemane zabdAdino AsvAda che, vaka samAcAra-mAyAvI che, viSayakapAyAdi pramata che, gRhamAM rahenAra che temane pApakarma varjana rUpa mauna anuSThAna zakyA nathI. to te kevI rIte zakya bane ? | muni - traNa jagatane mAnanAra tenuM mauna te muniva. te badhA pApakarmanA varSanarUpa che. te grahaNa karIne audArika ke karma zarIra dUra kare. te mATe prAMta-vAla caNAdi alpa AhAra che. te paNa rakSa ane vigaI hita che. Avo AhAra karma vidAvAne samartha 'vIra' puraSo le. vaLI te samyakatva ke samatvadarzI hoya che. je tuccha ane lukho AhAra khAnAra che, tene zuM guNa gAya ? upara banAvela guNavALA evA te muni saMsAte tare che * x* taryA che. te bAhya atyaMtara saMganA abhAvathI mukta jevA ja che. teo sAvadha anuSThAnathI virata che. ema vyAkhyA karI. adhyayana-5 "lokasAra' uddezo-3 'aparigraha'no muni dIparatnasAgare karela TIkAsahitano anuvAda pUrNa * trIjo uddezo kahyo. have coro kahe che . teno saMbaMdha A rIte pahelA uddezAmAM hiMsaka ane viSayAraMbhI 'eka-cara' hoya to tene muktitvano abhAva kaho. bIjA ane trIjAmAM. hiMsA, viSayAtma ane parigraha choDavAthI munipaNuM che te pratipAdita karyuM. A uddezAmAM ekalA pharanArane munibhAva nathI, tethI tenA doSo batAvatA kAraNo kahe che. A saMbaMdhathI Avela sama A che - * sUtra-166 : je bhig 'avyakata-aparipakava che; tenuM ekaa gAmAnugAma vicaraNa duti' ane 'duparAkama' che. * vivecana : buddhi Adi guNone grase te grAma (gAma). eka gAmathI bIje gAma javuM te sAmAnazrAma che. 'dayamAna' eTale vigato ayagi gAma-gAma vicaratA rokavA sAdhune kevA doSa lAge ? 'duryAta' eTale duSTa gamana. ekato viyare te niMdanIya che, tene anukULa pratikULa upasarganA kAraNe araNIka muni mAphaka te gRhastha bane. - X - ekala vihArIne ukta doSo saMbhave che. - 'duparAkAMta' eTale ekalo sAdhu jyAM rahe tene cAbhiSTa thavAnuM kAraNa che. jema sthUlabhadranI irSyA karanAra upakozAne ghera sAdhune thayuM. athavA proSitabhartRkAne ghera rahelA munine mahAsavI hovA chatAM akSobha hovA chatAM duparAkAMta thayuM. jo ke baghAne duryAta duparAkAMta na thAya te mATe kahe che * avyakata bhiAne dhRta ane vayathI te doSa lAge che. temAM zrutaavyakata te AcAprakalpa arthathI na bhaNyo hoya, je jinakabhI hoya to navamA pUrvanI trIjI vastu sudhInuM jJAna joIe. vayathI vyakta te gacchamAM rahelAne 16 varSa ane jinakabhIne 30 varSa uMmara joIe. ahIM caturbhAgI che - (1) zruta ane vayathI adhyakatane ekalavihAra na kaye, tene saMyama tathA Atma virAdhanA saMbhave che. (2) mRtathI avyakta paNa vayathI vyaktane paNa agItArthatAthI ekacaya niSedha che. (3) zratathI vyakta, vayathI avyaktane bALapaNAthI sarva parAbhavathI tathA cora ane kuliMgI bhayathI eka-carcA na kahe. (4) baMne prakAre vyakata che tene kAraNe pratimA ke anya hetuthI ekalivahAra karavo paDe to, kAraNa abhAve AjJA nathI. kemake temAM Iyasamiti, gupti Adi ghaNAM doSa che. ekAkI vicaratA je Iyapiya zodhe, te kUtara Adi joI na zake. jo kUtarA Adite jovA jAya to ipica na joI zake. e rIte badhI samitimAM jANavuM. vaLI ajIrNa ke vAtobhaNI roga thatA saMyama-ma visanA ane pravacanahIvatA thAya. kadAca dayAthI gRhasso sevA kare to ajJAnatAthI chakAya virAdhanAthI saMyamane bAdhA thAya. aAvA davA na maLe to AtmavirAdhanA thAya. jhADA pezAbathI durgachA thatA
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/5/4/169 ra53 pravacata hIlanA thAya. gAmaDAmAM brAhmaNa AdithI tiraskAra thAya to paraspara vivAda ke mArAmArI thAya. A badhuM gacchavAsIne na saMbhave, kemake guru upadezathI zAMta kare. Akoza, vadha, mAra, dharmabhaMsAdi bALakone sulabha che, chatAM uttaranA doSone abhAve dhIra mANasa temAM lAbha mAne. AvA upadezathI gacchavAsI ziSyane gura anuzAsita kare. paNa elAne phakta doSa ja saMbhave che- samudAyanA udhata vihArIne choDIne ekalA vicaratA sAdhune rogavRddhi thatAM chakAya vadhamAM te paDe che. tene strI, kUtarA tathA pratyenIkathI du:kha thavA saMbhava che. bhikSA azuddhi tathA mahAvratamAM paNa doSa lAge mATe bIjA sAdhu sAthe vicaravuM. gayachamAM rahenArane ghaNAM guNo thAya. tenI nizrAe bIjA bALa, vRddhane udhatavihAra thAya * * * * * gacchamAM udhata vihArI bIjA sIdAtAne paNa vihAra karAve. A rIte ekAkInA doSa ane gacchavAsInA guNo jANI kAraNAbhAve vyakta paNa rokacaya na karavI. to avyaktane ekala vihAra kyAMthI yogya che ? zaMkA - jeno saMbhava hoya teno pratiSedha thAya, paNa ekAkI vihAno saMbhava nathI. kemake kayo mUrNa sobatIne choDI, ekala vihAra pasaMda kare. samAdhAna - karma pariNatithI kaMI azakaya nathI. svAtaMga je roga che tene auSaghatulya mAne, badhAM duHkhonA pravAhamAM taNAtAne bacavA mATe setu samAna saMpUrNa kalyANanA eka sthAnarUpa zubha AcAranA AdhAra evA gacchamAM rahenAra sAdhu pramAdathI koI bhUla kare tyAre Thapako apAya tyAre te sAdhu tene avagaNIne sadupadeza ke saddharmane vicAryA vinA, kaSAyanA kaTu vipAkane avadhAryA vinA, paramArthane pAchaLa sakhIne, khAnadAnI choDI, vacana paNa sahana na karatA kevaLa sukhanI icchAthI gaNita ApadA pAmavA gacchathI nIkaLI jAya che. teo baMne lokamAM duHkhI thAya. jema sAgaranA mAchalA samudrano kSobha sahana na karIne sukhanI icchAthI bahAra jatA nAza pAme, tema sukhAbhilASI sAdhu ekalo paDI nAza pAme. gaccha samudramAM rahetA sAdhu pramAdathI bhUla kare tyAre preraNA karatA nIkaLI jAya to te sukhanA vAMka mAchalA mAphaka nAza pAme. jema zakunI pakSI pAMjarAmAM pUrela hoya to hiMsA na kare, tema sAraNA, vAraNA, preraNA pAmI pAsasthA paNa gacchamAM hoya to sudharI jAya. jema pakSInuM baccuM pAMkho na hoya chatAM mALAmAMthI uDavA prayatna kare to bIjA pakSI upADI jAya, tema zruta ane vaya rU5 pAMkha vinAnA sAdhune anyatIrthiko bhraSTa kare. te batAve che * sUjha-130 keTalAka manuSya vacanamAtrathI krodhita thaI jAya che. potAne ujjata mAnatA abhimAnI paNa mahAmohathI mUDha bane che. evA ajJAnI, atavadarzI puruSane vAraMvAra bAdhAo Ave che, jenuM ullaMghana karavuM tenA mATe kaThina hoya che. haii ziSya ! tane evuM na thAo. A jinezvaranuM darzana che. tethI sAdhaka gura vacanamAM ja daiSTi rAkhe, temAM ja mukti mAne, tene ja AgaLa rAkhe, tenuM ja 254 AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 saMjJAna-mRti sakhe, temanA ja sAIidhyamAM rahe. sadA jayaNApUrvaka vicare, cittane gatimAM ekAgra kare, mArganuM avalokana kare, jIva-jaMtu joIne pagane AgaLa vadhatA roke, mArgamAM AvatA pANIne joIne jayaNApUrvaka vihAra kare. - vivecana : koI vakhata tapa, saMyama anuSThAnathI sIdAtA ke pramAdathI bhUla kare tyAre guru Adi dharma-vacanathI kaMI kahe tyAre paramArthane na jANanArA keTalAMka sAdhu krodhAyamAna thAya che ane bole che ke, mane ATalA sAdhu vacce Thapako kema Ayo ? meM zuM bhUla karI ? athavA bIjA paNa A bhUlo kare che. to mane paNa eTalo adhikAra che. mArA jIvitane dhikkAra che. ema vicAratA mahAmohanA udayathI krodha-aMdhakAmya AcchAdita daSTivALA samucita AcAra choDIne, jJAna ke vayathI avyakta chatAM gaccha samudramAMthI nIkaLI mAchalAnI jema vinAza pAme che. athavA koI vacanathI kahe ke, A loca karAvelA, melathI gaMdhAtA zarIravALA savAramAM ApaNe jovA. AvuM sAMbhaLI keTalAMka sAdhu krodhathI aMdha bane che. koIno sparza thAya to paNa kope che. kopita thaI bIjA sAthe laDe che. evA aneka doSoavyaktane ekalA vihAramAM guru AdinA niyamanane abhAve udabhave che. guru sAthe hoya to Avo upadeza Ape ke, buddhimAne krodha Ave tyAre tava zodhavAmAM buddhi joDavI. jo kahenAra sAco hoya to kopa zA mATe ? jo te jUTho hoya to zA mATe kopavuM ? jo tAre apakArI upara ja kopa karavo hoya to te kopa upara ja kopa kema thato nathI kemake dharma, artha, kAma, mokSa cArene vinakArI kopa che. prazna- kayA kAraNe vacanathI paNa Thapako ApatAM A loka paralokane bagADanAra, svapara bAdhaka krodhane loko pakaDI rAkhe che ? uttara , jene ghaNuM mAna che, potAne uMco mAne che tevo mANasa mahAmohanIya karmanA udayathI ke ajJAnathI kArya-anAryanA vicAranA vivekathI zUnya thAya che. tevA mohamohitane koI zikhAmaNa Ape ke mithyAtvI vANIthI tiraskAra kare tyAre jAti Adi madathI mAnarUpa merUpati caDhIne kopAyamAna thAya che ke mArA jevAno A tiraskAra kare che, mArI jAtine-puruSArthane-jJAnane dhikkAra che. A rIte abhimAnathI gherAyelo vacananA ThapakA mAtrathI gacchamAMthI nIkaLI jAya che. athavA nIkaLyA pachI bIjA sAthe leza karI viDaMbaNA pAme che. athavA koI adipe tene phUlAvyo hoya ke, tame uttama kuLamAM janmela, suMdara AkRtivALA, tINabuddhi, komaLavayanI, zAstravettA, subhaga, sukhasela cho. AvA sAcA-khoTA vacanothI uMce caDhAvelo ahaMkArI banIne mahA cAstrimohathI ke saMsAra mohathI muMjhAya che ane te ahaMkArI, mahAmoha mohitane koI jA Thapako Ape to kopathI gaccha choDI de che. te ochuM bhaNelAne gAme-gAma ekalA vicaratA je du:kha paDe che, te kahe che te avyaktane ekalA vicaratA upasarga ke vividha roga saMbaMdhI pIDA vAraMvAra
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/5/4/130 raSaSa 256 AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 thAya. tyAre te sAdhu niravadha vidhithI tene dUra karI zakato nathI. kemake te sAdhu A pIDAne sahana karavAno upAya jANato nathI, samyaka sahevAtuM phaLa jANato nathI, tethI pIDA sahevI muzkela che. pachI AtaMka-pIDAthI AkuLa banelo eSaNA zuddhine tajI de che. prANI upamadana paNa svIkAre che. vacana-kaMTakathI prerAI aMdarathI paNa baLe che. paNa AvI uttama bhAvanA bhAvato nathI ke A pIDA mArA karmanA vipAkathI udayamAM AvI che, bIjA to mAtra nimita che. vaLI AtmAne droha karanAra amaryAdA mUDhane sumArgethI ghasaDIne naraka anirUpa javALAmAM IMdhana tarIke nAMkhe. AvI uttama bhAvanA Agama na bhaNavAthI tene thatI nathI. A batAvI guru ziSyane kahe che A ekalA vicaranArane bAdhA dUra karavI muzkela che. tuM tene joyA jANyA vinA mArA upadezathI bahAra na jato. paNa Agama anusArItAthI sadA gacchamAM raheje. sudhamasviAmI kahe che, A abhiprAya vardhamAnasvAmIno che ke ekacayamAM doSa che ane gurunizrAmAM guNa che. - AcArya samIpavartIe zuM karavuM ? AcAryanI dRSTi mujaba heya-upAdeyamAM vartavuM athavA saMyamamAM ke AgamamAM je dRSTi te dRSTi mujaba sarvakAryamAM viharavuM. teNe kahela sarvasaMgathI viratI karI, saMyamamAM sadA yatna karavo. tathA temane sarve kAryomAM AgaLa sthApavA. te pramANe AcAryanA viSayamAM vartavuM. AcAryanI saMjJA pramANe sarva kArya karavuM paNa svamatinA mujaba kArya na karavuM. sadA gurukuLavAsa seve. tyAM gurukuLavAsamAM vasato te kevo thAya ? te kahe che yatanAthI vihAra karanAro, yatanAthI prANi upamardana na karato paDilehaNAdi kriyA kare, vaLI AcAryanA abhiprAya mujaba kriyAmAM varte, te 'citanipAtI' kahevAya. gura kyAMya gayA hoya to te paMthanuM pralokana kare. te "paMthanidhyayI' kahevAya. te guranA saMthArano dekhanAra, guru bhUkhyA hoya to AhAra zodhe e rIte guno ArAdhaka thAya. vaLI guno AgaLa-pAchaLa avagraha sAcave, kArya sivAya sadA avagraha bahAra rahe * * * * gurae koI kArya mATe mokalela hoya to prANione du:kha na thAya te rIte yugamAtra bhUmi zodhato yatanAthI cAle. * vaLI - * sUtra-131 - te sAdhu jatAM-AvatA, avayavone saMkoratA-phelAvatA, AraMbhathI nivRtta thatA-mArjanAdi kriyA karatA sadA guru AjJApUrvaka vicare.. guNa samita ane yatanApurvaka vartanAra muninA zarIranA sparzathI kadAcita koI prANI ghAta pAme to tene A janmamAM ja vedana karavA yogya karmano saMbaMdha thAya che. je koI pApa jANIne karyuM hoya to tene jJa parijJAthI ghaNI prAyazcitta dvArA dUra karavuM. apamAdathI te karmano kSaya thAya che. Ama AgamavetA kahe che. * vivecana :sadA guru AjJA mujaba vartanAra sAdhu jatA ke pAchA pharatA, hAtha-paga saMkocatA ke hAtha vagere avayavone phelAvatA, samasta azubha vyApArarthI pAcho pharI, samyaka rIte hAtha-paga Adi avayavone tathA tenA sthAnone joharaNAdithI pramAIne gurakula vAsamAM vase. tyAM rahenAranI vidhi-bhUmi para eka urU sthApIne, bIjo uMco rAkhIne bese. tema na besAya tevA sthAne bhUminuM paDilehaNa-pramArjana karI kukaDInA dehAMte saMkoce ke prasAre. suvuM hoya to moranI mAphaka suve. kemake mora bIjA prANInA bhayathI. eka paDakhe tathA sacetana ja suve. paDakhuM paNa nirIkSaNa karI, puMjIne pherave. e pramANe badhI kriyA pUMjI-mArjIne kare. A pramANe pramAdathI kriyA karavA chatAM kadAcit banavAkALa je thAya te kahe che . kadAca te guNayukta sAdhune apamatapaNe sakhyaNuM anuSThAna karavA chatAM jatAAvatA, saMkocatA-phelAvatA, pramArjana karatAM koIpaNa avasthAmAM potAnI kAyAnI saMgamAM AvelA saMpAtima jIvomAM koI paritApa pAme, koI glAnI pAme, koInA avayava nAza pAme ke sUtramAM kahyA mujaba koInA prANa jAya to ahIM karmabaMdhanI vicitratA che zailezI avasthAmAM mazaka Adi jIva kAyAnA sparzathI maraNa pAme to paNa baMdha upAdAna kAraNa yoganA abhAve baMdha thato nathI. upazAMta-kSINa-moha-sayogI kevalIne sthiti nimitta kapAyonA abhAvathI eka samayano ja baMdha thAya. apramata sAdhune jaghanyathI aMtamuhUrta ane utkRSTathI koDAkoDI sAgaropamano baMdha che. pramatane anAkarI Adi kAraNe - x * apramatathI kaMIka vizeSa baMdha che. te eka ja bhave dUra thaI zake che A janmamAM ja bhogavavuM te A loka vedana che. tenA vaDe AvI paDelane bhogavavuM arthAt pramata sAdhue paNa je icchAvinA bhUla karI te kAyasaMghanAdithI, A bhavanA anubaMdharUpa karmabaMdha thayo. te A bhave ja kSaya karI zakAya che. AyurIthI karma karyuM hoya - Agamokta kAraNa sivAya prANIne du:kha ApyuM hoya to jJaparijJAo jANIne viveka prAyazcita levuM athavA karmano abhAva thAya tevuM kRtya kare. kamano abhAva kaI rIte thAya te kahe che - have kahevAnAra upAya pramANe te sAMparAyika karma mATe AgamajJAtA sAdhu pramAdane dUra karIne dazavidha prAyazcitamAMnA je yogya prAyazcita hoya te samyagu rIte AdarI abhAva kare athavA tIrthakara ke gaNaghara ke caudapUrvI teno abhAva kare che. have pramAdI kevA hoya ? te kahe che sUtra-172 : te prabhutadaza, prabhuta parijJAnI, upazAMta, samita, sahita sadA yatanAzIla muni zrIjanane joIne pote potAnuM paryAlocana kare ke, sIjana mAruM zuM kalyANa karaze ? lokamAM je strIo che te cittane lobhAvanAra che. A pramANe tIre pharamAvela che. kadAcita indriyonA viSayothI pIDita thAya to te niHsAra AhAra kare, uNodarI kare ukta sthAne kAyotsarga kare, grAmanugrAma vihAra kare, chelle AhAra tyAga kare paNa prasaMgamAM manane kyAreya phaksAvA na de..
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/5/4/172 253 viSayasevanamAM pahelAM ghaNAM iM-pApa kare pachI pabhoga maLe. athavA pahelA bhoga bhogave pachI daMDa maLe. strIo kalaha ane raNa utpanna karanArI che, e joine jANIne pote potAne AjJA kare ke strI saMga na karavo joIe. tema huM kahuM chuM. hAcArI kAmakathA na kare, tenA aMgopAMga na jue, saMto na kare, mamatva na kare, cInI sevA na kare, vAtacItamAM maryAdA rAkhe manane saMvRtta rAkhe. sadA pApano bhAga kare A prakAre munibhAvanI samyak sAdhanA kare - tema huM kahuM chuM. * vivecana : te sAdhu pramAdanA vipAka Adine ke atIta, anAmata, vartamAnanA karmavipAkane jovAnA svabhAvavALo hovAthI prabhUtadarzI kahevAya che. vartamAnano svArtha dekhI kaMI nA kare. savarakSaNa upAya ke saMsAramokSa kAraNanuM jene ghaNuM jJAna hoya che arthAta yathAvasthita saMsArasvarUpadarzI hoya. vaLI kaSAyanA anudaya ke indriya ane mananA upazamathI upazAMta, pAMca samiti vaDe samita athavA sakhyaNa rIte mokSamArge javAthI samita tathA jJAnAdi vaDe yukta ke hita vaDe yukta, sadA yatna karanAra che. A pramANe apramatta banIne gurUsevArata, te pramAdajanita karmono aMta kare che. te sAdhu zrI AdinA anukULa pariSaha AvatAM zuM kare ? upasarga karavA AvatI strIne joIne vicAre ke, huM samyagRSTi chuM, meM mahAvratano bhAra lIdho che. - x * nirmaLa kuLamAM meM janma lIdho che, akArya na karavA ja huM taiyAra thayo chuM. te strI-janane joIne vicAre ke A strIothI mAre zuM prayojana che ? meM jIvavAnI, AzA tajI che, A lokanuM sukha sarvathA taryuM che. te strI zuM upasarga karavAnI ? viSayasukha du:kharUpe pariName che to A strI mane zuM sukha Apaze ? putrAdi paNa kALa ke rogathI kema bacAvaze ? athavA A pramANe strInA svabhAvane ciMtave A strIsamUha parama ramaNatA karAve che, mATe paramArAma che. tAva jANanAra sAdhune paNa hAsya, vilAsa, upAMga, netra kaTAkSAdithI muMjhave che A lokamAM je koI strI samUha che, tene moharUpa jANIne teno tyAga karavo. A tIrthaMkare kaheluM che, te batAve che . zrI vardhamAnasvAmIe kevalajJAnathI kahyuM che - strIo bhAvabaMdhanarUpa che. - x x * prabaLa mohodayathI pIDAyela te uSmAdhyamAna che. indriyanA sva viSayamAM pravartana vaDe ubAdhyamAna jo gacchamAM hoya to guru anuzAsita kare. kaI rIte ? niHsAra ane aMta-prAMtAdi dravyane khAnAro bane. athavA nirbaLa banIne khAya kemake baLanA abhAve indriyonA viSayo zAMta thaI jAya che. AhAra ocho letA baLa ochuM thAya che, mATe uNodarI kare. saMtarAMta khAvA chatAM moha zAMta na thAya to tethI paNa astiSpa vAla, caNA Adi mAtra 32 koLIyA khAya. tethI paNa zAMta na thAya to kAyamaleza tapa kare. te mATe uddhasthAne rahe. zIta-uNa Adi saddha kare. tethI zAMta na thAya to gAme gAma visare. moha upazama mATe vihAra kare. vadhu zuM kahe ? je kAraNathI viSayecchA dUra thAya te kare. chevaTe AhAra paNa choDe, atipAta kare, phAMso khAya paNa strImAM mana na kare. strImAM pravartela manane taje. tenA tyAgathI 258 AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 kAma paNa tajela jANavo. kahyuM che, he kAma ! tane huM jANuM chuM ke tuM saMkalAthI utpanna thAya che, paNa huM tAro saMkalapa karavAno nathI, tethI mane 'kAma' thaze nahIM. strImAM mana kema na karavuM ? prasaMga pravRta apamAdiSTivALo pahelethI ja strIno saMga na choDavA artha upArjana pravRta thaI khetI, vANijya Adi kriyA karato ati bhUkha, tarasa, ThaMDI, tApa vagere pariSahonA A lokamAM ja du:kharUpa daMDo sahe che. te strIsaMbhoganI pahelA ja karAya che. pachI viSaya nimita jAnita karmanA vipAka vaDe nakAdi du:kho bhogavavA paDe che. athavA rI Adi akAryamAM pravRttane pUrve daMDa ane pachI hAtha-paga Adi chedAvAnuM du:kha che athavA pUrve tADanA, pachI strI saMbaMdha Adi thAya che. te kahe che - [vRttikAre ahIM ijadradatta vaNika ane lalitAMga kumAranuM daMSTAMta moSa be lITImAM Apela che.] vaLI A strI saMbaMdho kalaha saMbaMdha karAve che athavA kalaha te krodha ane AsaMga te rAga. e rIte rAga-dveSa karAvanArA che, tethI Aloka-paraloka saMbaMdhI, apAyonA kAraNe strIsaMganI pratyupekSA vaDe jANIne AtmAne AsevanathI roke. tema huM tIrthakaranA vacana anusAra kahuM chuM. prasaMgamAM du:kha che mATe teno tyAga karavo. pharI tenA tyAgano upAya batAve che- te strIsaMga tyAgI strInA nepathya tathA zaNagAranI kathA na kare, e rIte teno tyAga thAya. strIne narakamAM laI janArI, svarga-mokSamAM vinarUpa jANIne te strInA aMgaupAMgane na dekhe. tenuM nirIkSaNa mahA anarthane mATe thAya che. kahyuM che ke, sanmArge indriyonuM sthApana, lajjA ke vinayamAM puruSo tyAM sudhI ja samartha thAya che, jyAM sudhI suMdara strInA kAma-kaTAkSa bANo te puruSane lAgyA nathI. te strIone narakane ApanArI jANIne tenI sAthe vArtAlApa vagere potAnI sagIbahena hoya to paNa na karavo. kahyuM che potAnI mAtA, bena ke putrI hoya to paNa tenI sAthe ekAMtamAM na bese, kemake indriya viSayo baLavAnuM che, jemAM paMDita paNa moha pAme che. AvuM jANIne svArthamAM tatpara strIomAM mamava na karavuM. tathA tene moha kasnArI maMDana Adi kriyA pote na kare, strInI vaiyAvacca na kare. arthAta kAyavyApArano niSedha karyo tathA adhyAtmamanane kabajAmAM rAkhI strInA bhogamAM mana paNa na rAkhe. sUtrano artha vicAravAmAM manane rokI rAkhe. Avo uttama sAdhu bIjuM zuM kare te kahe che- sarvathA sarvakALa pApa tathA pApanA upAdAna kAraNo choDe. have upasaMhAra kare che - A AkhA uddezAmAM kahela munibhAvane tuM ciMtavaje. adhyayana-5 "lokasAra' uddezo-4 'avyakta'no muni dIparatnasAgare karela TIkA sahitano anuvAda pUrNa 117|
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/5/pa/13 ra5e ka adhyayana-5 uddezo-5 "hUda-upamA" * cotho uddezo kahyo. have pAMcamo kahe che - teno saMbaMdha A pramANe-coyA uddezAmAM avyakata ane kalA vicaratA sAdhunA du:kho kahyA. te du:kho dUra karavA icchanAra sAdhue sadA AcArya nizrAmAM rahevuM joIe. AcArye paNa hRda upamAvALA thavuM. temanA aMtevAsIe paNa tapa-saMyamathI yukta banI niHsaMgapaNe vicAryuM. A rItenA saMbaMdhamAM Avela uddezAnuM A prathama sU * sUga ? huM kahuM chuM . jema eka jaLAzaya hiMdI paripUrNa che, samabhUbhAge sthita che, tenI ja upauta che, jaLacaronuM saMrakSaNa karavuM te jaLAzaya srota madhya sthita che tevA AcAryo hoya che. lokomAM aneka maharSio evA che je jJAnavAnuM, prabuddha, Abhavita thaI samAdhimaraNanI abhilASAthI puruSArtha kare che, temanA tarapha tuM che - ema huM kahuM chuM. * vivecana : jevA guNavALA AcArya hoya, te huM tIrthakaranA upadeza anusAra kahuM chuM. te A pramANe - (1) eka jaLAzaya-hUda eka tarapha pANI bharAtuM hoya ane bIjI tarapha nIkaLatuM hoya te sItA-sITodAnA pravAha kuMDa jevuM. (2) pANI nIkaLe paNa pAchuM na Ave te paDAvaha jevuM. (3) pANI nIkaLe nahIM paNa Ave kharuM te lavaNasamudra jevuM. (4) jemAM pANI Ave paNa nahIM, nIkaLe paNa nahIM te manuSyalokanI bahAranA samudra jevuM. te ja pramANe - (1) je AcArya pote zrata aMgIkAra karI bIjAne bhaNAve che. (2) sAMparAyika karma-apekSAe, kapAsanA udayanA abhAvathI grahaNanA abhAvathI tapa-kAyogadithI kSapaNa ane upapattinuM kAraNa che. (3) AlocanAne aMgIkAra karavI. AlocanAnA patizrAvitvathI (4) kumArgamAM paDela kemake temAM pravezanigamano abhAva che. ja dharmInA bhedathI bhaMgane yojIe to : (1) sthavIkabhI AcAryo, (2) tIrthakara (3) ahAlaMdika, temane koI vakhata aryanI prApti thaI na hoya to AyAyadi pAsethI nirNayano sadbhAva che. (4) pratyeka buddha - kemake temane bhaNavAbhaNAvavAno abhAva che. ema cAra bhaMga che, ahIM pahelA bhaMgamAM AvelAne bhaNavA-bhaNAvavAno sabhAva hovAthI teno adhikAra che tevA hUdarUpa AcAryanuM ja ahIM daSTAMta che te dUda nirmaLa jaLathI bharela, sarvaRtu ja vaDe zobhAyamAna, samabhUbhAge rahela pANInuM AvAgamana nitya ja che, paNa koI di' sukAtuM nathI, temAM sukhethI taravA-nIkaLavAnuM banI zake che, pANIne kALuM banAvanAra ja AdithI rahita che tathA vividha jaLacara jIvasamUhane bacAvato ke jaLacara jIvo vaDe potAnI rakSA karato rahela che. A hRda jevA AcArya che, te dazavi che 260 AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 te AcArya pahelA bheda samAna che. teo pAMca prakAnA AcAcI yukta ane AcAryanI ATha prakAranI saMpadAthI yukta hoya che chatrIsa prakAranA guNonA samudAyanA dhAka che. dUda mAphaka nirmaLajJAnanI pratipUrNa, samabhUbhAga mAphaka saMsakatAdi doSarahita athavA sukha-vihAranAM kSetramAM madhyastha rahe, tathA jJAna, darzana, cArui nAmaka mokSamArgamAM upazamavALA rahe che. kaI rIte rahe che ? monIyakarma upazAMta karIne. kaI rIte ? jIvanikAyanI rakSA karato bIjAne sAro upadeza deto nakapAtathI aTakAve che. A rIte prathama bhaMgathI Avela sthavira AcAryane kahe che. tene zruta-arcanA dAna grahaNano sadabhAva che, tethI sotamadhyagatapaNuM che, te AcArya zobhAyamAna na thAya tevA dUda jevA hoya che. indriya ane manane sarvacA vaza rAkhanArA, guptie gupta hoya che. tene tuM jo. AcArya sivAya bIjA paNa AvA ghaNAM sAdhuo saMbhave che. te kahe che A manuSyalokamAM pUrve kahyA mujabanA maharSi che, tene huM jo. AyArya sivAya bIjA sAdhu paNa dUda jevA che - x * potAnuM tathA paranuM svarUpa batAvanAra AgamanA jJAtA che. tenuM jJAna che chatAM monA udayathI hetu ane deTAMta na maLe tathA royanA gahanapaNAthI saMzayamAM paDela samyagu zraddhAnane na mAnanAra paNa hoya tethI kahe che, prajJA arthAta tIrthakara kahe tevuM ja tava prakathI samajelA hoya. tema chatAM bhAre karmathI sAvadha anuSThAna na choDanAra hoya tethI kahe che martpopatA: sAvadha yogathI aTakelA che. A mArA uparoghathI grahaNa na kara, paNa tamArI kuzAgra buddhithI vicAryuM. te kahe che, A je meM kahyuM te madhyasthatA dhAraNa karI mayadApUrvaka tuM paNa jo. vaLI samAdhimaraNanI kAMkSA vaDe sAdhuo mokSamArga * x * udhama kare. ema huM kahuM chuM - x * x * ahIM AcAryano adhikAra pUro thAya che ane ziSyano adhikAra cAlu thAya che * sUtra-14 : vicikitsA paddha AtmAne samAdhi prApta thatI nI. koI gRhastha AcAryanA vacanane samaje che, koI sa paNa cAnA varane samaje che. paNa samajanAnI sAthe rahIne koI sAdhu na samajI zake to tene avazya kheda thAya che. - vivecana vicikitsA te cittano viplava che. "Ama paNa che" AvA prakAranA saMkalpo utpanna thavAthI mohodayathI arthamAM mativibhrama cAya che. jemake - A mahA tapano leza retInA koLIyA khAvA jevo niHsvAda che, tenuM phaLa maLaze ke nahIM ? kemake khetI Adi karanArane phaLa maLe ane te paNa maLe. miyAtvAMzanA udayathI ke zeyanI gatatAyI AvI mati cAya che. artha traNa prakAre che - sukhe samajAya, du:khe samajAya, na samajAya tevo. A
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ 262 AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 1/5/pa/174 261 traNe bheda zrotAne AzrIne che temAM sukhAdhigama - jemake cakSuvALo hoya, kimI nipuNa hoya tene rUpasiddhi sulabha che. duradhigama - anipuNane rUpa siddhi durlabha che. anadhigama-aMghane azakya che. temAM sukhAdhigamane vicikitsA na thAya. dezakALa svabhAvathI vipakaTane vicikitsA thAya. temAM dharma-adharma-AkAza AdimAM vicikitsA thAya che. athavA vinita eTale vidvAnanI jugupsA. vidvAna eTale sAdhu jemaNe saMsArano svabhAva jAmyo che ane samasta saMgano tyAga karyo che. teonI guptA kare che. kemake teo jJAna nathI karatA tethI parasevA vaDe gaMdhAtA zarIravALAne niMde che, te kahe che, acita pANIthI snAna kare to zuM doSa che ? A gupsA che. A vicikitsA ke jugupsAne prApta AtmA citta svAthya ke jJAnadarzana cAsmirUpa samAdhi pAmato nathI. vicikitsAthI malina citavALAne AcArya kahe to paNa samyakatvabodhi na pAme. je bodhi meLave che te gRhastha ke sAdhu hoya te batAve che - putra, strI vageremAM rAgI hoya athavA laghakamavALA samyakatvane pamADanAra AyAyane anusare che. te pramANe gRhavAsa choDelA sAdhu vicikitsAthI rahita banI AcAryanA mArgane anusare che. temanA madhye koI koraDu jevA hoya te paNa uttama mAganisArIne joIne karma ochA thatA samyakatva pAme te kahe che AcArye kahela samyakatva mAnanArA zrAvakothI paricayamAM Avato ke preraNA karAtA na mAne to nirveda kema na pAme ? arthAtu kharAba kRtyanI mithyAvAdi rUpa vicikitsA choDIne te paNa samyakatva pAme athavA sAdhuzrAvaka AcAryanuM kaheluM samaje paNa koI ajJAnanA udayathI maMdabuddhi sAdhu ghaNA varSano dIkSita hoya chatAM na samaje to kema kheda na pAme ? - X - X * te AvI bhAvanA bhAve ke, huM bhavya nathI, mane saMyatabhAva paNa nathI. jethI pragaTa svarUpe kahela paNa huM samajato nathI. A pramANe kheda pAmatAne AcArya samAdhi vacana kahe ke, he sAdhu ! kheda na kara. tuM bhavya che. tane samyakatva maLela che. te graMthi bheda vinA na hoya, te bhavyatva vinA na hoya kemake abhayane bhavya-abhavyanI zaMkA na hoya. vaLI avirati pariNAma bAra kaSAyanA kSaya-upazama thatAM ja hoya che. te virati tuM pAmyo che. e rIte darzanacA>>i mohanIyano tAre kSayopazama thayo che. nahIM to darzana-cAtrinI prApti na hoya. kahevA chatAM tane badhAM padArtho na samajAya, to jJAnAvaraNIya-udaya lakSaNa jANavuM. temAM tAre zraddhAnarUpa samyakatva AlaMbana levuM. te kahe che- * sUga-135 - te niHzaMka satya che, je jinezvare kahela che. * vivecana :jyAM svasamaya-parasamayanA jJAta AcArya na hoya, sUkSama gUDha bAbatomAM ane atIndriya padArthomAM ubhaya siddha daSTAMta tathA samyam hetunA abhAvathI jJAnAvaraNIya udaye samyagujJAna na hoya tyAM paNa zaMkA vicikitsAdi rahita thaI Ama vicAravuM * te ja eka satya che, te ja ni:zaMka che ke, jina kathita atyaMta sUkSma atIndriya padArtho kevala AgamathI ja grAhya che. - x - jene mAnavAmAM zaMkA na hoya te niHzaMkita che. rAgadveSane jitelA evA jina-tIrthakare dharma, dharma, AkAza, pudgala Adi kahelA che, mATe temanuM kaheluM satya ja che. AvI zraddhA karAvI. samyakrarIte padArtha na samajAya to paNa vicikitsA na kare. zuM sAdhune paNa zaMkA thAya ? saMsAramAM rahela jIvane mohanA udayathI zuM na thAya ? AgamamAM paNa kahyuM che - he bhagavanuM ! nigraMtha sAdhu kAMkSA mohanIya vede ? hA. tevA tevA jJAnanA ke cAritranA viSayamAM zaMkA, kAMkSA, vicikitsAvALA banIne bhedone pAmelA kalezayukata banI he gautama zramaNa ninyio kAMkSA mohanIya karma vede. te samaye sAdhu ciMtave ke, "te ja niHzaMka satya che je jinezvare kaheluM che" to te ArAdhaka thAya. vaLI sAdhu vicAre ke, vItarAga ja sarvajJa che. teo kadI juThuM na bole tethI temanuM vacana jIvonuM svarUpa batAvanAruM che, ityAdi. vaLI A vicikitsA dIkSA lenArane AgamamAM mati sthira thayelI na hovAthI thAya che. teo paNa ukata rahasya ciMtave. te kahe che- * sUtra-16 : koI zraddhAvAna tIrthakara bhagavaMtanA vacanone satya mAnI svacA che ane aMta sudhI satya mAne. keTalAMka dIkSA grahaNa karatA satya mAne paNa pachI asatya mAnavA lAge. keTalAMka pUrve zraddhALu na hoya paNa pachI zuddha zraddhAvAnuM bane. keTalAka pahelA addhALu hoya ane pachI paNa zraddhALu rahe che. je sAdhaka koI vastune samyapha mAne che, te samyapha hoya ke asamyapha tenI samyapha upekSAne kAraNe te samyapha ja rahe che. je koI vastune samyapha mAne che te samyapha hoya ke asamyapha tene mATe asamyapha upekSAne kAraNe te asapha ja rahe che. upekSA karanAro upekSA nahIM karanArane kahe che ke samyapha rIte upekSA karo. A pramANe saMyamamAM pravRtti karavAthI ja kamano nAza thAya che. tame zraddhALunI tathA zithilanI gatine sArI rIte juo ane A asaMyamamAM potAnA AtmAne sthApita na karo. * vivecana : jene dharmanI icchA che te zraddhAvAnuM che. tene saMvinavihArI ke saMvipna Adi guNothI dikSA yogya hoya ane dikSA letA zaMkA thAya ane jIvAdi padArthamAM bodha pAmavA azakta hoya to samajAvavuM ke, jinezvare kahela che te zaMkArahita ane satya che. A pramANe dIkSA letA bodha ApavAthI -x- pachInA kALamAM paNa nirmaLa bhAvanA
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/5/pa/176 263 vadhe; sama rahe, ghaTe ke na rahe evA jIvanA vicitra pariNAmo che te batAve che (1) te zraddhAvAn - X - dIkSA lIdhA pachI paNa jinavacanane zaMkArahita sAcuM mAne. pachIthI paNa zaMkA AdithI hita nirmaLa samyakavavALo thAya ane tIrthakara bhASitamAM zaMkAdi utpatti na thAya. (2) koI dIkSA letA zraddhAthI mAne chatAM pachI -x* koI ekAMta pakSa paDe * x * pUvapira vicAra na kare, Droya padArtha gahana hovAthI mati muMjhAtA mithyAtvanA aMzano udaya thAya to te jinavacanane samyapha na mAne. anaMta dhamatmika vastune koI eka nayathI te sAdhu vicAre che jemake nitya te anitya kema thAya ? anitya te nitya kema thAya ? - x *x - ityAdi asabhya bhAvane pAme che. paNa evuM vicArato nathI ke vastu anaMta dharmavALI ane badhA nayanA samUhasthI yukta che. A atigahana darzana hovAthI maMdabuddhivALAne te mAnavuM zraddhAthI ja zakya che. - 4 - kahyuM che ke, "naigama, saMgraha Adi badhA nayo vaDe niyata eka eka aMzathI anyatIthiMka zAsanavALAe batAvela ja bahu prakAranA gamaparyAyo vaDe saMpUrNatA pAmela tamAruM vacana zraddhA karavA yogya che. paNa hetuthI jANavA yogya nathI." jethI vicAravuM ke heta to eka nayanA abhiprAya pramANe varte che tathA eka dharmane sAdhe che. paNa badhAM dharmane sAdhanAra hetu asaMbhava che. (3) koI mithyAtvanA aMzathI muMjhAyelAne zaMkA thAya ke pudgalathI zabda kema bane ? ityAdi samyak mAnyatA hoya - x * paNa A zaMkA gura upadezathI dUra thatAM te zraddhAvALo thAya che ke jo zabda pudgalano banelo na hoya to kAna upara teno anugraha ke upaghAta kema thAya ? ityAdi - x * samajIne samyakatva pAme. (4) koIne AgamamAM ramaNatA na thavAthI mati apariNata thatA vicAre ke coka ja samayamAM paramANu lokAMte kevI rIte jAya ? evuM khoTuM mAnatA koI samaye puro mithyAtvI bane che. te mAne che ke cauda rAjalokanA eka cheDAthI bIjA cheDe jatAM * x * kAMto samayano bheda paDe - X * athavA paramANu teTalo moTo hoya * x * te mithyA AgrahI ema na vicAre ke virasA pariNAmathI zIgha gatine lIdhe paramANunuM eka samayamAM asaMkhyaya pradezagamana thAya che. * * * * * * * (5) have A bhAMgAno upasaMhAra karatA kahe che - [jina vacana] sAyuM che. evuM mAnIne zaMkA Adi choDIne te vastu na vaDe tevA ja rUpe samyak ke asamyak pUrve bhAvi hoya to paNa samyak paryAlocanAthI ziSya samyak zraddhAvALo thAya. * X - (6) have tethI ulaTuM batAve che - koI vastu khoTI rIte mAnatA zaMkA thAya te samaye vastu khoTI ke sAcI vicArI hoya to paNa - x * khoTA vicArane lIdhe azubha adhyavasAya hovAthI te mithyAtva che. kAraNa ke, "jevI zaMkA kare tevo ja bhAva meLave" evuM vacana che. athavA samyak mAnanArane bIjI rIte khulAso kare che * x * zamitAne mAnanAro zubha adhyavasAyI uttakALe paNa zamita eTale upazamavALo ja rahe che. 264 AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 jyAre bIjA to zamitAne mAnavA chatAM kaSAyanA udayathI zamitA thAya che. A pramANe bIjA bhAMgAmAM paNa samyak zabdanI yojanA karavI ke sAruM vicAre to sAruM kula meLave, AvuM vicArato bIjAne paNa upadeza devA samartha thAya. kahyuM che Agama pariNata mativALo yathAyogya padArthano svabhAva batAvavAthI A yogya che . A ayogya che evuM vicArato vidvAna bIja nahIM vicAratAne paNa samajAve che eTale - x * gatAnugatikatA vaDe zaMkAthI doDatAne kahe che, mAdhyasthatA rAkhI samyam bhAgathI te vicAra ke jina kathita jIvAdi tava yukti yukata che ke nahIM ? te AMkho miMcIne vicAra athavA saMyamane sArI rIte pALanAra hoya, te saMyama sArI rIte na pALanArane kahe che, samyagu bhAva pAmIne saMyamamAM sArI rIte udhama kara. - x - e rIte karmasaMtatine kSaya karanAro thaIza. je saMyama sArI rIte pALIza to karma kSaya thaze anya rIte nahIM thAya. sArI rIte saMyama pALanArane zuM lAbha thAya ? te samyaka rIte dIkSA levA taiyAra thayelAne zaMkArahita zraddhAvALo thaI cAstri laI gurukule ke guru AjJAmAM je gati ke padavI prApta thAya tene he ziSyo tame sArI rIte juo. jemake - sarvalokamAM prazaMsA, jJAnadarzanamAM sthiratA, cAstrimAM viprakaMpatA, zrutajJAnanI AdhAratA thAya che athavA svarga ke mokSamAM gati thAya. te juo. *x * saMyamamAM prayatna na karanArane virUpa gati thAya te kahe che jeo asaMyamamAM bAlabhAvamAM ramelA che te sakala kalyANanA AdhArarUpa sugati na pAme. tethI tuM dIkSA laIne bAlaceSTA na karIza. tevo bAla-AcAra zAjyAdi matavALA Acare che. teo kahe che ke, AtmA amUrta hovAthI tenA atipAta na thAya. - x - jema vRkSa bALavA ke chedavAthI AkAza baLatuM nathI, tema zarIranA vikArathI AtmAne kaMI paNa thatuM nathI. kahyuM che ke, AtmA janmato nathI, marato nathI -x - jIvane zo chede nahIM, agni bALe nahIM, pANI bhajave nahIM, pavana zoSave nahIM. A AtmA acchedha, abhedha, avikArI, nitya, satata gamaka, acala, sanAtana che. AvA vicArothI prANIne haNavA pravRttino niSedha karavA kahe che * sUtra-17 : tuM te ja che jene tuM hanana yogya mAne che, tuM te ja che jene tuM AjJAmAM rAkhavA yogya mAne che, tuM te ja che jene te paritApa devA yogya mAne che . jene grahaNa karavA yogya mAne che . jene mAravA yogya mAne che. paNa jJAnI puraSa ju hoya che. tethI te vAta karatA nathI, karAvatA nathI karelA kamanuisAra potAne tenuM phaLa bhogavavuM paDe che. tethI koIne haNavAnI icchA na rahI. vivecana : tuM jene haNavAno vicAra kare che, te tuM ja che. * x * jema tame mAthu, hAtha, paga, paDakhA, pITha, peTavALA cho, tema jene tame haNavA yogya mAno cho, te paNa tevo ja che, jema tamane koI mAravA Ave to joIne duHkha thAya che, tema bIjAne paNa thAya. du:kha ApavAthI pApa thAya che. arthAta mAravA vaDe aMtara AtmAnI hiMsA nathI paNa
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ 266 AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 che e pramANe AtmAno jJAnaguNa vinAza thavA chatAM bIjA amUrtatva, asaMkhyapradezanA Adi dharmono sadbhAva hovAthI AtmAno vinAza nathI ja. * * * zaMkA-AtmA che te vijJAtA che te siddhAMta - x * khoTo thaze. kemake jenA vaDe A jANe che te bhinna paNa hoya. te karaNa ke kriyA thaze. karaNa mAnatA te bhinna thaze. kriyA mAno to te katamAM ke karmamAM rahela paNa saMbhave. temAM aikya kema hoya ? teno uttara Ape che je jJAnarUpa karaNa ke kriyA vaDe - x - jANe che, te AtmA che. te AtmAthI bhinna jJAna nathI. karaNapaNe paNa bheda nathI - x * jema devadatta AtmAne AtmA vaDe jANe che. kriyAnA pakSamAM pakSasaMbaMdhI abheda che evuM tame paNa svIkArela ja che. * x - jJAna ane AtmAnuM aikya mAnatA zuM thAya ? te kahe che te jJAna pariNAmane AzrayI AtmA te nAme ja vyapadeza karAya che. jemake - indri upayukata te indra che. athavA matijJAnI, zrutajJAnI Adi. je jJAna ane AtmAnuM ekapaNe svIkAre - x * te yathAvasthita AtmavAdI thAya. tenA samyagu bhAva ke upazamapaNA vaDe saMyamAnuSThAnarUpe vyAkhyAyita karAyela che. adhyayana-5 "lokasAra" uddeza-5 "hUda upamA"no muni dIparatnasAgare karela TIkA sahitano anuvAda pUrNa 1/5/pa/17 265 zarIrarUpa AtmAnI hiMsA che. kemake AtmAne AdhArarUpa zarIra che. tene sarvathA dUra karavuM te ja hiMsA che. kahyuM che ke, pAMca indriya, traNa baLa, zvAsa ane Ayu e daza prANa bhagavaMte kahyA che, teno viyoga karavo te hiMsA che. vaLI saMsAramAM rahelA jIvane sarvacA amUrtapaNuM nathI. * x * sarvatra prANIne du:kha detAM te AtmA tulya che tema vicAryuM evuM have pachInA sUramAM kahyuM che. paNa te ja che ke jene - (1) AjJAmAM rAkhavAmAM, (2) paritApavAmAM, (3) grahaNa karavA yogya, (4) duHkha devAmAM - mAne che. paNa jema tane aniSTa prAptithI du:kha thAya che tema bIjAne paNa duHkha thAya tema jANa athavA je kAyane tuM haNavA vicAre che tyAM tuM anekavAra hato. A pramANe jUTha AdimAM paNa jANa. A pramANe haNanAra ane haNAnAra baMnemAM cauya thAya to zuM ? te kahe che - gaja sAdhu e ja che je haMtavya ane ghAtanA ekapaNAnA bodhane mATe pratibaddhajIvI sAdhu te parijJAna vaDe jIve che. - x - jo Ama che to zuM te kahe che, haNAnAra jIvane potAnI mAphaka mahAduHkha thAya che tethI bIjA jIvane na haNavo, na haNAvavo ane haNanAranI anumodanA na karavI. *x* vaLI bIjAne mohanA udaye hanana Adi duHkha ApanAra pachI pote paNa te du:kha vede che. ema jANI koIne haNavo nahIM, tevI icchA paNa na karavI. zaMkA-AtmAne sAtA ke asAtArUpa saMvedana che. tene anya matavALA AtmAthI bhinna guNabhUta saMvedananuM kAryapaNuM mAne che. tema tame paNa mAno cho ? ke AtmA sAthe eka mAno cho ? * sUga-138 : je AtmA che te vijJAtA che, je vijJAtA che te AtmA che. jenA dvArA gaNI zakAya che, te jJAna AtmAno guNa che. te jJAnanA Azrita ja AtmAnI pratIti che. jei AtmA ane jJAnanA saMbaMdhane jANe che) te AtmavAdI che. tenuM saMyamAnuSThAna samyapha kahevuM che - tema huM kahuM chuM * vivecana : je AtmA nitya upayogalakSaNa che te ja vijJAtA che. te AtmAthI padArtha saMvedaka jJAna bhinna nathI. je vijJAtA-padArthano parichedaka upayoga che te paNa AtmA ja che. kemake jIvanuM lakSaNa upayoga che ke je jJAna svarUpa che. "jJAna ane AtmA abhedapaNe mAnavAthI ekaluM jJAna ja siddha thaze." - ema zaMkA thAya. paNa tema nathI. ame bhedano abhAva kaho che - aikya nahIM - x - jema dhoLuM vastra temAM dhoLuM ane vA baMnemAM bhedano abhAva che, paNa aikya nathI. temAM dhoLA paNAnA vyatirekathI anya koI vA che ja nahIM tema mAnavuM te murkhatA che. kemake tema mAnatA dhoLApaNAnA abhAve vastrano ja abhAva thaze. vaLI tema mAnatA AtmA viSTa thAya te zaMkA paNa khoTI che. kemake anaMta dhamatmika vastune mRdu Adi bIjo paNa dharma che. tema dharma vinAze paNa avinaSTa kAyama d adhyayana-5 uddezo-6 "unmArgavarjana" * * pAMcamo uddezo kahyo. have chaThTho kahe che. teno saMbaMdha A pramANe - uddezA5-mAM hRdanI upamAthI AcAryane vicAravA kahyuM. tevA AcAryanA saMparkathI kumArgano parityAga ane rAga-dveSanI hAni avazya thAya. te pratipAdana saMbaMdhathI AvelA uddezAnuM paheluM sUtra kahe che * sUtra-19 : keTalAMka sAdhako anAjJAmAM udhamI hoya che, keTalAMka AjJAmAM anudhamI hoya che. haii munit] A baMne tArAmAM na thAo. A tIrthakarano abhipAya che. sAdhaka temAM ja potAnI dRSTi rAkhe, temAM ja mukti mAne, sarvakAryomAM tene ja AgaLa kare, tenA ja maraNamAM saMlagna rahe. temAM ja citta sthira kare athafd guraphula nivAsI rahe. * vivecana : tIrthakara, gaNadhara Adino upadeza mAnanArane ziSya kahe che. athavA sarvabhAvanA saMbhavathI bhAvonuM sAmAnya abhidhAna che. anAjJA eTale upadeza vinA potAnI meLe Acare, te anAjJA hovAthI anAcAra che. temAM keTalAMka indriyavaza thayelA ane gatimAM javAnI icchAthI sva abhimAnagrasta ane banAvaTI dhamacaraNamAM udhama karanArA sopasthAnavALA che. [teo kahe che) ame paNa pravajita chIe. [paNa teo]
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/5/6/139 263 sa-asata dharmanA vivekathI rahita thaI sAvadha AraMbhamAM pravarte che. keTalAMka mithyAtvI nathI, paNa ALasa, niMdA AdithI haNAyelA buddhithI tIrthakara kathita sadAcAra - x - anuSThAnathI hita che. A kumArga anuSThAyI ane sanmArgathI kheda pAmelA baMne durgati pAme che. tethI he ziSya ! tane tevI durgati na thAo. AvuM sudharmAsvAmI potAnI buddhithI nathI kahetA, te kahe che ke A jinezvare kahyuM che athavA anAjJAmAM nirupasthAnatva che ane AjJAmAM sopasthAna che. Avo tIrthakarano abhiprAya che athavA have pachI kahevAnAra jina-mata che, te kahe che kumArga choDIne sadA AcAryanA aMtevAsI thavuM. AcAryanI dRSTimAM rahevuM athavA tIrthaMkarapraNIta AgamamAM dRSTi rAkhe. te AcArya ke tIrthaMkaranI AjJAthI mukta thAya che. te AcAryanI - x - anumatithI kArya-kriyA kare che. temanA jJAnamAM upayukta ane sadA gurukulavAnI rahe che. tevAne zuM guNa thAya te kahe che * sUra-180 - [sAdhu karmo jItIne dvadeTA bane che, je upasathiI abhibhUta nathI thatA te nirAlaMbatA pAmavAmAM samartha thAya che. je ladhukarmI che tenuM mana (saMyamathI] bahAra nathI hotuM. 'pavAdathI "pravAda'ne jANavo joIe. jAtismaraNAdi jJAna dvArA, saDAnA vacana dvArA ke anya jJAnI pAse zravaNa karIne 'pravAda ne jANI zakAya che.. * vivecana : parISaha-upasarga ke ghAti karmone jItIne tAvane joyuM. upasargo ke paratIthikathI abhibhUta na thayo, evo samartha nirAlaMbanatAne dhAraNa kare. paNa saMsAramAM mAtApitAdinuM AlaMbana na iche. te tIrthakaranI AjJA bahAra vatavAthI narakAdi javAya evuM bhAvavAmAM samartha thAya. - x * x * sudhamasviAmI ke AcAryo ziNone kahe che ke- jeNe mokSane lakSyamAM rAkhyo che, te mahApuruSa-laghukarmI mAra matathI bahAra na hoya te bahirmana che, te sarvajJa upadezavartI che. tenA upadezano nizcaya kaI rIte thAya te kahe che - prakRSTa vAda te pravAda. AcAryanI paraMparAno upadeza. tenA vaDe sarvajJanA upadezane jANe athavA aNimAM Adi ATha aizvarya joIne paNa tIrthakaranA vacanathI bahAra mana na kare paNa tevAne Thaga jANIne temanI kriyA ane vAdane vicAre kaI rIte ? - x - sarvajJa vacana vaDe bIjA tIcikonA pravAdane jANe. [ahIM vRttikAre judA judA mata ane te saMbadhI vAdanI carcA karI che. ame anuvAdanI AraMbhe ja kahyuM che ke, A anuvAdamAM AvA vAda, tavAya Adi yayaoto anuvAda ame karyo ofthI athavA teno saMpa ke sArAMza ja mUkela che. ahIM paNa AvA vAdane vRttikAre mukela che, tene kiMcita sArarUpe ja noMdhIe chIe. mATe vRtti ja jovI.] . vaizeSiko tanu bhavana Adi karanArane Izvara mAne che. AvA pravAdane jinapavAda vaDe paryAlocita karavo joIe.....IzvarathI padArtho 268 AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 bane che evI kalAnAnuM nirasana karavuM. sAMkhyamatavALA judo ja mata rajU kare che - teo AtmAne akartA ane nirguNa mAne che. temanA mate satva, ja, tamasa e badhAMnI sAmya avasthA che prakRti che....prakRti kare che ane puruSa bhogave che ityAdi. temanuM mAnavuM yuktithI rahita che. kema ke prakRti acetana hovAthI kevI rIte AtmAnA upakAra mATe kriyAnI pravRtti karaze ?...prakRti jo nitya hoya to pravRtinI nivRttino abhAva thaI jAya ane jo puruSanuM katapaNuM na hoya to saMsArathI udvega ane mokSanI utkaMThAno abhAva thaze. ityAdi..sAMkhya matanuM nirasana karavuM. bauddhamatavALA badhuM kSaNika mAne che. teno uttara, tamAruM kahevuM bhANyA vinAnuM ane arthahIna che. kemake ne ghaDo banatI vakhate ja nAza pAme to ghaDAnI kriyA kaI rIte thaI ? ane utpanna thatAM ja bhAMge to temAM nAkheluM pANI rahI zake nahIM. dharma adharma karanAro turaMta nAza pAme to dharma-adharmanI kiyA saMbhave nahIM ane dharma adharmanA abhAvamAM puNaca-pApano baMdha na hoya. baMdhanA abhAvamAM mokSa kono thAya ? bRhaspati matavALA phakta pAMca bhUtone mAne che. tethI jIva, puSya, pApa, pazlokano abhAva thatAM nirmadapaNe amAnuSIkRtya karanArAne koI uttara na Apavo te ja ThIka che. ityAdi. A pramANe badhA tIrthonA vAdamAM jinamatane anusarIne vicArI asatyane dUra karyuM. sarvAnuM vacana ane kumArganuM nirAkaraNa karIne tIrthikonA pravAhone A rIte jANe - mati Adi jJAno vaDe pote bIjA vAdonI parIkSA kare athavA jJAna vaDe jovA yogya tathA mithyAtva kalaMkarahita nirmaLa matithI badhA vAdone jANe. koI vakhata para upadezathI jANe athavA temanA kahela Agama bhaNIne jANe athavA AcAryAdi pAsethI sAMbhaLI yathAvasthita jANe. jANIne zuM kare ? te kahe che * sUtra-181 : medhAvI sAdhaka nirdeza * [savAnI Aa] nuM atikramaNa na kare. te sarva prakAre sArI rIte vicAra karIne saMpUrNarUpe sAmyane jANe saMyamane aMgIkAra karI, jitendriya banI pravRtti kare mumukSu vIra sadA AgamAnusAra pAkama kare ema huM kahuM chuM. * vivecana : nirdeza karAya te 'nirdeza'. eTale tIrthakara AdinA upadezanuM maryAdAvartI medhAvI sAdhu ullaMghana na kare. zuM karIne ulaMghana na kare te kahe che, sArI rIte vicArIne tIciMkavAdanuM tyAjyapaNuM ane sarvajJavAdanA Adarane dravya, homa, kALa, bhAvarUpe tathA sAmAnya vizeSarUpe badhA padArthone mati Adi traNa jJAnathI vicArIne haMmezA AcAryanI AjJAnuM pAlana karIne anya darzanonuM nirAkaraNa kare. kaI rIte kare ? te kahe che, samyaka rIte svara-para matone jANIne, pachI
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/5/6/181 269 o nirAkaraNa kare. A manuSyalokamAM saMyamamAM ti kare. kemake paramArthathI vicAratAM ekAMta atyaMta rati saMyamamAM che. te saMyamane AsevanaparijJA vaDe jANIne temAM lIna rahI saMyama anuSThAnamAM vicare. kaI rIte ? te kahe che, niSThita eTale mokSa. teno arthI bana. athavA nihita eTale parisamApta. artha eTale prayojana. te prayojanavALo vIra te kamane vidAraNa karavAmAM taiyAra banIne sarvajJa batAvelA AsArAdimAM sarvakALa yatna karIne karmazatrune jIta ke mokSamArge jA. - x - Avo upadeza vAraMvAra zA mATe kare che ? te kahe che* sUjha-182 - upara nIce, tIThThi dizAmAM savya karmanA arAvo kahyA che. A Ayavo pravAha samAna che, tethI tene sota kahe che. jyAM jyAM Asakti che, tyAM tyAM karmanuM baMdhana che, te tuM je. * vivecana - zrota eTale karmane AvavAnA AsavadvAro. te dareka bhavanA abhyAsathI viSaya anubaMdhAdithI jIva grahaNa kare che. urvazrota te vaimAnika strI ke vaimAnika sukhanI icchA. adho sukha te bhavanapatinA sukhanI icchA ane tichazriota te vyaMtara-tiryacamanuSyanI viSayaicchA. athavA prajJApaka AzrayI ud te pahADanA zikhara Adi, adho te nadI-kinArAnI uMDI guphA vagere. tIcha te ArAma sabhA Adi sthAno. te banAvaTI ke svAbhAvika hoya athavA karmapariNatinA kAraNe maLelA che. A badhAM karmanA Asava sthAno che. tethI zrota kahyA che. A traNa prakAro tathA bIjA pAponA upAdAna hetuM vaDe prANIne thatI Asakti ke karmanA anusaMgane tuM jo. temaja - x * tuM sadA jainAgama pramANe udhama kara. * sUtra-183 - bhAvAvanuM nirIkSaNa karIne Agamavi tenAthI virata thAya. Ayavasotano tyAga karIne padjyA laI A mahApuruSa a-kama thaIne badhuM jue ane jANe. pAliocanA karI pANInI Agati-gatine jANIne viSayajanita sukhanI AkAMkSA karatA nathI. * vivecana : sagadveSa viSaya kaSAyarUpa ke karmabaMdha rUpa je bhAva AvatuM tene joIne A viSayarUpa bhAvavaImAM Agama jJAtA banIne tenAthI virame. eTale ke Azrava nirodha kare. pAThAMtara mujaba Asavanirodha karIne karmano te abhAva kare. Asava nirodha mATe dIkSA le te ja pratyakSa prayojana che. - x - je koI mahApuruSa uttama saMyamanA kRtyo kare te akama arthAt ghAtikarmarahita bane. tenA abhAve vizeSathI jANe ane sAmAnyathI jue. vizeSa upayukta badhI labdhi pAme. tethI te pUrve jANe che pachI jue che. A rIte upayoga-kama batAvyo. te utpanna divyajJAnathI traNa lokamAM mugaTa samAna bane, AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 sura-asura-narendrathI pUjya bane, saMsAra samudra pAravartI ane sarvajJa banI te jJAtaDroya sura-asura-manuSyanI pUjA pAmIne tene kRtrima, anitya, asAra tathA sopAdhika mAnIne, indriya viSaya sukhanI nispRhatAvI tenI icchA na kare. vaLI A manuSyalokamAM rahyA chatAM kevaLajJAnathI jIvonI Agati-gatirUpa saMsAra bhramaNa ane tenA kAraNone jJa parijJAthI jANI pratyAkhyAna parijJA vaDe dUra kare. te dUra karavAthI zuM thAya ? * sUtra-184 : saMsAranA AvAgamanane jANI janmamaraNanA vRtta mAgIne pAra karI le che ane mokSane prApta kare che. te muktAtmAnuM svarUpa batAvavA mATe koI zabda samartha nathI. tarkanI tyAM gati nathI. buddhino tyAM praveza nathI te AtmA karmamaLathI rahita jyoti svarUpa che. kSetrajJa che. te AtmA lAMbo nathI, TUMko nathI, goLa nathI, trikoNa nathI, corasa nathI, maMDalakAra nathI. kALo, nIlo, lAla, pILo ke sapheda nathI. sugaMdhI ke gAdhI nathI. te tIkho, kaDavo, to, khATo, mITho nathI. te kaThora, komaLa, bhAre, halako, ThaMDo, garama, nizva ke rakSa nathI. te zarIradhArI ke janmadhamAM nathI. te saMgarahita che. te strI-puruSa ke napuMsaka nathI. te jJAtA che, parijJAtA che, tenA mATe koI upamA nathI. te arUpI sattAvALo che, te padAtIta che. tenuM varNana karavA koI zabdo nathI.) - vivecana : janma ane maraNanA mArganA upAdAna kAraNarUpa karmane te kevalI atikrame che. arthAtu badhAM karmono kSaya kare che. karmakSaya thavAthI zuM guNa thAya ? vividha-pradhAna purapArthapaNe celAM zAstrArthathI tapa ane saMyama anuSThAna vaDe mokSa kahyo che. A mokSa badhAM karmanA mokSarUpa kahyo che. athavA viziSTa AkAza pradezarUpa mokSamAM che. tyAM te AtyaMtika, ekAMtika, anAbAdha sukhavALA ane kSAyika jJAna-darzanayukata banI anaMtakALa rahe che. tyAM kevI rIte rahe che ? te kahe che tyAM zabdonI pravRtti nathI, zabdothI kahevAya tevI koI avasthA nathI. saMpUrNa svaro tyAM nathI, vAcya-vAcaka saMbaMdha nathI. kemake zabdo to rU5, sa, gaMdha, sparza samajavAmAM saMketa kALe grahaNa karyA hoya tyAre ke tenI tulanAe pravarte che. paNa tyAM siddhone zabdAdi pravRtti nathI. tethI mokSa avasthA zabdothI kahevAya tema nathI. te upekSaNIya paNa nathI. jyAM padArthano saMbaMdha hoya tyAM tenA adhyavasAyanA astitvamAM tarko thAya. paNa jyAM te nathI tyAM zabdonI pravRtti kaI rIte thAya ? manana karavuM te mati che. te manano vyApAra che. vicAranI cAra bhede autpAtikI Adi baddhi che, tyAM tenuM prayojana nathI. mokSAvasthAmAM badhA vikalpono abhAva che. mokSe janArA jIvone eka paNa karma sAthe hotuM nathI. te ekalo-sarva malakalaMkathI sahita hoya che. vaLI temane audArika zarIra vagerenuM ke kamanuM pratiSThAna nathI mATe
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/5/6/184 31 kara AcArAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 kiMcita pAThabheda ane abhida che.] sUkAnugama kahyo. tenI samAptithI apavargane pAmelo uddezo pUro thayo. - x - | adhyayana-5 'lokasAra' uddezA-6 "unmArgavarjana"no muni dIparatnasAgare karela TIkAsahitano anuvAda pUrNa adhyayana-5 "lokasAra'no anuvAda pUrNa 7 x x x x x x x x x x x x x x 3 * AcArAMga sUtra-saTIkaM anuvAda bhAga-1 4 zrutaskaMdha-1nA adhyayana-1 thI pano 4 muni dIparatnasAgare karela TIkA sahitano anuvAda pUrNa 4 Ex x x x x x x x x x x x x x x 2. * bhAga-1-saMmata 0 teo apratiSThAna che. teo mokSanA khedajJa che athavA apratiSThAna narakanI sthiti Adi parijJAnathI khedajJa che. temane lokanADI paryanta parijJAna che. tenA Avedana vaDe badhAM lokanI khedajJatA kahI che. sarva svaranuM nivartana je abhiprAya vaDe kahyuM che, te abhiprAyane pragaTa kare che. te - parama padamAM rahenAra lokAMte kozanA chaThThA bhAga kSetramAM rahe che, te anaMta jJAnadarzathI yukta che. saMsthAnane AzrIne te dUrva ke dIrdha nathI, goLa, trikoNa, catuSkoNa ke parimaMDala nathI. varNane AzrIne kALo, nIlo, lAla, pILo ke sapheda nathI. gaMdhane AzrIne sugaMdhI ke durgadhI nathI. rasane AzrIte te kaDavo, tIkho, turo, khATo ke mITho nathI. sparzane AzrIne karkaza, mRdu, laghu, guru, zIta, uSNa, snigdha ke rakSa nathI. tathA kApota Adi legyA paNa nathI. athavA kAyAvALo nathI. [ahIM vedAMtavAdInA matanuM nirasana karyuM che. vaLI na i karmanA bIjanA abhAvathI temane punarjanma nathI. [ahIM zAkya matanuM birasana che.] kahyuM che ke, baLeluM lAkaDuM jema ugI na zake tema karmarahita thaI mokSe gayelAne janmamaraNa na hoya. - x + x * vaLI amarta hovAthI tene saMga na hoya mATe te asaMga che. te strI-puruSa ke napuMsaka nathI. - x - vaLI te sarvajJa, sarvadarzI che. arthAt vizeSathI jANe te parijJa ane sAmAnyathI jue te saMjJA prazna - jo svarUpathI mukatAbhA na jaNAya to upamA dvAra vaDe AdityanI gati mAphaka jaNAya che ? uttara - nahIM. upamA sAdeza vastunI thAya. paNa te siddha-mukta AtmAnI tulanA ke temanA jJAna ane sukhanI tulanA lokanI vastu sAthe thatI na hovAthI te anupama che. kemake te mukatAtmAnI satA rUparahita che ane te arUpIpaNuM dIrdha AdinA niSedhathI batAvyuM che. vaLI tene koIpaNa jAtanI avasthA na hovAthI apada che. tenuM abhidhAna paNa nathI ke je pada vaDe artha bolAya kemake vAcya padArthano abhAva che. jemake - je kahevAya che, te ja zabda, rUpa, gaMdha, rasa, sparza vageremAMthI koI paNa eka vizeSaNathI bolAya che. teno abhAva che te batAve che athavA dIdha vagere zabdothI rUpa vagerenuM vizeSathI nirAkaraNa karyuM. tenuM sAmAnyathI nirAkaraNa karavAne kahe che * sUtra-185 - te zaGda nathI, rUpa nathI, gaMdha nathI, sa nathI ane sparza nathI. basa ATaluM ja che. tema huM kahuM chuM. * vivecana : te mukta AtmAne zabda, rU5, gaMdha, sa ke sparza nathI. A ja bhedo mukhyatve vastunA che. tenA pratiSedhathI bIjo koI vizeSa bheda saMbhavato nathI ke jethI ame bIjuM batAvIe. UMta adhikAranI samApti batAve che. travAmi - pUrvavat jANavuM. cUirNimAM ahIM
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama saTIka anuvAdanuM vibhAgIkaraNa 15 - 16 | 17 | AgamanuM nAma bhAga kramAMka AcArAMga | | 1 ane 2 sUtrakRtAMga 3 ane 4 sthAnAMga 5 thI 7 samavAyAMga bhagavatI 9 thI 13 jJAtAdharmakathA 14 upAsakadazA, aMtakRtadazA, anuttaropapAtikadazA, praznavyAkaraNa vipAkazruta, aupapAtika rAjapraznIyA jIvAjIvAbhigama 17 thI 19 prajJApanA 20 thI 22 sUrya/caMdra-prajJapti 23,24 jaMbUdvIpa prajJapti 25 thI 27 nirayAvalikA paMcaka ane payannAsUtro-10+1 | 28 nizItha, vyavahAra, bRhatkalpa dazAzrutaskaMdha ane jItakalpa mahAnizIthA Avazyaka 31 thI 34 piMDaniryukti, oghaniryukti | 35 | dazavaikAlika 36 uttarAdhyayana 37 thI 39 naMdIsUtra | 40 anuyogadvArA kalpa (bArasA) sUtra | 42. 29 30 ] 41.