Book Title: Yogvinshika Prakaranam
Author(s): Haribhadrasuri, Yashovijay Gani, Kirtiyashsuri
Publisher: Sanmarg Prakashan

View full book text
Previous | Next

Page 63
________________ 46 योगविंशिका प्रकरण सटीक, सानुवाद, गाथा-१५ नैवंविधस्य शस्तं, मण्डल्युपवेशनप्रदानमपि / कुर्वनेतद् गुरुरपि, तदधिकदोषोऽवगन्तव्यः / / 2 / / " [10 षो० 14-15] 'मण्डल्युपवेशनं सिद्धान्तदानेऽर्थमण्डल्युपवेशनम् / 'तदधिकदोषः' अयोग्यश्रोतुरधिकदोष:, पापकर्तुरपेक्षया तत्कारयितुर्महादोषत्वात् / तस्माद्विधिश्रवणरसिकं श्रोतारमुद्दिश्य विधिप्रापणेनैव गुरुस्तीर्थव्यवस्थापको भवति; विधिप्रवृत्त्यैव च तीर्थमव्यवच्छिन्नं भवतीति सिद्धम् / / 15 / / “આવા (અચિકિત્સ) આત્માને માંડલીમાં બેસવા દેવો એ પણ સારું નથી. એવા આત્માને જો ગુરુ માંડલીમાં બેસવા દે તો એ ગુરુ તેના કરતા વધારે દોષી છે,” એમ જાણવું. (ષોડશક-૧૦/૧૪-૧૫]. અહીં જે માંડલીમાં બેસવા દેવાની વાત જણાવી છે તે સિદ્ધાંત ભણાવતી વખતે બેસતી અર્થ-માંડલીમાં બેસવું તે છે. ‘તદધિક દોષ' એ શબ્દપ્રયોગ અયોગ્ય શ્રોતા કરતાં અયોગ્યને સંભળાવનારને વધારે મોટો દોષ લાગે છે, એમ સમજાવવા લખ્યો છે. કારણ કે, સ્વયં પાપ કરનાર કરતાં અન્ય પાસે પાપ કરાવનારને મોટો દોષ લાગતો હોય છે. તેથી વિધિ સાંભળવાના રસિયા શ્રોતાને લક્ષમાં લઈને વિધિ પમાડવા દ્વારા જ ધર્મોપદેશક) ગુરુ તીર્થની વ્યવસ્થા (સુરક્ષિત પ્રવર્તાવવાપણું) કરનાર બને છે અને વિધિમાર્ગ પ્રવર્તવાથી જ તીર્થ અખંડ બને છે, એમ સિદ્ધ થયું. ll15ll તાત્પર્યઃ અવિધિવાળી ક્રિયાને ટેકો આપવાનો અર્થ એ છે કે, શાસ્ત્રોક્ત ક્રિયાનો નાશ કરવો અને શાસ્ત્રોક્ત ક્રિયાનો નાશ એ પરંપરા એ તીર્થનો નાશ કરનાર બને છે. એટલે જે કોઈ અવિધિવાળી ક્રિયાને ટેકો આપીને શાસ્ત્રોક્ત ક્રિયાના નાશમાં નિમિત્ત બને છે. તેઓ પરંપરાએ પણ તીર્થના નાશમાં નિમિત્ત બનીને દુરંત એવા દુઃખફળના ભોગી બને છે. - આમ છતાં કેટલાકનું એવું માનવું છે કે, “શુદ્ધ ક્રિયાનો જ જો આગ્રહ રાખવામાં આવશે તો અશુદ્ધ ક્રિયા કરનારો વર્ગ તૂટી જશે અને શુદ્ધ ક્રિયા કરનાર તો કોઈ મળશે જ નહિ. પરિણામ સ્પષ્ટ છે કે, એવો શુદ્ધ ક્રિયાનો આગ્રહ રાખવાથી જ તીર્થનો ઉચ્છેદ થશે. ભલે તે શુદ્ધ ક્રિયાનો આગ્રહ તીર્થ પ્રત્યેની ભક્તિથી રખાયો હોય. એના કરતાં તો અવિધિવાળી અશુદ્ધ ક્રિયા કરનાર વર્ગને ટકાવી રાખવાથી જેવો તેવો પણ જેનધર્મની ક્રિયા કરનાર વર્ગરૂપ તીર્થ ટકી જશે. માટે ધર્મોપદેશકગુરુએ કોઈને ‘તમે વિધિવાળી ક્રિયા કરો કે અવિધિવાળી ક્રિયા કરો' એમ કહેવાનું નથી. એમણે તો માત્ર ક્રિયા કરવાનો જ ઉપદેશ આપવાનો છે. એમનો આ ઉપદેશ સાંભળીને જેને જે રીતે ક્રિયા કરવી હશે તે રીતે કરશે અને એમાં કોઈ અવિધિવાળી અશુદ્ધ ક્રિયા કરશે તેનો દોષ ગુરુને નહિ લાગે. ગુરુને તો માત્ર ક્રિયાપ્રવર્તન કરાવવાનો લાભ જ મળશે. કારણ કે, તેમણે તો અવિધિવાળી અશુદ્ધ ક્રિયા કરવાનો ઉપદેશ આપ્યો નથી. તેથી ક્રિયા કરનાર પોતે ક્રિયા કરે છે, તેમાં ગુરુનો ઉપદેશ જરૂર કારણ છે, પણ તે વિધિવાળી શુદ્ધ કેઅવિધિવાળી અશુદ્ધ ક્રિયા કરે છે, તેમાં ગુરુ ક્યાંય નિમિત્ત બનતા નથી.” આવી માન્યતા ધરાવનાર વર્ગની ભ્રમણાને દૂર કરતાં જણાવ્યું કે, જેમ કોઈ પણ વ્યક્તિ સ્વયં મરે કે તેને અન્ય કોઈ મારે, બન્નેના મૃત્યુમાં તેના આયુષ્યની પૂર્ણતા એકસરખું કારણ હોવા છતાં જે સ્વયં મરે છે, તેમાં અન્યનો મારવાનો ભાવ કે પ્રવૃત્તિ કારણ નથી બનતાં, જ્યારે જેને કોઈ મારે છે, તેમાં તેના આયુષ્યની પૂર્ણતા ઉપરાંત અન્યનો મારવાનો દુષ્ટભાવ કે તેવી પ્રવૃત્તિ પણ કારણ બને છે.

Loading...

Page Navigation
1 ... 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214